Historia Ecclesiastica

ἀλλὰ τὴν μὲν σφαγὴν ὁ κακομήχανος ἐκεῖνος ἐκώλυσε, φθόνῳ βαλλόμενος καὶ τῆς εὐκλείας βασκαίνων τοῖς ἀθληταῖς, οὐκ εἴασε δὲ ὅμως [*](21 vgl. Amm. Marcell. 22, 11,2? — 22—S. 197, 2 vgl. Sozomen. V 17, 12) [*](* 9—S. 197, 2 Cass. VI) [*](B V2 HN(n) + GSP[P τὴν μὲν an] (s) = r AL (y) F) [*](1 nach ἀντίπαλά + φησι y ι 3 ὠλοφύροντο BV2 A, α über ρον geschrieben Ac ι ἀποτίλλαντεσ nLF ἀποτελιλλαντεσ B ι 4 τε > y ι 5 ἀνεβόων L τεχνάσμασι, τεχνᾶς auf Rasur Ac ι 6 ἀνακαλεύειν L ἀναπαλαίειν, παλαί auf Rasur Ac ι 7 τοῦ > A ι 8 κατηγοροῦντες BV2L καταβοῶντες A (aber αβοῶν /// auf Rasur Ac) rF ι καὶ πυρὶ — παρακαλοῦντες > y, am Rand Ac I 12 ἄστεως BV2G ἄστεοσ nSyF ι 13 εὐψυχίας] εὐσεβείας s ι 14 θαυμάζον y ἐθαύμαζον BV2 θαυμάζοντεσ rF ι ἐκεῖνο > L Cass. ι 15 εἰώθασιν BV2y solent Cass. εἰώθεσαν rFAc ι 16 ὁ > y, übergeschrieben Ac ι αὐτώ . A ι 17 πρώτου F ι 20 νεώτερος L ι vor τῆν2 + ὁ ausradiert A ι 21 ἥν] ἀν’ B ι 22 ἄξιος > s ι κληθῆναι μάρτυς ~ r ι τοῦ χυ s ι τὸ ὄνομα s 23 κακότεχνοσ y)

Καὶ Ἀρτέμιον δέ (στρατηγὸς δὲ οὗτος τῶν ἐν Αἰγύπτῳ στρατιωτῶν ἐγεγόνει), ἐπειδὴ πλεῖστα τῶν εἰδώλων συνέτριψε τὴν ἀρχὴν ἐκείνην ἐν τοῖς Κωνσταντίου χρόνοις λαχών οὐ μόνον τῶν ὄντων ἐγύμνωσεν ἀλλὰ καὶ τῆς κεφαλῆς τὸ λοιπὸν ἐστέρησε σῶμα.

ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα δέδρακεν ὁ πραότατος καὶ ὀργῆς ἐγκρατέστατος παρὰ τῶν δυσσεβούντων ὀνομαζόμενος. ἐγὼ δὲ καὶ γυναικὸς ἀρίστης ἀξιέπαινον διήγημα προσθήσω τῇ συγγραφῇ· κατεφρόνησαν γὰρ τῆς τούτου λύττης καὶ γυναῖκες τῷ θείῳ ζήλῳ καθωπλισμέναι.

Πουπλία τις ἦν κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον ὀνομαστοτάτη καὶ πολυθρύλητος ἐκ τῶν τῆς ἀρετῆς κατορθωμάτων γεγενημένη. αὕτη καὶ τοῦ γάμου τὸν ζυγὸν πρὸς ὀλίγον δεξαμένη καιρόν, καρπὸν ἀξιάγαστον τῷ θεῶ προσενήνοχεν. Ἰωάννης γάρ, ὁ τῶν ἐν Ἀντιοχείᾳ πρεσβυτέρων ἐπὶ πλεῖστον ἡγησάμενος χρόνον καὶ πολλάκις μὲν τῆς πρεσβυτέρων προεδρίας τὰς ψήφους δεξάμενος, ἀεὶ δὲ τήνδε τὴν ἡγεμονίαν φυγών, ἐξ ἐκείνης τῆς θαυμασίας ἀρούρας ἐβλάστησεν.

