In XII Prophetas

Cyril of Alexandria

Cyril of Alexandria. Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini In XII Prophetas, Vol 1-2. Pusey, Philip Edward, editor. Oxford: Clarendon Press, 1868.

Αλλ᾿ ἐζήτεις ἴσως εἰδέναι τῶν ἐσομένων τινὰ, καὶ πολυπραγμονεῖν ἐβούλου τὰ κατὰ σαυτόν· καὶ τί μᾶλλον ἔδει προσιέναι τοῖς ψευδομάντεσι τοῦ Βάαλ, ἤγουν τοῖς τῶν ψευδωνύμων θεῶν, καὶ παρ’ αὐτῶν τὰ τοιάδε ζητεῖν, καὶ οὐχὶ δὴ μᾶλλον ἀναμιμνήσκεσθαι σοφῶς, ὅτι λαλῶ μὲν ἐγὼ [*](b) πρὸς Προφήτας, ἐπλήθυνα δὲ καὶ ὁράσεις, τουτέστι, παρ’ ὠοῦ πᾶς ἔσται λόγος προφητείας, καὶ ἤδη γέγονεν, οὐ παρ’ ἑτέρου του τῶν ψευδωνύμων θεῶν. ἐμοὶ γὰρ ἀνακείσεται μόνῳ τὸ καὶ εἰδέναι τὰ ἐσόμενα, καὶ μεμνῆσθαι τῶν παρῳχημένων. ἀλλ’ ἐμιμήσαντό με, φησὶν, οἱ τετιμημένοι παρὰ σοῦ ψευδομάντεις καὶ ψευδοπροφῆται. τοῦτό ἐστι τὸ ἐν χερσὶ Προφητῶν ὡμοιώθην. ἐζήτεις παρ’ αὐτῶν εἰδέναι τὰ μέλλοντα. εἶτα, τοὺς ἐμοὺς πλαττόμενοι λόγους, καὶ τὰ [*](c) τῶν ἐμῶν Προφητῶν ἔργα μιμούμενοι, τὰ ἀπὸ καρδίας αὐτων [*](Hier. xxiii. 16.) τῶν ἠρεύγοντο σοι. καὶ γοῦν Ἰερρεμίας μὲν ὀ μὲν ὁ προφητης. κλοιοὺς ἐτίθει ξυλίνους περὶ τὸν τράχηλον αὐτοῦ, Θεοῦ τὸ [*](Ib. xxxiv. 1.) χρῆμα γενέσθαι προστάττοντος. ἀντιταττόμενος δὲ τοῖς αὐτοῦ λόγοις ὁ ψευδοπροφήτης Ἀνανίας, λαβὼν συνέτριψε τοὺς κλοιοὺς, ἔφη τε “Οὓτως εἶπε κύριος Συνέτριψα τὸν [*](Ib. xxxv. 2.) “ζυγὸν τοῦ βασιλέως Βαβυλῶνος·” τοῦτό ἐστιν, ὡς ἔφην, τὸ ἐν χερσὶ προφητῶν ὡμοιώθην.

Εγκλημα δὴ οὖν τῷ Ἐφραΐμ, ὅτι καίτοι σαφῆ τὴν ὑπόμνησιν [*](d) ἔχων τὴν ἀπό γε τῆς ἑορτῆς τῆς σκηνοπηγίας, τῆς ἐξόδου τῆς ἐξ Αἰγύπτου γεγενημένης, ἐπελανθάνετο Θεοῦ, καὶ ὅτι μὴ μᾶλλον αὐτὸν ἐζήτησεν, ὡς λαλοῦντα πρὸς Προφήτας, ὡς ὁράσεις πεπληθυκότα· προσέκειτο δὲ μᾶλλον ταῖς τῶν ψευδοπροφητῶν ἀπάταις πλαττομένων τὰ τοῦ Θεοῦ διά τε λόγων καὶ πράξεων.

[*](8. δὲ om. D. 10. του D. σου Β. Edd. 12. παρωχηκότων D. 14, ὁμοιώθην Edd. invito D. 22. τοῦ assumptum ex D. 25. τὴν assumptum ex B.D. 26. ἐξ assumptum ex B.D. ἐπελανθάνετο] + τοῦ D. 28. πεπληθυνκότα D.)
254
[*](11)

Εἰ μὴ Γαλαὰδ ἔστιν, ἄρα ψευδεῖς ἢσαν έν Γαλγάλ ἄρχοντες [*](e) θυσιάζοντες; κω τὰ Θυσιαστήρια αὐτῶν ὠς χελῶναι ἐμ χέρσον ἀΓροῦ.

