Historia Ecclesiastica

ταῦτα ὁρῶντες οἱ τῆς τοῦ σεσωκότος προσηγορίας τετυχηκότες ἔστενον μὲν καὶ ὠλοφύροντο βδελυττόμενοι τὰ γινόμενα, μετελάμβανον δὲ ὅμως ἀποστολικῷ πειθόμενοι νόμῳ· »πᾶν γἀρ«, φησί, τὸ ἐν μακέλλῳ πωλούμενον ἐσθίετε, μηδὲν ἀνακρίνοντες διὰ τὴν συνείδησιν «.

Δύο δέ τινες ἐν στρατείᾳ διαπρέποντες ἀσπιδηφόροι γὰρ ἦσαν καὶ βασιλέως πεζέταιροι) ἔν τινι συμποσίῳ θερμότερον τῶν γιγνομένων τὸ μύσος ἐθρήνησαν καὶ τοῖς θαυμασίοις τῶν ἐν Βαβυλῶνι διαπρεψάντων μειρακίων ἐχρήσαντο ῥήμασι· παρέδωκας γὰρ ἡμὰς‘, ἔλεγον, »βασιλεῖ παρανόμῳ ἀποστάτῃ παρὰ πάντα τὰ ἔθνη τὰ ὄντα ἐπὶ τῆς γῆς«.

ταῦτά τις τῶν ὁμοτραπέζων ἐκείνῳ μεμήνυκεν. ὁ δὲ παραυτίκα γε ἀγαγὼν τοὺς ἀρίστους ἁδρὰς ἐκείνους ἐπυνθάνετο τίνα εἴη τὰ εἰρημένα. οἱ δὲ παρρησίας ἀφορμὴν ὑπειληφότες τὴν τοῦ βασιλέως ἐρώτησιν, τὸν ἀξιέπαινον παραθήξαντες ζῆλον , εἶπον τοιάδε· ἐν εὐσεβείᾳ τραφέντες, ὦ βασιλεῦ, καὶ νόμοις ἀξιεπαίνοις δεδουλευκότες (Κωνσταντίνου ἀντίνου γὰρ καὶ τῶν ἐκείνου ἦσαν οἱ νόμοι), ὀλοφυρόμεθα νῦν μύσους ἅπαντα πεπληρωμένα θεώμενοι καὶ ταῖς ἐναγέσι θυσίαις καὶ τὰ βρώματα καὶ τὰ πόματα μολυνόμενα.

ταῦτα καὶ οἴκοι τεθρηνήκαμεν καὶ σοῦ παρόντος ἀποδυρόμεθα · τοῦτο γὰρ δὴ μόνον τῆς σῆς δυσχεραίνομεν βασιλείας«. τούτων ἀκούσας τῶν λόγων ὁ πραότατος καὶ φιλοσοφώτατος παρὰ τῶν ἐκείνῳ προσομοίων ὀνομαζόμενος τὸ μὲν τῆς ἐπιεικείας ἀπεδύσατο προσωπεῖον , τὸ δὲ τῆς δυσσεβείας ἐγύμνωσε πρόσωπον.

καὶ [*](3/5 ι Kor. 10, 25 — 7/8 u. 11/12 vgl. Job, Chrys. In luvent. et Maxim. 2 — 10/11 Daniel 3, 32 (Gebet des Azarias 8)) [*](* 6—S. 194, 2 Synax. 121, 29 — — S. 194, 8 Michael Syr. VII 5 S. 8. 287) [*](B V2 HN (n) + GS (s) = r AL (y) F) [*](2 γενόμενα L, vgl. ἐπὶ τοῖς γινομένοις Georg. ι 4 τὸ ἐν μακέλλῳ φησὶ n μηδὲν — 5 συνείδησιν = Nie. Georg. Cass. > n ι 6 διαπρέψαντες y, in διαπρέποντεσ corr. Ae ι 7 πεζέτεροι V2G πεξαίτεροι n ι 9 μειρακίων > L ι ἐκέχρηντο r, usi sunt Cass. ι 11 ἐκείνω r τῷ βασιλεῖ ’Nie. imperatori Cass. = Michael ἐκείνων BV2yF 1 12 γε am Rand V2 > H ι ἄνδρασ ἐκείνουσ ἐκείνοις ἄνδρας BnNic. ι 13 τίνα V2yF τί ἂν Br quid lociiti fuisscnt Cass. τίνα ἂν Nie. ι 14 τοῦ > n ι 18 καὶ2 > yCass, ι βρώματα By βρωτὰ V2rF ι n πόματα y πώματα B ποτὰ V2rF ι 20 δὴ > y, übergeschrieben Ac ι δυσχεραίνομεν τῆς σῆς ~ s ι 22 ἐκείνου A, ω übergeschrieben Ac ι vor ὀνομαζομενος + οὕτως yF, Cass. wie im Text, s. S. 197, 8 1 23 προσωπεῖον] πρόσωπον A, πεῖον übergeschrieben Ac)

