Διὸ θυμὸν ἄρρενα λαβοῦσαι καὶ νήφοντα ἐναντία θέσθε τῷ θηρὶ σφριγῶντι τὰ ὅπλα, μηδὲ ὑποχωρήσητε τὸ σύνολον, ἐφ᾿ οἷς θρασύνεται ταραχθεῖσαι· μυρίον γὰρ ἕξετε κλέος, ἐὰν ἀφέλητε νικήσασαι τοὺς ἐπ᾿ αὐτῷ στεφάνους ἑπτά, δι᾿ οὓς ὁ ἀγὼν ἡμῖν πρόκειται καὶ ἡ πάλη κατὰ τὸν διδάσκαλον Παῦλον. ἡ γὰρ καταγωνισαμένη τὸν διάβολον πρότερον καὶ νεκρώσασα τὰς ἑπτὰ κεφαλὰς τῶν ἑπτὰ στεφάνων τῆς ἀρετῆς ἐγκρατὴς γίνεται, τοὺς ἑπτὰ μεγάλους ἀγῶνας διαθλήσασα τῆς ἁγνείας. κεφαλὴ γὰρ τοῦ δράκοντός ἐστιν ἡ ἀκρασία καὶ ἡ τρυφή· ὁ ταύτην θλάσας ἀναδεῖται τὸν στέφανον [*](5 Plato Pol. IX, 588 C — 7ff Ilias 6, —183 — 14 vgl. Apok. Joh. 12, 5 — 17 I Kor. 10, 24f — 18 Ephes. 6, 12 — 19 Apok. Joh. 13, 1) [*](18—20 Andreas PG 106, 321 D) [*](1 κνυμήδας B 2 (μυρ)ίαν γὰρ unleserl. Ο | κατάπλ. αὐτῶ Ο | πολλοῦ unleserl. Ο 3 εὐψυ(χ)ίας undeutl. Ο | κρ)είττονος unleserl. Ο 5 παλαισμ)άτων unleserl. Ο | τὰ ἀρίστια P: unleserl. Ο 5f PI θηρίου ποικίλου κ. πολυκεφάλου 7 πρ)όσθε λέων unleserl. Ο (a. Rd. v. 2. Hd. in M, ν ἐὼν im Text) 8 διε(νὸν ἀπο)πνείουσα πυρὸς μένος unleserl. Ο 9 κατέπ)εφνε πατρὸς) — πιθήσας unleserl. Ο: κατέπ. πρὶν ὁ Πέρσευς, τὴν δὲ v. 2. Hd. in MAI | τετράεσι Β: τεράτεσσι Po Jh 10 ἄναξ undeutl. Ο | γὰρ auch Ο: δὲ MAI | Με Ο 72 11 ἐρευγόμενον F AI 12f εὐκατα)φ(ρόνη)το(ν) nndewtl. Ο 14 Διὸ] P 206v | ἄρσενα O 15 σφρίνοντι P, am Rand corr. | ὑταναχω . . . w. e. seh. Ο, ὑπαναχωρήσητε viell. richtig M 15f ἐφ’ οἷς undeutl. Ο 16 θρασύνεται — γὰρ < P | ἕξ)ετε κλέος unleserl. Ο | ἀφέλησθε Ο 17 αὐτοῦ Ρ Jh | (στεφ)άνους unleserl. Ο | δι’ οὕς ὁ) ἀγὼ(ν) unleserl. ο 18 ἡ δὲ καταγ. γίνεται Ζ. 20 Andr 19 τοῦ διαβόλου P: κατὰ τοῦ διαβ. Andr | κεφαλὰς undeutl. Ο 20 γέγνεται P μεγάλους P: unleserl. O: μεγίστους M AL Jh 22 συνθλάσας BJh)
98
τῆς σωφροσύνης. κεφαλή ἐστι καὶ ἡ δειλία καὶ ἡ θρύφις· ὁ ταύτην πατήσας τὸν στέφανον ἀναιρεῖταιτοῦ μαρτυρίου. κεφαλή ἐστι καὶ ἡ ἀπιστία καὶ ἡ ἄνοια καὶ τὰ ἄλλα ὡσαύτως τῆς πονηρίας πλεονεκτήματα· ματα· ὁ ταῦτα κατεργασάμενος καὶ ἀνελὼν τὰς ἐπ᾿ αὐτοῖς τιμὰς ἀποφέρεται, πολυτρόπως ἐκκεραϊζομένης τοῦ δράκοντος τῆς ἰσχύος. καὶ γὰρ καὶ τὰ δέκα κέρατα καὶ κέντρα, ἅπερ ἐπὶ ταῖς κεφαλαῖς ἐλέχθη φέρειν, αἱ δέκα ἀντιθέσεις εἰσίν, ὦ καλλιπάρθενοι, τῆς δεκαλόγου, αἷς ἀνακερατίζειν εἴωθε καὶ βάλλειν τὰς τῶν πλείστων ψυχάς, τῇ »ἀγαπήσεις« ἐντολῇ »κύριον τὸν θεόν σου« τὰ ἐναντία φρονῶν καὶ τεκταινόμενος καὶ τοῖς ἑξῆς νομοθετήμασιν. ἰδὲ γὰρ κέρας αὐτοῦ διάπυρον καὶ πικρὸν τὴν πορνείαν, ᾧ τοὺς ἀκράτορας βάλλει, ἰδὲ τὴν μοιχείαν, ἰδὲ τὸ ψεῦδος, ἰδὲ τὴν φιλαργυρίαν, ἰδὲ τὴν κλοπὴν καὶ τὰ ἄλλα τούτων ἀδελφὰ καὶ συγγενῆ, ὁπόσα ἐξισχύουσιν ἀμφὶ ταῖς κεφαλαῖς αὐτοῦ ταῖς ἀνθρωποκτόνοις πεφυκότα· ἃς ὑμεῖς συμμαχήσαντος μαχήσαντος Χριστοῦ ἐκκεραΐσασαι λήψεσθε, τοῖς κατὰ τοῦ δράκοντος κατανθεμοῦσαι στεφανώμασιν ὑμῶν τὰς θείας κεφαλάς. ἡμέτερον κροκρίνειν γὰρ τὰ κρείττω καὶ προτάσσειν πρὸ τῶν γηγενῶν, αὐτοκράτορα καὶ αὐτεξούσιον τὸν λογισμὸν εἰληφότας καὶ πάσης ἀνάγκης ἐκτὸς εἰς τὸ αὐτοδεσπότως αἱρεῖσθαι τὰ ἀρέσκοντα, οὐ δουλεύοντας εἱμαρμένῃ καὶ τύχαις . . . ὡς οὐκ ἄνθρωπος ἀλλ᾿ ὡς μακάριος ἔσοιτο καὶ ἀγαθός, εἰ [μὴ] τῷ ἀνθρωπίνῳ παραδείγματι χρώμενος τοῦ Χρι-
[*](6 Apok. Job. 12, 3 — 9 Deut. 6, 5 — 17 De autex. 16, 2. 5. 7. 17, 1. De res. I, 38, 3) [*](2 zu ἀναιρ. vgl. S. 134, 12 (Kl) 2f ἐστιν ηι ἀπιστ. Ο 8 αἷς] ἧς Ρ | ἀνακ. εἴωθε unleser. O 9 (ἀγαπ)ήσεις — τὰ unleserl. O 10 (τεκ)ταιν. (καὶ) — (μ)οι(χείαν) Ζ. 12 außer τὶν πορ fast ganz unleserl. O | τὴν ἑξῆς Μ | νομοθ.] τήμα anders Μ Ι ἴδε stets B, Ρ 207 | γὰρ . < MAl 11 καὶ διάπυρον P | ἀκρατεῖς ἀναβάλλει viell. richtig P 12 ἴδε τὴν — ἄλλα Ζ. 13 unleserl. Ο 13 καὶ συγγ- — κεφαλαῖς Z. 14 unleserl. Ο | ὑπερεξισχύουσιν MAl 14 ἀνθρωπ. — ἐ(κκεραΐσασαι) Ζ. 15 unleserl.Ο | πεφἱκότα 2. Hd. in Lücke in M 14f συμμαχίᾳ MAl 15 λήψεσθε Ο 72 v | δρακῶντος O 16 κατανθ. Wd: καθανθεμῶσαι OP 17 γὰρ προκρίνειν καὶ Β, aber καὶ a. Rd. corr. in γὰρ | πρὸ < Po Jh | τῶ(ν) unleserl. Ο 18 . άσης Ο 19 οὐ δ(ουλ.) unleserl. Ο 20 nacb τύχαις wohl etwas ausgefallen | οὐκ — μα(κ)άρι(ος) unleserl. Ο | ἀλλ᾿ ὡς μακάριος] αὐτοῦ (αὐτοῦ Jh) κύριος, v. 2. Hd. in Lücke in M, AlJh | /εστω P 21 ἀγα- θός . . μι) unleserl. Ο | μὴ < Po | ἀνθρωπίων w. e. sch. O: ἀνθρωπείω P 21f (χρ)ώμενος τοῦ Χριστοῦ unleserl. O) 99
στοῦ καὶ πρὸς ἐκεῖνον ἑαυτὸν ζωγραφῶν κἀκεῖνον μιμούμενος βιώσει. πάντων γὰρ κακῶν μέγιστον ἔμφυτον τοῖς πολλοῖς τὸ τὰς αἰτίας τῶν ἁμαρτημάτων εἰς τὰς τῶν ἀστέρων κινήσεις ἀναφέρειν καὶ τὸν βίον ἡμῶν οἰακίζεσθαι τῆς εἱμαρμένης ταῖς ἀνάγκαις λέγειν, καθάπερ οἱ μετὰ ἀλαζονείας πολλῆς ἀστεροσκοπήσαντες· ὑπονοίᾳ γὰρ μᾶλλον ἢ τῷ φρονεῖν πεπιστευκότες, ὃ μεταξὺ τῆς ἀληθείας ἐστὶ καὶ τοῦ ψεύδους, πολὺ τῆς τῶν ὄντως ὄντων θέας ἐξηπατήθησαν. ὅθεν εἰ παρείης, ὦ Ἀρετή, πληρωθέντος ἤδη μοι τοῦ λόγου, ὃν αὐτὴ προσέταξας, δέσποινα, ῥηθῆναι, πειράσομαι δὴ συναγωνιζομένης σου καὶ συμπνεούσης πρὸς τοὺς χαλεπαίνοντας καὶ ἀμφισβητοῦντας, ὡς οὐκ ἀληθῆ λέγομεν αὐτεξούσιον εἶναι φάσκουσαι τὸν ἄνθρωπον, διευκρινήσασθαι ὅτι
σφῇσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπέρμορον ἄλγε᾿ ἔχουσιν, αἱρούμενοι τὰ ἡδέα πρὸ τῶν συμφερόντων.
ΑΡΕΤΗ. Ἀλλὰ παρίημι καὶ συναγωνίζομαι· τελέως γὰρ ὁ λόγος κεκοσμήσεται καὶ τούτων προσαφθέντων.