Οτι προσέκειντο τοῖς ψευδομάντεσι καὶ ψευδοπροφήταις, ἀναβαίνοντές τε καὶ θύοντες εἴς τε τὴν Γαλαὰδ καὶ Γαλγὰλ, ἀπελέγχει διὰ τούτων· δέχεται δὲ πρὸς ἀπόδειξιν τὰς δύο μάλιστα ταυτασὶ πόλεις, ἐν αἷς ἦν ἐκτοπωτέρα τῶν ἄλλων ἡ πλάνη, καὶ ἅπας μὲν τρόπος τῆς εἰς Θεὸν εὐσεβείας ἀπεσπουδάζετο, πάντα δὲ ἦν ἐν λόγῳ τὰ παροτρύνοντα, καὶ [*](176 Α. a) τῆς εἰς ἄκρον ἡκούσης ἀπονοίας ἔμπλεω. καὶ γοῦν ἐν τοῖς [*](Supra vi. 7,8.) ἀνωτέρω περὶ μὲν τῆς Γαλαὰδ ἔφη Θεός “Ἐκεῖ κατεφρό- “νῆσέ μου Γαλαὰδ, πόλις ἐργαζομένη μάταια,” τουτέστιν εἴδωλα· πλαστουργοὶ γὰρ εἰδώλων ἦσαν οἱ ἐν αὐτῇ· περὶ [*](Supra ix. 15.) ’δε γε τῆς ἑτέρας, “Πᾶσαι αἱ κακίαι αὐτῶν εἰς Γαλγάλ· “ὅτι ἐκεῖ αὐτοὺς ἐμίσησα διὰ τὰς κακίας τῶν ἐπιτηδευ- “μάτων αὐτῶν.” ἐπειπεῖν δὲ ἀναγκαῖον τῶν συμβεβηκότων τινὰ τῇ Γαλααδιτῶν, συνήσομεν γὰρ οὕτω τῶν προκειμένων [*](1 Par. v. 26. b) τὸν νοῦν. Φούλα βασιλεὺς Ἀσσυρίων, πρῶτος ἐλθὼν κατὰ τῆς Σαμαρείας, πρωτόλειον ὥσπερ τι τὰς δύο φυλὰς ἐποιησατο τὰς πέραν τοῦ Ἰορδύνου, καὶ πάσας αὐτῶν εἷλε τὰς πόλεις, καὶ πρό γε τῶν ἄλλων τὴν Γαλαὰδ. τούτου διαμέμνηται Θεὸς, ὡς ἐν παραδρομῇ, λέγων Εἰ μὴ Γαλαὰδ ἔστιν. εἰ μὴ ἔστι, φησὶ, καὶ σώζεται νῦν ἡ Γαλαὰδ· εἰ καὶ ἀπόλωλε, καὶ οὐκ ἔστιν ἐξ αὐτὴς τὴν τοῦ Ἐφραΐμ ἐλέγξαι παροινίαν, διὰ τὸ μὴ ὁρᾶσθαι νυνὶ, ἄρα καὶ οἱ θυσιάζοντες ἄρχοντες ἐν τῆ Γαλγὰλ ψευδεῖς ἦσαν, καὶ οὐκ ἀληθεῖς; Γαλγὰλ [*](c) δὲ πόλις ἐστὶ τῶν Ἰορδάνου πέραν, ἐν ἧ μάλιστα συντρέχοντες μικροὶ καὶ μεγάλοι, τοῖς τῆς τῆς εἰδωλολατρείας [*](4. προφήταις (sic) D. 10, ἔμπλεως D. 13, ἦσαν εἰδώλων inverso ordine D. 15. αὐτοὺς ἐκεῖ pro ἐκεῖ αὐτοὺς D. cf. supra 140, b. 17. συνήσομεν] συνήσωμεν Edd. 1 8. Φούλα D. Φούλας Edd. 23. καὶ prius] + μὴ Edd. repugnantibus B.D. 24. καὶ om. D.)

255
προσέκειντο μολυσμοῖς. οὐκοῦν εἰ μὴ ἔστιν ἡ Γαλαὰδ, ἄρα τίς ἐστιν ὁ φάναι τολμῶν, ὅτι καὶ οἱ θυσιάζοντες, ἄρχοντες ἕλ’ Γαλγὰλ ψευδεῖς ἦσαν, καὶ οὐκ ἀληθεῖς; ἀλλ’ οὐκ ὄναρ οὐδὲ σκιαὶ, ἀλλ’ οὐδὲ τῶν ἀσήμων τινὲς, λαμπροὶ καὶ περιφανεῖς ἄρχοντες καὶ ἡγούμενοι, ὑψηλὰ καὶ ἀπόβλεπτα τοῖς γλυπτοῖς ἀνιστάντες θυσιαστήρια, χελώναις ἐν ἴσῳ ταῖς κατ’ ἀγρούς. χελώνας δὲ εἶναί φησιν, οὐχὶ δὴ τὰ ζῷα· μὴ τοῦτο νομίσῃς· ἀλλὰ γὰρ τὰς τῶν χωμάτων ἐγέρσεις, ἃς ποιοῖντό τινες, εἰς βουνοὺς ἀναλαμβάνοντες τοὺς ὑδραγωγούς· μυρία [*](d) δὲ ὅσα τοιαῦτα τοῖς γηπόνοις ἐσπούδασται. ἄρχοντας δέ φησι θυσιάζοντας, ἢ στρατηγοὺς καὶ τῶν τακτικῶν ἡγουμένους, ἤγουν τοὺς ἐξ αἵματος Λευΐ, τὴν ἐκ νόμου φοροῦντας ἡγεμονίαν. συναπώλισθον γὰρ καὶ αὐτοὶ τοῖς ἄλλοις, καὶ λελατρεύκασι τοῖς γλυπτοῖς οὐκ ὀλίγοι τὸν ἀριθμόν. γέγραπται γοῦν ἐν τῷ Ἰεζεκιήλ “Διὰ τοῦτο τάδε λέγει κύριος [*](Ezech. xliv. 9, 10.) “ὁ Θεός Πᾶς υἱὸς ἀλλογενὴς ἀπερίτμητος καρδίᾳ καὶ “ἀπερίτμητος σαρκὶ οὐκ εἰσελεύσεται εἰς τὰ ἅγιά μου, ἐν [*](e) “πᾶσιν υἱοῖς ἀλλογενῶν τῶν ὄντων ἐν μέσῳ οἴκου Ἰσραὴλ· “ ἀλλ’ ἢ οἱ Λευῖται, οἵτινες ἀφείλαντο ἀπ’ ἐμοῦ ἐν τῷ πλα- “νᾶσθαι τὸν Ἰσραὴλ οἳ ἐπλανήθησαν ἀπ’ ἐμοῦ κατόπισθεν “τῶν ἐνθυμημάτων αὐτῶν, καὶ λήψονται τὴν ἀδικίαν “αὐτων.”

Καὶ ἀνεχώρησεν Ἰακὼβ εἰς πεδίον Συρίας, καὶ ἐδούλευσεν ἰσραὴλ [*](12) ἑ γοάω, καὶ ἑ γυναικὶ ἐφυλάξατο.

Ὑπονοστεῖ δὴ πάλιν ὁ λόγος εἰς βάσανον τῆς τε τοῦ [*](a 177 Α.) προπάτορος γνησιότητος καὶ ἐπιεικείας, καὶ τῆς τῶν ἐξ αὐτοῦ γεγονότων σκαιότητός τε καὶ δυσσεβείας. θαυμάζει δὲ ὥσπερ τὸ ἐπὶ μικροῖς ἐκείνου τληπαθὲς, εἶτα παραφέρει τὸ [*](3–5. Haec ἁλλ’ οὐκ—καὶ ἡγούμενοι accesserunt ex D. (lacuna patente quum in tum in Edd.) 9. βουνοὺς] βωμοὺς D. Statim ἀναλαμβάνοντα (sic) D. 12. φοροῦντας] φρονοῦντος Edd. 15. γοῦν B. γὰρ D. οὖν iid. 19. ἀφείλαντο D. (Alex.) ἀφήλλαντοξ Β. ἀφήλαντο Edd. (Vat.) 20. Haec οἱ ἐπλανήθησαν accesserunt ex B.D. (Alex.) 25. δὲ pro δὴ D.)