αἰτίαν δὲ τῇ τιμωρίᾳ συνήρμοσεν, οὐ τὴν εὐσέβειαν ὑπὲρ ἧς ἀνῃρέθησαν , ἀλλὰ τὴν παροινίαν· ὡς βασιλέα γὰρ ὑβρικότας ἔφησε τιμωρήσασθαι. ταῦτα δὲ θρυλεῖσθαι προσέταξε, φθονῶν τοῖς τῆς ἀληθείας ἀθληταῖς τῆς τῶν μαρτύρων προσηγορίας τε καὶ τιμῆς.

τούτων ὁ μὲν ᾿ιοβεντῖνος, ὁ δὲ Μαξιμῖνος προσηγορεύετο. τούτους ἡ Ἀντιόχου πόλις ὡς ἀγωνιστὰς εὐσεβείας τιμήσασα πολυτελεῖ παραδέδωκε θήκῃ, καὶ μέχρι δὲ τήμερον ἐτησίῳ δημοθοινίᾳ γεραίρονται.

Καὶ ἄλλοι δὲ τῶν ἐν τέλει καὶ ἀξιωτάτων παραπλησίῳ παρρησίᾳ χρησάμενοι τῶν ἴσων στεφάνων ἀπήλαυσαν. καὶ γὰρ Βαλεντινιανὸς ἐκεῖνος ὁ μικρὸν ὕστερον βασιλεύσας (χιλίαρχος δὲ ἦν τηνικαῦτα τῶν περὶ τὰ βασίλεια τεταγμένων λογχοφόρων ἡγούμενος) ὃν εἶχεν ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας οὐκ ἀπέκρυψε ζῆλον.

ὁ μὲν γὰρ ἐμβρόντητος ἐκεῖνος εἰς τὸ τῆς Τύχης τέμενος εἰσῄει χορεύων, ἑκατέρωθεν δὲ τῶν θυρῶν εἱστήκεισαν νεωκόροι περιρραντηρίοις τοὺς εἰσιόντας προκαθαίροντες ὡς ἐνόμιζον ἐπειδὴ δὲ τοῦ βασιλέως ἡγούμενος τῇ

χλανίδι ῥανίδα πελάσασαν εἶδεν Βαλεντινιανός, ὁ βασιλείας ἑκατέρας τούτου χάριν τετυχηκώς, πὺξ ἔπαισε τὸν νεωκόρον, μεμολύνθαι φήσας, οὐ κεκαθάρ- [*](3—8 vgl. Joh. Chrys. ebd. 3. Malal. S. 327, 15 — 12—S. 195, 2 vgl. So. VI 6, 4—6) [*](* 12—S. 195, 7 Cass. VI 35) [*](B V2 HN (n) + GS (s) = r AL (y) F) [*](2 τοῦ δυστήνου am Rand Ac ι 3 στεφάνους am Rand Ac ι 5 γὰρ βασιλέα ~ n ι 6 φθονῶν] βασκαίνων r ι 7 τε > rF ι ἰωβεντῖνοσ A ἰουβεντῖνοσ S Nie. Synax. Chrysost. Mal. luventius Cass. ι 8 Μαξιμῖνος = Nic. Cass. Chrysost.] μαξιμιανὸσ s Mal. Μάξιμος Synax. Michael ι προσηγορεύοντο B προσαγορεύεται s ι τούτους] τούτων, ὤ auf Rasur, B ι 11 Z? am Rand BA ι καὶ1 = Cass. > B ι ἀξιωτάτων BA ἀξιωμάτων V2NsLF und, μ über τά geschrieben, Ac ἀξιώμ H; vgl. Cass,: plurimi nobilium et dijnitate fulgentium; s. Wortregister ι 12/12 χρησάμενοι παρρησίᾳ ~ y ι 12 ἀπέλαυσαν, ε auf Rasur, V2 ι καὶ γὰρ ις am Rand sF ι 12 und 19 οὐαλεντινιανὸσ A, οὐ auf Rasur Ac ι 14 ὃν] οὕτος ὃν B, is xelum quem Cass. ι 15 οὐκ ἀπέκρυψε V2nLF οὐ κατέκρυψε sA κατέκρυψεν B ι ἐκεῖνος = Cass.] ἐκεῖνοσ βασιλεὺσ B ι 16 τῆς > V2, übergeschrieben εἰσῄει] ἐπισείῃ B ι ἐγχορεύων V2 ι ἑκατέρων y ι 17 ἑστήκεσαν B εἱστήκεσαν V2 . ι περιραντηρίοισ BGF περιρραντίοισ A ι περικαθαίροντες B 18 ἡγούμενοι V2 ι 19 πελάσαν B ι ὁ] τῆς B ι χάριν τούτου ~ rF ι 20 μεμολύσθαι V2s ι 20 f οὐκ ἐκκαθάρθαι B)