ΘΕΚΛΑ. Πάλιν οὖν δὴ πρῶτον περὶ τῶν τοιούτων εἰς δύναμιν εἴπωμεν, τὴν γοητείαν αὐτῶν, ἐφ᾿ ᾑ θρασύνονται, γυμνώ- [*](13 Odyss. 1, 34, vgl. Symp. S. 107, 14) [*](2—S. 107, 14 SS Parall. S. 200—205 Holl) [*](1 πρὸς uncleutl. Ο | βιώσει M AI Jh: βιώση Ρ: βιώ)σει unleserl. Ο 2 πάντων] es beginnt C in K (Vat. 1553) Bl. ν—98r; Lemma τοῦ ἁγίου Μεθοδίου ἐκ τῶν περὶ ἁγνείας συμποσίου (so) | γὰρ] τῶν C | τοῖς < C | αἰ(τίας) Ο 3 ἁμαρτη)μάτων unleserl. Ο | φέρειν C 4 τῆ(ς) εἱμαρμ. unleserl. Ο 5 μετ’ C | π)ολλ(ῆ)ς unleserl. Ο: < C | ἀστ . . ο . . . πήσαντος 6 τῷ] τὸ C | πεπιστευ)κότες ὁ μεταξὺ unleserl. Ο | ὃ] ἃ C 7 ὄντων ὄντως C | ὄντως < P | ὄντων P 207v | θέας ἐ unleserl. Ο: ἀληθείας 2. Hd. ücke MAI | ὅθεν — χαλεπ. καὶ Ζ. 10 < C 8 παρείης OP περείης Ρ): παρίῃς Jh | (λό)γου unleserl. Ο 9 (συν)αγωνι(ζομένης) unleserl. Ο . ητοῦν . . . Ο, ἀμφισβητοῦντες C 11 φάσκουσαι < C | τὸν διευ unleserl. Ο 11f διευκρ. < C: PI mir Parm. 135 B 12 ὅτι unleserl. Ο 13 σφίσιν C | ἀτασθαλ . . σ . . Ο 13f (ἄλ)γε' αἱρ(ού)μεν(οι) unleserl. Ο 14 (συμφερ0όντ(ων) unleserl. Ο 15 Ἀρετή unleserl. | Ἀλλὰ — ὑποθέσεις S. 100, 2 < C | παρίημι κ. συναγ. unleserl. Ο (st. συναγ. ücke in Μ) | παρίημι Jh: πάρειμι PAl | γὰρ — Πόλ(ιν) Z. 17 unleserl. Ο Παλ. οὖν ücke in Μ) 17 πρ)ῶτον — γοητεί(αν) Ζ. 18 unleserl. O | τῶν — δύν. Ζ. 18 in ücke in Μ | τῶν τοιούτων] τούτων Cb Jh 18 εἴπ. τ. γοητ. Lücke in M | ᾑ — κατειλη(φότων) S. 100, 1 unleserl. Ο 18 f μώσαντες (so) — οὐρανὸς S. 100, 1 in Lücke in M)
100
σαντες, ὡς μόνοιν κατειληφότων ἐς οἵων ὁ οὐρανὸς κεόσμηται σχημάτων κατὰ τὰς Χαλδαϊκὰς ὑποθέσεις. φάσκουσι γὰρ ὥσπερ σφαίρας ἐντόρνου στροφαῖς ἀπεικάζεσθαι τὴν περιφέρειαν τοῦ κόσμου, τῆς γῆς κέντρου καὶ σημείου τόπον ἐχούσης. περιφορᾶς γὰρ οὔσης σφαι- ρικῆς, ἀνάγκη, φασί, κατὰ τὰς ὁμοίας διαστάσεις τῶν αὐτῶν ὄντων διαστημάτων μέσην τοῦ παντὸς τὴν γῆν τυγχάνειν, περὶ ἣν ὁ οὐρανὸς περιδινεῖται προγενεστέραν οὐσαν. εἰ γὰρ ἐκ σημείου καὶ κέντρου περιφέρεια συνέστηκεν, ὃ δὴ κύκλος εἶναι δοκεῖ, ἀδύνατον δὲ χωρὶς σημείου καταγραφῆναι κύκλον, κύκλον δ’ ἔσεσθαι ἀδύνατον ἄνευ σημείου, πῶς οὐ πρὸ πάντων ἡ γῆ, φασί, συνέστηκε καὶ τὸ κατ’ αὐτὴν χάος καὶ βάθος; εἰς χάος γὰρ ὄντως καὶ βάθος κατωλίσθησαν οἱ σχέτλιοι πλάνης, ὅτι »γνόντες τὸν θεὸν οὐχ ὡς θεὸν ἐδόξασαν ἢ ηὐχαρίστησαν, ἀλλ᾿ ἐματαιώθησαν ἐν τοῖς διαλογισμοῖς αὐτῶν, καὶ ἐσκοτίσθη ἡ ἀσύνετος αὐτῶν καρδία«, καὶ ταῦτα καὶ τῶν παρ᾿ αὐτοῖς εἰρηκότων σοφῶν ὡς οὐδὲν Ὀλυμπίων ἐντιμότερον γηγενὲς καὶ πρεσβύτερον. ὅθεν οὐκ ἀεὶ παῖδες ὄντως οἱ Χριστὸν ἐγνωκότες,
[*](2 Plato Legg. X, 898 B — 6 vgl. Plato Phaed. 108 E — Plato Tim. 40 BC — 12 Röm. 1, 21 — 15 Plato Legg. V, 727 E — 16 Plato Tim. 22B; vgl. I Kor. 14, 20 — vgl. Gal. 4, 9) [*](1 μόνον B AI: < M | ὑπειληφότων M AI | οἵων — τὰς Ζ. 2 unleserl. Ο 2χαλδαϊκὰς Ο: αἰγυπτιακὰς P: Αἰγυπτίων καὶ Χαλδαίων M Ausgg., schwerl. ist Αἰγυπτιακὰς καὶ Χαλδαϊκὰς zu lesen | ὑποθ. — ἀπεικά(ζεσθαι) Ζ. 3 unleserl. Ο | φάσκοντες | γὰρ ὥ. σφ. < Μ | γὰρ] τοίνυν C 2f PI σφαίρας ἐντόρνου ἀπεικασμένα φοραῖς 3 ἐκτόρν. στρ. ἀπ. in Lücke in M | ἐντόρνους P: ἐν τόρνῳ C | στροφὰς C | τὴν — τόπον Ζ. 4 unleserl. Ο 3f τῆς γῆς κ. in Lücke in Μ, κ. σημ. < Μ 4 σκοπὸν M | ἐπεχούσης B Jh (ἰχούσης M): ἔχονσιν C | περιφορᾶς — τυγχάνειν Ζ. 6 außer (ὁμ)οίας διαστ(άσεις) unleserl. Ο 5 ἀνάγκη in Lücke in Μ | φησίν C M | κατὰ] καὶ C | τ. ὁμ. u. ὄντ. — τυγχ. Z. 6 Lücke in Μ 6 περὶ O 73 | ijv P 208 7 περιδ . νεῖται Ο, περιδίνεται P, περιδείνεται C | προγενέστερον P 8 περιφερείας C | συνέστηκεν — φασί Ζ. 10 < Ο P 9 κύκλος δὲ C | δυνατὸν C 10 φασί Bo: φησίν C Jh 11 βάθος undeutl. Ο | εἰς χάος γὰρ ὄντως καὶ βάθος C: εἰς χ. γὰρ καὶ β . . ος ὄντως Ο: εἰς βάθος γὰρ καὶ χάος ὄντως P Jh 12 ὅτι] οἳ O | γνῶντες C | ὡς n. ἢ unleserl. Ο 13 διαλογισμοῖς (w. e. seh. Ο) C: λογισμοῖς P | αὐτῶν nach διαλ. + C 14 (ἐσκοτί)σθη ἡ unleserl. Ο | παρ’ αὐτ(οῖς) unleserl. Ο 15 σο)φῶν ὡς οὐδ(ὲν) unleserl. Ο | οὐδὲν — γηγ. PI | . λ . . πίων Ο | γηγενὲς — οὐκ Ζ. 16 unleserl. Ο | γηγενοῦς MAI: γενέσθαι C 15f κ. πρεσβ. ὅθεν < C 16 ὄντως undeutl. Ο: < C | (ἐ)γνω(κότες) unleserl. Ο) 101
καθάπερ Ἕλληνες οἱ μύθοις μᾶλλον καὶ πλάσμασιν ἢ τέχνῃ τῶν λόγων τὴν ἀλήθειαν χώσαντες καὶ τοῖς οὐρανίοις τὰς τῶν ἀνθρώπων προσαρμόσαντες συμφοράς, οὐδὲν αἰσχύνονται καταγράφοντες τὴν τῆς οἰκουμένης περιφορὰν γεωμετρικοῖς θεωρήμασι καὶ σχήμασι. καὶ τὸν οὐρανὸν εἰδώλοις πτηνῶν καὶ νηκτῶν καὶ χερσαίων εἰσηγούμενοι κεκοσμῆσθαι καὶ τὰς ποιότητας τῶν ἀστέρων ἐκ τῶν περὶ τοὺς ἀρχαίους ἀνθρώπους συμφορῶν κατεσκευάσθαι, ὥστε τὰς τῶν πλανητῶν αὐτοῖς κινήσεις ἐκ τῶν τοιούτων ἡρτῆσθαι σωμάτων. εἱλίσσεσθαι γὰρ περὶ τὴν τῶν δώδεκα ζωδίων φύσιν φασὶ τοὺς ἀστέρας, ἑλκομένους τοῦ ζωδιακοῦ κύκλου τῇ φορᾷ, ὡς καὶ διὰ τῆς συγκράσεως αὐτῶν ὁρᾶσθαι τὰ ἀποβαίνοντα πολλοῖς κατὰ τὰς πρὸς ἀλλήλους αὐτῶν συναφείας τε καὶ ἀπορροίας, ἀνατολάς τε αὖ καὶ δύσεις. σφαιροειδὴς γὰρ ὑπάρχων πᾶς ὁ οὐρανὸς καὶ κέντρῳ καὶ σημείῳ κατ αὐτοὺς τῇ γῇ χρώμενος, διὰ τὸ πάσας ἀπὸ τῆς περιφορᾶς τὰς προσπιπτούσας εὐθείας ἐπὶ τὴν γῆν ἔσας ἀλλήλαις εἶναι, ὑπὸ τῶν περιεχόντων αὐτὸν <ται> κύκλων· ὧν μείζων μὲν ὁ μεσημβρινὸς καὶ δεύτερος ὁ εἰς ἴσα τέμνων μέρη καλούμενος ὁρίζων, τρίτος δὲ ὁ τούτους ἐπιδιαιρῶν ἰσημερινός. παρ᾿ ἑκάτερα δὲ τούτου τροπικοὶ δύο, θερινὸς καὶ χειμερινός· καὶ ὁ μὲν πρὸς τοῖς ἀρκτίοις, ὁ δὲ πρὸς τοῖς νοτίοις. κατὰ δὲ τούτων ὁ λεγόμενος ἄζων, περὶ ὃν αἵ τε Αρκτοι, ὅ τε ἀνταρκτικὸς ἔξωθεν τῶν τροπικῶν. καὶ αἱ μὲν Ἄρκτοι
[*](1 οἱ undeutl. Ο | μᾶλλον καὶ) πλά(σμ)ασιν unleserl. Ο | ἢ] τῇ C | τ. χνη Ο 2 τοῖς οὐρ. τὰς unleserl. Ο | οὐρανίοις C AI, vgl. S. 105, 3: οὐρανοῖς P Jh 3 οὐδὲν Ο Po Ch Jh: οὐδὲ PC | κα(ταγράφον)τες unleserl. Ο 4 περιφέρειαν vermutet Cb 4f σχήμ)ασι κ. τὸν unleserl. Ο 5 καὶ vor τὸν MAl 5f εἰσηγούμ)ενοι unleserl. O 6 κεκοσμεῖσθαι C 7 κατασκευάσασθαι C 8 τῶν vor τοιούτων + Ο | ἡρτεῖσθαι C 9 φύσιν P 208v 10f συγκρ.] γηράσεως C 11 ὑποβαίνοντα C | τῆς vor κατὰ + P | τὰς] τὰ? C 12 συναφὰς C | τε undeutl. Ο 13 σφεροειδὴς C | ὑπάρχων πᾶς unleserl. Ο | ὁ πᾶς P Jh | κ(έν)τρῳ καὶ) σ. κατ’ unleserl. Ο 13f κατ’ αὐτοῦ C 14 χρώμενος undeutl. Ο | διὰ — περι(φορὰς) unleserl. Ο | ἀπὸ τ.] τὰς Μ AI 14f προπτούσας C 15 τὴν — περ(ιεχόν)των αὐ(τὸν) Ζ. 16 unleserl. Ο | γῆν < C | ἴσας] εἰς C 16 διακρατεῖται Jh | κ)ύ(κ)λων — εἰ(ς) Ζ. 17 unleserl. Ο | κύκλον Μ | μεσημερινὸς P Jh 17 εἰς < C | (τέ)μνων — ἰ(ση)μερι(νό)ς unleserl. Ο 18 τοῦτον MAI | ἑκάτερα — πρὸ(ς) Z. 19 unleserl. Ο | δὲ < C 19 ὁ θερ. M AI | ταῖς ἄρκτοις C | (ἀρκτ)ίοις — παντὸς S. 102, 2 unleserl. 20 κατὰ δὲ] μέρεσιν in ücke M Ausgg. | λεγ.] χειμερινὸς M AI | αὔξων C 21 ἀνταρκτ. ἔξωθεν C: ἀρκτικὸς ἔμπροσθεν P AI | ἔχων τὸν τροπικὸν in ücke M Ausgg.) 102
περὶ αὑτὰς στρεφόμεναι καὶ βρίθουσαι τὸν διὰ τῶν πόλων ἄξονα τὴν τοῦ παντὸς ἀπεργάζονται κίνησιν κόσμου, κατὰ τὰς ἀλλήλων ἰξύας ἔχουσαι τὰς κεφαλὰς καὶ ἄχραντοι τοῦ καθ’ ἡμᾶς ὁρίζοντος οὖσαι, τῷ τὸν ζωδιακὸν κύκλον πάντων ἐφάπτεσθαι τῶν κύκλων, λοξὴν ποιούμενον τὴν κίνησιν· εἶναί τε ἐν αὐτῷ ζωδίων ἀριθμόν, ἃ καλεῖται δωδεκατημόρια δώδεκα, ἀπὸ Κριοῦ τὴν ἀρχὴν ἔχοντα μέχρι τῶν Ἰχθύων· ἃ κατηστερίσθαι παριστᾶσιν ἐχεμύθοις αἰτίαις· τὸν μὲν Κριὸν φάσκοντες τὸν τὴν Ἕλλην εἶναι τὴν Ἀθάμαντος διακομίσαντα καὶ Φρίξον εἰς Σκύθας, τὸ δὲ Βούκρανον, εἰς τιμὴν Διός, τοῦ τὴν Εὐρώπην ταύρου διαπεραιώσαντος εἰς τὴν Κρήτην· καὶ τὸν καλούμενον δὲ Γαλαξίαν κύκλον, ὃς τὴν ἀρχὴν ἀπὸ τοῦ συνδέσμου τῶν Ἰχθύων ἐπὶ τὸν Κριὸν Κριὸν ἐκ τῶν τῆς Ἥρας μαζῶν Ἡρακλεῖ προχυθῆναι λόγος Διὸς ταγαῖς. ὥστε κατ᾿ αὐτοὺς πρὸ τῆς Εὐρώπης καὶ Φρίξου καὶ τοῖν Διοσκούροιν καὶ τῶν ἄλλων ζωδίων τῶν ἐξ ἀνθρώπων καὶ θηρίων καταστερισθέντων οὔπω γένεσις ἦν, ἀλλὰ χωρὶς γενέσεως ἐβίωσαν ἡμῶν οἱ παλαιότεροι. ἐπιχειρητέον γὰρ μή πως τὸ ψεῦδος ἰσχύσωμεν ὥσπερ ἰατροὶ φαρμάκοις τῶν λόγων ἀμβλύνοντες ἰατικοῖς σβέσαι, τῇδε σκοποῦσαι τὴν ἀλήθειαν.
