Historia Religiosa

Ἐπειδὴ τῶν ἀναῤῥηθέντων τῆς ἀρετῆς ἀθλητῶν τοὺς ἀγῶνας διεξήλθομεν, ὲν κεφαλαίῳ διηγησάμενοι καὶ τοὺς ἐν τῇ μελέτῃ πόνους, καὶ τοὺς ἐν τοῖς ἀγῶσιν ἱδρῶτας, καὶ τὰς λαμπροτάτας καὶ περιφανεστάτας νίκας, φέρε καὶ τῶν ἔτι περιόντων, καὶ μεγαλοπρεπῶς ἀγωνιζομένων, καὶ φιλονεικούντων νικῆσαι τοῖς ἱδρῶσι τοὺς προλαβόντας, τὴν πολιτείαν συγγράψωμεν, καὶ τοῖς ἐσομένοις καταλείψωμεν ὀνησιφόρον μνήμην. Ὥσπερ γὰρ τῶν πάλαι ποτὲ διαπρεψάντων ἁγίων ἡ πολιτεία τοῖς ἔπειτα μεγίστην ὠφέλειαν ἐκόμισεν, οὕτως ἀρχέτυπα τοῖς μεθ̓ ἡμᾶς τὰ τούτων γενήσεται διηγήματα. Ἀρχὴν τούτων ποιήσομαι τὸν μέγαν Ἰάκωβον: οὗτος γὰρ τῶν ἅλλων καὶ τῷ χρόνῳ, καὶ τῷ πόνῳ πρωτεύει, καὶ τοῦτον ζηλώσαντες, τὰ θαυμαστὰ καὶ παράδοξα δρῶσι. Συνέβη δὲ οὐκ οἷδ̓ ὅπως, καὶ τῶν ἀπελθόντων, καὶ τῶν ἔτι περιόντων, τοῦτο πρωτεῦσαι τὸ ὄνομα. Καὶ γὰρ καὶ τὴν ἐκείνων πολιτείαν διηγησάμενος, ἀρχὴν τὸν θεῖον ἐκεῖνον ἐποιησάμην Ἰάκωβον, ὃς τὴν Περσικὴν ἐκείνην στρατείαν ἐσκέδασε προσευχῇ, καὶ τῶν τοῦ ἄστεως περιβόλων καταπεσόντων, οὕτε τὴν πόλιν ἁλῶναι συνεχώρησε, καὶ τοὺς πολεμίους φυγεῖν κατηνάγκασεν, ἐμπίδας αὐτοῖς καταστρατεύσας, καὶ κώνωπας. Ὁ ἐκείνου τοίνυν ὁμότιμος, καὶ ὁμότροπος, τῆς τῶν ἔτι περιόντων ἀγωνιστῶν προτευέτω συμμορίας: οὐκ ἐπειδὴ τῆς προσηγορίας ἐστὶ κοινωνὸς, ἀλλ̓ ὅτι καὶ τὴν ἐκείνου ἐζήλωσεν ἀρετὴν, καὶ παράδειγμα φιλοσοφίας αὐτὸς τοῖς ἄλλοις ἐγένετο. Μάρωνι γὰρ ἐκείνῳ τῷ πάνυ συγγενόμενος, καὶ τῆς θείας αὐτοῦ διδασκαλίας μεταλαχὼν, τοῖς μείζοσι πόνοις ἀπέκρυψε τὸν διδάσκαλον.

Ὁ μὲν γὰρ καὶ περίβολον εἶχε τῆς παλαιᾶς πλάνης τὸ τέμενος, καὶ σκηνὴν ἐκ δέῤῥεων τριχίνων ἐπήξατο, καὶ ταύτῃ χρώμενος, τὰς τοῦ ὑετοῦ καὶ νιφετοῦ διέφυγε προσβολάς. Οὗτος δὲ πᾶσι τούτοις ἐῤῥῶσθαι φράσας, καὶ σκηνῇ, καὶ καλύβῃ, καὶ περιβόλῳ, ὄροφον ἔχει τὸν οὐρανὸν, πάσας τοῦ ἀέρος τὰς ἐναντίας δεχόμενος προσβολάς. Καὶ νῦν μὲν ὑετῷ λαύρῳ κατακλυζόμενος, νῦν δὲ κρυμῷ καὶ νιφετῷ πηγνύμενος: ἄλλοτ̔??ʼ δὲ ταῖς ἀκτῖσι φλεγόμενός τε καὶ ἐμπιπράμενος, καὶ πρὸς ἅπαντα καρτερῶν καὶ ὡς ἐν ἀλλοτρίῳ ἀγωνιζόμενος σώματι, καὶ φιλονεικῶν τῇ προθυμίᾳ νικῆσαι τὴν τοῦ σώματος φύσιν. Θνητὸν γὰρ τοῦτο καὶ παθητὸν περικείμενος, ὡς ἐν ἀπαθεῖ πολιτεύεται, καὶ τὴν ἀσώματον ζωὴν ἐν σώματι μελετῶν, μετὰ τοῦ θεσπεσίου Παύλου βοᾷ: Ἐν σαρκὶ περιπατοῦντες οὐ κατὰ σάρκα στρατευόμεθα: τὰ γὰρ ὅπλα ἡμῶν οὐ σαρκικὰ, ἀλλ

δυνατὰ τῷ Θεῷ πρὸς καθαίρεσιν ὀχυρωμ̔??ʼτων: λογισμοὺς καθαιροῦντες, καὶ πᾶν ὕψωμα ἐπαιρόμενον κατὰ τῆς γνώσεως τοῦ Θεοῦ: καὶ αἰχμαλωτίζοντες πᾶν νόημα εἰς τὴν ὑπακοὴν τοῦ Χριστοῦ. Ἀλλὰ τούτους τοὺς ὑπὲρ φύσιν ἀγῶνας ἐν μείοσιν ἐμελέτησε πόνοις. Ἐν οἰκίσκῳ γάρ τινι βραχεῖ πρότερον ἑαυτὸν καθείρξας, καὶ τῶν ἔξωθεν θορύβων ἐλευθερώσας, καὶ τῇ τοῦ Θεοῦ μνήμῃ προσηλώσας τὸν νοῦν, οὕτω τὴν τῆς ἐντελοῦς ἀρετῆς ἐποιεῖτο μελέτην.

Γυμνασάμενος δὲ ἄριστα, καὶ τῶν ἀγαθῶν πόνων ἐθάδα τὴν ψυχὴν ἀποφήνας, τῶν μειζόνων κατετόλμησεν ἄθλων: καὶ τοῦτο τὸ ὅρος καταλαβὼν, ὃ τοῦδε τοῦ ἄστεως τριάκοντα σταδίοις ἀφέστηκεν, ἐπίσημον ἀπέφηνε καὶ σεβάσμιον, ἄσημον ὂν πάλαι καὶ ἄκαρπον παντελῶς. Τοσαύτην δὲ νῦν εὐλογίαν δεδέχθαι πεπίστευται, ὡς τὴν ἐπικειμένην δαπανᾶσθαι γῆν, τῶν πάντοθεν ἀφικνουμένων εἰς ὠφέλειαν ταύτην κομιζομένων. Ἐν τούτῳ διαιτώμενος, ὑπὸ τῶν παραγινομένων ἁπάντων θεωρεῖται: οὐκ ἄντρον ἔχων, ὡς ἔφην, οὐ σκηνὴν, οὐ καλύβην, οὐ θριγκίον, οὐχ αἱμασιὰν περιφράττουσαν: ἀλλὰ καὶ προσευχόμενος ὁρᾶται. καὶ διαναπαυόμενος, καὶ ἑστὼς, καὶ καθήμενος, καὶ ὑγιαίνων, καὶ ἀῤῥωστίᾳ τινὶ κατεχόμενος: ὡς διηνεκῶς ὑπὸ θεαταῖς ἀγωνίζεσθαι, καὶ τὰς ἀνάγκας τῆς φύσεως ἀποκρούεσθαι. Οὐδὲ γὰρ τοῖς ἄλλοις ἀνθρώποις, ἐν ἐλευθερίᾳ βραχείᾳ τεθραμμένοις, ξένων παρόντων, εὐπετὲς τὰς τῶν τὴν ἄκραν φιλοσοφίαν ἐξησκημένῳ.