256
χρῆμα πρὸς ἔλεγχον τῆς ἐπὶ μεγίστοις ῥᾳθυμίας τῶν δέκα φυλῶν. πῶς γὰρ οὐκ ἂν ἀγάσαιτό τις τὸν Ἰακὼβ, τὸν οὕτω πικρὸν καὶ δύσοιστον ἀνατλάντα πόνον, καὶ τὸ θητεύειν τῷ Λάβαν οὐ παραιτησάμενον ἐπὶ γυναιξὶ καὶ γάμοις; ἀλλ’ [*](b) εἰ καὶ μικρὸς κομιδῇ τοῦ προπάτορος ὁ μισθός· γάμος γὰρ ἦν, ὡς ἔφην· πλὴν ἐφυλάξατο καὶ τετήρηκε τὴν πίστιν τῷ τὸν γάμον ὑπεσχημένῳ. πεπόνηκε δὲ οὐδὲ ἐπὶ οἰκείας πόλεως ἢ γῆς ἢ ἑστίας, ἀλλ’ ὢν ἐπηλύτης, καὶ διατρίβων ἐπ’ ἀλλοδαπῆς. καὶ ἦν μὲν τοιοῦτος ὁ Ἰακὼβ, ἴδωμεν δὲ καὶ τὰ τῶν ἐξ Ἰσραὴλ ἐγκλήματα. οὐκ εἰς ὀθνείαν ἐπέμπετο γῆν· ἀλλ’ ἐν δορικτήτου μοίρᾳ κείμενος, θητεύων Αἰγυπτίοις, καὶ ἄμισθον ὑπομένων ἱδρῶτά ποτε, δυνάμει Θεοῦ τῆς τῶν πλεονεκτούντων ἀπηλλάττετο χώρας, καὶ ἐκάθιζεν εἰς γῆν [*](c) τὴν τοῖς πατράσιν ἐπηγγελμένην . οὐ γάμος ἦν αὐτῷ γυναίου προκείμενος εἰς ἀντέκτισιν τετηρηκότι τὸν νόμον, χορηγία [*](Exod. iii. 8.) δὲ μᾶλλον ἀμφιλαφὴς παντὸς ἀγαθοῦ, “γῆ ῥέουσα γάλα καὶ “μέλι,” τὸ καταθλεῖν δύνασθαι τῶν ἀνθεστηκότων, δόξα καὶ πλοῦτος, καὶ τὰ ἐντεῦθεν αὐχήματα, καὶ τί γὰρ οὐχὶ τῶν εἰς εὐημερίαν καὶ τρυφήν; ἁλλ’ οὐκ ἐφυλάξατο. παραβέβηκε γὰρ, ὀλίγου παντελῶς ἀξιώσας λόγου τὴν τήρησιν. πρόδηλον [*](d) οὖν, ὅτι τῆς τῶν πατέρων ἐπιεικείας κατόπιν ἰόντες, καὶ τοῦτο ἀμέτρως, οὐδὲ τῆς ἐκείνοις ἐκνεμηθείσης φειδοῦς ἐν μεθέξει γενήσονται· δίκαιος γὰρ ὁ κριτής.

[*](13)

Καὶ ἐν Προφήτῃ ἀνήγαγε Κύριος τὸν Ἰσραὴλ ἐξ Αἰγύπτου, κα ἑ Προφήτῃ διεφυλάχθη.

Tὴν αἰτίαν ἡμῖν ἐν τούτοις διατρανοῖ τοῦ μήτε φυλάξαι [*](1. μεγίστης (sic) D. 5, τοῦ assumptum ex B.D. 7, οὐδὲ om. D. 8. ἐπιλύτης (sic) D. 11. δορυκτήτου Edd. καὶ post κείμενος add. D. 13. ἀπηλλάττετο] ἀπήλλαξέ τε iid. καὶ ἐκάθιζεν] ἐβάδιζεν D., 14, τὴν om. D. 15, ἀντέκτισιν] + ὡς Edd. γάμον pro νόμον iid. 18. οὐχὶ τῶν Β. τῶν οὐκ (sic) D. οὐχὶ τὸ τῶν Edd. 22. τῆς τοῖς iid. 24. ἐξ B.D. (Alex. XII ante corr.) cf. 185 c. ἐκ γῆς Edd. (Vat.) 26. αἰκίαν Aubertus.)

257
τὸν Ἰσραὴλ τὴν ὁρισθεῖσαν ἐντολὴν, καὶ καταφρονῆσαι [*](e) Θεοῦ λέγοντος “Οὐκ ἔσονται σοι θεοὶ ἕτεροι πλὴν ἐμοῦ, [*](Exod xx. 3.) καὶ τοῦ μὴ ἐθέλειν ταῖς τῶν πατέρων ἐπιεικείαις διαμιλλᾶσθαι φιλεῖν· ἐπιπλήττει γὰρ, ὅτι γεγόνασιν ὅλως οἱ ἐξ Ἰσραὴλ ὑπὸ τὴν ἀνθρώπων βασιλείαν, καίτοι ἐλλελοιπότος αὐτῶν τοῦ Θεοῦ διὰ Προφητῶν ἁγίων, καὶ ἐλλελοιπότος αὐτοῖς οὐδενὸς, εἰς τὸ εἶναι μακαρίους. μεμνήμεθα γὰρ ὅτι περιόντος τε καὶ προφητεύοντος ἔτι τοῦ μακαρίου Σαμουὴλ, [*](1 Reg.viii.5. c.) ἐζήτησαν βασιλέα. καὶ πρός γε δὴ τοῦτο Θεὸς ὠργίζετο, [*](a 178 Α.) καὶ ὡς ὑβρισμένος οὐ μετρίως λελύπηται μὲν, πλὴν ἀνέδειξε τὸν Σαούλ. οὐκοῦν αἰτιᾶται λίαν, ὅτι γεγόνασιν ὅλως ὑπὸ τὴν ἀνθρώπων βασιλείαν, οὐκ ἀνασχόμενοι τὸ παρὰ Θεοῦ διὰ Προφητῶν βασιλεύεσθαι. σέσωκε μὲν γὰρ, φησὶν, ὁ Θεὸς τὸν Ἰσραὴλ, καὶ ἐξ οἴκου δουλείας ἐξήγαγεν, μεσιτεύοντος τοῦ Μωυσέως, ὃς καὶ γέγονε προφήτης καὶ προφητῶν ἀπαρχή· καὶ οὐκ ἐξήγαγε μόνον ἐξ Αἰγύπτου, φησὶν, ἀλλὰ γὰρ καὶ τετήρηκε. μεμένηκε γὰρ ἑνὶ τῷ φύσει καὶ ἀληθῶς [*](b) λατρεύων Θεῷ. ἐπειδὴ δὲ γεγόνασιν ὑπὸ βασιλέας, τῆς εἰς Θεὸν ἀγάπης ἐξώκειλαν. πρῶτος μὲν γὰρ ᾠκοδόμησε Σολομῶν [*](3 Reg. xi. 5.) καὶ βωμοὺς καὶ τεμένη τοῖς Βααλείμ· εἶτα μετ’ αὐτὸν ὁ ἐπάρατος Ἱεροβοὰμ τὰς χρυσᾶς ἐποίει δαμάλεις. αἰτιᾶται τοίνυν ὡς παγκάλην οἰκονομίαν οὐ τετηρηκότας, τὸ πάρα Θεοῦ, φημὶ, διὰ προφητῶν βασιλεύεσθαι, τὸ δὲ ὑπὸ χεῖρα πεσεῖν ἀνθρώπων ἄνθῃ ῥῆ μένους, ὃ δὴ καὶ γέγονεν αὐτοῖς τῆς ἀποστασίας πρόξενον.