αὕτη χορὸν ἔχουσα παρθένων τὴν διὰ βίου παρθενίαν ἐπηγγελμένων ἀεὶ μὲν ὕμνει τὸν πεποιηκότα καὶ σεσωκότα θεόν, τοῦ δὲ βασιλέως παριόντος γεγωνότερον κοινῇ ἔψαλλον, εὐκαταφρόνητον ἡγούμεναι καὶ καταγέλαστον τὸν ἀλάστορα.

ᾖδον δὲ μάλιστα ἐκεῖνα τὰ ᾄσματα ὁ τῶν εἰδώλων κωμῳδεῖ τὴν ἀσθένειαν, καὶ μετὰ τοῦ Δαβὶδ ἔλεγον· »τὰ εἴδωλα τῶν ἐθνῶν ἀργύριον καὶ χρυσίον, ἔργα χειρῶν ἀνθρώπων‘. καὶ μετὰ τὴν τῆς ἀναισθησίας διήγησιν ἔλεγον· [*](3—6 vgl. Chronic. Pasch, a. 363 S. 549, 12. Theophan. 51, 14. Zonar. XIII, 12 44 S. 65, 4. Cedren. I 537, 4. Artemii Passio 36 f. Synax. 151, 13 — 23/24 Psal. 113, 12 (134, 15) — 24 vgl. Psal. 113, —15 (134, 16f.) * —S. S. 198, 14 Niceph. H. Ε. X 11 — — S. 198, 16 Cass VI 36 — — S. 198, 13 Synax. 123, 1) [*](B V2 HN (n) + GSP (s) = r AL (y) F) [*](*3 Γῆ am Rand HSS ι 3/4 στρατιῶν B ι 5 κωνσταντίου V2HANic. Cass. Chr. Pasch. Theophan. Cedren. Artem. Pass. κωνσταντίνου BNsLFSynax. ι καιροῖσ V2 ι 8 ἴθ’ am Rand GSF ι δὲ BPyF δέ γε V2nGS ι γυναικών A ι 9 ἀξιέπαινον > V2 ι προθήσω V2 ι 9/10 καὶ γυναῖκες vor τῆς τούτου ~ P ι 11 ιθ am Rand BV2P ι πο///πλία V2 ι ὀνομαστὴ B, tiominatissima Cass. ι 13 καὶ > B ι γάμου] νόμου n ι 14 Ἰωάννης] am Rand τὸν χρυσόστομον λέγει SP, unrichtig ι 15 ἐπὶ > Ρ ι 16 τήνδε > V2GPF Synax. ι 19 καὶ σεσωκότα am Rand Ac j 20 γεγονώτερον BV2 ι 24 καὶ μετά—ἔλεγον] καὶ μετά τὴν τῆς ἀναισθησίασ ἔλεγον Ρ, aber καὶ μετὰ τὴν τῆς expungiert und καὶ περὶ τῆσ ἀναισθησίας αὐτῶν am Rand Pc > GS Nie; vgl. et Herum Cass.)

ἡ δὲ μικρὸν τῶν ἐκείνου νόμων φροντίσασα, πλείονος τὸν χορὸν προθυμίας ἐνέπλησε, καὶ πάλιν ἐκείνου διιόντος ψάλλειν ἐκέλευσεν· ἀναστήτω ὁ θεὸς καὶ διασκορπισθήτωσαν οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ« ὁ δὲ χαλεπήνας τοῦ χοροῦ τὴν διδάσκαλον ἀχθῆναι προσέταξε.

καὶ γῆρας ἰδὼν αἰδοῦς ἀξιώτατον, οὔτε τοῦ σώματος τὴν πολιὰν ᾤκτειρεν οὔτε τὴν τῆς ψυχῆς τετίμηκεν ἀρετήν, ἀλλά τισι τῶν δορυφόρων ἐκέλευσεν ἐπὶ κόρρης αὐτὴν ἑκατέρας παῖσαι καὶ ταῖς χερσὶ φοινίξαι τὰς παρειάς.