Εἰ κρεῖσσον ἦν τὸ ὑπὸ γένεσιν εἶναι τοὺς ἀνθρώπους, ὠ σχέτλιοι, τοῦ μὴ εἶναι, δι᾿ ἣν αἰτίαν οὐκ αὐτόθεν, ἀφ᾿ οὗπερ τὸ γένος [*](16 De resurr. I, 27, 4 — 17 Symp. S. 140, 3f) [*](1 αὐτὰς P (M?) αὐτὰ C, αὐτὸν AI | κ. βρίθ.] μέσον ἔχουσι in ücke MAI | τὸν — πόλων in ücke M | πολλῶν αὔξωνα C | ἄξωνα P (nicht B) 2 ἀπεργ. Ο 73 v: ἐργάζεται C 3 ἡμᾶς unleserl. O 4 οὖσαι — κύκλον] οὓς ἄτοπον κύκλον ζωτικὸν C | τῷ . . κύκλον < Po Cb Jh | ἐφάπτεσθε B | τ. κύκλ. undeutL Ο 5 ποιούμενος C | κ)ίνησι(ν) unleserl. O 6 δωδεκατημόρια < C | ἀ)πὸ unleserl. O | ἔχοντα P 209 7 κατηστερῖσθαι Ο, κατηστερῆσθαι P, καταστερεῖσθαι C | παριστῶσιν Ο, παρίστησιν PC | ἐχε . . θοις Ο: ἔχει μύθοις C 8 φασ . . ντες Ο | τ. Ἕ.] Ἑλλήνην C | διακοσμήσαντα C 9 φρῖξον w. e. seh. Ο | εἰς Σκ. undeutl. O | τὴν < C 10 διαπερα)ιώσαντος unleserl. Ο 10 f (καλού)μενον unleserl. O 11 δὲ < C AI | ὃς unleserl. O | τοῦ < Ο? 12 ἐκ] ἀπὸ P Jh | τὸν . . μαζὸν P 13 λόγος < C | σταγαῖς C 14 φ . ίξου Ο | τοὺς Διοσκ. C | διοσκόροιν PC (nicht B) 15 θηρῶν P Ausgg. | καταστερισθ. . ντων Ο, κατηστερησθέντων P, κατηστερισθέντων B, καταστερησθέντων C zuerst, καταστερισάντων MAI | γένεσιν ἦν B 16 οἱ unleserl. O | μὴ < P 1 7 τὸν λόγον C | ὥσπερ ἰατρικοῖς unter Streichung von ἰατικοῖς Z. 18 Wd 17f ἀμβλύναντες P Jh 18 οἱ ἰατρικοῖς C; ἰατρικοῖς B | τήνδε C | σκοπο)ῦσαι unleserl. O, σκοπούντων AI, σκοποῦντες C 19 τὸ ὑπὸ] τόπου C 20 διὰ τίνα αἰτ. richtig Wd | (οὗ)περ undeutl. Ο (οὗ M): οὗ περὶ C 20 f ἔφυ PJh: τοῦ ἑνὸς ἔφυ C)
103
ἔφυ τὸ τῶν ἀνθρώπων, γένεσις ἦν; εἰ δὲ ἦν, τίς χρεία τῶν ὑπόγυιον καταστερισθέντων, Λέοντος Καρκίνου, Διδύμων, Παρθένου, Ταύρου, Ζυγοῦ, Σκορπίου, Κριοῦ, Τοξότου, Ἰχθύων, Αἰγόκερω, Ὑδροχόου, Περσέως, Κασσιοπείας, Κηφέως, Πηγάσου, Ὕδρου, Κόρακος, Κρατῆρος, Λύρας. Δράκοντος, καὶ τῶν ἄλλων, ἐξ ὡν εἰσηγεῖσθε κατακοσμηθέντων τοὺς πολλοὺς κατειληφέναι τὴν μαθηματικὴν ταύτην, μᾶλλον δὲ καταθεματικήν, πρόγνωσιν; ἤτοι οὐν καὶ ἐπὶ τῶν ἔμπροσθεν γένεσις ἦν, καὶ μάταιος ἡ τούτων σύστασις, ἢ οὐκ ἦν, καὶ εἰς τὴν κρείσσονα κατάστασιν καὶ διαγωγὴν ὁ θεὸς τὸν βίον μετέστησε, τῶν ἔμπροσθεν χείρονα βιωσάντων χρόνον. ἀλλὰ κρείττους οἱ παλαιότεροι τῶν νῦν, ὅθεν καὶ χρυσοῦν ἐκλήθησαν γένος. οὐκ ἄραγένεσις. εἰ ὁ ἥλιος καθιππεύων τοὺς κύκλους καὶ ἐπιπορευόμενος ἐτησίοις τε ζώδια περιόδοις τὰς μεταβολὰς ἀποτελεῖ καὶ τὰς τροπὰς τῶν καιρῶν, οἱ πρὸ τοῦ καταστερισθῆναι τὰ ζώδια γεγονότες καὶ κοσμηθῆναι τούτοις τὸν οὐρανὸν πῶς διήρκεσαν, μηδέπω θέρους, μετοπώρου, χειμῶνος, ἔαρος διακεκριμένων, δι᾿ ὡν ἡ τοῦ σώματος αὔξεται καὶ συγκρατεῖται φύσις; ἀλλ᾿ ἐξήρκεσαν καὶ πολυχρονιώτεροι γεγόνασι καὶ ῥωμαλεώτεροι παρὰ τοὺς νῦν, ὁμοίως καὶ τότε διευθύναντος τοὺς καιροὺς τοῦ θεοῦ. οὐκ ἄρα ἐκ τοιούτων ὁ οὐρανὸς
[*](10 Plato Phileb. 16 C) [*](1 τὸ vor τῶν + Ο | ἡ δὲ ἦν τῆς χρείας C | εἰ unleserl. Ο 1f . πογυιον Ο, ὑπόγυον P, ὑπογυίων C 2 κατ. στερι)σθέντων unleserl. Ο, κατηστερησθέντων P, κατηστερισθέντων B, λέθρα ἀστερισθέντων C | Καρκίνου, Δι(δύμων) unleserl. O 3 σκορ . . ου Ο | Κρ)ιοῦ — Ἰ(χθύων) unleserl. Ο | Κριοῦ < C | αἰγοκέρωτος Ο: αἰγοκέρου PC 4 ὑδριχώου C | Περσέως — Πηγάσου unleserl. Ο | κασσιεπείρας P, κασσιεπείας B, κασιεπίας C | ὕδρας Ο 5 κράτερας C | Δύ)ρας — εἰση(γεῖσθε) unleserl. Ο | ἐξ Ρ 209v | ἡγεῖσθε MAl 5f κατακοσμηθέν)των — μαθηματι(κὴν) Z. 6 unleserl. Ο | κατακ. CWd: κατακοσμηθέντας Ο P Jh 6 πόλους M AI 7 καταθεμ. — ἐπὶ unleserl. Ο 8 γένεσις — ἔμπρ(οσθεν) Ζ. 10 unleserl. Ο | τούτων σύστ.] τοιαύτη δόξα M AI 9 διαμονὴν ὁ θ. MAI 10 τὸν ἔμπρ. C | χείρονα Ο 74, χείρωνα B 10f PI οἱ . . παλαιοὶ κρείττονες ἡμῶν 12 ἡ γένεσις P 13 ἐτησ.] στασίαις C | τὰ ζ(ώδια) unleserl. O | τὰς < O | ἀ..τελεῖ O 14 καταστερηθῆναι P | τὰ — κοσμηθῆναι Ζ. 15 < C 15 δι. ρκ . . αν Ο | θέρο ς C 16 μετωπώρου B | δια- κεκ . . ένων Ο, διακεκρημένου C 17 ἐξήρκεσαν MAI: ἐ . . ρκεσαν Ο, ἔξησαν P, ἔζησαν B C | πολυχρωνιώτεροι C 18 γεγόν)ασι unleserl. Ο | ῥωμαλαιότεροι P C 18f διευθύνοντος Ο 19 ὁ οὐρ. ἐκ τοιούτ. C | ἐκ + CWd | τῶν vor τοιούτ. + Ο | . . . . ύτων Ο πάντων Μ)) 104
πεποίκιλται σχημάτων. εἰ ὁ »ἥλιος καὶ ἡ σελήνη καὶ« τὰ »ἄλλα ἄστρα«, τὰ εἰς διορισμὸν καὶ φυλακὴν ἀριθμῶν χρόνου γεγονότα καὶ κόσμον οὐρανοῦ καὶ τροπὰς καιρῶν, θεῖά ἐστι καὶ κρείττονα τῶν ἀνθρώπων, ἀνάγκη καὶ κρείττονα βίον καὶ μακάριον αὐτὰ καὶ εἰρηνικὸν καὶ πολλῷ τοῦ ἡμετέρου βίου διαλλάττοντα δικαιοσύνῃ καἰ ἀρετῇ διάγειν, κινούμενα κίνησιν εὔτακτον καὶ εὐδαίμονα. εἰ δὲ τἀς τῶν θνητῶν συμφορὰς καὶ κακοφροσύνας αὐτὰ τεκταίνεται καὶ ἐνεργεῖ, περὶ τὰς ἀσελγείας ἀσχολούμενα καὶ τὰς μεταβολὰς καὶ τροπὰς τοῦ βίου ἄρα ἀθλιώτερα τῶν ἀνθρώπων ἐστίν, εἰς τὴν γῆν βλέποντα καὶ τὰς ἐπικήρους καὶ ἀθέσμους πράξεις καὶ μηδὲν κρεῖττον τῶν ἀνθρώπων διάγοντα, εἴ γε τῆς ἐκείνων ἀπορροίας καὶ κινήσεως ὁ ἡμέτερος ἤρτηται βίος.