Ἐθύμωσεν Ἐφραΐμ καὶ παρώργισε· κω τὺ αἷμα αὐτοῦ ἐπ᾿ αὐτὸ [*](14) [*](1. τοῦ post καταφρονῆσαι add. Edd. invitis B.D. 6. ἐλλελοιπότος] ἐκλελοιπότος Edd. 8. ἔτι om. D. —12, κοὶ πρός γε—βασιλείαν om. D. 12. ἀνθρώπων] ἀνθρώπου b. 13. φησιν ὁ Θεὸς τὸν Ἰσραὴλ D. τὸν Ἰσραὴλ φησιν ὁ Θεὸς b. ὁ Θεός φησιν τὸν Ἰσραὴλ Edd. 1 5. τοῦ assumptum ex D. b. 18. λατρεύων B.D. b. λατρεύειν Edd. ἐπεὶ δὲ b. ὑπὸ] ἐπὶ Edd. invitis B.D.b. Statim βασιλείας pro βασιλέας b. 21. ἐποίησε pro ἐποίει b. 22. τὸ] + γὰρ Edd.)

258
[*](c) ἐκχυθήσεται, καὶ τοι ὀνειδισμὸν αὐτοῦ ἀνταποδώσει αὐτῷ Κύριος, κατὰ τὸ λόγοι Ἐφραΐμ.

Ὅτι πικρὸν καὶ ἐπισφαλὲς, καὶ ὀλέθρου παραίτιον γέγονε τοῖς ἐξ Ἰσραὴλ, τὸ ἑλέσθαι μᾶλλον ὑπὸ τὴν ἀνθρώπων εἶναι βασιλείαν, ἐν τούτοις ἡμῖν εὖ μάλα πειρᾶται δεικνύειν. ἰδοὺ γὰρ, φησὶν, ὁ Ἐφραΐμ, τουτέστιν ὁ ἐκ φυλῆς Ἐφραΐμ Ἱεροβοὰμ, ἐμὲ τὸν τῶν ὅλων Δεσπότην τεθύμωκε καὶ παρώργισε, [*](d) καὶ εἰς πᾶν εἶδος ἐκάλεσε παροξυσμοῦ, καινοτομήσας δαμάλεις, καὶ τὸ ἐμὸν αὐταῖς αὔχημα περιθείς. τοιγάρτοι παραίτιος αὐτὸς τῆς ἑαυτοῦ γέγονεν ἀπωλείας· ἐπ’ αὐτὸν ἥξει τὸ αἷμα αὐτοῦ. ἐπειδὴ δὲ, ὅτε τὰς δαμάλεις ἔστησεν εἰς Βαιθήλ τε καὶ Δὰν, προσπεφώνηκε τοῖς ἐξ Ἰσραήλ [*](Reg. xii. 28.) “ Ἱκανούσθω ὑμῖν τοῦ ἀναβαίνειν εἰς Ἱεροσόλυμα· ἰδοὺ οἱ “ θεοί σου, Ἰσραὴλ, οἵτινες ἀνήγαγόν σε ἐκ γῆς Αἰγύπτου· [*](e) ταύτῃτοι λοιπὸν, καὶ μάλα εἰκότως, ἀποτίσει φησὶν ἐμοὶ τῷ κρίνοντι τοῦ ὀνειδισμοῦ τὰς δίκας. ὕβρις γὰρ ἄντικρυς καὶ ὀνειδισμὸς ὁμολογουμένως εἰς Θεὸν, τὸ ὕλαις ἀψύχοις ἀναθεῖναι τολμᾶν τὰ δι’ αὐτοῦ γεγονότα λαμπρὰ καὶ ἀξιοθαύ- μαστα κατορθώματα. οὐκοῦν κατὰ τὸν αὐτοῦ τοῦ Ἐφραΐμ ὀνειδισμὸν, τουτέστιν, ἰσομέτρως ταῖς αὐτοῦ δυσφημίαις καὶ ἀνοσίοις φωναῖς, τὰ ἐξ ὀργῆς ἀντεπενεχθήσεται. ὥσπερ γὰρ ὅσον ἧκεν εἰς ἐγχείρημά τε καὶ λόγους, τῆς αὐτῷ καὶ [*](179 Α. a) μόνῳ πρεπούσης δόξης ἐξώσθη Θεός· οὕτω καὶ αὐτὸς τῆς ἰδίας ἀρχῆς ἐξωσθήσεται. πεπαύσεται γὰρ κατὰ καιροὺς ἡ βασιλεία τοῦ Ἐφραΐμ. ὡς γὰρ ἤδη προεῖπον, μετὰ τὴν ἐκ Βαβυλῶνος ἐπάνοδον οὐδεὶς ἔτι βεβασίλευκεν ἐν Σαμαρείᾳ τῶν δέκα φυλῶν, ἀλλ’ ἦσαν ἐν τοῖς Ἱεροσολύμοις ὑφ’ ἕνα πάντες, τὸν ἐκ φυλῆς Ἰούδα κατὰ καιροὺς.