Καὶ ταῦτα λέγω, οὐ παῤ ἄλλου τοῦτο μαθὼν, ἀλλ̓ αὐτὸς αὐτόπτης γεγενημένος. Πρὸ τεσσάρων γὰρ καὶ δέκα ἐνιαυτῶν, νόσος αὐτῷ χαλεπὴ προσπεσοῦσα, διέθηκεν ὡς ἦν εἰκὸς τὴν θνητὴν ἔχοντα φύσιν. Θέρος γὰρ ἦν ἀκμάζον, καὶ σφοδρότερον ἐξήπτετο τῆς ἀκτῖνος ἡ φλὸξ, τῶν μὲν ἀνέμων κεκοιμημένων, ἀκινήτου δὲ μένοντος τοῦ ἀέρος. Τὸ δὲ πάθος ἦν πλημμύρα χολῆς φερομένης ἐπὶ τὰ κάτω, καὶ δακνούσης τὸ ἔντερον, καὶ συνωθούσης, καὶ τρέχειν ἐπὶ τὰ ἔξω βιαζομένης. Τότε τὴν πολλὴν τοῦ ἀνδρὸς καρτερίαν ἐθεασάμην. Παμπόλλων γὰρ χωρίων συναθροισθέντων, ἁρπασομένων τὸ σῶμα τὸ νικηφόρον, καθῆστο διχόθεν βαλλόμενος. Ἡ μὲν γὰρ φύσις ἰέναι ἐπὶ τὴν ἔκκρισιν κατηνάγκαζεν: ἡ δὲ τῆς παρεστηκυίας πληθύος αἰδὼς μένειν ἐπὶ σχήματος ἐβιάζετο. Ἐγὼ δὲ τοῦτο γινώσκων, πολλὰς μὲν τοῖς συνελθοῦσι παραινέσεις προσήνεγκα, πολλὰς δὲ καὶ ἀπειλὰς, ἀπιέναι κελεύων. Ὕστερον δὲ καὶ τὰ τῆς ἱερωσύνης αὐτοῖς δεσμὰ περιτέθεικα, καὶ σὺν πόνῳ πολλῷ δείλης ὀψίας ἀπεπεμψάμην.

Ὁ δὲ θεῖος ἀνὴρ, οὐδὲ τούτων ἀπελθόντων, ἡττήθη τῆς φύσεως: ἀλλ̓ ἔμεινε καρτερῶν, ἕως νὺξ ἐπιγινομένη βαθεῖα πάντας ἀπελθεῖν οἴκαδε κατηνάγκασε.

Πάλιν δὲ τῇ ὑστεραίᾳ πρὸς αὐτὸν ἀφικόμενος, ὡς εἶδον φλογμὸν σφοδρότερον γεγενημένον, καὶ τὸν ἐπικείμενον αὐτῷ πυρετὸν τῷ ἔξωθεν πυρὶ τρεφόμενόν τε καὶ αὐξανόμενον, κεφαλαλγίαν σκηψάμενος δυσχεραίνειν ἔλεγον τῆς ἀκτῖνος τὴν προσβολὴν, καὶ παρεκάλουν βραχεῖάν μοί τινα παῤ αὐτῷ

σχεδιάσαι σκιάν: καὶ ἐπειδὴ προσέταξε, καλάμους τρεῖς πήξαντες, καὶ δύο τούτοις περιθέντες σισύρας, ἐσοφισάμεθα τὴν σκιάν: κελεύοντος δέ μοι εἴσω ἰέναι: Αἰσχρὸν, ἔφην, ὦ πάτερ, ἐμὲ μὲν, καὶ νέον ὄντα, καὶ ἐῤῥωμένον, τῆσδε τῆς ψυχαγωγίας τυχεῖν: σὲ δὲ πυρετῷ κατεχόμενον λαύρῳ, καὶ τῆς τοιαύτης παραψυχῆς δεόμενον, ἕξω καθῆσθαι δεχόμενον τῆς ἡλιακῆς ἀκτῖνος τὴν προσβολήν. Εἰ τοίνυν, ἔφην, ἐθέλεις με τῆς σκιᾶς ἀπολαῦσαι, γενοῦ μοι κοινωνὸς τῆς βραχείας ταύτης σκηνῆς. Προσμεῖναι γάρ σοι βούλομαι μὲν, ὑπὸ δὲ τῆς ἀκτῖνος κωλύομαι. Εἶξε τοίνυν τούτων ἀκούσας τῶν λόγων, καὶ τὴν ἐμὴν θεραπείαν προείλετο. Ἐπεὶ δὲ κοινῇ τῆς σκιᾶς ἀπηλαύομεν, ἠρξάμην πάλιν ἑτέρου λόγου, καὶ ἔφην ὅτι δεῖ μοι κατακλίσεως, τοῦ ἰσχίου τὴν καθέδραν ἁλύπως μὴ φέροντος. Ἁλλὰ πάλιν ἠξίου μέν με κατακλίνεσθαι, ἀντήκουε δὲ, ὡς οὐ φορητὸν ἐμοὶ καθήμενον αὐτὸν ὁρῶντι προσκλίνεσθαι. Εἰ τοίνυν, ἔφην, ἐθέλεις με καὶ ταύτης ἐναπολαῦσαι τῆς ἀναπαύλης, κοινῇ προσκλιθῶμεν, ὦ πάτερ: οὐ γὰρ ἐρυθριάσω μόνος κατακλινόμενος. Τοιούτοις λόγοις αὐτοῦ τὴν καρτερίαν κατασοφισάμενος, τὴν ἀπὸ τῆς ἀνακλίσεως αὐτῷ παραψυχὴν εἰσενήνοχα: ἐπὶ δὲ τοῦ ἐδάφους ἐῤῥιμμένῳ προσέφερον λόγους χαρίεντας, ἐπὶ τὸ θυμηρέστερον τὴν ψυχὴν μεταφέρων.

Εἴσω δὲ τοῦ ἱματίου τὴν χεῖρα βαλὼν, ἐπειρώμην μετρίως ἀποτρίβειν τὰ νῶτα, τότε τοῦ σιδήρου τὸ πολὺ φορτίον ἐθεασάμην, ὃ καὶ τὴν ὀσφὺν ἐδέσμει, καὶ τὸν αὐχένα. Καὶ ἕτεραι δὲ ἀλύσεις ἀπὸ τοῦ περὶ τὸν αὐχένα κύκλου, δύο μὲν ἔμπροσθεν, δύο δὲ ὄπισθεν, εἰς τὸν κάτω κύκλον ἐγκάρσιαι διήκουσαι, καὶ τοῦ Χ στοιχείου τὸ σχῆμα ποιοῦσαι, ἔμπροσθέν τε καὶ ὄπισθεν, τοὺς δύο κύκλους ἀλλήλοις συνέδεον: καὶ ἑτέρους δὲ αἰ χεῖρες ἔνδον περὶ τοὺς ἀγκῶνας εἶχον τοιούτους δεσμούς. Τὸ πολυτάλαντον οὖν τοῦτο θεασάμενος φορτίον, ἱκέτευον ἐπικουρῆσαι τῷ σώματι κάμνοντι, καὶ φέρειν οὐ δυναμένῳ κατὰ ταὐτὸν, καὶ τὰ ἐθελούσια φορτία, καὶ τὴν ἀκούσιον ἀῤῥωστίαν. Νῦν μὲν γὰρ, ἔφην, ὦ πάτερ, ὁ πυρετὸς τὰ τοῦ σιδήρου ποεῖ: ὅταν δὲ οὗτος λωφήσῃ, τηνικαῦτα τῷ σώματι τὸν ἐκ σιδήρου πάλιν ἐπιθήσομεν φόρτον. Εἶξε καὶ εἰς τοῦτο πολλαῖς τοιαύταις καταθελχθεὶς ἐπῳδαῖς. Ἀλλὰ τότε μὲν ὀλίγας ἀῤῥωστήσας ἡμέρας, ῥᾳδίως ἐῤῥάῖσε.

Χρόνῳ δὲ ὕστερον χαλεπωτέρᾳ περιέπ̔??ʼσε νόσῳ.