ἡ δὲ ὡς ἄκραν τιμὴν δεξαμένη τὴν ἀτιμίαν ἀνελήλυθε μὲν εἰς τὸ δωμάτιον συνήθως δὲ αὐτὸν ταῖς πνευματικαῖς ἔβαλλε μελῳδίαις, καθόπερ ὁ τῆς μελῳδίας ἐκείνης συγγραφεὺς καὶ διδάσκαλος τὸ πονηρὸν ἐκεῖνο κατέπαυε πνεῦμα τὸ τῷ Σαοὺλ ἐνοχλοῦν.

Καὶ γὰρ οὗτος τοὺς ἀλάστορας εἰσοικισάμενος δαίμονας, κορυβαντιῶν διετέλει καὶ κατὰ τῆς εὐσεβείας λυττῶν. διὰ γὰρ δὴ τοῦτο καὶ τοὺς Ἰουδαίους κατὰ τῶν εἰς Χριστὸν πεπιστευκότων καθώπλισε,,. καὶ Πρῶτον μὲν αὐτοὺς συναλίσας ἤρετο τί δή ποτε τοῦ νόμου θύειν κελεύοντος ταῖς θυσίαις οὐ χρῶνται· ἐπειδὴ δὲ ἔφασαν ἑνὶ τόπῳ τὴν σφετέραν περιγεγράφθαι λατρείαν, παραυτίκα προσέταξεν ὁ θεομισὴς ἀνεγεῖραι τὸν καταλυθέντα νεών, τὴν δεσποτικὴν ὑπολαμβάνων [*](1/2 Psal. 113, 16 (134, 18) — 6 Psal. 67, 2 — 14 I Sam. 16, 23 — 16—S. 200, 5 vgl. Rufin. H. E. X 38—40. Socrat. III 20. Sozomen. V 22, 413 Orat. 3—4 u. —7. Job. Chrys. De S. Babyla c. Julian. 22 — 20/21 Julian, bei De mens. IV 53. vgl. Julian. S. 295 C. 397 D — — S. 199, 20 vgl. Philostorg. VII 9. Artemii Passio 68. Tbeophan. 51, 28. Cedren. I 537, 9. Zonar. XIII 12, 24 S. 62, .5. Amm. Mareen. 23, 1, 2f.) [*](* —S. S. 200, 6 Cass. VI 43 — 16—S. 200, 15 Georg. Mon. 543, 8) [*](B V2 HN(n) + GSP (s) = r AL (y) F) [*](1 αὐτοῖς] αὐτῶν GS ι nach γένοιντο + πάντες F + Rasur von 6 Buchst. V2 ι 2 ἐπ’] ἐν P ι 3 αὐτὰσ B ι 5 ἐκέλευεν nGS ι 6 καὶ — αὐτοῦ] καὶ τὰ ἑξῆσ τῆς ᾠδῆς N ι οἵ ἐχθροὶ αὐτοῦ>H ι 8 τοῦ σώματος = Cass. > L ι 9 τισι = Cass.] τινι ν auf Rasur, A ι 10 ἐκέλευσεν = Synax.] προσέταξεν B \ κόρης B I 12 B ι συνήθως δὲ] καὶ συνήθωσ B ι αὐτὸν = Cass.] αὐτῶν B ι 12/13 ἔβαλλε μελῳδίαις] ἔβαλεν ὑμνῳδίαις Ρ ι 14 κατέπαυε BV2nPF am Rand Ac κατέπαυσεν GSL effujaverat Cass. > Α ι 16 καὶ1 > B ι διὰ: x am Rand HSS ι 17 κατὰ τῶν εἰσ’ (+ τὸν V2 χν πεπιστευκότων καθώπλισεν BV2 κατ’ αὐτῶν (///////////////// τῶν P) καθώπλισεν καθώπλησεν Ρ) τῶν εἰσ’ τὸν τὸ) > Py) χν πεπιστευκότων ryF, bei Cass. Georg. Wortfolge wie im Text ι 18 αὐτοὺς > ACass. 1 20 περιγράφεσθαι B, vgl. περιγεγραμμένην Georg. ι 21 ναόν y Georg.)