[*](1. αὐτῷ post κύριος transp. Edd. (Vat.) 2. Haec κατὰ τὸν λόγον Ἐφραΐμ desunt in Edd. 4. τὴν] + τῶν Edd. 6. Ἐφραΐμ] + ὁ b. 10. αὐτὸν] + γὰρ Β. invitis D. b. 13. τοῦ B.D. b. τὸ Edd. 14, Ἰσραὴλ assumptum ex D. b. deest in B. Statim οἱ ἀναγαγόντες pro οἵτινες ἀνήγαγον b. (Vat.) 17, ὀνειδισμὸς] ὀνειδισμοὶ Edd. 19. τοῦ om. D. 21. βασιλευσάντων iid. invitis B.D. 22. ἤκει pro ἧκεν iid. 28. τὸν] τῶν et βασιλευσάντων post καιροὺς add. iid. invitis B.D.)
259

Δικαιώματα αὐτοῦ ἔλαβεν ἐν τῷ Ἰσραὴλ, καὶ ἔθετο αὐτὰ τῇ [*](b Κεφ. ιγ΄.) Βαὰλ, καὶ ἀπέθανε. καὶ προσέθετο τοῦ ἁμαρτάνειν ἔτι, καὶ [*](2) ἐποίησαν ἑαυτοῖς χώνευμα ἐκ τοῦ ἀργυρίου αὐτῶ κατ’ εἰκόνα εἰδώλωι, ἔρΓα τεκτόνων συντετελεσμένα αὐτοῖς.

Oὐκ ἀνὰ μέρος ἐν τούτοις τὰς δέκα φυλὰς, ἀλλ’ ὅλον αἰτιᾶται τὸν Ἰσραὴλ, καί φησιν ὅτι δικαιωμάτων αὐτοῖς δοθέντων διὰ Μωυσέως, δι’ ὧν ἐπαιδεύοντο, τίνα χρὴ τρόπον [*](c) θεραπεύειν τὰ Θεοῦ, ὅπως τε δεήσει προσάγειν θυσίας, αὐτοὶ τὰ τοιάδε μονονουχὶ τεθεσπίκασι τῷ Βάαλ ἤτοι τοῖς εἰδώλοις. ἀπὸ μέρους γὰρ ἔσθ’ ὅτε σημαίνει τὸ πᾶν. τεθύκασι γὰρ Θεῷ μὲν οὐκέτι, μᾶλλον δὲ τοῖς ἔργοις τῶν ἰδίων χειρῶν αὐτοῖς ἐτέλουν τὰς ἑορτὰς, καὶ προσῆγον τὴν λατρείαν, τὰς ἀπαρχὰς, τὴν προσκύνησιν, τὰ δῶρα, τὰ χαριστήρια· καὶ δόξης ἰδίας ἀποστεροῦντες Θεὸν, ταύτην ἀνέθεσαν τοῖς γλυπτοῖς. ἀλλὰ τοῦτο ποίησας ὁ Ἰσραὴλ, ἀπέθανέ φησι, καὶ πάλιν προσέθετο τοῦ ἀμαρτάνειν. ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι [*](d) Κεκόλασται δεδρακὼς, ὠλόθρευται τολμήσας, ἔγνω τοῦ Δεσπότου τὴν ἀγανάκτησιν, εἰς αἷμα τὴν δίκην τοῖς πλανωμένοις ἐπάγοντος· καὶ τῆς ἑαυτοῦ σκαιότητος κατέληξε μὲν οὐδαμῶς, ἁλοίη δ’ ἂν μᾶλλον ἐφ’ ἑτέροις τε καὶ ἴσοις ἀνέγνωμεν γὰρ ἐν τοῖς Ἀριθμοῖς, ὅτι πεπορνεύκασιν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ, ἐκκεκαυμένοι πρὸς ἐκτόπους ἡδονὰς, καὶ ταῖς τῶν Μωαβιτῶν προσέκειντο γυναιξίν. εἶτα, δίκας ἐπὶ τούτῳ τὰς ἁπασῶν ἐσχάτας ἐξῄτηνται. ἔχει δὲ οὕτω τὰ γεγραμμένα [*](e) “καὶ κατέλυσεν Ἰσραὴλ ἐν Σατὶμ, καὶ ἐβεβηλώθη ὁ [*](Num. xxv. 1—5.) “λαὸς ἐκπορνεῦσαι εἰς τὰς θυγατέρας Μωὰβ, καὶ ἐκάλεσαν “ αὐτοὺς εἰς τὰς θυσίας τῶν εἰδώλων αὐτῶν, καὶ ἔφαγεν ὁ “ λαὸς τῶν θυσιῶν αὐτῶν, καὶ προσεκύνησαν τοῖς εἰδώλοις [*](1. ἔλαβεν] + αὐτὸς Edd. invitis B.D.b. (130, 311.) 2. καὶ secundum] + νῦν Edd. (Vat.) τὸ pro τοῦ Edd. 3. χώνευμα] χωνεύματα F. (42 al.) 4. τεχνιτῶν pro τεκτόνων F. αὐτοῖς] ἑαυτοῖς D. 8. τὰ Θεοῦ D. τὸν Θεὸν Edd. 21. ἀνέγνωμεν D. ἀνέγνω μὲν Edd. 25, Σατὶμ B.D. Σετὶμ Edd. Statim καὶ om. D.)