Πολλῶν δὲ πολλαχόθεν συνεληλυθότων, ὡς ἁρπασόμενοι τὸ σῶμα, πυθ̔??ʼμενοι οἱ τοῦ ἄστεως συνέδραμον ἅπαντες, καὶ στρατιῶται, καὶ ἰδιῶται, οἱ μὲν τὴν πολεμικὴν ἀναλαβόντες σκευὴν, οἱ δὲ ὅπλοις τοῖς προστυχοῦσι χρησάμενοι: καὶ συσπειραθέντες ἐμάχοντο, καὶ βέλη ἀφιέντες, οὐχ ὡς πλήξοντες. ἀλλ̓ ὡς φοβήσοντες μόνον: καὶ οὕτω τοὺς περιοίκους ἐξελάσαντες, τῇ κλίνῃ τὸν πένταθλον ἀγωνιστὴν ἐπιθέντες, τῶν γινομένων οὐδαμῶς αἰσθανόμενον, οὐδὲ γὰρ τῆς κόμης αὐτοῦ τιλλομένης ὑπὸ τῶν ἀγροίκων ἐπῄσθετο, ἐπὶ τὴν πόλιν ἵεσαν: εἰς δὲ τὸν προφητικὸν ἀφικόμενοι σηκὸν, εἰς τὸ τὁ??ʼῳ πελάζον φροντιστήριον τὴν κλίνην ἀπέθεντο. Ἧκε δέ τις εἰς τὴν Βέῤῥοιαν, ἐκεῖ γὰρ ʽ??ʼν ἐτύγχανον, τὰ γεγενημένα

σημαίνων, καὶ τῆς τελευτῆς κομίζων τὴν ἀγγελίαν. Τοιγάρτοι παραυτίκα δραμὼν, καὶ τὴν νύκτα πᾶσαν εἰς ὁδοιπορίαν καταναλώσας, κατέλαβον μετὰ τὴν ἔω τὸν θεῖον ἄνθρωπον, οὕτε φθεγγόμενον, οὕτε τινὰ τῶν παρόντων ἐπιγινώσκειν δυνάμενον: ὡς δέ γε προσεῖπον, καὶ τὸν μέγαν Ἀκάκιον προσφθέγγεσθαι αὐτὸν ἔφην, ἀνέῳξε παραχρῆμα τοὺς ὀφθαλμοὺς, καὶ ὅπως ἔχω ἤρετο, καὶ πότε εἴην ἐληλυθὼς ἐπυνθάνετο: ἐμοῦ δὲ πρὸς ταῦτα ἀποκριναμένου, πάλιν τοὺς ὀφθαλμοὺς ἔμυσε. Τριῶν δὲ διελθουσῶν ἡμερῶν, ἤρετο ὅποι εἴη: μαθὼν δὲ λίαν ἤχθετο, καὶ ἠξίου παραυτίκα εἰς τὸ ὅρος ἀποκομίζεσθαι.

Θεραπεύειν δὲ αὐτὸν διὰ πάντων ἐθέλων, εὐθὺς τὴν κλίνην παρηγγύησα φέρειν, καὶ εἰς τὸ ποθούμενον χωρίον ἀποκομίζειν. Τότε τῆς σεβασμίας ἐμοὶ κεφαλῆς τὸ ἀφιλότιμον εἶδον. Τῇ γὰρ ὑστεραίᾳ πτισάνης αὐτῷ χυλὸν προσενήνοχα καταψύξας: θερμοῦ γὰρ οὐδενὸς μεταλαγχάνειν ἠνείχετο, παντελῶς τοῦ πυρὸς τὴν χρείαν ἀπαρνησάμενος.

Ἐπεὶ δὲ μεταλαμβάνειν οὐκ ἤθελε: Πᾶσιν ἡμῖν, ἔφην, ὦ πάτερ, μετάδος φειδοῦς: κοινὴν γὰρ σωτηρίαν τὴν σὴν ὑγιείαν ἡγούμεθα. Οὐ γὰρ μόνον ὠφελείας ἀρχέτυπον πρόκεισαι, ἀλλὰ καὶ προσευχόμενος ἐπαμύνεις, καὶ τὴν θείαν ἡμῖν εὐμένειαν προξενεῖς.

Εἰ δέ σε ἀποκναίει τὸ ἄηθες, καὶ τοῦτο, ἔφην. ὧ πάτερ, καρτέρησον: εἶδος γὰρ καὶ τοῦτο φιλοσοφίας.

Ὥσπερ γὰρ ὑγιαίνων τροφῆς ἐφιέμενος ἐνίκας τῇ καρτερίᾳ τὴν ἔφεσιν: οὕτω νῦν ἥκιστα ὀρεγόμενος, τὴν τῆς μεταλήψεως καρτερίαν ἐπίδειξαι. Ταῦτά μοι λέγοντι συμπαρῆν καὶ ὁ τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπος Πολυχρόνιος, ὃς τῷ λόγῳ συναγωνιζόμενος, αὐτὸς πρῶτος μεταλαμβάνειν ἤθελε τῆς τροφῆς, καὶ ταῦτα ὄρθρου ὄντος, ὃς πολλάκις δἰ ἑπτὰ ἡμερῶν τὸ σῶμα διέτρεφεν. Ἡττηθεὶς τοίνυν τῷ λόγῳ, μίαν τοῦ χυλοῦ μεμυκόσι τοῖς ὀφθαλμοῖς παρεπέμψατο κύλικα, ὅπερ ποιεῖν ἐπὶ τῶν πικρῶν ποτίμων εἰώθαμεν. Ἐπειδὴ δὲ καὶ τοὺς πόδας, τὸ βαδίζειν ἐξ ἀτονίας ἀπολέσαντας, ὕδατι βρέξαι πεπείκαμεν, προῦργον νομίζω καὶ ταύτην αὐτοῦ τὴν φιλοσοφίαν γυμνῶσαι. Παρέκειτο μὲν γὰρ πλησίον ὁ σκύφος: ἐπειράθη δέ τις τῶν διακονούντων φορμῷ τινι τοῦτον συγκαλύψαι, ὡς μὴ δῆλος εἴη τοῖς παῤ αὐτὸν ἀφικνουμένοις.

Ὁ δέ: Τί καλύπτεις, ἔφη, τὸν σκύφον; Τοῦ δὲ εἰρηκότος: Ὡς μὴ παράκοιτο τοῖς ἀφικνουμένοις εἰς θεωρίαν. —Ἄπαγε, ἔφη, ὦ παῖ, μὴ κρύπτε ἀνθρώποις τὰ τῷ Θεῷ τῶν ὅλων δεδηλωμένα. Ἐκείνῳ γὰρ ζῇν μόνῳ βουλόμενος, τῆς ἀνθρωπίνης οὐ πεφρόντικα δόξης. Τί γὰρ ὄφελος, εἰ οὗτοι μέν μοι πλείονα συγγνοῖεν ἄσκησιν, ὁ δὲ Θεὸς μείονα; τοῦ γὰρ ὑπὲρ τῶν πόνων μισθοῦ οὐχ οὗτοι δοτῆρες, ἀλλ̓ ὁ Θεὸς χορηγός. Τίς τοίνυν οὐκ ἃν ὑπεραγασθείη καὶ τοὺς λόγους, καὶ τὸν τοὺς λόγους γεννήσαντα νοῦν, οὕτω δόξης ἀνθρωπίνης γεγενημένον ὑπέρτερον; Τοιοῦτόν τι καὶ ἄλλοτε γεγενημένον μεμάθηκα.

Ἐσπέρα ἦν, καὶ ἑσπέρα βαθεῖα, καὶ τῆς τροφῆς ὁ καιρός. Λαβὼν τοίνυν τὸ παρακείμενον ὄστρακον, τοῦ βραχέντος φακοῦ μετελάμβανε: ταύτην γὰρ εἶχε τὴν τροφήν. Ἧκε δέ τις ἀπὸ τοῦ ἄστεως, εἴσπραξίν τινα στρατιωτικὴν ἐμπεπιστευμένος. Ὁ δὲ καὶ πόῤῥωθεν

αὐτὸν θεασάμενος, οὐκ ἀπέθετο τὸν φακὸν. ἀλλὰ συνήθως παρεπέμπετο τροφήν. Δαίμονος δὲ φαντασίαν ὑπολαβὼν, λόγοις βάλλων ἀπήλαυνεν ὡς πολέμιον: καὶ δεικνὺς ὡς οὑ δέδιε, μεταξὺ τῷ στόματι προσέφερε τὸν φακόν. Ἱκέτευε δέ γε ὁ ταῖς λοιδορίαις βαλλόμενος, καὶ ἄνθρωπος ἔφασκεν εἶναι, καὶ ὡς ὅρκῳ τινὶ προσληφθεὶς πρὸ ἐσπέρας ἀπαίρειν τῆς πόλεως, κατὰ τοῦτον ἀφίκοιτο τὸν καιρόν. Ὁ δέ: Θάρσει, ἔφη, καὶ μὴ δείσῃς, ἀλλὰ προσευξάμενος ἄπιθι. Γενοῦ δέ μοι καὶ σύσσιτος, καὶ τῆς τροφῆς μοι κοινώνησον. Καὶ ἅμα ταῦτα λέγων, ἐπλήρου τ̔??ʼν δεξιὰν, καὶ τοῦ φακοῦ μετεδίδου. Οὕτω τῆς κενῆς δόξης τὸ πάθος μετὰ τῶν ἅλλων τῆς διανοίας ἀπήλασε. Περὶ δέ γε καρτερίας περιττὸν καὶ λέγειν, μαρτυρούσης τῆς ὄψεως. Τρεῖς γὰρ πολλάκις ἡμέρα καὶ τοσαύτας νύκτας χιόνος κατενεχθείσης, οὕτω κατεχώσθη πρηνὴς κείμενος, καὶ τὸν Θεὸν ἱκετεύων, ὡς μηδὲ βραχύ τι τῶν περικειμένων αὐτῷ ῥακίων ὁρᾶσθαι. Πολλάκις δὲ καὶ ἄμαις χρώμενοι καὶ μακέλλαις οἱ γειτονεύοντες, καὶ τούτῳ τῷ τρόπῳ τὴν περικειμένην ἀποσύροντες χιόνα, ἀνασπῶσί τε καὶ ἐγείρουσι κείμενον.