ἀλλ’ ἐκεῖνος μὲν ἐνιαυτοῦ καὶ μηνῶν διεληλυθότων ὀλίγων μισθὸν τῆς ὁμολογίας τὴν βασιλείαν ἐδέξατο.

οὐ γὰρ μόνον ἐν ἐκείνῳ τῷ βίῳ τοὺς τῶν θείων ἐπιμελουμένοις ὁ δίκαιος γεραίρει κριτής, ἀλλ’ ἔστιν ὅτε καὶ παραυτίκα τῶν ἀγαθῶν πόνων ὀρέγει τὰς ἀντιδόσεις, ταῖς ἄρτι χορηγουμέναις δωρεαῖς τὰς ἐλπιζομένας πιστούμενος.

Ὁ δὲ τύραννος καὶ ἕτερον κατὰ τῆς εὐσεβείας ἐξεῦρε μηχάνημα. [*](6) [*]([ιζ΄]) τοῖς γὰρ στρατιωτικοῖς καταλόγοις κατὰ τὸ παλαιὸν ἔθος διανέμων χρυσίον, καθῆστο μὲν αὐτὸς ἐπὶ θρόνου βασιλικοῦ, προὔθηκε δὲ παρὰ τὸ ἔθος βωμὸν ἀνθράκων πλήρη, καὶ λιβανωτὸν ἐπί τινος τραπέζης παρέθηκε.

προσέταξε δὲ τῶν τὸ χρυσίον κομιζομένων ἕκαστον πρότερον ἐπιβαλεῖν τῷ βωμῷ τὸν λιβανωτόν, εἶτα τὸ χρυσίον παρὰ τῆς αὐτοῦ κομίσασθαι δεξιᾶι τήνδε τὴν πάγην οἱ πλεῖστοι μὲν ἠγνόησαν παντελῶς· οἱ σὲ προμεμαθηκότες, σκηψάμενοι νόσον, τὶν χαλεπὴν ἐκείνην διέφυγον θήραν· ἄλλοι δὲ τῶν χρημάτων ὀρεγόμενοι τῆς σφετέρας κατωλιγώρησαν σωτηρίας· ἕτεροι δὲ δειλίᾳ προύδωκαν τὴν εὐσέβειαν.

Μετὰ μέντοι τὴν ὀλεθρίαν ἐκείνην τῶν χρημάτων διανομὴν ἔν τινι συσσιτίῳ, τινὲς τῶν τὸ χρυσίον εἰληφότων κατὰ ταὐτὸν εἱστιῶντο. τούτων εἶς φιάλην δεξόμενος οὐ πρότερον ἔπιε πρὶν ἢ τὴν σωτήριον ἐπιθεῖναι σφραγῖδα.