Εἰ πᾶσα πρᾶξις χωρὶς ἐπιθυμίας οὐ γίνεται, οὐδὲ μὴν ἐπιθυμία χωρὶς ἐνδείας, ἀνενδεὲς δὲ τὸ θεῖον, ἀνεννόητον ἄρα πονηρίας. καὶ εἰ ἡ τῶν ἄστρων φύσις ἐγγυτέρω τέτακται τοῦ θεοῦ, κρείσσων οὐσα τῆς τῶν κρεισσόνων ἀνθρώπων ἀρετῆς, ἀνεννόητα κακίας ἐστὶ καὶ ἀνενδεῆ τὰ ἄστρα. καὶ ἄλλως· πᾶς ἡμῖν ὁμολογήσει τῶν [*](1 Gen. 1, 16 — 2 Plato Tim. 38 C — 3 Plato Epinom. 081 E — 13 vgl. Plato Symp. 200 A. Pol. ΙΙ, 381 C — 14 De res. III, 18, 4) [*](6—17 Phot. Bibl. 237 S. 311|b, 5—16) [*](2 τὰ < C | εἰς — χρόνου PI | φυλακὴν] φυξὶ (viell. aus φυλακὴν) Ο, φυσικὴν a. Rd. Μ, im Text wie Ο 3 τρο|πὰς P 210 4 καὶ vor ἀνάγκη + P 5 τὸν ἡμέτερον P C | βίου + Ο | διαλλάσσοντα C 6 εὔ . . κτον Ο | εἰ] mit ὅτι ἀναιρῶν τοὺς εἱμαρμένην δοξάζοντάς φησιν beginnt Ph | δὲ < Ph 7 αὐτὰ] τὰ ἄστρα Ph 7f καὶ ἐνεργεῖ < Ph 8 ἀσελγεία . O | ἀσχολ. (+ βίου Ζ. 9) κ. τ. μεταβ. < Ph | με(τ)α(β)ολὰς unleserl. Ο | τὰς vor τροπὰς Ζ. 9 + Ο 9 ἄρα ἀθλιότερα C | τῶν ἀ. ων Ο | εἰσὶν C | εἰς — βίος Ζ. 12] ὅτι οὐ μόνον αὐτὰ τῶν κακῶν ἐρῶσιν, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀνθρώπους ἀναγκάζουσιν ταῦτα πράττειν Ph | εἰς unleserl. Ο 9f γῆν β(λέπ)οντα unleserl. O 10 ἐπικείρους C | ἀθ . . μους Ο | πράξις B | μηδὲν κρεῖττον unleserl. Ο 10f τῶν ἀνθρ. κρεῖττον C 11 ἀν)θρώπων διάγ(οντα) unleserl. Ο | γε undeutl. Ο | καὶ — πρᾶξις Ζ. 13 unleserl. Ο 13 ἔτι εἰ Ph | πᾶσα — ἐνδείας Ζ. 14 C auch in K Bl. 158r | ἐπιθ. — ἐνδείας Ζ. 14 unleserl. Ο 14 ἀνεν . . ες Ο | ἄρα — φύσις Z. 15 unleserl. Ο 15 καὶ εἰ ἡ] ἡ δὲ Ph | ἀστέρων C | τοῦ vor θεοῦ + Ο | κρείσσων — ἀνθρώπων Ζ. 16 unleserl. Ο 16 (ἀνενό)ητα — S. 105, 1 unleserl. Ο | ἀνεννόητον AI 16 f ἄρα καὶ ἀνενδ. ἐστὶν Ph | εἰσὶν καὶ C: εἰ (δὲ δὲ 2. Hd.) M AI 17 ἄστρα) es endet Ph | ἄλλος πᾶς C 17f πεπιστευμένων C: τῶν πρεσβευόντων MAI)
105
πεπεισμένων τὸν ἥλιον καὶ ιὴν σελήνην καὶ τοὺς ἀστέρας εἶναι θεῖα καὶ μακρὰν ἀπῳκίσθαι κακίας καὶ τῶν γηγενῶν πράξεων ἀνεπίδεκτα πάθους ἡδονῆς ὄντα καὶ λύπης· οὐ γὰρ προσεῖναι τοῖς οὐρανίοις τοιαύτας ὀρέξεις βδελυκτάς. εἰ δὲ τούτων ἐκτὸς καὶ ἀνενδεῆ πεφύκασι, πῶς τοῖς ἀν θρώποις ἄ μὴ αὐτὰ βούλονται καὶ ὧν ἐκτός εἰσι τεκταίνονται; οἱ διοριζόμενοι μὴ εἶναι τὸν ἄνθρωπον αὐτεξούσιον, ἀλλ' ἀνάγκαις ἀφύκτοις εἱμαρμένης λέγοντες οἰακίζεσθαι καὶ ἀγρά- φοις προστάγμασιν, εἰς αὐτὸν ἀσεβοῦσι τὸν θεόν, παρεκτικὸν τῶν ἀνθρωπίνων αὐτὸν κακῶν καὶ ποιητὴν εἰσηγούμενοι. εἰ γὰρ τὴν τῶν ἀστέρων ἅπασαν κυκλικὴν κίνησιν ἐμμελῶς αὐτὸς ἀφράκτῳ σοφίᾳ καὶ ἀνεννοήτῳ διέπει, κατευθύνων τὸν οἴακα τῆς οἰκουμένης, οἱ δὲ ἀστέρες τὰς ποιότητας τῆς κακίας καὶ τῆς ἀρετῆς ἐκτελοῦσι τῷ βίῳ, ἀνάγκης δεδμοῖς τοὺς ἀνθρώπους ἕλκοντες εἰς ταῦτα, αἴτιον τῶν κακῶν τὸν θεὸν ἀποφαίνονται καὶ δότην. ἀλλ’ ἀναίτιος πᾶσι πάσης βλάβης ὁ θεός. οὐκ ἄρα γένεσις. πᾶς ὅστις κἂν βραχὺ συνετὸς ὁμολογήσει τὸ θεῖον δίκαιον, ἀγαγόν, σοφόν, ἀληθές, ὠφέλιμον, ἀναίτιον κακῶν, ἀσύμπλοκον πάθους καὶ πᾶν ὅ τι τοιοῦτον. καὶ εἰ οἱ δίκαιοι κρείσσους εἰσὶ τῶν ἀδίκων καὶ ἔστιν αὐτοῖς ἡ ἀδικία βδελυκτή, χαίρει δὲ ὁ θεὸς τῇ δικαιοσύνῃ, δί-
[*](11 vgl. Plato Polit. 272 E — De res. I, 37, 2 — 14 Plato Tim. 42 D — De res. I, 36, 3. 38, 4. De autex. 9, 4 — 16 Plato Phaedr. 246 E — 19 vgl. Plato Pol. I, 352 A B) [*](1 τὸν < C Ι εἶναι Ο ν 2 καὶ vor μακρὰν < C Ι κεῖσθαι C Ι π.άξεων Ο 2f ἀνε)πίδεκ(τα) π(ά)θου(ς ἠδο)ν(ης) unlescrl. O 3 λύπης undeutl. Ο 3f οὐρ. τοιαύ(τας) unleserl. Ο 3 οὐρανίοις B: οὐ- ρανοῖς PMAl 4 δ. .τάς Ο Ι εἰ P 210v Ι ἀνενδεῆ unleserl. ’ 5 πῶς τ. ἄνθρ. unleserl. Ο Ι καὶ ὦν ἐκτ(ὸς) unleserl. Ο Ι ὧ C Ι καὶ nach εἰσι + Ρ 6 διο(ριζομ)ενοι μ(ὴ) unleserl. | δὲ ὁριζόμενοι Cb Jh Ι τὸν ἄνθρ. vor μὴ εἶναι P Jh | ἀ(ν)θρ. unleserl. Ι αὐτε(ξο)ύ(σ)ι(ον) unleserl. 7 ἀλλὰ C | ἀ)νάγκ(αις ἀ)φύκτοις εἱμαρμ. unleserl. Ο 8 π(ροσ)τ(ά)γμασι(ν) unleserl. Ο 8f αὐτὸν τῶν ἀνθρ. P Jh 9 ἀ(ν)θρωπίνων unleserl. Ι αὐτῶν C Ι ποιητὴν unleserl. Ο Ι εἰ. . . γ μενοι Ι τὴν C 10 ἅπασαν unleserl. 0: πᾶσαν C: ücke in M Ι ἐ. . ελῶς Ι αἰτοῖς C 14 τὸν θεὸν . . καὶ καὶ C | δώτην Ρ 15 πᾶσι < Ι ὅστις] ὅς ἐστι C 15 f συνεστὼς ὁμολογῆ C 16 PI τὸ σοφ., ἄγ. Ι τὸν θεὸν C Ι ἀγαθόν, δίκαιον P Ι (σ)οφόν unleserl. 17 C 17f πᾶν ὅ(τι) unleserl. 18 ὅ τι] εἴ τι 2. Hd. MAI | τοιοῦτο P C Ι δρ)είσ(σ)ους unleserl. Ο | ἀ . . . ων Ο 19 αὐτοῖς sehr undeutl. Ο Ι ἀδικ.] κακία C Ι βδελυκτή — ἀδικία S. 106, 1 < B Ι εἰ χαίρει δὲ C Ι δὲ unleserl. u. < Ι . . καιοσύνη O) 106
καιος ὤν, στυγητὴ δὲ αὐτῷ ἡ ἀδικία, ἐναντίον οὐσα καὶ ἐΜ·ὸν τῇ δικαιοσύνῃ , οὐκ ἄρα ἀδικίας αἴτιος ὁ θεός. — εἰ τὸ ὠφελοῦν πάντως ἐστὶν ἀγαθόν, ἀφέλιμον δὲ σωφροσύνῃ καὶ οἴκῳ καὶ βίῳ καὶ φίλοις. ἀγαθὸν ἄρα ἐστὶν ἡ σωφροσύνη. καὶ εἰ ἡ σψφροσύνη φύσει ἀγαθόν, ἀκολασία δὲ ἐναντίον σωφροσύνῃ, τὸ δὲ ἀναντίον τῷ ἀγαθῷ κακόν , κακὸν ἄρα ἡ ἀκολασία. καὶ εἰ ἡ ἀκολασία φύσει κακόν, κατὰ ἀκολασίαν δὲ μοιχεῖαι γίνονται καὶ κλοπαὶ καὶ ὀργαὶ καὶ φόνοι, φόνοι, φύσει κακόν ἐστιν ὁ ἀκόλαστος βίος· τὸ δὲ θεῖον παθῶν ἀσύμπλοκον. οὐκ ἄρα γένεσις. — εἰ οἰ σώφρονες βελτίους εἰσὶ τῶν ἀκρατῶν καὶ ἔστιν αὐτοῖς ἡ ἀκρασία βδελυκτή. χαίρει Τε ὁ θεὸς τῇ σωφροσύνῃ, παθῶν ἀνεννόητος ὤν, στυγητὴ ἄρα καὶ τῷ θεῷ ἡ ἀκρασία. ὅτι δὲ ἡ κατὰ σωφροσύνην πρᾶξις, ἀρετὴ οὖσα, κρείττων ἐστὶ τῆς κατὰ ἀκρασίαν, κακίας οὔσης, μαθεῖν ἔστιν ἀπὸ βασιλέων, ἀπὸ ἀρχόντων, ἀπὸ στρατηγῶν, ἀπὸ γυναικῶν, ἀπὸ τέκνων, ἀπὸ πολιτῶν, ἀπὸ δεσποτῶν, ἀπὸ οἰκετῶν, ἀπὰ παιδαγωγῶν, ἀπὸ διδασκάλων· ἕκαστος γὰρ τούτων καὶ ἑαυτῷ καὶ τῷ κοινῷ ὠφέλιμος
[*](2 Pluto Pol. Χ, 608 E. Charm. 169 B — 6 Plato Gorg. 477 E — 8 Plato Gorg. 494 E) [*](12—s. 107,2 Phot. Bibl. 237 S. 311b, — 312a, 2) [*](1 ὤν — α(ὐτῷ) unleserl. Ι δὲ < Μ Αusg. Ι καὶ ἐ)χθρὸ(ν) unleserl. 2 δικ)αιοσύνῃ — ἀδικίας unleserl. Ι τὸ ὡ)φελοῦν — σω(φροσύνῃ) Ζ.3 unleserl. O Ι ὀφελοῦν C 2f πάντως: ὄντως M AI 3 ἐστὶν] καὶ MAI Ι ὀφέλιμον C Ι PI σωφροσύνην ὠφέλιμόν τι καὶ ἀγαθόν Ι βίῳ unleserl. Ο 4 φίλοις — εἰ ἡ σωφρ. unleserl. Ο Ι φιλίᾳ ΜΑΙ | ἡ σωφρ. ἐστὶ ΜΑΙ Ι καὶ εἰ — σωφροσύνῃ Z. 5 < P C 5 ἐνανr. σωφρ. — κα(κόν) Ζ. 6 unleserl. Ι ἀνατίον P 5 f τῷ ἀγαθῷ < C 6 κακὸν ἄρα — κακόν Ζ. 7 < P Ι καὶ εἰ — μο(ιχεῖαι) unleserl. Ι καὶ εἰ ἡ ἀκολ. < C 7 κακόν < C Ι ἀκολασίαν 2. Ηd. M Ι κακῶν vor μοιχεῖαι + C Ι γί(νον)ται unleserl. Ο: γίγνομαι P Ι κλοπαὶ — ἀκ(όλαστος) Ζ. 8 unleserl. O Ι ὀργαὶ κ. 2. Hd. in ücke M 8 φύσει < M AI ἆρα P Ι PI ὁ τῶν κιναίδων βίος Ι βίος — βδελυκτή Z. 10 unleserl. Ο 9 κακῶν ἀσ. πέφυκεν u. βελτ. — ἀκολ. (s. zu Z. 10) u. γὰρ ὁ θ. τῇ σωφρ. v. 2. Hd. in ücke in M O παθῶν] κακῶν Μ Ausgg. Ι ἀσύμπλ.] πέφυκεν + M Ausgg. Ι οὐκ ἄρα γέν. < Μ AI Ι οἰ σωφροσύνης C 10 ἀκρατῶν P: ἀκρατόρων C: ἀκολάστων M ΑΙ Jh Ι καὶ — βδελυκτή < M (nicht AI) Ι χαίρει 75 Ι δὲ unleserl. Ο: γὰρ 10 f θεὸς τῇ unleserl. 11 τῷ unleserl. 12 ὅτι] wieder Ph Ι δὲ Ph: γὰρ MAI Ι πρᾶξις . . οὖσα . . οὔσης Ζ. 13 < Ph Ι ἐστὶν u. εἰσὶν stets Ph 13 ἀκρασίαν C Ι καὶ ἀπὸ βασ. Ph 14 . π . ἀρχ. Ι ἀπὸ γυν. < Ph Ι τεκν(ῶ)ν u. πολιτῶν Ζ. 15 unleserl. 15 ἀπὸ δεσποτῶν < Ph Ι ἀπὸ τῶν) unleserl. 15f ἀπὸ δι(δα)σκάλ(ων)· ἕκαστος unleserl. Ι ἀπὸ διδ. < 16 καὶ vor ἑαυτῷ < Ph Ι . . . νῶ Ο Ι ὀφέλιμος C) 107
σωφρονῶν, σωφρονῶν, ἀκολασταίνων δὲ καὶ ἑαυτῷ καὶ τῷ κοινῷ βλαβερός. καὶ εἰ ἴσαι διαφορά τις κιναίδων καὶ ἀνδρῶν καὶ ἀκολάστων καὶ σωφρόνων, καὶ ἔστι κρείσσων ἡ τῶν ἀνδρείων καὶ σωφρόνων, χείρων δὲ ἡ τῶν ἑναντίων, οἱ δὲ τῆς κρείσσονος ἐγγύς εἰσι καὶ φίλοι θεοῦ, οἱ δὲ τῆς χείρονος μακρὰν καὶ ἐχθροί, οἱ λέγοντες γένεσιν τὸ αὐτὸ τὴν ἀδικίαν εἶναι καὶ τὴν δικαιοσύνην διορίζονται, κιναιδίαν καὶ ἀνδρείαν, ἀδρασίαν καὶ σωφροσύνην, ὅπερ ἀδύνατον. εἰ γὰρ τῷ κακῷ τὸ ἀγαθὸν ἐναντίον, τὸ δὲ ἄδικον κακόν, τούτῳ δὲ ἐναντίον τὸ δίκαιον, τὸ δὲ δίκαιον ἀγαθόν, τὸ δὲ ἀγαθὸν ἐχθρὸν τοῦ κακοῦ ἀνόμοιον δὲ τὸ κακὸν τῷ ἀγαθῷ, ἕτερον ἄρα τὸ δίκαιον τοῦ ἀδίκου. οὐκ ἄρα αἵτιος κακῶν ὁ θεός, οὐ χαίρει τοῖς κακοῖς — ὡς συνέστησεν αὐτὸς ὁ λόγος — ἀγαθὸς ὤν. εἰ εἰσὶ δὲ πονηροί τινες, κατὰ ἔνδειαν φρενῶν εἰσιν οὗτοι πονηροὶ καὶ οὐ κατὰ γένεσιν,