Ἐκ τούτων τῶν πόνων τὰ τῆς θείας χάριτος ἐδρέψατο δῶρα, ὧν πάντες μεταλαγχάνουσιν οἱ βουλόμενοι.

Τῇ γὰρ ἐκείνου εὐλογίᾳ, πολλοὶ μὲν ἐσβέσθησάν τε καὶ σβεννύονται πυρετοί: πολλοὶ δὲ ἠπίαλοι ἐλώφησάν τε, καὶ παντελῶς ὑπεχώρησαν: πολλοὶ δὲ φεύγειν ἠναγκάσθησαν δαίμονες: καὶ τὸ ὕδωρ τὸ ὑπὸ τῆς ἐκείνου δεξιᾶς εὐλογούμενον ἀλεξίκακον φάρμακον γίνεται. Τίς ἀγνοεῖ τοῦ τεθνηκότος παιδίου τὴν δ̔??ʼα τῆς τούτου προσευχῆς γενομένην ἀνάστασιν; Ἐν γὰρ τοῖς τῆς πόλεως προαστείοις οἱ τούτου εἰσὶ γεννήτορες, οἳ πολλῶν μὲν παιδῶν ἐγένοντο πατέρες, πάντας δὲ ἀώρους τῷ τάφῳ παρέπεμψαν. Ὅτε τοίνυν τοῦτο τὸ τελευταῖον ἐγεννήθη παιδίον, ἔδραμεν ὁ πατήρ πρὸς τὸν τοῦ Θεοῦ ἄνθρωπον, μακρᾶς αὐτῷ ζωῆς μεταλαχεῖν ἱκετεύων, καὶ ὑπισχνούμενος τῷ Θεῷ ἀναθήσειν, εἰ ζήσειε. Τέσσαρα τοίνυν ἔτη διαβιῶσαν, ἐδέξατο τοῦ βίου τὸ τέλος. Ἀπῆν δὲ ὁ πατήρ: ἀφικόμενος δὲ ἐξαίφνης, ὁρᾷ τοῦτο λοιπὸν ἐκφερόμενον, καὶ ἁρπάσας ἀπὸ τῆς κλίνης: Προσήκει, ἔφη, πληρῶσαί με τὴν ὑπόσχεσιν, καὶ τῷ τοῦ Θεοῦ ἀνθρώπῳ καὶ τεθνεὸς ἀποδοῦναι. Καὶ ἀπεκόμισεν ὡς προείρηκε, καὶ τέθηκε πρὸ τῶν ἀγίων ἐκείνων ποδῶν. λέγων ἐκεῖνα ἃ καὶ τοῖς οἰκείοις εἰρήκει. Ὁ δὲ θεῖος ἄνθρωπος προτεθεικὼς τὸ παιδίον, καὶ τὰ γόνατα κλίνας, ἔκειτο πρηνὴς, τὸν ζωῆς καὶ θανάτου Δεσπότην παρακαλῶν. Δείλης δὲ ὀψίας ἀφῆκε τὸ παιδίον φωνὴν, καὶ τὸν πατέρα ἐκάλεσεν. Οὕτως αἰσθόμενος ὁ θεσπέσιος ἐκεῖνος ἀνὴρ, ὡς τὴν ἱκετείαν ὁ Δεσπότης ἐδέξατο, καὶ τὴν ζωὴν ἐχορήγησεν, ἀνέστη. καὶ προσκυνήσας τὸν ποιοῦντα τὸ θέλημα τῶν φοβουμένων αὐτὸν, καὶ τῆς δεήσεως αὐτῶν εἰσακούοντα, συνεπέρανε τὴν ἱκετείαν. καὶ τῷ φύσαντι τὸ παιδίον ἀπέδωκε. Τοῦτο κἀγὼ ἐθεασάμην, καὶ τοῦ πατρὸς τὸ θαῦμα διηγησαμένου ἀκήκοα, καὶ πολλοῖς προσήνεγκα τὸ διήγημα ἀποστολικὸν, εἰδὼς καὶ πολλῆς ὠφελείας τοῖς ἀκουσομένοις ἐσόμενον πρόξενον.

Κἀγὼ δὲ πολλάκις τῆς τούτου ἐπικουρίας ἀπήλαυσα: μιᾶς δὲ, ἢ δύο μνησθήσομαι, λίαν ἡγούμενος ἄγνωμον εἶναι, σιγῇ παραδοῦναι καὶ μὴ διδάξαι τῆς εὐεργεσίας τὰ εἴδη.

Μαρκίων ὁ βδελυρὸς πολλὰς ἀσεβείας ἀκάνθας εἰς τὴν χώραν τῆς Κύῤῥου κατέσπειρε πόλεως. Ταύτας ἀνασπᾷν προῤῥίζους πειρώμενος, πάντα κάλων, τὸ λεγόμενον, ἐκίνουν, καὶ πάσῃ μηχανῇ χρώμενος διετέλουν.

Οἱ δὲ τῆς δἰ ἐμοῦ θεραπείας ἀπολἁ??ʼ.

ἀντὶ τοῦ ἀγαπᾷν με, προφητικῶς εἰπεῖν, ἐνδιέβαλλόν με, καὶ ἔθεντο κατ̓ ἐμοῦ κακὰ ἀντὶ ἀγαθῶν, καὶ μῖσος ἀντὶ τῆς ἀγαπήσεώς μου: καὶ γοητικαῖς χρώμενοι μαγγανείαις, καὶ δαίμοσι πονηροῖς συνεργοῖς κεχρημένοι, ἀοράτως πολεμεῖν ἐπειρῶντο.

Καί ποτε νύκτωρ ἧκέ τις βοῶν ἀλιτήριος δαίμων, καὶ τῇ Σύρᾳ κεχρημένος φωνῇ: Τί πολεμεῖς, ὁ δεῖνα, Μαρκίωνι; τί δήποτε δὲ τὴν πρὸς τοῦτον ἀναδέδεξαι μάχην; τί σοι λυπηρὸν εἰργάσατο πώποτε; Λῦσον τὸν πόλεμον, κατάπαυσον τὴν δυσμένειαν: ἢ τῇ πείρᾳ μαθήσει ὅσον καλὸν ἡσυχία. Εὖ ἴσθι γὰρ, ὡς πάλαι ἅν σε κατηκόντισα, εἰ μὴ. τὸν τῶν μαρτύρων χορὸν σὺν Ἰακώβῳ φρουροῦντά σε ἑώρων. Ἤκουσα τούτων ἐγὼ, καί τινι τῶν γνωρίμων πλησίον καθεύδοντι: Ἀκούεις, ἔφην, ὁ δεῖνα, τῶν λεγομένων; Ὁ δέ: Πάντων, εἶπεν, ἐπήκουσα: καὶ διαναστῆναι βουλόμενος, καὶ διακύψαι, καὶ γνῶναι τίς ὁ φθεγγόμενος, σοῦ χάριν ἡσυχίαν ἦγον, καθεύδειν σε τοπάσας. Ἀναστάντες τοίνυν, ἄμφω τε διεκύπτομεν, καὶ οὐδένα οὔτε κινούμενον, οὔτε φθεγγόμενον ἠκούομεν: τῶν δὲ ῥημάτων ἐκείνων καὶ οἱ ἄλλοι ἡμῶν ἐπήκουσαν σύνοικοι. Συνῆκα τοίνυν, ὡς χορὸν μὲν μαρτύρων ἔλεγε τὸ τοῦ ἐλαίου τῶν μαρτύρων ληκύθιον, ὃ παρὰ πολλῶν μαρτύρων συνειλεγμένην ἔχον τὴν εὐλογίαν, παρὰ τὴν ἐμὴν ἐξήρτητο κλίνην: καὶ τῇ κεφαλῇ δέ μου ὑπέκειτο τοῦ μεγάλου Ἰακώβου τὸ παλαιὸν περιβόλαιον, παντὸς ἕρκους ἀδαμαντίνου ἰσχυρότερόν μοι γεγενημένον. Καὶ ἡνίκα δὲ τῇ μεγίστη τούτων κώμῃ προσβάλλειν ἔμελλον, εἶτα πολλά τινα ὲν μέσῳ γινόμενα τὴν ἔξοδον διεκώλυεν, ἔπεμψα παρὰ τὸν ἐμὸν Ἠσαΐαν, τῆς θείας συμμαχίας ἀντιβολῶν ἀπολαῦσαι. Ὁ δὲ: Θάῤῥει, ἔλεγε: πάντα γὰρ ἐκεῖνα δίκην ἀραχνῶν διαλέλυται τὰ κωλύματα: καὶ τοῦτό με νύκτωρ ἐδίδαξεν ὁ Θεὸς, οὐκ ὄναρ σκιαγραφήσας, ἀλλ̓ ὕπαρ ἐπιδείξας. Ἑώρων γὰρ, ἔλεγε, τῆς ὑμνῳδίας ἀρξάμενος, κατ̓ ἐκεῖνο τὸ μέρος, ὲν ᾧ τὰ χωρία ἐκεῖνα διάκειται, ὄφιν τινὰ πυροειδῆ, ἀπὸ τῆς ἐσπέρας ἐπὶ τὴν ἔω ἑρπύζοντα, καὶ διὰ μέσου τοῦ ἀέρος φερόμενον. Τρεῖς δὲ εὐχὰς ἐξανύσας, πάλιν ἐθεασάμην ἐπικαμφθέντα, καὶ τὸ κυκλοτερὲς ἐπιδείξαντα σχῆμα, καὶ τῇ κεφαλῇ συναφθεῖσαν τὴν κέρκον. Ὀκτὼ δὲ πάλιν προσευχὰς συμπεράνας, ἐθεασάμην διχῇ τμηθέντα, καὶ εἰς καπνὸν διαλυθέντα. Ταῦτα αὐτὸς μὲν οὕτω προεῖδεν: ἡμεῖς δὲ ἐθεασάμεθα συνομολογοῦσαν τῇ προῤῥήσει τὴν ἔκβασιν.