260
“αὐτῶν, καὶ ἐτελέσθη Ἰσραὴλ τῷ Βεελφεγὼρ, καὶ ὠργίσθη “θυμῷ κύριος τῷ Ἰσραὴλ. καὶ εἶπε κύριος τῷ Μωσυῇ “Λάβε πάντας τοὺς ἀρχηγοὺς τοῦ λαοῦ, καὶ παραδειγμάτισον αὐτοὺς Κυρίῳ, ἀπέναντι τοῦ ἡλίου, καὶ ἀποστραφή- [*](180 Α. a) “σεται ὀργὴ θυμοῦ κυρίου ἀπὸ Ἰσραὴλ. καὶ εἶπε Μωυσῆς “ταῖς φυλαῖς ’ Ἰσραὴλ Ἀποκτείνατε ἕκαστος τὸν οἰκεῖον αὐ- “τοῦ τὸν τετελεσμένον τῷ Βεελφεγώρ.” οὗ δὴ καὶ εἰς πέρας ἐνηνεγμένου, πέπτωκε πληθὺς οὐ μετρία τῶν ἐξ Ἰαεραὴλ. ἄθρει δὴ οὖν, ὅτι προσάγων εἰδώλοις τὰ τοῦ Θεοῦ δικαιώματα κατὰ τοὺς Μωυσέως χρόνους ὁ Ἱσραὴλ, ἀπέθανεν οἰκτρῶς. ἀπεσφάζετο γὰρ ὁ πεπλανημένος τοῖς τῶν οἰκείων ξίφεσιν, οὐκ ὀθνείᾳ χειρί· ἀλλὰ προσέθετο τοῦ ἀμαρτάνειν. [*](b) πεποιήκασι γὰρ ἑαυτοῖς χώνευμα χρυσοῦν, καὶ ἔργα τέκτονος, καὶ τεχνουργῶν ἐπιστήμαις ἐκπεποιημένους μένους θεούς. ἐπιμειδιᾷ δὲ ὥσπερ ταῖς αὐτῶν εἰκαιοβουλίαις ὁ λόγος. θεοὺς γὰρ εἶναι πεπιστεύκασιν, οὓς αὐτοὶ τεκταίνουσιν. ἐπιφωνείτω [*](Ps. cxiii. 16.) δὴ οὖν καὶ τούτοις ὁ ψαλμῳδός “ὅμοιοι αὐτοῖς “γένοιντο πάντες οἱ ποιοῦντες αὐτὰ, καὶ πάντες οἱ πεποι- “ θότες ἐπ’ αὐτοῖς.”

[*](3)

Αὐτοὶ λέγουσι Θύσατε ἀνθρώπους, μόσχοι γὰρ ἐκλελοίπασι. διά τοῦτο ἔσονται ὡς νεφέλη πρωϊνὴ καὶ ὡς δρόσος ὀρθρινὴ [*](c) πορευομένη, κα ὥσπερ χνοῦς ἀποφυσώμενος ἂψ ἅλωνος καὶ ὡς ἀτμὶς ἐκ καπνοδόχης.

Αἰτιᾶται πάλιν, ὅτι μὴ μόνον δεδυσσεβήκασι, κατ’ εἰκόνα εἰδώλων τὸ παρὰ Θεοῦ δοθὲν ἀργύριον διαπλάττοντες, καὶ τοῖς ἀπὸ ξύλου καὶ λίθων πεποιημένοις τὸ τῆς θείας δόξης [*](9. εἰδώλοις assumptum ex B.D. 12. προσέθετο D. Edd, προσέθεντο Β. (Vat.) Statim τὸ pro του Edd. 18. Hoc πάντες prius accessit ex D. in Es. 513 c. πάντες om. Edd. (A.V.) in Es. 260 c. 22. παραπορευομένη F. (42.) ὥσπερ B.D. (Alex. XII.) ὡς F. Edd. (Vat.) Statim χνοῦς B. Edd. χοῦς D. (Alex.) ἀπό pro ἀφ’ D. 23. ἐκ B.D. (Alex. XII.) cf. infra. ἀπὸ Edd. (Vat. XII mg.))

261
ἐπιφημίζοντες ὄνομα· ἀλλὰ γὰρ καὶ εἰς τοῦτο κατώλισθον ἀμαθίας, μᾶλλον δὲ καὶ σκαιότητος καὶ ἀπανθρωπίας καὶ θηριπρεποῦς ἀγριότητος, ἢ καὶ ἔτι τούτων ἐπέκεινα, ὡς μηδὲ αὐτῶν τῶν ἰδίων φείσασθαι τέκνων, ἀποσφάττειν δὲ αὐτὰ τοῖς δαίμοσι· καίτοι κατεστυγηκότος τὸ χρῆμα Θεοῦ, καὶ [*](d) οὐδ’ ἃν αὐτὴν ἀνασχομένου ποτὲ τὴν φωνὴν ἢ εἰπεῖν ἑτέροις, ἤγουν ἀκοῦσαι παρά τινος. οὐ γὰρ φιλαίματος ὁ Δεσπότης, οὔτε μὴν ἐπὶ ταῖς τῶν ἀνθρώπων ἥδεται καταφθοραῖς· πολλοῦ γε καὶ δεῖ· “Ἔκτισε γὰρ εἰς τὸ εἶναι τὰ πάντα, [*](Sap. i. 14.) κάτα τὸ γεγραμμένον, καὶ σωτήριοι αἰ γενέσεις του κοσ- “μου.” ἐπειδὴ δέ ἐστι θανάτου καὶ εὑρετὴς καὶ πρόξενος ὁ δράκων ὁ ἀποστάτης, ταύτῃτοι ταῖς ἀνθρώπων ἥδεται σφαγαῖς. ὅτι τοίνυν καὶ ψιλὸς ὁ ἐπὶ τούτῳ λόγος μεμίσηται [*](e) παρὰ Θεῷ, διατρανοῖ λέγων Αὐτοὶ λέγουσι Θύσατε ἀνθρώπους, μόσχοι γὰρ ἐκλελοίπασιν. οὐκ ἐμὸς, φησὶν, ὁ λόγος, οὐδ’ ἃν εἴποιμί ποτε τοιάνδε φωνήν· αὐτοὶ δέ φασιν οἱ τῶν δαιμόνων θεραπευταὶ, τὸ δεῖν ἀνθρώπους καταθύειν αὐτοῖς. εἶτα διαγελᾷ τὴν σκέψιν καὶ διασύρει τὸ ἐγχείρημα, προστιεἰς καὶ λέγων Μόσχοι γὰρ, κατὰ τὸ εἰκὸς, οὐκ ἦσαν αὐτοῖς· διὰ τοῦτο τετιμήκασι τὴν ἀνδροκτονίαν. ἀλλ’ ἔστω, φησὶ, πεπλάνησθε, καὶ τοὺς γλυπτούς τε καὶ χωνευτοὺς τετιμήκατε [*](a 181 A.) θεούς. ἵνα τί καὶ ἀνθρωπίνοις αἵμασι τοὺς ἐκείνων βωμοὺς κατεδεύσατε ; ἀνέγνωμεν δὲ ἐν ταῖς βασιλείαις, ὅτι γέγονε μὲν ᾿Ιωνάθαν υἱὸς Ἄχαζ, ὃς ἐβασίλευσεν ἐπὶ τὸν Ἰούδαν· πεπόρευται γεγὴν “ἐν ὁδῷ βασιλέων ᾿Ισραὴλ, καὶ ἐθυμία [*](4 Reg. xvi. 3,4.) “μὲν ἐν τοῖς ὑψηλοῖς, διήγαγε δὲ καὶ τὸν ἴδιον υἱὸν ἐν “πυρὶ,” καὶ τοῖς δαιμονίοις κατέθυσε τὸν ἐξ αὐτοῦ φύντα καὶ γεγεννημένον. ἐπειδὴ δὲ τοιαῦτα δεδράκασιν, ἔσονταί φησιν ὡς νεφέλη πρωϊνὴ καὶ ὡς δρόσος, ὡς χνοῦς καὶ ὡς ἀτμὶς ἐκ [*](b) [*](2. καὶ primum assumptum ex D, 4. φείσασθαι B.D. φείδεσθαι Edd. 8. οὔ (sic) pro οὔτε D. τῶν om. D. 20. ἀνδροκτονίαν B.D. ἀνδροφονίαν Edd. 22. ἀνθρωπίνοις assumptum ex B.D. 24. μὲν assumptlim ex B.D.b. Statim ἰωνάθαν B.D. ἰωαθὰμ b, ἰωάθαν Edd. ἄχατζ Edd. invitis D. b. 25. πεπόρνευται (sic) D. 28. γεγενημένον Edd. 29. χοῦς D.)
262
καπνοδόχης, τουτέστιν, ὀλίγον ὀφθέντες, οἰχήσονται πρὸς ἀπώλειαν καὶ βαδιοῦνται πρὸς τὸ μηδέν. νεφέλη γὰρ πρωϊνὴ, τουτέστιν ἀχλὺς, δρόσος τε καὶ χνοῦς καὶ ἀτμὶς ἐκ καπνοδόχης, εὐδιαρίπιστά τε ἐστὶ, καὶ ἐν ὀλιγοστῷ παντελῶς διασκίδναται χρόνῳ, μᾶλλον δὲ καὶ ἐν ὥρᾳ μιᾷ. ποία γὰρ ὑπόστασις ἢ χνοὸς ἣ δρόσου, ἤγουν τῆς ἐκ καπνοῦ συνισταμένης ἀτμίδος ;