σφῇσιν ἀτασθαλίῃσιν ὑπέρμορον ἄλγε' ἔχοντες.εἰ τὸ ἀνελεῖν τινα καὶ φόνῳ τὰς χεῖρας αἱμάξαι γένεσις ἀργάζεται, τοῦτο δὲ νόμος κωλύει, κολάζων τοὺς ἀλάστορας καὶ δι’ ἀπειλῆς ἀπ[είργων τὰ τῆς γενέσεως δόγματα, οἷον τὸ ἀδικῆσαι, μοιχεύσασθαι, [*](2 vgl. Plato Gorg. 494E — 8 vgl. Plato Pol. I, 353 E — 14 Odyss. 1, 34, vgl. ob. S. 99,13) [*](15—S. 109, 3 Phot. Bibl. 237 S. 311b, 16—37 — — S. 109, 15 S. 205 Holl) [*]( γίνεται undeutl. Ο: < P | σωφρονῶν unleserl. Ο | ἀκολασταί . . . . Ο: ἀκολαστιῶν C | καὶ vor ἑαυτῷ < Ph 1f τῷ κ. βλαβερός unleserl. Ο βααβερός] es endet Ph 2 καὶ < C Ι ἔστι undeutl. O Ι δ . αφορ . Ο | Ο Ausgg. Ι καὶ vor ἀκολάσrων + Ο 3 κρ)είσσων unleserl. | ἡ τ. σωφρ. ἀνδρῶν C Ι ἀνδρῶν PC 4 οἱ δὲ unleserl. | κρείττονος C 5 οἱ δὲ OC: καὶ οἱ P Jb | (ἐχ)θροί unleserl. Ο | οἱ < C | 6 εἶναι nacb δικαιοσ. Ι κιναιδείαν Β, κιναίδειαν C 7 καὶ ἀκρασ. C 8 τ' ἀγαθὸν B Jb Ι PI ἀρετήν . . δικαιοσύνην, κακίαν δὲ ἀδικίαν Ι τοῦτο Ρ Jb, τούτου C Ι ἐναν|τίον P ν 9 τοῖ δικαίῳ P Jb 11 θεός] eine unleserl. Bemerkung am Rd. in Ο, im Text καὶ οὕτως. οὐκ αἴτιος κακῶν ὁ θεός | τῶν κακῶν C | ὁ θεός. εἰ ὁ θεὸς C | οὐ PC: οὐδὲ Ausgg. (vor χαίρει) Ι ὡς] οὐ OP Ι συνίστησιν Ο P Jh, ab. vgl. S. 110, 14 12 αὐτοὺς OP: < C Ι < C Ι τινες κατὰ ἔνδ. unleserl. 14 . φῆσιν 0, σφῆισιν P, σφίσιν C ἔχοντες] es endet C 15 εἰ τὸ] wieder Ph ἔτι εἰ εἰς Ph b] τὸ) und C (K Vat. Bl. 98r), Lemma ἐκ τοῦ αὐτοῦ. Am Rand in P ὅτι μὴ δυνατὸν γένεσιν ἑαυτὴν καταλύειν Ι καὶ — αἰμάξαι < Pb Ι τὰς — γένεσις unleserl. Ο Ι τ. χειρ. ücke in M Ι αἱμ. γέν. < Μ 16 (τ)οῦ(το) δὲ unleserl. Ι ἀ(λ)άστ. Ζ. 17 unleserl. Ο 17 δόγματα unleserl. Ο Ι οἷον — φαρμακεῦσαι S. 108, 1 < Pb Ι ἀδικ. μοιχεύσασθ(αι) unleserl. Ο Ι μοιχήσασθαι P, μοιχεῦσαι C)
108
καέψαι, φαρμακεῦσαι, ἐναντίον ἄρα νόμος γενέσει. ὅσα μὲν γὰρ γένεσις ὥρικε, ταῦτα νόμος κωλύει, ὄσα δὲ νόμος κωλύει, ταῦτα γένεσις ποιρῖν βιάζεται. πολέμιον ἄρα γενέσει νόμος. εἰ δὲ πολέμιον, οὐκ ἄρα κατὰ γένεσιν οἱ νομοθέται νομοθέται· τὰ γὰρ ἐναντία δογματίζοντες ζοντες γενέσει γένεσιν λύουσιν. ἤτοι οὖν γένεσις ἔστι καὶ οὐκ ἐχρῆν εἶναι νόμους, ἢ εἰσὶ νόμοι, καὶ οὐκ εἰσὶ κατὰ γένεσιν. ἀλλὰ ἀμήχανον χωρὶς γενέσεως φῦναί τινα καὶ διαπλάσασθαί τι· οὐδὲ γὰρ τὸν δάκτυλου ἀξεῖναί φασι χωρὶς εἱμαρμένης κινῆσαί τινι. κατὰ γένεσιν ἄρα καὶ Μίνως καὶ Δράκων καὶ Λυκοῦργος καὶ Σόλων καὶ Ζάλευκος νομοθέται φύντες διεάξοντο τοὺς νόμους, ἀπαγορεύοντες μοιχείας, φόνους βίας, ἁρπαγάς, κλοπάς, ὡς οὐκ ὄντων τούτων καὶ γινομένων κατὰ γένεσιν. εἰ δὲ κατὰ γένεσιν καὶ ταῦτα, οὐ κατὰ γένεσιν οἱ νόμοι· οἳ γὰρ ἂν αὐτὴ ὑφ’ ἑαυτῆς ἀνῃρεῖτο γένεσις, αὐτὴ ἑαυτὴν ἀκυροῦσα καὶ αὐτὴ ἑαυτῇ μαχομένη, καὶ ἐνταῦθα μὲν ἀπαγορευτικοὺς μοιχείας καὶ φόνων νόμους τιθεμένη καὶ τιμωρουμένη καὶ ἀπεξερχομένη τοὺς κακούς, ἐνταῦθα δὲ φόνους καὶ μοιχείας ἐργαζομένη. ἀλλὰ τοῦτο
[*](7 Αλεκ. Aphrod. De fato c. 9. 35 S. 175, 7 ff. 207, 4 ff Bruns.) [*](1 . . . μακ . υσαι Ο Ι ἐναντίον — γὰρ γέ(νεσις) Ζ. If unleserl. Ι ἆρα P Ι ὁ vor νόμος + B Jh Ι ὅσα] ἃ C 2 ταῦτα) νόμος — γένεσις unleserl. Ο Ι ὅσα δὲ] εἰ γὰρ M AI 2 f νόμος ταῦτα γένεσις γ·ένεσις ὥρισεν, ὅσα δὲ γέν. π. βιάζε- ται, ταῦτα ν. κωλύει Ph 3 βιά)ζεται — δογματίζοντες Ζ. 4f unleserl. Ο | βιάζ. — γενέσει u. κατὰ γέν. Z. 4 in ücke M Ι ἄρα τῆς γενέσεως πολέμιον ὁ M AI I τῇ γεν. C 4 ἄρα < C Ι ἱ νομ.] γεγόνασιν οἱ νόμοι in ücke M AI Ι 2. νομοθέται + PhJh Ι καὶ γὰρ MAI 5 γενέσει Ο 75 v Ι ἤτι C, εἴ τοι AI Ι καὶ οὐκ] ἤ οὐκ C | οὐ χρὴ Ph 6 εἶναι μόνους C? Ι νόμου(ς) u. νόμοι unleserl. Ι οὐκ ἔστι C Ι ἀλλ' P Jh 7 φ . ναι Ο Ι τινί τινα Ph Ι τι unleserl. O Ι γὰρ nach δάκτ. 8 (ἐξεῖν)αι φασ(ὶ) unleserl. Ο Ι unleserl. Ι τινι < PPh Ι γένεσιν unleserl. Ο Ι ἆρα καὶ P 9 C Ι Μέν. καὶ Ῥαδάμανθος Ph Ι Ζ)ά(λ)ευκος unleserl. Ο 10 ν . μοθέται O : P 212 | (ἀπ)αγο(ρεύο)ν(τες μοι)χείας μοι)χείας unleserl. Ι ἀπαγορεύοντας Ph Ι — οἱ νόμοι Z. 12] κλοπὰς φόνους κ. zu ὅμοια, ἅ κατὰ γένεσιν ἐπισυμβαίνειν δογματίζουσιν. ὅπερ ἀδύνατον Ph 11 το(ύτ)ων unleserl. Ι γενομένων C 12 κατὰ γέν. unleserl. Ι καὶ vor ταῦτα < C Ι ταῦ . . Ο Ι κα(τὰ) unleserl. 13 οὐ — αὐτὴ] αὐτὴ γὰρ ἂν Ph Ι ὑφ’ CPh: ἄφ’ Ο P | ἀναιρεῖτο C Ι ἡ vor γένεσις übergeschr. Pha Jh Ι αὐ . . Ι ἀκυ(ροῦ) unleserl. Ο 14 καὶ — μαχομένη < Ph Ι αὐτὴ < C Ι (ἀπα)γορευτι(κ)οὺς unleserl. Ο τῶν ἄλλων Ph Ι καὶ τιμωρ. — κακούς Z. 16 < Ph Ι τιμωρ.] ἐπιτιμουμένη 16 ἐνταῦθα — ἐργαζ. < Phb Ι φόνοι·ς] τοὺς νόμους Ph Ι τὰς μοιχ. C 16 f ἀλλὰ τ. ἁδύν. <Ph) 109
ἀδύνατον· οὐδὲν γὰρ ἀλλόκοτον αὐτὸ ἑαυτοῦ καὶ αὐτὸ ἑαυτῷ ἀπεχθανόμενον καὶ αὐτὸ ἑαυτὸ καταλύον καὶ ἀσύμφορον αὐτὸ ἑαυτῷ. οὐκ ἄρα γένεσις. — εἰ κατὰ γένεσιν πᾶν ὅ τί ποτ’ οὖν γίνεται καὶ ἔστι δίχα γενέσεως οὐδέν, ἀνάγκη καὶ τὸν νόμον γενέσει γεγονέναι. ἀλλὰ νόμος γένεσιν ἀναιρεῖ, διδακτήν διδάσκων τὴν ἀρετὴν καὶ ἐξ ἐπιμελείας προσγινομένην, φευκτὴν δὲ τὴν κακίαν καὶ ἐξ ἀπαιδευσίας φυομένην. οὐκ ἄρα γένεσις. — εἰ τὸ ἀλλήλους ἀδικεῖν καὶ τὸ ὑπ’ ἀλλήλων ἀδικεῖσθαι γένεσις ποιεῖ, τίς χρεία νόμων; εἰ δὲ ἵνα τοὺς ἁμαρτάνοντας ἀμύνωνται, φροντίζοντος τοῦ θεοῦ τῶν ἀδικουμένων, ἄμεινον ἦν κακοὺς μὴ ποιῆσαι καθ’ εἱμαρμένην ἢ μετὰ τὸ ποιῆσαι νόμοις ἀπανορθοῦσαι. ἀλλ' ἀγαθὸς ὁ θεὸς καὶ σοφὸς καὶ τὰ κρείσσω ποιῶν. οὐκ ἄρα γένεσις. — ἤτοι ἀνατροφαὶ καὶ τὰ ἔθη τῶν ἁμαρτημάτων εἰσὶν αἴτια, ἢ τὰ πάθη τῆς ψυχῆς καὶ αἱ διὰ σώ- ματος ἐπιθυμίαι. ὁπότερον δ’ ἂν τούτων ᾖ τὸ αἴτιον, ὁ θεὸς ἀναίτιος. — εἰ κρεῖσσόν ἐστι τὸ δίκαιον εἶναι τοῦ ἄδικον διὰ τί τοιοῦ-
[*](1 De autex. 12, 5 — 5 Plato Prot. 323 C — G vgl. Plato Tim. 86 E — 8 Alex. Aphrod. De fato c. 36 S. 208, 25 — 14 vgl. Plato Pol. Χ, 617 E; vgl. Hipp. Refut. I, 19, 71) [*](15— S. 111, 11 SS Parall. S. 206 f Holl) [*](1 αὖ vor αὐτὸ + Pha Ι ἑαυτοῦ] ἑαυτὸ Ph: ἑαυτῷ Jh Ι καὶ αὐτὸ ἑ. < κατὰ τὸ αὐτὸ C 1f ἑαυτοῦ ἀπεχθ. P Ι ἀπεχθ.] μαχόμενον Ph 2 καταλ. — ἑαυτῷ] καταλύειν σπεῦδον Ph Ι ἀσύμφωνον B, aber mit Punkten über d. ρ: σύμφωνον C Ι ἑαυτοῦ Ρ, ἑαυτό C 3 γένεσις] es endet Ph Ι ὅτί ποτε γίν. B Ι γίν.] γίγνεται + C 4 γεγονέ(ναι) unleserl. Ο 5 (γέ) . (ε)σι(ν) unleserl. Ι ἀναιρεῖ als Corr. 1. Hd. am Rd. (aus ἀνηρεῖ) in B: ἀνερεῖ C 5f PI τὴν ἀρετὴν) διδακτόν τε καὶ ἐξ ἐπιμελείας παραγίγνεσθαι 5 ἀρετ . ν Ο Ι καὶ unleserl. 0: < C 6 ἐπιμ. προσγ. unleserl. Ο | γινομένην C: περιγινομένην MAI ἐξ — γένεσις Ζ. 7 unleserl. Ο 7 (ἀδ)ικεῖν — τίς Ζ. 8 unleserl. Ι καὶ — ἀλλήλων Ζ. 8 2. Hd. in ücke in M 8 ποιεῖ] τέλει Μ AI Ι δ(ὲ ἵ)να — τοῦ Z. 9 unleserl. O 9 ἀμύνονται P Ι φροντ. C 99: τἰζοντος 2. Hd. M Ι τοῦ < ΜΑΙ 914 — σώματος auBer εἱμαρμ)ένην u. (σο)φὸς καὶ u. τὰ ἔθη τῶν unleserl. O 10 κακ.] τὸ κακὸν 2. Hd. MAlJh Ι καθ’ P ν | καθ’ — ποιῆσαι Z. 11 wegen des Ηοmöotel. < C 11 νόμον ἐπιτεθεῖναι 2. Hd. MAI 12 οὐκ — u. Ζ. 13 ἢ — αἱ ücke in M Ι ἀναστροφὴ C Ι ἤθη C 13 αἰτίαι Μ | πάθη] ἤθη C 14 ἐπιθυμίαι unleserl. 76: ἐπὶ σώματι in ücke Μ Ι τὸ unleserl. O 14f ὁ (< O) θεὸς ἀναίτιος Ο C Ph vgl. PI: οἶς ἂν ἦ αἴτιόν P: οἶς ἂν ᾖ θ. ἀναίτιος Jh Ι ἀναίτιος] es endet C 15 εἰ κρεῖσσον] wieder C (K 99r), ohne Lemma an das Vorige angereiht Ι κρεῖσσόν unleserl. Ο Ι τὸ δίκαι)ον unleserl. Ο, ücke in Μ Ι ἄδικον Kl: ἀδίκου OPC 15f δι)ὰ τι το)ιοῦτος unleserl. O) 110
τος αὐτόθεν ὁ ἄνθρωπος ἀπὸ τῆς γενέσεως οὐ γίνεται; εἰ δὲ ὕστερον, ὅπως ἀμείνων γενηθῇ, σωφρονίζεται μαθήμασι καὶ νόμοις, ὡς αὐτεξούσιος ἄρα σωφρονίζεται καὶ οὐχ ὡς ἐκ φύσεως ὥν κακός. — εἰ οἱ πονηροὶ πονηροὶ κατὰ γένεσιν πεφύκασι προνοίας ταγαῖς, οὐκ εἰσὶ μεμπτοὶ καὶ ἄξιοι τιμωρίας τῆς ἐκ τῶν νόμων, ζῶντες κατὰ τὴν οἰκείαν φύσιν, ἐπεὶ μr̀ι δεδύνηνται μεταβληθῆναι. — καὶ ἄλλως· εἰ οἱ ἀγαθοὶ κατὰ τὴν οἰκείαν φύσιν ζῶντές εἰσιν ἐπαινετοί, τῆς γενέσεως οὔσης αἰτίας τοῦ εἶναι τοὺς ἀγαθοὺς ἀγαθούς, οὐδὲ οἱ πονηροὶ ἄραι κατὰ τὴν οἰκείαν φύσιν ζῶντες, αἰτιατέοι παρὰ δικαίῳ κριτῇ. καὶ εἰ χρὴ διαρρήδην εἰπεῖν, ὁ κατὰ τὴν προσοῦσαν αὐτῷ φύσιν ζῶν οὐδὲν ἁμαρτάνει· οὐ γὰρ ἑαυτὸν ἀποίησε τοιοῦτον, ἀλλ' ἡ εἱμαρμένη, καὶ ζῇ κατὰ τὴν ταύτης κίνησιν ἀγόμενος ἀφύκτοις ἀνάγκαις. οὐδεὶς οὑν κακός. ἀλλ' εἰσὶ κακοί, καὶ ἡ μὲν κακία ψεκτὴ καὶ ἐχθρὰ τῷ θεῷ, ὡς συνέστησεν ὁ λόγος ἡ δὲ ἀρετὴ προσφιλὴς καὶ ἐπαινετή, θεοῦ διατάξαντος νόμον τιμωρὸν τῶν κακῶν. οὐκ ἄρα εἱμαρμένη.