Ἔωθεν μὲν γὰρ, ὑπὸ τοῦ ἀρχεκάκου ὄφεως στρατηγούμενοι, οἱ πάλαι μὲν τῆς Μαρκίωνος συμμορίας, νῦν δὲ τῆς ἀποστολικῆς γενόμενοι φάλαγγος, γυμνὰ ἡμῖν ἀπὸ τῆς ἐσπέρας ὁρμῶντες τὰ ξίφη ἐδείκνυον.

Περὶ δὲ τρίτην ὥραν τῆς ἡμέρας συσπειραθέντες, τῆς οἰκείας ἐφρόντιζον φυλακῆς, καθάπερ ὁ ὄφις τῇ κέρκῳ τὴν κεφαλὴν συνεκάλυπτεν. Ὀγδόῃ δὲ ὥρᾳ σκεδασθέντες, χώραν ἡμῖν ἔδωκαν τῆς εἰς τὴν κώμην εἰσόδου: καὶ παραυτίκα εὕρομεν ὄφιν ἐξ ὕλης χαλκοῦ πεποιημένον, καὶ ὑπ̓ ἐκείνων προσκυνούμενον.

Τὸν γὰρ κατὰ τοῦ Δημιουργοῦ καὶ Ποιητοῦ τῶν ὅλων προφανῶς ἀναδεξάμενον πόλεμον, τὸν

ἐπάρατον ὄφιν, ὡς ἐκείνου πολέμιον, θεραπἑ??ʼειν ἐσπούδαζον. Ἐπειδὴ δὲ εἰς τὴν τῶν θείων ἀποκαλύψεων εἰσῆλθεν ὁ λόγος διήγησιν, φέρε ἃ παρὰ τῆς ἀψευδοῦς ἐκείνης ἀκήκοα διηγήσομαι γλώσσης.

Διηγήσατο δὲ οὐ φιλοτιμούμενος, πόῤῥω γὰρ καὶ τούτου τοῦ πάθους ἡ θεία ψυχὴ, ἀλλά τινος χρείας βιασαμένης εἰπεῖν ἃ κρύπτειν ἠβούλετο. Ἱκέτευον αὐτὸν ἀντιβολῆσαι τὸν τῶν ὅλων Θεὸν, καθαρόν μοι ζιζανίων ἀποφῆναι τὸ λήϊον, καὶ τῶν αἱρετικῶν σπερμάτων πάμπαν ἐλευθερῶσαι. Ἠνία γάρ με κομιδῇ ἡ τοῦ βδελυροῦ Μαρκίωνος ἐπὶ πλεῖστον διακρατήσασα πλάνη. Ἔφη τοίνυν λιπαρούμενος: Ὁ??ʼτ̓ ἐμοῦ, οὔτε ἄλλου δεῖ σοι πρὸς αὐτὸν πρεσβευτοῦ. Ἔχεις γὰρ Ἰωάννην τὸν πάνυ, τὴν τοῦ Λόγου φωνὴν, τῶ Δεσπότου τὸν πρόδρομον, ταύτην ὑπὲρ σοῦ τὴν ἱκετείαν διὰ παντὸς προσκομίζοντα. Ἐμοῦ δὲ λέγοντος, ὡς καὶ ταῖς τούτου πιστεύω προσευχαῖς, καὶ ταῖς τῶν ἄλλων ἁγίων ἀποστόλων καὶ προφητῶν, ʽ??ʼν ἔναγχος ἡμῖν τὰ λείψανα ἐκεκόμιστο, Θάῤῥει, ἔφη, ὡς Ἰωάννην ἔχεις τὸν Βαπτιστήν. Ἀλλ̓ οὐδὲ οὕτω σιγὴν ἔχειν ἠνειχόμην: πολλῷ δὲ πλέον ἐπεκείμην πυνθανόμενος, καὶ μαθεῖν ἐφιέμενος, τί δὴ τούτου μᾶλλον ἐμνήσθη. Ὁ δέ: Περιπτύξασθαι, ἔφη, ἐβουλόμην αὐτοῦ τὰ ἐπέραστα λείψανα. Ἐπειδὴ δὲ ἔλεγον: Οὐκ οἴσω ταῦτα, εἰ μὴ ἐρεῖν ὑπόσχοιτο ἃ θεασάμενος εἴη, αὐτὸς μὲν ὑπέσχετο: ἐγὼ δὲ τῇ ὑστεραίᾳ ἐκόμισα τὰ ποθούμενα, καὶ πάντας πόῤῥω κελεύσας γενέσθαι, ἐμοὶ μόνῳ διηγήσαιο Ἡνίκα, ἔφη, τοὺς πολιούχους τούτους ἀπὸ τῆς Φοινίκης καὶ τῆς Παλαιστίνης ἀφικομένους, μετα τῆς Δαυιτικῆς ὑπεδέξω χορείας ἔννοιά μοί τις γέγονεν, εἰ τῷ ὄντι ταῦτα Ἰωάννου τοῦ πάνυ λείψανα καὶ μὴ ἄλλου τοῦ μάρτυρος ὁμωνύμου. Μετὰ μίαν τοίνυν ἡμέραν, ἐγὼ μὲν ἐπὶ τὴν ὑμνῳδίαν ἀνέστην νύκτωρ: ὁρῶ δέ τινα λευχειμονοῦντα, καὶ, Ἀδελφὲ Ἰάκωβε, λέγοντα, εἰπὲ, τί δήποτε ἀφικομένοις ἡμίν οὐχ ὑπήντησας; Ἐμοῦ δὲ ἐρομένου, τίνες ποτε εἶεν. ἀπεκρίνατο λέγων: Οἱ ἀπὸ Φοινίκης καὶ Παλαιστίνης τῇ προτεραίᾳ ἐληλυθότες: καὶ πάντων ἡμᾶς ὑποδεξαμένων προθύμως, καὶ τοῦ ποιμένος, καὶ τοῦ λαοῦ, καὶ ἀστῶν, καὶ χωρητικῶν, σὺ μόνος οὐκ ἐκοινώνησας τῆς τιμῆς. ᾘνίττετο δὲ τὴν γενομένην ἀμφιβολίαν. Εἰπεῖν τοίνυν ἔφη πρὸς ταῦτα, ʽ??ʼ Καὶ ἀπόντων ὑμῶν τε καὶ τῶν ἄλλων ἁπάντων προσκυνῶ τῷ Θεῷ. Πάλιν δὲ τῇ ὑστεραίᾳ κατὰ τὸν αὐτὸν καιρὸν, αὐτὸς ἑκεῖνος ἐπιφανείς: Ὄρα ἔφῃ ἀδελφὲ Ἰάκωβε, τὸν ἐκεῖθεν ἑστῶτα, οὖ ἡ μὲν ἐσθὴς χιόνι κατὰ τὴν χροιὰν ἀπείκασται, κλίβανος δὲ αὑτοῦ πυρὸς πρόκειται. Ἐμοῦ δὲ τὰς ὄψεις ἐκεῖσε μεταθέντος, καὶ τὸν Βαπτιστὴν Ἰωάννην ὑποτοπάσαντος, καὶ γὰρ τὴν στολὴν περιβέβλητο, καὶ τὴν χεῖρα ὡς βαπτίζων προέτεινε: Αὐτός ἐστιν, ἴφη, ὃν ὑπέλαβες εἶναι: καὶ ἄλλοτε δὲ Ἡνίκα, ἔφη, εἰς τὴν πρώτην νύκτωρ ἀπῄεις κώμην, παιδεύσων ὡς στασιαστὰς, σπουδαιοτέραν τῷ Θεῷ προσενεγκεῖν εὐχὴν παρεγγυήσας, ἄγρυπνος διετέλεσα τὸν Δεσπότην ἀντιβολῶν. Εἶτα φωνῆς ἀκήκοα λεγούσ̔??ʼς: Μηδὲν δείσῃς, Ἰάκωβε: ὁ γὰρ μέγας Ἰωάννης ὁ Βαπτιστὴς παννύχιον ἀντιβολεῖ τὸν τῶν ὅλων θεόν:

πολὺς γὰρ ἂν ἐγεγόνει φόνος, εἰ μὴ ταῖς ἐκείνου πρεσβείαις ἐσβέσθη τοῦ διαβόλου τὸ θράσος. Ταῦτά μοι διηγησάμενος, παρεγγύησε μόνον εἰδέναι, καὶ μὴ λαβεῖν ἄλλους συνίστορας. Ἐγὼ δὲ ὠφελείας ἕνεκεν, οὐ μόνον πολλοῖς προσήνεγκα τὸ διήγημα, ἀλλὰ καὶ συγγραφῇ παραδίδωμι. Καὶ Ἰωσὴφ δὲ τὸν πατριάρχην θεάσασθαι ἔφη, καὶ τὴν κεφαλὴν πολιὸν καὶ τὸ γένειον, καὶ ἐν γήρᾳ τῆς ὥρας ἀφιέντα τὴν αἴγλην, καὶ ἐν ἀρετῆς ἀκρότητι ἔσχατον ἑαυτὸν τῶν ἁγίων ὀνομάζοντα. Ἐμοῦ γὰρ φησὶ, πρῶτον λέγοντος τῶν τῆς θήκης αὐτῷ κοινωνούντων, αὐτὸς ἑαυτὸν ἔσχατον ὠνόμαζε. Διηγήσατο δέ μοι καὶ τὰς γεγενημένας αὐτῷ ὑπὸ τῶν πονηρῶν δαιμόνων παντοδαπὰς προσβολάς. Εὐθὺς μὲν γὰρ, ἔλεγε, ταύτης μοι τῆς πολιτείας ἀρξαμένῳ γυμνὸς ἑωρᾶτό τις, Αἰθίοπος ἔχων τὸ εἶδος, πῦρ ἐκ τῶν ὀφθαλμῶν ἀφιείς. Ἐγὼ δὲ ὁρῶν, δέους τε ἐνεπιμλάμην, καὶ εἰς εὐχὴν ἐτρεπόμην, καὶ μεταλαβεῖν οὐκ ἠνειχόμην τῆς τροφῆς: κατ̓ ἐκεῖνον γὰρ ἐπεφαίνετο τὸν καιρόν. Ὡς δὲ ἑπτὰ, καὶ ὀκτὼ, καὶ δέκα διῆλθον ἡμέραι, καὶ ἄσιτος διετέλουν, τέλος τῆς πονηρᾶς ἐφόδου καταφρονήσας, καθήμενος τῆς τροφῆς μετελάμβανον. Ὁ δὲ ταύτην μου τὴν μεγαλοφροσύνην οὐκ ἐνεγκὼν, ῥάβδῳ παίειν ἠπείλει. Ἐγὼ δὲ, ἔφη, ἔλεγον: Εἰ μὲν ἐπιτέτραψαι παρὰ τοῦ τῶν ὅλων Δεσπότου, παῖε, καὶ δέξομαι μεθ̓ ἡδονῆς τὴν πληγὴν, ὡς ὑπ̓ ἐκείνου: παιόμενος: εἰ δὲ μὴ ἐπετράπης, οὐ παίσεις, κἂν μυριάκις λυττήσῃς. Τούτων ἀκούσας ἐδραπέτευσε τότε: ἀλλὰ πάλιν κρύβδην διετέλει λυττῶν. Τὸ γὰρ δίς μοι τῆς ἑβδομάδος κάτωθεν κομιζόμενον ὕδωρ, ἁπαντῶν τῷ κομίζοντι, καὶ τὸ ἐμὸν εἶδος μιμούμενος, ἐλάμβανε, καὶ ἀπιέναι κελεύων ἐκεῖνον ἐξέχει τὸ νᾶμα. Καὶ τοῦτο οὐ δὶς μόνον, ἀλλὰ καὶ τρὶς ποιήσας, τὸ τοῦ δίψους μοι ἐπεστράτευσε πάθος. Σφόδρα δὲ ἀνιαθεὶς, ἠρόμην τὸν εἰωθότα κομίζειν: Τί δή ποτε πέντε καὶ δέκα διελθουσῶν ἡμερῶν οὐκ ἐκόμισας ὕδωρ; Ὁ δὲ τρὶς ἔλεγε καὶ τετράκις κεκομικέναι, καί με τοῦτο δεδέχθαι. Καὶ ποῦ τοῦτο, ἔφην, ἐγὼ παρὰ σοῦ φέροντος ἐδεξάμην; Ὡς δὲ τὸν τόπον ὑπέδειξε: Κᾶν μυριάκις, ἔφην, ἐκεῖ με θεάσῃ παραγινόμενον, μὴ δῷς τὸ ἀγγεῖον, ἕως εἰς τοῦτον ἀφίκῃ τὸν τόπον. Οὕτω καὶ ταύτην αὐτοῦ τὴν ἐπιβουλὴν διαλύσας, αὗθις ἑτέρας ἐπειράθη. Βοῇ γὰρ νύκτωρ χρησάμενος ἔφη, ὅτι Σὲ τοσαύτης δυσωδίας ἐμπλήσω, καὶ τοσαύτην δύσκλειαν κατασκευάσω, ὡς μηδένα σε μηδαμόθεν θεάσασθαι ἄνθρωπον. Ἐγὼ δὲ, ἔφη, πρὸς ταῦτα ἀπεκρινάμην, ὅτι Σοι χάριν ὁμολογήσω: ἄκων γὰρ εὐεργετήσεις τὸν δυσμενῆ, πλέον ἐντρυφᾷν τῇ τοῦ Θεοῦ μνήμῃ παρασκευάζων. Σχολῆς γὰρ πλείονος ἀπολαύων, ἔργον σχήσω διηνεκὲς τοῦ θείου κάλλους τὴν φαντασίαν. Ὀλίγων τοίνυν διελθουσῶν ἡμερῶν, μεσούσης ἡμέρας τὴν εἰωθυῖαν λειτουργίαν ἐπιτελῶν, ὁρῶ, ἔφη, δύο ἐκ τοῦ ὅρους κατιούσας γυναῖκας.

Ἐγὼ δὲ τὸ ἄηθες δυσχεράνας, καὶ λίθοις βαλεῖν ἐπιχειρήσας, τῆς τοῦ ἀλάστορος ἀπειλῆς ἐμνήσθην, καὶ ταύτην ὑπέλαβον εἶναι τὴν δύσκλειαν. Ἕφθην τοίνυν βοήσας, ὡς εἰ καὶ τοῖς ὤμοις ἐπικαθίσαιεν, οὐ βαλῶ τοῖς λίθοις, οὐ διώξω, μόνῃ δὲ χρήσομαι τῇ προσευχῆ. Ταῦτα ἔφην, αἱ δὲ φρουδοι ἐγἕ??ʼοντο, καὶ τῷ

λόγῳ συνεπληροῦτο τῆς θέας ἡ φαντασία. Μετὰ ταῦτα πάλιν: Νύκτωρ ἐγὼ μὲν, ἔφη, προσηυχόμην, ὀχήματος δὲ κτύπος ἐφέρετο, καὶ ἡνιόχου βοὴ, καὶ ἵππων χρεμετιζόντων: ἐμὲ δὲ τοῦ πράγματος τὸ καινὸν ἐθορύβησεν.