τούτων γὰρ ἐκεῖνοι τῶν λόγων ἀσπασίως ἀκούσαντες ἅπασι τὰ προστεταγμένα τοῖς κατὰ τὴν οἰκουμένην ὁμοφύλοις ἐδήλωσαν. οἱ δὲ πάντοθεν συνέθεον, καὶ χρήματα καὶ προθυμίαν εἰς τὴν οἰκοδομίαν εἰσφέροντες ἐχορήγησε δὲ ὅτι πλεῖστα καὶ ὁ τοῦτο προστεταχώς,

οὐ φιλοτιμίᾳ χρώμενος ἀλλὰ τῇ ἀληθείᾳ μαχόμενος. συναπέστειλε δὲ καὶ ἄρχοντα τῶν δυσσεβῶν προσταγμάτων ἄξιον ὑπουργόν, φασὶ δὲ αὐτοὺς καὶ σκαπάνας ἐξ ὕλης ἀργύρου καὶ ἄμας καὶ κοφινίδας κατασκεύασαι.

᾿Επειδὴ δὲ ὀρύττειν ἤρξαντο καὶ τὸν χοῦν ἐκφορεῖν, πανημέριον μὲν τοῦτο ἔδρων μυριάδες πολλαί, νύκτωρ δὲ ὁ χοῦς αὐτόματος ἀπὸ τῆς φάραγγος μετετίθετο κατέλυσαν δὲ καὶ αὐτὰ τῆς οἰκοδομίας τὰ λείψανα, νεόδμητα πάντα κατασκευάσειν ἐλπίσαντες. ἐπειδὴ δὲ καὶ ὁ γύψου καὶ τιτάνου πολλὰς μεδίμνων συνήθροισαν μυριάδας, ἐξαπίνης ἄνεμοι βίαιοι πνεύσαντες καὶ στρόβιλοι καὶ [*](5) καταιγίδες καὶ λαίλαπες πάσας ἀθρόως ἐσκέδασαν. ἔτι δὲ μεμηνότων ἐκείνων καὶ τῇ μακροθυμίᾳ τῇ θείᾳ μὴ σωφρονιζομένων, πρῶτον μὲν σεισμὸς ἐγένετο μέγιστος καὶ τοὺς παντελῶς ἀμυήτους τῶν θείων ἱκανὸς καταπλῆξαι. ἐπειδὴ δὲ οὐκ ἔδεισαν , πῦρ ἐκ τῶν ὀρυττομένων ἀναδραμὸν θεμελίων πλείστοις μὲν τῶν ὀρυττόντων ἐνέπρησε, τοὺς δὲ ἄλλους ἐσκέδασε.

καὶ νύκτωρ δὲ παμπόλλων ἔν τινι πελαζούσῃ καθευδόντων στοᾷ, κατηνέχθη μὲν ἀθρόως σὺν τῷ ὀρόφῳ τὸ οἰκοδόμημα, τοὺς δὲ καθεύδοντας συνέχωσεν ἅπαντας.

κατὰ δὲ τὴν αὐτὴν νύκτα καὶ αὖ πάλιν τῇ ὑστεραίᾳ ὤφθη ἐν τῷ οὐρανῷ τοῦ σωτηρίου σταυροῦ τὸ σχῆμα φωτοειδές· καὶ αὐτὰ δὲ τὰ τῶν Ἰουδαίων ἐσθήματα [*](1 Matth. 24, 2. Mark. 13, 2. Luk. 19, 41. 21, 24 — 15—23 vgl. Gedichte des äm, Zeitschr. f. kath. Theol. II 355 (1878)) [*](B V2 HN (n) + GSP (s) = r AL fy) F) [*](1 πρόσρησιν B ι 4/5 οἰκοδομὴν L Georg. ι 5 ἐχορήγει V-, ministravit Cass. ι 8 ἄμμας nGP Georg,, awas Cass. Cod. L \ κοφινίδασ BV2r κοφινιάδασ F κοφίνους y cophinos Cass. (chofinos Cod. L) ι 10 ἐπειδὴ] ἐπεὶ nGSy ι nach δὲ + καὶ B ι ἐκφορεῖν V2y ἐκφέρειν BrF Georg., s. S. 64, 5 ι 11 αὐτόματος BnGSF sponianea terra Cass. αὐτομάτως V2Py, s. S. 76, 14 ι 15 λέλαπεσ BA ι 16 ἀθρόως = Georg.] ἀφόβως L ι ἐσκέδασεν P ι 17 μὴ σωφρονιζομένων τῇ θεία ~ n ι 18 ἱκανὸς ἱκανώς V2P καταπλῆξαι V2r ἱκανώς κατέπληξεν ByF quisquis . . . vehementer attritus est Cass., vgl. S. 179, 6; 211, 13 ι 19 ὀρυσσομένων y ι 19/20 ἀναδραμὸν θεμελίων BV2 θεμελίων ἀναδραμὸν ryF ἀναδραμὼν NGPF) Georg. ι 20 BV2 >ryF ι ἐνέπρησε] κατέπρησε ἔπλησε F ι 22 σὺν τῶ ὀρόφῳ übergeschrieben Ac ι 24 nach πάλιν + ἐν GS ι 24/25 σταυροῦ > GS 1 25 τὸ > V2 ι φωτοειδὲς σχῆμα ~ V2 ι τὰ nach Ἰουδαίων ~ B)