[*](3. χνοῦς Β. Edd. χοῦς D. 4. τε assumptum ex B.D. διασκίδνανται Edd. invitis B.D. 6. χνοὸς] χοῦ (sic?) D.)
263

Ἐγὼ δὲ κύριος ὁ Θεός θοῦ στερεῶν οὐρανὸν καὶ κτίξων γῆν, [*](4 c) οὗ οἱ χεῖρες ἔκτισαν πᾶσαν τὴν στρατιὰν τοῦ οὐρανοῦ, καὶ οὐ παρέδειξά σοι αὐτὰ τοῦ πορεύεσθαι ὀπίσω αὐτῶ.

᾿Ελέγχεταί πὼς ἀεὶ τῆς ψευδοδοξίας τὸ ἀκαλλὲς, τῆς ἀληθοῦς γνώσεως εἰς μέσον ἐνηνεγμένης, καὶ οἱονεὶ φωτὸς ἀναλάμποντος ὡς ἐν νυκτί τε καὶ σκότῳ, τοῦ πρὸς ὀρθότητα λογισμῶν παιδαγωγοῦντος λόγου. ὅτι τοίνυν τῆς ἁπασῶν ἐσχάτης ἀναπιμπλάμενοι δυσβουλίας, καὶ λογισμῶν ἀθλιό- τητος εἰς λῆξιν ἰόντες τὴν ἀνωτάτω, χώνευμά τε καὶ τεκτόνων [*](d) ἔργα τετιμήκασιν οἱ ἐξ ᾿Ισραὴλ, τὸν ἀληθῶς καὶ φύσει παρατρέχοντες Θεὸν, ἀπελέγχει λέγων, ὡς εἴη μὲν αὐτὸς ὁ στερεῶν οὐρανὸν, διαπηξάμενος δὲ καὶ γῆν, καὶ τῶν ἄστρων ὁ ποιητής. κατονειδίζει δὲ, ὅτι παρέντες ὡς ἕωλον τὸ διὰ τῶν γεγονότων δύνασθαι τὴν τοῦ πεποιηκότος δόξαν ἀναμαθεῖν, πρόφασιν αὐτὰ τῆς οἰκείας πεποίηνται πλάνης. ἀλλ’ οὐ διὰ τοῦτο γεγόνασιν, ἵνα τὴν θείαν ἀδικῶσι δόξαν, ἐν ὑπολήψει θεῶν εἰλημμένα τοῖς ἐπὶ γῆς, ἀλλ’ ἵνα, ὡς ἔφη [*](e) τὸ γράμμα τὸ ἱερὸν, “ἀπὸ μεγέθους καὶ καλλονῆς κτισμάτων [*]( Sap. xiii. 5.) “ἀναλόγως ἀναθρώσκοι τῶν συνιέντων ὁ νοῦς εἰς κατάληψιν [*](1. 2. Τόμος ἕβδομος B.D. 3. σου] + ὁ Edd. (A.V.) deest in B.D. (XII.) (Cf. contra Jul. iii. 104 e.) Post στερεῶν add. τὸν Edd. (Vat.) 8. τε assumptum ex B.D. 10. Haec καὶ λογισμῶν accesserunt ex B.D. Statim ἀθλότητος (sic) Edd. 14. διαπηξάμενος] διαστηριξάμενος iid, 19. ἴνα b. ἵν᾿ D. Edd. 20. ἀπὸ] ἐκ b.)