Ἐνενόουν γὰρ ὡς οὔτε ἄρχων ἐπεδήμει τότε τῇ πόλει, οὔτε ὀχήμασιν ἡ ὁδὸς ἦν, οὔτε ὁ καιρὸς τοῖς ὀχήμασιν ἐπιτήδειος. Ἐμοῦ δὲ ταῦτα λογιζομένου, θόρυβός τις πλήθους ἠκούετο προσπελάζοντος: καί τινες ἐβόων ἡγούμενοι ῥαβδοφόροι, συρίττοντες, καὶ ἀπελαύνοντες ἐκ τοῦ μέσου τοὺς πλείους, καὶ εὐτρεπῆ ποιοῦντες τῷ ἡγουμένῳ τὴν πάροδον. Ὡς δὲ σφόδρα μοι πελάζειν ἔδοξε, εἷπον, ἔφη: Τίς εἷ; καὶ πόθεν ἥκεις; καὶ τίνος δεόμενος κατὰ τοῦτον ἐλήλυθας τὸν καιρόν; μέχρι τίνος παίζεις, ὦ ταλαίπωρε, καὶ τῆς θείας μακροθυμίας καταφρονεῖς; Τοῦτο ἐγὼ μὲν ἔλεγον πρὸς ἔω τετραμμένος, καὶ τῷ Θεῷ τὴν ἱκετείαν προσφέρων. ὁ δὲ ὦσε μὲν, καταβαλεῖν δὲ οὐκ ἴσχυσεν: ἡ γὰρ θεία χάρις ἀντέσχεν, καὶ παραυτίκα φροῦδα πάντα ἐγένοντο. Ἔλεγε δὲ καὶ κατὰ τὸν τῶν ἀλιτηρίων ἐκείνων λῃστῶν καιρὸν, ὅτε ἐξ Ἰσαυρίας ὁρμώμενοι τῆς ἔω τὰ πλεῖστα ἐμπρήσαντες ἐληΐσαντο, δεδιέναι σφόδρα, οὐ τὴν σφαγὴν, οὐ γὰρ οὕτω φιλοσώματος ἦν, ἀλλὰ τὸν ἀνδραποδισμὸν, καὶ τὴν αἰχμαλωσίαν, καὶ τῆς ἀσεβείας καὶ παρανομίας τὴν θεωρίαν. Τούτου τοῦ δέους αἰσθόμενος ὁ διάβολος: ἤκουσε γὰρ αὐτοῦ πολλάκις πρὸς τοὺς γνωρίμους ἐκφήναντος: μιμεῖται νύκτωρ ὀλολογὴν γυναικῶν. Ἐγὼ δὲ, ἔφη, ἀκούειν ἐδόκουν ὡς ἥκοιεν οἱ πολέμιοι, καὶ ὡς πῦρ ταῖς κώμαις ἐμβάλλοιεν. Εὐθὺς τοίνυν διχῆ τῆς κεφαλῆς διακρίνας τὰς κώμας, καὶ τὰς μὲν ἐκ δεξιῶν, τὰς δὲ ἐξ εὐωνύμων διὰ τῶν ὤμων ἐπὶ τὸ στῆθος μετενεγκὼν, εὐτρεπῆ πρὸς τὴν τοῦ ξίφους τομὴν τὸν αὐχένα ἐποίουν, ἵνα σύντομον δεξάμενος τὴν πληγὴν, τῆς ἀπευκτῆς ἐκείνης ἀπαλλαγῶ θεωρίας.

Οὕτω πᾶσαν ἐκείνην διατελέσας τὴν νύκτα, καὶ διηνεκῶς τὴν ἐκείνων ἔφοδον προσδεχόμενος, ἐπειδὴ ἡμέρα ἐγένετο, καὶ ἧκόν τινες, ἐπυθόμην τί περὶ τῶν Ἰσαύρων εἶεν ἀκηκοότες: οἱ δὲ ἔλεγον, μηδὲν ἐν ταύταις ἐγνωκέναι ταῖς ἡμέραις. Καὶ οὕτω, φησὶν, ἐπέγνων διαβολικὴν κἀκείνην εἶναι τὴν φαντασίαν.

Ἄλλοτε δὲ, ἔφη, νέῳ σφριγῶντι ἀπεικασθεὶς, ὤρᾳ λάμποντι, καὶ κόμῃ ξανθῇ κεκοσμημένῳ, προσῄει μειδιῶν ἅμα καὶ παίζων: ἐγὼ δὲ, ἔφη, τῷ θυμῷ καθοπλισθεὶς ἐξήλαυνον λοιδορούμενος. Ὁ δὲ ἐπέμενεν ἑταιρικὸν βλέπων, καὶ τῷ τε μειδιάματι, τῷ τε φθέγματι, ἡδονὴν ἀναβλύζων. Τότε τοίνυν πλέον τὸν θυμὸν παραθήξας: Πῶς ἰσχύεις, ἔλεγον, πᾶσαν τὴν οἰκουμένην περινοστεῖν, καὶ πᾶσι τοιαύτας προσφέρειν ἐπιβουλάς; Ὁ δὲ ἔλεγε μὴ μόνος εἶναι, ἀλλὰ πλῆθος δαιμόνων κατὰ πᾶσαν ἐσκεδάσθαι τὴν οἰκουμένην, τοιαῦτα παιζόντων ὁμοῦ καὶ σπουδαζόντων.

Τῇ γὰρ δοκούσῃ παιδιᾷ σπουδάζουσι πᾶσαν ἀφανίσαι τῶν ἀνθρώπων τὴν φύσιν. Ἀλλά γε σὺ ἄπιθι, ἔφην, τοῦ Χριστοῦ σοι κελεύοντος, τοῦ λεγεῶνα ὅλην διὰ τῶν χοίρων: τῷ βυθῷ παραπέμψαντος. Ἤκουεν ἄμα καὶ ἔφευγεν, οὔτε τῆς Δεσποτικῆς προσηγορίας τὴν δύναμιν φέρων, οὔτε τῆς οἰκετικῆς φιλοσοφίας τήν αἴγλην βλέπειν δυνάμενος. Καὶ ἄλλα δὲ πλείονα εἰδὼς τούτων διηγήματα, συγγράφειν, οὐ βούλομαι,

μη τοῖς ἀσθενεστέροις τὸ πλῆθος ἀπιστίας γένηται πρόφασις. Τοῖς μὲν γὰρ ὁρῶσι τὸν θεῖον ἄνθρωπον οὐδὲν τοιοῦτον λεγόμενον ἀπίθανον καταφαίνεται, τῆς ὁρωμένης ἀρετῆς βεβαιούσης τὰ λεγόμενα.

Ἐπειδὴ δὲ καὶ εἰς τοὺς ὕστερον ἐσομένους τὸ τοῦ διηγήματος διαβήσεται σύγγραμμα, ἀπιστότερα δὲ τοῖς πολλοῖς τὰ ὧτα τῶν ὀφθαλμῶν, τῇ ἀσθενείᾳ τῶν ἀκουόντων μετρήσομεν τὴν διήγησιν. Τούτῳ τοίνυν ᾠκοδόμησαν μὲν καὶ ἄλλοι σηκὸν μέγιστον ὲν τῇ πελαζούσῃ κώμῃ, οὐ πολλοῖς ἀφεστῶτα σταδίοις: κατεσκεύασα δὲ κἀγὼ θήκην ὲν τῷ τῶν ἀποστόλων καλλινίκων σηκῷ. Ἀλλὰ τοῦτο μαθὼν ὁ θεῖος ἄνθρωπος, πολλά με πολλάκις ἐλιπάρησεν, ἐν ἐκείνῳ τῷ ὄρει ταφῇ παραδοῦναι τὸ σῶμα. Ἐγὼ δὲ εἶπον πολλάκις, ὡς οὐ προσήκει τὸν τῆς παρούσης ζωῆς ἀμελήσαντα, ταφῆς ποιήσασθαι πρόνοιαν. Ὡς δὲ τοῦτο αὐτῷ καταθύμιον εἶδον, ἐπένευσά τε, καὶ συνεθέμην, καὶ τὴν λάρνακα τμηθῆναί τε, καὶ κομισθῆναι ἄνω πεποίηκα. Ἐπεὶ δὲ τὸν λίθον ὑπὸ τῆς πάχνης φθειρόμενον εἶδον, μικρὸν οἰκίσκον ἐπέτρεψα γενέσθαι τῇ λάρνακι. Ἐπεὶ δὲ ἐκέλευσε, καὶ τὴν οἰκοδομὴν συμπεράναντες, τὸν ὄροφον ἐπεθήκαμεν, Οὐκ ἀνέξομαι, ἔφη, τοῦτον Ἰακώβου καλεῖσθαι τάφον, ἀλλὰ βούλομαι τῶν καλλινίκων μαρτύρων τοῦτον γενέσθαι σηκὸν, ἐμὲ δὲ οἷά τινα μέτοικον εἰς ἑτέραν κεῖσθαι θήκην, παροικεῖν αὐτοῖς ἠξιωμένον. Καὶ ταῦτα οὐ μόνον εἶπεν, ἀλλὰ καὶ ἔδρασε. Καὶ πολλοὺς μὲν προφήτας, πολλοὺς δὲ ἀποστόλους, πλείστους δὲ ὅτι μάρτυρας, πανταχόθεν συναγαγὼν, ἐν μιᾷ τέθεικε λάρνακι, τῷ τῶν ἁγίων δήμῳ συνοικεῖν ἐθελήσας, καὶ σὺν αὐτοῖς ἀναστῆναι, καὶ τῆς θεωρίας ἀξιωθῆναι ποθήσας. Ἱκανὸν δὲ τοῦτο τεκμηριῶσα, τὴν τοῦ φρονήματος μετριότητα. Ὁ γὰρ τοσοῦτον πλοῦτον συνειλοχὼς, ὡς ἐσχάτῃ πενίᾳ συζῶν, τῇ τῶν εὐπόρων συμμορίᾳ παροικεῖν ἐπεθύμησεν.