τινὸς δὲ τῶν συσσίτων ἐπιμεμψαμένου καὶ φήσαντος ἐναντίον εἶναι τοῦτο τῷ πρὸ βραχέως γεγενημένῳ, ἤρετο ἐκεῖνος τί τῶν ὑπ’ αὐτοῦ πεπραγμένων κέκληκεν ἐναντίον. ὁ δὲ τοῦ βωμοῦ καὶ τοῦ λιβανωτοῦ καὶ τῆς ἀρνήσεως τῆς γεγενη- [*](1/2 vgl. Philostorg. VII 7. Chronic. Pasch, a. 363 S. 549, 9. Theophan. 51, 10 — 2—7 vgl. Rufin. H. E. XI 2, 1002, 14 — 8—S. 196, 11 vgl. Sozomen. V 17, 8—11. Gregor. Nazianz. Orat. IV 81—84) [*](* 8—14 Georg. Mon. 541, 1) [*](B V2 HN (n) + GS (s) = r AL (y) F) [*](1 ἐξάγιστος] ἐναγέστατος B ι 5 ἐπιμελομένους An ι 7 δωρεαῖς übergeschrieben Ac ι πιστούμενος > F ι 8 ἵζ’ am Rand HSS ι 10 καθῆστο BV2 Georg. ἐκάθητο r ἐκάθιτο F ἐκαθέσθη y ι 12 τὸ Bs ι 13 πρότερον ryF Georg. πρῶτον BV2 ι ἐπιβάλλειν B Georg. ι 14 κομίζεσθαι V2 ι δεξιᾶς κομίσασθαι ~ s ι τὴν > y, übergeschrieben Ac ι 15 σκεψάμενοι B ι 20 κατά ταὐτὸν] καταυτὸν B ι 21 πρὶν ἧ BV2 πρὶν ryF ι 23 τοῦ — γεγενημένου y ι βραχέωσ Br βραχέος y ο auf Rasur V2F ι 25 λιβάνου B ι 25 f ἀρνήσεως τῆς γεγενημένησ sy ἀρνήσεως γεγενημένης V2 ἀρνήσεωσ τῆς γεναμένησ B γενομένης ἀρτήσεως n)

τούτων ἀκούσαντες τῶν ἑστιωμένων οἱ πλείους ἀνωλόλυξάν τε καὶ ὠλοφύραντο, καὶ πολλὰς τῶν κεφαλῶν ἀποτίλαντες τρίχας ἐξανέστησάν τε τοῦ συμποσίου καὶ διὰ τῆς ἀγορᾶς θέοντες Χριστιανοί τε εἶναι ἐβόων καὶ βασιλικοῖς παρακεκροῦσθαι τεχνάσμασι καὶ παλινῳδίαν ᾄδειν καὶ τὴν ἐξ ἀγνοίας συμβᾶσαν ἥτταν ἀναπαλαίειν.

μετὰ τούτων θέοντες τῶν βοῶν κατέλαβον τὰ βασίλεια, τῶν τοῦ τυράννου σοφισμάτων κατηγοροῦντες καὶ πυρὶ παραδοθῆναι παρακαλοῦντες, ἵνα πυρὶ μιανθέντες διὰ πυρὸς ἑτέρου τὴν κάθαρσιν δέξωνται. ταῦτα καὶ ὅσα τούτοις προσόμοια παρ’ ἐκείνων λεγόμενα ἐξέμηνε τὸν τοῦ ἀλιτηρίου θυμόν.

καὶ Πρῶτον μὲν αὐτῶν τὰς κεφαλὰς ἄποτ’ ἀποτμηθῆναι προσέταξεν. ἀπαγομένων δὲ αὐτῶν ἔξω τοῦ ἄστεως, ἠκολούθει τὸ τῷ πόλεως πλῆθος, ἀγάμενον αὐτοὺς τῆς εὐψυχίας καὶ τὴν ὑπὲρ τῆς εὐσεβείας παρρησίαν θαυμάζον.

ἐπειδὴ δὲ τὸ χωρίον ἐκεῖνο κατέλαβον ἔνθα τοὺς κακούργους κολάζειν εἰώθασιν, ἐλιπάρησε τὸν δήμιον ὁ τῶν ἄλλων πρεσβύτερος, τοῦ πάντων αὐτῶν νεωτάτου πρῶτον τὴν κεφαλὴν ἐκτεμεῖν, ἵνα μὴ τῶν ἄλλων θεασάμενος τὴν σφαγὴν τὴν δειλίαν εἰσδέξηται.

ἐπειδὴ δὲ ὁ μὲν ἐπέθηκε τῶ δαπέδῳ τὰ γόνατα, ὁ δὲ τὸ ξίφος ἐγύμνωσεν, ἧκέ τις μηνύων τὴν ἄφεσιν καὶ βοῇ κωλύων πόρρωθεν τὴν ἀναίρεσιν. τότε ὁ νεώτατος τὴν τῆς σφαγῆς δυσχεράνας ἀπαλλαγήν· »οὐκ ἦν ἄρα. ἄρα«, ἔφη, »῾Ρωμανὸς ἄξιος μάρτυς κληθῆναι Χριστοῦ«. τοῦτο γὰρ ἦν αὐτῶ ὄνομα.