264
τὴν ἐνδεχομένην τῆς τοῦ πεποιηκότος δυνάμεως τε καὶ τέχνης. οὐκοῦν οὐ παρέδειξε τὴν κτίσιν ἡμῖν ὁ Δημιουργὸς, ἵνα προσκυνῆται πρὸς ἡμῶν. καὶ γοῦν καὶ προδιεμαρτύρατο λέγων [*](Deut.iv. 19.) διὰ Μωυσέως “Καὶ μὴ ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ ἰδὼν “τὸν ἥλιον καὶ τὴν σελήνην καὶ τοὺς ἀστέρας καὶ πάντα [*](182 A. a) “τὸν κόσμον τοῦ οὐρανοῦ, πλανηθεὶς προσκυνήσης αὐτοῖς “καὶ λατρεύσῃς αὐτοῖς, ἃ ἀπένειμε Κύριος ὁ Θεός σου πᾶσι “τοῖς ἔθνεσι τοῖς ὑποκάτω τοῦ οὐρανοῦ.” οἱ δὲ τὰ ἐκνεμηθέντα πρὸς καιρῶν ἐπίδειξιν καὶ ἐν φωστήρων τάξει κατερραμμένα, θεοὺς ὠνόμαζον καὶ προσκυνεῖν ἀπετόλμων, καὶ τὰ ἔτι τούτων αἰσχίονα ζητοῦντες οἱ δείλαιοι, χώνευμά τε καὶ ξύλα τετιμήκασιν ὡς θεοὺς, τὴν χαλκουργῶν καὶ τεκτόνων [*](b) προσκυνοῦντες τέχνην.

Καὶ ἐΓὼ ἀνήγαγόν σε ἐκ γῆς Αἰγύπτου, καὶ θεὸν πλὴν ἐμοῦ οὐ [*](5) γνώσῃ, καὶ σώζων οὐκ ἔστι πάρεξ ἐνοῦ. ἐγὼ ἐποίμαινόν σε [*](6) ἑ τῇ ἔρήμῳ, ἐν γῇ ἀοικήτῳ, κατὰ τὰς νομάς αὐτῶν.

Πολὺς ἐν τούτοις τῆς ἀναισθησίας ὁ ἔλεγχος, καὶ τέθεινται στοιχηδὸν τῆς ἐπικουρίας οἱ τρόποι, τῆς ἀχαριστίας τῶν ἐξ Ισραὴλ καταδεικνύντες τὸ μέγεθος. ἐλέγχει δὲ, οὐκ ἠγνοηκότας, [*](c) ὥς γε οἶμαι· πόθεν ; ἀλλ’ ὡς ἐκ πολλῆς ἄγαν σκαιότητος καὶ λογισμοῦ νενευκότος εἰς ἀναισθησίαν, μονονουχὶ καὶ εἰς λήθην ὑπενηνεγμένους, ὧν ἔδει μεμνῆσθαι διαπαντός. ὁ μὲν γὰρ ἐπάρατος ῾Ιεροβοὰμ, τὰς δαμάλεις αὐτοῖς ἀνα- [*](3 Reg. xii. 28.) στήσας, ἔφασκεν “Οὗτοι οἱ θεοί σου Ἰσραὴλ οἵτινες “ἀνήγαγόν σε ἐκ γῆς Αἰγύπτου.” οἱ δὲ, καίτοι γινώσκοντες ὅτι μὴ ἑτέρου τινὸς, ἀλλὰ Θεοῦ, κατόρθωσις ἦν τὸ χρῆμα αὐτοῖς, χειροκμήτοις δαμάλεσι προσῆγον τὰ χαριστήρια, [*](d) καὶ αὐταῖς ἀνάπτειν, οὐκ οἶδ’ ὅπως, ἀλλήλους ἀνέπειτέχνης] [*](1. δόξης b. 2. ἵνα] + μὴ Β. 9. κατερραμμένα B.D. κατεσταμένα (sic) Edd. καθεσταμένα e suo Migne. 15. παρεκτός pro πάρεξ F. ἐποίμαινόν B.D. (A.V.) ἐποίμανά F. ἐποίμανόν Edd. ante Migne. 17. τέρηνται D. 20. πολλῆς] πολλῶν Edd. 21. νενευκότας iid.)

265
θον τῶν θείων κατορθωμάτων τὴν ὑπεροχήν. οὐκοῦν ὡς ἐξ [*](Deut. xxxii. 32.) οἴνου Σοδόμων μεμεθυσμένους μονονουχὶ διανύττει λέγων ὅτι τε αὐτὸς εἴη σαφῶς ὁ καὶ “ἐξ οἴκου δουλείας” ἐξενεγ- [*](Exod. xx. 2.) κῶν, καὶ προστεταχὼς διὰ Μωυσέως, ὡς “Οὐκ ἔσονταί σοι [*](Ib. 3.) “θεοὶ ἕτεροι πλὴν ἐμοῦ,” καὶ ὅτι μόνος αὐτὸς ὁ σώζων ἐστὶ καὶ ἀνιδρωτὶ κατορθῶν πᾶν ὅπερ βούλοιτο, αὐτὸς ὁ τοφοφορήσας [*](Aeta SS. App. xiii. 18.) κατὰ τὴν ἔρημον, καὶ ἐν γῇ ἐρήμῳ καὶ ἀβάτῳ καὶ ἀνύδρῳ πηγὰς μὲν ὑδάτων ἀνεὶς, καθιεὶς δὲ τὸ μάννα, καὶ [*](e) ἄρτον ἀγγέλων καὶ ἐξ οὐρανοῦ δωρούμενος, καὶ ὡς ἐν τάξει ποιμένος ἀγαθοῦ καταβόσκων εἰς εὐθυμίαν, κατὰ τὰς νομὰς αὐτῶν ἤτοι τὰς ἀπάρσεις. ἀνενδεεῖς γὰρ ἦσαν παντὸς ἀγαθοῦ κατὰ τὴν ἔρημον οἱ ἐξ ᾿Ισραὴλ, καίτοι τόπους ἐκ τόπων ἀεὶ μεταμείβοντες, καὶ ἐν γῇ τραχείᾳ καὶ ἀκάρπῳ καταυλιζόμενοι.

Χρὴ δὴ οὖν ἄρα μεμνῆσθαι διὰ παντὸς, ὧν ἃν ἔχοιμεν παρὰ Θεοῦ, καὶ τὴν ἐπὶ τούτοις λήθην ὡς ἀποτάτω ποιεῖσθαι [*](a 183 Α.) φιλεῖν τῆς ἑαυτῶν διανοίας, ὡς ὀλέθρου πρόξενον, καὶ παροτρύνον εἰς ἀγανάκτησιν τὸν ἁπάσης ἡμῖν εὐημερίας δοτῆρα Θεόν. ὁ γὰρ ἀχάριστος ὡς βλάσφημος, κατά γε τὸ ὑπό [*](Supra 159 c.) του σοφῶς εἰρημένον.

Kαὶ ἐνεπλήσθησαν εἰς πλησμονὴν, καὶ ὐψώθησαν αἱ καρδίαι αὐτῶν· ἕνεκα τούτου ἐπελάθοντό νοῦ.