Καὶ τί τοσοῦτον ἐπιδιατρίβουσα τοῖς ἀλέγχοις εἰς μῆκος ἐξάγω τὸν λόγον, τὰ ἀναγκαιότερα καὶ χρήσιμα πρὸς πειθὼ καὶ συγκατάθεσιν τοῦ συμφέροντος ἐκθεμένη καὶ πρόδηλον πᾶσι καὶ ἐξ ἀλί- [*](9. 13 Alex. Aphrod. c. 36 S. 209, 17f. 210, If. 18f. 22f — 12 Plato Legg. IX, 873 C — 16 vgl. Symp. S. 121, 17f) [*](1 γεν)έσεως unleserl. Ι γίγνεται P 2 ἐμείν(ων γενηθῇ) σωφ(ρο)ωίζετ(αι) unleserl. Ι ἀμείνω C 3 σωφρον)ίζεται καὶ οὐχ (viell. stand noch mehr da) unleserl. Ι ὡς οὐχ ὡς C: οὐκ P Jh Ι κα . ο . Ο Ι εἴπερ οἱ C 4 πον . . οὶ π . νηροί 0, nur Ein πονηροὶ C AI Ι γένεσ(ιν) — ταγαῖς unleserl. Ι φύουσι PJh: < MAI (O): οὐ φύσιν C Ι προνίας Β | ταγ.] τάχα Μ 5 τιμωρ)ίας — αὐτὴν (auBer ς ἐκ) unleserl. Ι κατ’ αὐτὴν τὴν οἰκ. B Jh 6 Με δύνανται C Ι μεταβ)ληθῆναι unleserl. Ι ἀ . λ . . Ι ἀγα(θοὶ) unleserl. Ο 7 τῆς < C 7f οὔσ)ης αἰτ. τοῦ unleserl. 8 ε . . αι Ι d. 2. ἀγαθοὺς u. οὐδὲ < C 9 οικει . . Ι αἰτιαταῖοι P; οὐκ αἰτ. C 10 δια)ρρ. unleserl. O 11 οὐ] οὐδὲ C 12 αὐτῆς κίν. C Ι PI ἀφύκτῳ . . τύχῃ ἀναγκασθείς 13 κα· κοί P 213 Ι εἰ μὲν C 13f τοῖ θεῷ < P 13 τῷ < C 14 συνέστηκεν 0: vgl. ob. S. 107, 11 Ι ἀρ . . ὴ πρ . . φιλὴς Ο 15 τιμωρ)ὸν τ.(ν κακῶν) unleserl. O (wohl τιμωρὸν τῶν κ.), τιμωρητικὸν τιμωρητὸν?Μ) τῶν κακῶν ΜΑΙ, τιμωρῶν τὸν κακόν C: τῶν < P Jh 16 τί < P Ι ἐπιδιατρίβων C Ι το)ῖς — εἰ(ς) unleserl. O Ι μ.κος 17 ἀναγκαιότερα undeutl. Ο: ἀναγκαιότατα AI Ι καὶ < PJh Ι χρήσιμα OC: χρησιμώτερα P: < Jh Ι πρὸς π unleserl. Ο 17f συγκατάθ. — συμφέρ(οντος) unleserl. Ο Ι συγκατάβασιν AI 18 ἀκθέμενον Ο Ι καὶ < Ι πρόδ)ηλον — ὀλίγω(ν) Ζ. 18f unleserl. Ο Ι καὶ ἐξ] δι' M AI)
111
γων τὴν διαφωνίαν τοῦ τεχνάσματος αὐτῶν ἐξεργασαμένη; ὥστε διορᾶν καὶ ἐπαισθάνεσθαι τὴν πλάνην ἤδη καὶ παιδίον, ὡς ἐφ᾿ ἡμῖν ἐστι τὸ διαπράξασθαι τὸ καλὸν ἢ τὸ κακὸν καὶ οὐκ ἐν τοῖς ἀστράσι. δύο γὰρ κινήσεε ἐν ἡμῖν ἐστόν· ἐπιθυμία πεφυκότε σαρκὸς καὶ ψυχῆς, διαφέρετον ἀλλήλοιν. ὅθεν καὶ δύο ἐλαβέτην ὀνόματε· ἡ μὲν γὰρ ἀρετῆς, ἡ δὲ κακίας. δεῖν δὲ τῇ καλλίστῃ καὶ χρυσῇ πείθεσθαι τῆς ἀρετῇς ἀγωγῇ, τὰ βέλτιστα πρὸ τῶν φαύλων αἱρουμένους. — ἀλλὰ περὶ τούτων ἅλις ἤδη, καὶ ἐφέξω τὸν λόγον. αἰδοῦμαι γὰρ μετὰ τοὺς τῆς ἁγνείας λόγους καὶ ἐγκαλύπτομαι, τὰς τῶν μετεωρολόγων ἢ ματαιοσκόπων ἀνθρώπων ἀναγκαζομένη δόξας εἰσηγεῖσθαι, οἳ τὸν τῆς ζωῆς μετ᾿ οἰήσεως καταναλίσκουσι χρόνον, οὐδενὶ ἢ μυθικοῖς ἐνδιατρίβοντες πλάσμασι.
Ταῦτά σοι καὶ παρ᾿ ἡμῶν, ὦ δέσποινα Ἀρετή, ἀπὸ θεορρήτων συγκαθυφασμένα λόγων προσκομιζέσθω τὰ δῶρα.
ΕΥΒΟΥΛ. Ὡς λίαν ἀγωνιστικῶς ἡ Θέκλα καὶ ἐνδόξως, ὦ Γρηγόριον.
ΓΡΗΓΟΡ. Τί οὖν, εἰ αὐτῆς ἐκείνης ἀκηκόεις ῥύδην καὶ εὐτρόχῳ [*](2 vgl. Plato Symp. 204 B (Eythyd. 279 D) — 4 vgl. Gal. 5, 17 — 6 Plato Legg. I, 644 Ef — 8 Plato Polit. 287 A) [*](1 (δ. αφ)ωνίαν τ(οῦ) unleserl. Ο | . . . νάσματος Ο, τεχνήματος Β | ἐξεργασάμενον C | ὥστε—ἤδη Ζ. 2 unleserl. Ο 2 καὶ εἰσορᾶν C: ἐξεῖναι + 2. Hd. MAl | καὶ εἰς αἰσθάνεσθαι C: καὶ θεᾶσθαι 2. Hd. MAl | τὴν—ὡς C | Pl ἤδη καὶ παιδί | παιδίω MAl, ? O | ὡς—καλὸν Ζ. 3 unleserl. Ο 3 ἐστὶν καὶ τὸ διαπρ. C | ἢ καλὸν ἢ κακὸν C | ἐν—καλλίστ(η) Ζ. 6 außer ἐπ(ιθυ)μ(ία) πεφυ und (ἐ)λαβ(έτην) unleserl. Ο 4 δυοῖν γὰρ κινήσεων C: lücke in M | ἔστον Β, εἰσι C | ἐπιθυμίαι C | πεφυκότες P Al: nach ψυχῆς C | σαρκὸς—διαφ. Ζ. 5 Lücke in M 5 διαφερετῶν C | ἀλλήλων C M, ἀλλήλοις Al | λαβέτην P MAl: βλάβαι C | ὀνομασταὶ C | ἡ—ἀρετῆς Ζ. 6 Lücke in M 5f τῆς μὲν ἀρ., τῆς δὲ C 6 δὲ τῇ? Ο 76v 6f Pl ἀγωγὴν χρυσῆν . . δεῖν δὴ τῇ καλλίστῃ ἀγωγῇ τῇ τοῦ νόμου ἀεὶ συλλαμβάνειν | (πεί)θεσθαι—(π)ρὸ τῶν (φ)αύλων αἱρ. unleserl. O 7 βελτίω MAl | αἱρούμενος C 8 Pl καὶ τούτων μὲν ἅλις | (τ)ούτων—μετὰ unleserl. Ο (außer καὶ) | ἤδι C 9 τῆς ο | καὶ ἐγκ.—δέσπ(οι)να Ἀρε(τή) Ζ. 13 außer μυθ. u. ριβον Ζ. 11f so gut wie ganz unleserl. O | ἐκκαλυπτόμενος C | μεταιωρολόγων Al 10 ἀναγκαζόμενος C | ἐξηγεῖσθαι C: εἰσηγήσασθαι Cb | τὸν] τοὺς C 11 καταναλίσκουσι C MAl: ἀναλίσκουσι P Jh | χρόνους C u. endet | οὐδὲν MAl 13 ὦ Ρ 213v 14 (συγκαθ)υφασμένα unleserl. Ο | (προσ)κομιζέσθω unleserl. Ο 15 ΕΥΒ.] Μεθ. Ρ, Μ a. Rand 15f ἐνδόξως, ὦ Γρηγ. u. ΓΡΗΓ. Ζ. 17 unleserl. ο 15 ὦ MAl 17 Γρηγόριον Ρ | Ὅτι οὖρ Ρ | ἠκηκόεις Ο 17f εὐτρόχῳ (τῇ γ)λώ(ττη) unleserl. Ο)
112
τῇ γλώττῃ μετὰ τὰ πολλῆς χάριτος καὶ ἡδονῆς διαλεγομένης; ὥστε ἀγασθῆναί τινα προσέχοντα, καὶ τῆς μορφῆς ἀπανθούσης τοῖς λόγοις, ὡς ἀνδιαθέτως καὶ τῷ ὄντι φανταζομένη περὶ οἷν ἀφηγεῖτο διετέλει, ὑπερυθραινομένης αὐτῇ τῆς ὄψεως αἰδοῖ· ὅλη γὰρ εἲναι πέφυκε λευκὴ καὶ σῶμα καὶ Ψυχήν.
ΕΥΒΟΥΛ. Ὀρθῶς, ὡ Γρηγόριον τοῦτα φᾐς, καὶ οὐδὲν αὐτῶν ψεῦδος. ἔγνων γὰρ καὶ ἀπὸ τῶν ἄλλων ἀνδραγαθημάτων μῆτιν αὐτῆς, καὶ λέγειν ὅσα καὶ οἳα κατώρθωσεν, ὑπερβαλλούσης ἀπάπης ἐπίδειξιν ποιουμένη Χριστῷ, καὶ ὡς διαπρεπὴς πολλάκις ἐφάνη τοῖς μεγάλοις καὶ πρώτοις ἄθλοις ὑπαντῶσα τῶν μαρτύρων ἴσην τῇ προθυμίᾳ τὴν σπουδὴν κεκτημένη καὶ τῇ ἀκμῇ τῶν βουλευμάτων ιην ρωμην του οωματος.