ταῦτα οἱ ἀντίθεοι θεασάμενοι καὶ τὰς θεηλάτους μάστιγας ὀρρωδήσαντες ἀπέδρασάν τε καὶ τὰ οἰκεῖα κατέλαβον, θεὸν ὁμολογοῦντες τὸν ὑπὸ τῶν προγόνων τῷ ξύλω προσηλωθέντα. ταῦτα ἤκουσε μὲν Ἰουλιανός, παρὰ πάντων γὰρ ᾔδετο, τῷ δὲ Φαραὼ παραπλησίως τὴν καρδίαν ἐσκλήρυνεν.

Ἐπειδὴ δὲ Πέρσαι τὴν Κωνσταντίου πυθόμενοι τελευτὴν ἀνεθάρρησαν καὶ εἰς τοὺς Ῥωμαίων ὅρους ἀφίκοντο πόλεμον προαγγείλαντες, ἔδοξεν αὐτῷ συναγεῖραι τὴν στρατιάν, τὸν ταύτης οὐκ ἔχοντι πρόμαχον. πέμψας δὲ εἰς Δελφοὺς καὶ Δῆλον καὶ Δωδώνην καὶ τὰ ἄλλα χρηστήρια, εἰ χρὴ στρατεύειν ἐπηρώτα τοὺς μάντεις.

οἱ δὲ καὶ στρατεύειν ἐκέλευον καὶ ὑπισχνοῦντο τὴν νίκην. ἕνα δὲ τῶν χρησμῶν εἰς ἔλεγχον τοῦ ψεύδους ἐνθήσω τῇ συγγραφῇ. ἔστι δὲ οὗτος· »νῦν πάντες ὡρμήθημεν θεοὶ νίκης τρόπαια κομίσασθαι παρὰ Θηρὶ ποταμῷ·

τῶν δ᾿ ἐγὼ ἡγεμονεύσω θοῦρος πολεμόκλονος Ἄρης«. τὸ μὲν οὑν τῶν ἐπῶν καταγέλαστον κωμῳδείτωσαν οἱ λόγιον θεὸν καὶ τῶν Μουσῶν ἀρχηγέτην τὸν Πύθιον ὀνομάζοντες· ἐγὼ δὲ αὐτοῦ τὸ ψεῦδος εὑρὼν τὸν ἐξηπατημένον ὀδύρομαι. Θῆρα δὲ ποταμὸν τὸν Τίγριν ὠνόμασαν, ἐπειδήπερ ἐστὶν αὐτοῦ θηρίον ὁμώνυμον.

οὕτος δὲ ἐκ τῶν Ἀρμενίων ἀναβλυστάνων ὀρῶν καί διὰ τῆς Ἀσσυρίας ῥέων εἰς τὸν Περσικὸν εἰσβάλλει κόλπον.

Υπὸ τούτων ὁ δείλαιος βουκοληθεὶς τῶν χρησμῶν, καὶ τὴν νίκην ὠνειροπόλει καὶ μετὰ τὴν Περσικὴν μάχην τὸν πρὸς τοὺς Γαλιλαίους ἐφαντάξετο πόλεμον.