Ὁποῖοι μὲν οὗν τῆς σεβασμίας ἐμοὶ κεφαλῆς οἱ πόνοι, καὶ οἱ ἀγῶνες ἡλίκοι, καὶ ὅσης θεόθεν ἀπέλαυσε χάριτος, καὶ ὅσας νίκας νενίκηκε, καὶ οἵοις στεφὰνοις κατακεκόσμηται, ἀπόχρη καὶ ταῦτα διδάξαι.

Ἐπειδὴ δέ τινες δυσκολίαν ἤθους ἐπαιτιῶνται, καὶ δυσχεραίνουσι τὸ φιλέρημον καὶ ἡσύχιον, ὀλίγα περὶ τούτων εἰπὼν, πέρας ἐπιθήσω τῷ διηγήματι: Πρόκειται πᾶσιν, ὡς ἔφην, εἰς θεωρίαν, οὔτε θριγκίῳ πεφραγμένος, οὔτε καλύβῃ τινὶ ἢ σκηνῇ καλυπτόμενος.

Ἕκαστος δὲ τῶν ἀφικνουμένων, ὑπ̓ οὐδενὸς ἑρκίου κωλυόμενος, εὐθὺς παραγινόμενος προσδιαλέγεσθαι βούλεται. Τοῖς δὲ ἄλλοις ταυτησὶ τῆς φιλοσοφίας ἐρασταῖς καὶ θριγκία καὶ θύραι εἰσὶ, καὶ ἡσυχίας ἀπόλαυσις, καὶ ἀνοίγνυσιν ἐθελήσας ὁ καθειργμένος, καὶ ἀναβάλλεται ὅσον βούλεται, καὶ τῆς θείας ἐμφορεῖται θεωρίας ὅσον ἐθέλει. Ἐνταῦθα δὲ τούτων οὐδέν. Διὸ μάλιστα δυσχεραίνει τοὺς παῤ αὐτὸν τῆς προσευχῆς τὸν καιρὸν ἐνοχλοῦντας. Κἂν μὲν κελεύσαντος εὐθὺς ἀπίοιεν, πάλιν ἔχεται τῆς προσευχῆς. Εἰ δὲ ἐπιμένοιεν ὀχλοῦντες, καὶ ἅπαξ καὶ δὶς παρεγγυήσας μὴ πείσειε, τηνικαῦτα δυσχεράνας ἐπιτιμῶν ἀποπέμπεται. Ἐμοὶ δὲ περὶ τούτου πρὸς αὐτὸν γεγένηνται λόγοι: καί τινας ἔφην ἀσχάλλειν ἐξελαθέντας, καὶ εὐλογίας μὴ μετασχόντας: καὶ ὅτι πρέπον εἴη, τοὺς τούτου χάριν ἀφικνουμένους, καὶ πολλῶν ἡμερῶν ὁδὸν ἐξανύοντας, μὴ

ἀχθομένους ἐπανιέναι, ἀλλὰ θυμηδίας ἐμφορουμένους, καὶ τοῖς τῆς σῆς φιλοσοφίας διηγήμασιν ἑστιῶντας τοὺς ἀγνοοῦντας. Ὁ δὲ, Οὐκ ἄλλου χάριν, ἔφη, ἀλλ̓ ἐμαυτοῦ τὸ ὅρος κατείληφα. Καὶ πολλὰ λίαν ἁμαρτημάτων περικείμενος ἕλκη, πολλῆς δέομαι θεραπείας. Καὶ τούτου εἵνεκα τὸν ἡμέτερον ἱκετεύω Δεσπότην, ὀρέξαι μοι τὰ τῆς κακίας ἀλεξιφάρμακα.

Πῶς τοίνυν οὐκ ἄτοπον, καὶ λίαν ἀνόητον, διακόψαι μὲν τὸν τῆς ἱκετείας εἱρμὸν, μεταξὺ δὲ διάλεξιν πρὸς ἀνθρώπους ποιήσασθαι; Εἰ γὰρ οἰκέτης ἀνθρώπου ὁμοφυοῦς ἐτύγχανον, ἐν δὲ τῷ τῆς δεσποτικῆς διακονίας καιρῷ, καταλιπὼν τὸ προσενεγκεῖν εἰς καιρὸν ἢ σιτία ἢ ποτὰ, πρός τινα τῶν ὁμοδούλων ἐποιησάμην διάλεξιν, πόσας οὐκ ἂν δικαίως ἐδεξάμην πληγάς; Εἰ δὲ καὶ ἄρχοντι προσελθὼν, καὶ ἣν ὑπομένω παρά τινος διηγούμενος ἀδικίαν, διέκοψα μὲν ἐν μέσῳ τὴν διάλεξιν, ἄλλους δὲ λόγους τινὰς πρός τινας τῶν παρόντων ἐποιησάμην, οὔ σοι δοκεῖ δυσχερᾶναι τὸν δικαστὴν, καὶ τῆς μὲν ἐπικουρίας ἀποστερῆσαι, προσθεῖναι δὲ καὶ μάστιγας, καὶ τῶν κιγκλίδων ἀπελάσαι; Πῶς τοίνυν ὅσιον, δεσπότῃ μὲν τὸν οἰκέτην, καὶ δικαστῇ τὸν ἱκέτην, προσηκόντως προσφέρεσθαι: ἐμὲ δὲ τῷ Θεῷ, τῷ καὶ αἰωνίῳ Δεσπότῃ, καὶ δικαστῇ δικαιοτάτῳ, καὶ βασιλεῖ τῶν ἁπάντων προσιόντα, μηδὲ τούτοις παραπλησίως ποιεῖσθαι τὴν πρόσοδον, ἀλλὰ μεταξὺ προσευχόμενον πρὸς τοὺς ὁμοδούλους τρέπεσθαι, καὶ μακρὰν ποιεῖσθαι διάλεξιν; Ταῦτα καὶ ἤκουσα, καὶ πρὸς τοὺς δυσχεράναντας διεπόρθμευσα. Καὶ εὖ μοι καὶ καλῶς εἰρηκέναι δοκεῖ. Πρὸς γὰρ αὗ τοῖς εἰρημένοις. καὶ ἴδιον τῶν ἐρώντων, πάντων μὲν τῶν ἄλλων ὑπερορᾷν, ἐκείνῳ δὲ προστετηκέναι, ὃν φιλοῦσι καὶ στέργουσι: καὶ τοῦτον νύκτωρ ὀνειροπολεῖν, καὶ μεθ̓ ἡμέραν φαντάζεσθαι. Διὰ τοῦτό μοι δυσχεραίνειν δοκεῖ, ὲν τῇ ποθουμένῃ μὲν θεωρίᾳ γενόμενος, ἐμπλησθῆναι δὲ τοῦ ἐπεράστου κωλυόμενος κάλλους. Ταῦτα διηγηματικῶς συνεγράψαμεν, κομιδῇ τῆς συντομίας φροντίσαντες, ἵνα μὴ τῷ μήκει τοὺς ἐντυγχάνοντας ἀποκναίσωμεν.

Εἰ δὲ καὶ ἐπιβιῴη τῷδε τῷ διηγήματι χρόνον, καὶ ἄλλα μυρία δήπουθεν κατορθώματα τοῖς προτέροις προσθήσει, καὶ συγγράψουσι κἀκεῖνα ἕτεροι. Ἡμῖν γὰρ τῆς ἐντεῦθεν ἐκδημίας πόθος πολύς.

Ὁ δὲ τῶν τῆς εὐσεβείας ἀθλητῶν ἀγωνοθέτης καὶ τούτῳ δώσει τέλος τῶν ἀγώνων ἐπάξιον, καὶ τοῦ δρόμου τὸ λειπόμενον παράσχοι τῷ προτέρῳ συμβαῖνον, ἵνα νικηφόρος καταλάβοι τὴν νύσσαν, καὶ τὴν ἡμετέραν ἀσθένειαν ταῖς τούτου προσευχαῖς ὑπερείσειεν: ὅπως ἀναῤῥωσθέντες, τὰς πολλὰς ἡμῶν ʽ??ʼναπαλαίσωμεν ἥττας, καὶ μετὰ νίκης τὸν βίον ἐξέλθωμεν.