ΓΡΗΓΟΡ̣ Ἀληθέστατα καὶ σὺ φῄς· ἀλλὰ μὴ διατρίβωμεν. τούτων γὰρ πέρι καὶ αὐθις ἔσται πολλάκις ἡμᾶς διαλέξασθαι. νῦν δὲ πρῶτον καὶ τῶν ἑξῆς παρθένων ἀξαγγεῖλαί με δεῖ σοι τοὺς λόγους, καθὼς ὑπέστην, μᾶλλον δὲ Τυσιανῆς καὶ Δομνίνας· αὗται γὰρ ὔτι περιλείπονται.
Ὠς οὑν ἀπεπαύσατο καὶ ἡ φέκλα τοσαῦτα εἰποῦσα, ἴφη προστάξαι τὴν Ἀρετὴν ἡ Θεοπάτρα Ι τῇ Τυσιανῇ λέγειν· τὴν δὲ μειδιάσασαν ἀμπροσθεν αὐτῆς παρελθεῖν καὶ φάναι· Ὦ Ἀρετή, παρθενίας [*](1 vgl. Psal. 44, 2 — 8 Ephes. 3, 19 — 11 Paulusakten — 13 Plato Prot. 361 E — 20 Plato Prot. 328 D) [*](2 ἀγασθ)ῆναι unleserl. Ι προσέχ Ο 3 φανταζομένης P, φανταζομένως Po Cb Jh 4 ὑπερ.] ραι undeutl. Ι αἰδοῖ τῆς ἅψεως PJh 6 EYB < Ρ: Μεθ.B, u. am Rd. 7 ἀνδραγαθ)ημάτων unleserl. Ι μῆτιν M Aussg.: μῆκος Ρ, μῆ . . . (am SchluB eher ν als ς) 8 καὶ λέγειν unleserl. Ο, καὶ < MAI Ι κατ(ώρθ)ωσεν unleserl. Ι ὑπερβαλούσης Ο 9 ἐ(π)ίδει(ξιν) — καἰ unleserl. O Ι ποιουμἐνης P AI Ι καὶ vor ὡς < M Ι πολλ. — πρώτοις Ζ. 10 unleserl. O 1 πολλ.] παρθένη M, παρθένος AI 10 ἐν μεγ. M AI Ι μαρτύρ)ων — καὶ Ζ. 11 unleserl. 11 κεκτ.] ποιουμένη MAI Ι βουλ. — καὶ Ζ. 13 unleserl. 13 διατρ)ίβωμεν — πολλάκις Ζ. 14 unleserl. 14 ἡμῖν MAI Ι νῦν — ἐξαγγεῖλαί Ζ. 15 unleserl. 15 καὶ τῶν P 214 Ι σοι] es folgen noch mehrere unleserliche Zeilen in 0, dann endet 16 καθὼς MAlJh: καθ’ οὕς P Ι ὑπεθέμην M ΑΙ 18f Τυσιανὴ. Λόγος Θος nach φάναι P 19 PI τοσαῦτα . . ἐπιδειξάμενος ἀπεπαύσατο)
113
ἐρασταῖς ἀπέραστον καύχημα, κἀγὼ συναντιληψομένην μοι παραστῆναί σε παρακαλῶ, μή πως ἀπορήσω λόγων. ἅτε πολλῶν ἤδη καὶ παντοδαπῶν εἰρημἐνων. διὸ καὶ ·παραιτοῦμαι τὰ προοιμιώδη ταῦτα καὶ προκατασκευαστικὰ τῶν λόγων, ἵνα δὴ μὴ χρονίζουσα προσήκοντα τούτοις ἐφαρμόττειν αὐτῶν ἐκπέσω τῶν προκειμένων· οὕτως ἔνδοξόν ἐστιν ἡ παρθενία καὶ τίμιον καὶ μεγαλοπρεπές.
Ὁ θεὸς τὴν ἑορτὴν τῆς σκηνοπηγίας διδάσκων τῆς ἀληθινῆς τοὺς ἀληθινοὺς Ἰσραηλίτας, πῶς ἑορτάζειν δεῖ καὶ τιμᾶν ἐν τῷ Λευϊτικῷ παρίστησι μᾶλλον τῶν ἄλλων ἁγνείᾳ φάσκων δεῖν τὴν ἑαυτοῦ σκηνὴν ἕκαστον κοσμεῖν. παραθήσομαι δὲ καὶ τὰ ἀπὸ τῆς γραφῆς, ἀφ’ ὧν ἀναμφισβητήτως δειχθήσεται πᾶσιν ὅσον καὶ θεῷ πρόσφορόν ἐστι καὶ προσφιλὲς τὸ κατόρθωμα τοῦτο τῆς ἁγνείας. »καὶ τῇ πεντεκαιδεκάτῃ ἡμέρᾳ τοῦ μηνὸς τοῦ ἑβδόμου, ὅταν συντελέσητε τὰ γεννήματα τῆς γῆς, ἑορτάσετε κυρίῳ ἑπτὰ ἡμέρας, καὶ τῇ ἡμέρᾳ τῇ ὀγδόῃ ἀνάπαυσις ἔσται. καὶ λήφεσθε τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ καρπὸν ξύλου ὡραῖον καὶ κάλλυντρα φοινίκων καὶ κλάδους ξύλου ξύλου καὶ ἰτέας καὶ ἄγνου κλάδους ἐκ χειμάρρου, εὐφρανθῆναι ἔναντι κυρίου τοῦ θεοῦ ὑμῶν ἑπτὰ ἡμέρας τοῦ ἐνιαυτοῦ, νόμιμον αἰώνιον εἰς εἰς γενεὰς ὑμῶν. ἐν τῷ μηνὶ τῷ ἑβδόμῳ ἑορτάσετε αὐτήν· ἐν σκηναῖς κατοικήσετε ἑπτὰ ἡμέρας. πᾶς αὐτόχθων ἐν Ἰσραὴλ κατοικήσουσιν ἐν σκηναῖς, ὅπως ἴδωσιν αἱ γενεαὶ ὑμῶν ὅτι ἐν σκηναῖς κατῴκισα τοὺς υἱοὺς Ἰσραὴλ ἐν τῷ ἐξαγαγεῖν με ὑμᾶς ἐκ γῆς Αἰγύπτου. ἐγὼ κύριος ὁ θεὸς ὑμῶν.‘ πάντως ὑπολήψονται οἱ Ἰουδαῖοι — ψιλῷ τῆς γραψῆς τῷ γράμματι περιπετόμενοι, ὥσπερ καὶ τὰ καλούμενα ψυχία τῶν λαχάνων τοῖς φύλλοις, ἀλλὰ μὴ τοῖς ἄνθεσι καὶ καρποῖς ὡς ἡ μέ- [*](2 Symp. S. 120, 31. Plato Symp. 198 B. 193 E — 8 Job. 1, 47 — vgl. De res. II, 21 — 12 Lev. 23, 39—43 — 23 Symp. 3, 1. De lepra 14, 6. Orig. Ζ. B. Exod. hom. 3 S. 27, 7 Lomm. De princ. IV, 2, 6 (13); s. auch zu S. 115, 6) [*](7 ff Phot. Bibl. S. 237 S. 312 a, 7—11) [*](1 καύχημα am Rand als Corr. 1. Hd. in B, κάλλος (so auch Po) im Text 2 f PI καὶ πῶς . . οὐ μέλλοι ἀπορεῖν . . μετὰ καλὸν οὕτω καὶ παντοδαπὸν λόγον ῥηθέντα; 2 πολλῶν] nicht καλῶν mit PI 4 δὴ < Jh 7 ff ’O θεὸς] Ph ὅτι — παρουσίᾳ < Ph b ) ὅτι τὸ ἐν Λευϊτικῷ περὶ τῆς σκηνοπηγίας λεγό- μενον εἰς τὴν ἐν τῇ β΄ τοῦ κυρίου παρουσίᾳ ἐσομένην τῶν ἀνθρώπων ἀνά- στασιν ἐκδἐχεται, σκηνὴν ἑκάστου τὸ οἰκεῖον τιθεὶς τιθεῖσα Pha) σῶμα, τὰς δὲ ἑπτὰ ἡμέρας εἰς τύπον τῶν ἑπτὰ αἰώνων, καὶ τὰ ἄλλα τ’ ἄλλα Phb) ἀναλόγως 11 πρόσ|φορον P ν 13f γενήματα P 14 ἑορτάσατε Ρ (? B) 16 κάλυνθρα· Ρ 20 Ἰσραὴλ V. 1. Hd. a. Rd. in B, im Text Ἰερουσαλὴμ 22 ἐναγαγεῖν B 23 πάντιμος Cb: πάντες P 24 ψυχία »Schmetterlinge; ψύχιον CI 6309 « Kl): φύκια Po)
114
λισσα — τούτους τοὺς λόγους καὶ ταύτας τὰς νομοθεσίας περὶ σκηνῆς τοιαύτης οἴας οὗτοι τεκταίνονται λελέχθαι, ὡς τοῦ θεοῦ χαίροντος ταῖς ἐξιτήλοις κατακοσμήσεσιν, αἳς αὐτοὶ κατακοσμοῦντες συσκευάζουσιν ἐκ τῶν ἀκροδρύων, οὐ συνησθημένοι τῶν μελλόντων ἀγαθῶν‘ τὸν πλοῦτον. ὡς αὔρα ταῦτα καὶ σκιαὶ φασματώδεις προεξαγγέλλουσαι τr̀ιν ἀνάστασιν καὶ πῆξιν τοῦ πεπτωκότος εἰς γῆν ἡμῶν σκηνώματος, ὄ τῇ ἑβδόμῃ χιλιονταετηρίδε χάλιν ἀθάνατον ἀπειληφότες ἑορτάσομεν τὴν μεγάλην ἑορτὴν τῆς ἀληθινῆς σκηνοπηγίας ἐν τῇ καινῇ καὶ ἀλύπῳ κτίσει, συντελεσθέντων τῶν τῆς γῆς καρπῶν καὶ τῶν ἀνθρώπων μηκέτι γεννώντων καὶ γεννωμένων, ἀλλὰ καταπαύσαντος ἀπὸ τῶν ἔργων τῆς κοσμοποιίας τοῦ θεοῦ. ἀπειδὴ γὰρ ἐν ἔξ ἡμέραις ὁ θεὸς κατεσκεύασε τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ συνετέλεσε πάντα τὸν κόσμον καὶ »κατέπαυσε τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτοῦ ὧν ἐποίησε, καὶ εὐλόγησε τὴν ἡμέραν τὴν ἑβδόμην καὶ ἡγίασεν αὐτήν‘, ἐντεῦθεν συμβολικῶς τῷ μηνὶ τῷ ἑβδόμῳ, ὁπόταν ἤδη συντελεσθῶσιν οἱ καρποὶ τῆς γῆς, ἑορτάζειν προσ- τασσόμεθα τῷ κυρίῳ, ὄ δή ἐστιν, ὁπόταν ὁ κόσμος οὗτος συντελεσθῇ τῇ ἑβδόμῃ χιλιονταετηρίδι, ὅτε ὡς ἀληθῶς ὁ θεὸς συντελέσας τὴν οἰκουμένην ἀφ' ἡμῖν »εὐφρανθήσεται«. νῦν γὰρ ἀκμὴν ἔτι πάντα δημιουργεῖται τῇ διαρκεῖ βουλήσει αὐτοῦ καὶ ἀνεννοήτῳ δυνάμει, ἀναδιδούσης ἔτι τῆς γῆς τοὺς καρπούς, καὶ τῶν ὑδάτων συναγομένων »εἰς τὰς συναγωγάς«, καὶ τοῦ φωτὸς ἔτι διαχωριζομένου, καὶ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν ἀνθρώπων ἔτι δημιουργουμένου, κοὶ τοῦ ἡλίου »εἰς ἀρχὰς« ἀνατέλλοντος »τῆς ἡμέρας« καὶ τῆς σελήνης εἰς ἀρχὰς« ἔτι τῆς νυκτός«, καὶ τῶν τετραπόδων καὶ θηρίων καὶ ἑρπετῶν ἐκ τῆς γῆς ἀναδιδομένων καὶ πτηνῶν καὶ νηκτῶν ἐκ τῆς ὑγρᾶς οὐσίας. τότε δὲ ὁπόταν συντελεσθῶσιν οἱ καιροὶ καὶ παύσηται ὁ θεὸς ἐργαζόμενος ταύτην τὴν κτίσιν, τῷ ἑβδόμῳ μηνί, τῇ μεγάλῃ τῆς ἀναστά-
[*](2 De res. ΙΙ, 21, 1 — 4 Hebr. 10, 1 — 5 Symp. ob. S. 83, 21f — 6 Arnos 9, 11; vgl. Barn. 15, 4. 5. — 10 vgl. Mt. 22, 30 — 12 Gen. 2, 2 — 18 Symp. S. 120, 14 — 19 Psal. 103, 31 — 21 ff Gen. 1, 11. 9. 4. 28. 16. 24. 20. Plato Polit. 272 A — 27 Gen. 2, 2; vgl. Symp. S. 15, 18 ff) [*](1 ταὐτας < V Cb Jh 2 ὡς P 215 4 συνῃσθ.] η auf Rasur P 7 χιλιονταεταιρίδι P (nicht B) 8 ἑορτάζομεν P 9 vielleicht ἀλύτῳ mit Cb Jh, vgl. PI Tim. 41 B ἄλυτοι; auch De res. 11, 21, 4 αἰωνίους ἡμῶν τὰς σκρνὰς οὐκέτι . . λυθησομένας, aber s. zu S. 119, 30 u. De res. I, 55, 1 ἄλυπον ἀνάπαυσιν. weiteres im Index (Plato, Polit. 272 A ἄλυπον) 18 χιλιονταεταιρίδι P, χιλιονταετερίδι B 19 νῦν P ν Ι τὰ vor πάντα + Po Cb Jh 27 πάύσεται P wie S. 15, 21f, aber schwerlich ursprühglich) 115
σεως ημερᾳ, ὲορτη συγκροτεῖται τῳ κυρίω της σκηνοπηγιας ημων, ἧς εἰσιν ἐν τῷ Λευϊτικῷ τὰ λεγόμενα σύμβολα καὶ τύποι, ἅ ἐξιχνεύοντας χρὴ νοεῖν τὴν ἀλήθειαν γυμνήν. »τῶν δέ« γάρ »ἀκούσας« φησί σοφὸς σοφώτερος ἔσται, νοήσει τε παραβολὴν καὶ σκοτεινὸν λόγον, ῥήσεις τε σοφῶν καὶ αἰνίγματα.« ὅθεν αἰσχυνέσθωσαν οἱ Ἰουδαῖοι, τὰ βάθη τῶν γραφῶν μὴ συνῃσθημένοι καὶ πάντα σωματικὰ τὸν νόμον ἡγούμενοι καὶ τοὺς προφήτας εἰρηκέναι ἅτε τῶν κοσμικῶν ἐφιέμενοι καὶ τὸν ἔξωθεν πλοῦτον τοῦ περὶ ψυχὴν προ- κρίνοντες. διαιρουμένων γὰρ τῶν γραφῶν εἰς τὸν περὶ τῶν παρῳχηκότων καὶ μελλόντων τύπον, ἀποπηδήσαντες οἱ σχέτλιοι τῶν μελ- λόντων ὡς παρω̣χηκότων ἤδη τελοῦσι τοὺς τύπους, καράπερ καὶ ἐπὶ τῆς τοῦ προβάτου σφαγῆς, ἀνάμνησιν τῆς κατ’ Αἴγυπτον τῶν πατέρων αὐτῶν γεγενημένης σωτηρίας ἡγούμενοι μόνην εἰναι τὸ μυστήριον τοῦ προβάτου, ὁπότε πατασσομένων τῶν πρωτοτόκων τῆς Αἰγύπτου αὐτοὶ διεώθησαν, τὰς φλιὰς τῶν σφετέρων οἵκων φοινίξαντες τῷ αἵματι· οὐκέτι δὲ καὶ τῆς σφαγῆς τύπον ἡγήσαντο τοῦτο προδηλωτικὸν γεγονέναι Χριστοῦ, οὑ αἱ κατησφαλισμέναι τῷ αἵματι καὶ σφραγισθεῖσα ψυχαί, τῆς οἰκουμένης ἐκπυρουμένης καὶ τῶν πρωτοτόκων ὀλοθρευομένων τέκνων τοῦ Σατανᾶ, περισωθήσονται τῆς ὀργῆς, τῶν τιμωρητῶν ἀγγέλων ἐντραπησομένων τὴν ἀπὸ τοῦ αἵματος ἐπ’ αὑτοῖς ἐκτετυπωμένην σψραγῖδα.
Καὶ ταῦτα μὲν οὖν ὡς ἐπὶ παραδείγματος εἰρήσθω δεικνυούσης, ὅτι τὰ παρόντα τύπους ἡγούμενοι τῶν ἤδη γεγονότων οἱ Ἰουδαῖοι τῆς ἐλπίδος τῶν μελλόντων« ἐξώκειλαν »ἀγαθῶν« , μηδὲ τοὺς τύπους τῶν εἰκόνων βουληθέντες εἶναι προκαταγγελτικούς, μηδὲ τὰς εἰκόνας τῆς ἀληθείας. ὁ μὲν γὰρ »νόμος« τῆς εἰκόνος ἐστὶ τύπος καὶ σκιά, τουτέστι τοῦ εὐαγγελίου, ἡ δὲ εἰκών, τὸ εὐαγγέλιον, αὐτῆς τῆς ἀληθείας. οἱ γὰρ παλαιότεροι καὶ ὁ νόμος τοὺς τῆς ἐκκλησίας προεξήγγειλαν ἡμῖν προφητεύοντες χαρακτῆρας, ἡ δὲ ἐκκλη- [*](2 Symp. 5, 7 S. 62, 9ff; vgl. De lepra 13. De sanguis. 9, 1 — 3 Prov. 1, 5. 6 — 6 De res. II, 21, 1. De cib. 8, 6. 10, 1, De lepra 14, 6. De sanguis. 1, 1. Tert., De res. 26. Orig., De princ. IV, 13. In Exod. hom. 5 u. anderw. — 11 Hipp., Seg. Jak. 12, 3 — 12 Exod. 12, 3. 6. 7. 12—14. 23; vgl. S. 68, 23 — 17 Apok. Job. 7, 3. 14. 6, 16. 9, 4 — 19 Röm. 5, 9 — 24 Hebr. 10, 1 — 29 Symp. 5, 7. 8 S. 61, 21ff) [*](26—28 Phot. Bibl. 237 S. 312 a, 3—5) [*](8 καὶ τὸν P 216 13 γεγενημένος B 17 τοῦτον P 20 ἐκτραπησομένων Jb 21 ἐντετυπομένην B 22ff δεικνουύσῃ? KI 25 τῶν P 216 26 ὁ μὲν] Ph | γὰρ < Ph 26f τύπ. ἐστὶν κ. σκιὰ τ. εἰκόνος 27 ἡ] εἰ Phb 28 ἠληθ.] τῆς ἐσομένης ἐν τῇ δευτέρᾳ τοῦ κυρίου παρουσίᾳ + Ph u. endet)
116
σία τοὺς τῶν καινῶν αἰώνων. ὅθεν ἡμεῖς οἱ τὸν εἰπόντα Χριστόν »ἐγώ εἰμι ἡ ἀλήθεια« δασάμενοι τὰς μὲν σκιὰς καὶ τοὺς τύπους ἴσμεν πεπαυμένους, ἐπὶ δὲ τὴν ἀλήθειαν σπεύδομεν , τὰς ἀναργεῖς αὐτῆς εἰκόνας προκαταγγέλλοντες. ἐκ μέρους γάρ« ἔτι καὶ ὡς »δἰ ἐσόπτρου. »γινώσκομεν«, ἐπεὶ μηδέπω τὸ τέλειον‘ ἡκεν, ἡ βασιλεία τῶν οὐρανῶν καὶ ἡ ἀνάστασις, εἰς ἡμᾶς, ὅτε »καταργηθήσεται τὸ ἐκ μέρους«. τότε γὰρ αἱ σκηναὶ πήγνυνται πάντων ἡμῶν, ὁπότε τῶν ὀστῶν συγκολλωμένων καὶ συμπηγνυμένων ταῖς σαρξὶν ἁνίσταται σῶμα. τότε τὴν ἡμέραν τῆς χαρᾶς ἑορτάζομεν κυρίῳ εἰλικρινῶς, ὁπότε τὰς σκηνὰς αἰωνίους ἀποληψόμεθα, οὐκέτι θνηξομένας ἢ λυθησομένας εἰς γῆν χώματος. ἠν γὰρ ἡμῶν καὶ πρόσθεν ἄπτωτος ἡ σκηνή· ἀλλὰ διὰ τὴν παράβασιν ἐσαλεύθη καὶ ἐκλίθη, τοῦ θεοῦ τὸ ἁμάρτημα λύσαντος θανάτῳ, ἴνα μὴ ἀθανάτως ἁμαρτωλὸς ὁ ἄνθρωπος ὤν, ζώσης ἐν αὐτῷ τῆς ἁμαρτίας, αἰωνίως κατάκριτος γενηθῇ. καὶ διὰ τοῦτο καὶ τέθνηκεν, οὐ γενόμενος θνητὸς ἢ φθαρτός καὶ διεκρίθη τῆς σαρκὸς ἡ ψυχή , ἵνα νεκρωθῇ διὰ τοῦ θανάτου τὸ παράπτωμα, μηκέτι δυνάμενον ζῆν ἐν τῷ τεθνηκότι.
Ὀθεν ἀποθανόντος τοῦ παραπτώματος καὶ διεφθαρμένου πάλιν ἀθάνατος ἀνίπταμαι, καὶ ὑμνῶ τὸν θεὸν τὸν διὰ θανάτου τὰ τέκνα ἐκ θανάτου σῴζοντα, καὶ ἑορτάζω νομίμως αὐτῷ, κοσμήσασα τὴν σκηνήν μου τὴν σάρκα τοῖς ἔργοις τοῖς καλοῖς, ὥσπερ κἀκεῖ ταῖς πενταφώτοις αἱ παρθένοι λαμπάσιν.
ἐξεταζομένη τῇ πρώτῃ τῆς ἀναστάσεως ἡμέρᾳ εἰσφέρω τὰ προστεταγμένα, εἰ κεκόσμημαι τοῖς τῆς ἀρετῆς καρποῖς, εἰ τοῖς κλάδοις τῆς ἁγνείας κατασκιάζεται. νόει γάρ μοι τὴν ἀνάστασιν εἶναι τὴν σκηνοπηγίαν, νόει μοι καὶ τὰ εἰς τὴν σύνθεσιν παραλαμβανόμενα τῆς σκηνῆς τὰς πράξεις εἶναι τῆς δικαιοσύνης. λαμβάνω οὖν τῇ ἡμέρᾳ τῇ πρώτῃ τὰ ὑποτεταγμένα, οἱονεὶ τῇ ἡμέρᾳ ᾑ κρίνομαι, εἰ τὴν σκηνὴν ἐκόσμησά μου τοῖς προστεταγμένοις, εἰ εὑρίσκονται ταῦτα ἐν αὐτῇ, ἅπερ ἐνταῦθα μὲν ἐν τῷ κόσμῳ κτήσασθαι προστασσόμεθα, [*](2 Joh. 14, 6 — 4 I Kor. 13, 9. 12. 10 — 7 De res. II, 21, 2 — 9 vgl. Barn. 15, 7 — 11 Dan. 12, 2 — 13 De res. I, 32, 7. 38, 5. 42, 3. 43, 3. II, 6, 3. Theoph. Ad Autol. 11, 26. 44 — 22 Mt. 25, 7) [*](7f τῶν ἀστῶν, ω u. ων in συγκολλ. u. μένων in συμπ. auf Rasur in P 10 ἀποληψ(όμεθα B Ι θνιξομένας B 13 μὴ P 217 22 καλλοῖς B, aber unter d. 2. λ ein Punkt 24 κεκ. corr. aus κεκόσμηται B)
117
ἐκεῖ δὲ προσφέρειν τῷ θεῷ. — ἵτε γὰρ καὶ τὰ ἑξῆς ἐπισκεψώμεθα. καὶ λήψεσθε ἑαυτοῖς τῇ πρώτῃ« φησίν »ἡμέρᾳ καρπὸν ξύλου ὡραῖον καὶ κλάδους ξύλου δασεῖς <καὶ ἰτέας> καὶ κλάδους κλάδους ἐκ χειμάρρου, εὐφρανθῆναι ἐναντίον κυρίου τοῦ θεοῦ ὑμῶν.« καρπὸν ὡραιότατον ξύλου οἱ τὴν »καρδίαν ἀπερίτητοι« Ἰουδαῖοι διὰ τὸ μέγεθος τὸ κίτριον ἡγοῦνται τυγχάνειν , οὐδὲ ἐγκαλύπτονται κιτρίῳ τὸν θεὸν λέοντες τιμᾶσθαι, ᾧ »τὰ τετράποδα πάντα τῆς γῆς οὐκ εἰσὶν εἰς ὁλοκαύτωσιν ἱκανὰ καὶ ὀ λίβανος εἰς καῦσιν( καὶ ὅλως τἰ τὸ κίτριον. ὦ ἀτεράμονες, ὡραῖον, διὰ τί μὴ καὶ ἡ σταφυλὴ μᾶλλον ὡραία; διὰ τί μὴ καὶ ἡ ῥόα; διὰ τί μὴ καὶ τὸ μῆλον καὶ τὰ ἄλλα ἀκρόδρυα τὰ μᾶλλον διαφέροντα τοῦ κιτρίου; ἀμἐλει έν τῷ Ἄισματι τῶν ᾀσμά- των πάντων ὁ Σολομὼν τούτων ὡραίων μνημονεύσας τὸ κίτριον ἀπεσιώπησε μόνον. ἀλλὰ τούτων ἀπεβουκολήθησαν οἱ ἄφρονες μὴ νοήσαντες τὸ ξύλον τῆς ζωῆς«, ὅ πρόσθεν μὲν ὁ παράδεισος ἔφερε, νῦν δὲ πᾶσιν ἀνεβλάστησεν ἡ ἐκκλησία, τὸν ὡραῖον καὶ εὐπρεπῆ τῆς πίστεως ποιοῦν καρπόν. — τοιοῦτον ἐληλυθότας καρπὸν τῇ πρώτῃ τῆς ἑορτῆς ἡμέρᾳ εἰς τὸ δικαστήριον ἡμᾶς κομίζειν δεῖ Χριστοῦ. ἐὰν μὴ τοιοῦτον σχῶμεν καὶ ἡμεῖς καρπόν, οὐ δυνησόμεθα συνεορτάσαι τῷ θεῷ, οὐ τευξόμεθα κατὰ τὸν Ἰωάννην τῆς πρώτης ἀναστάσεως· τὸ γὰρ ξύλον ἐστὶν ἡ πρωτότοκος πάντων σοφία. »ξύλον ζωῆς ἐστι τοῖς ἀντεχομένοις αὐτῆς« φησὶν ὁ προφήτης »καὶ τοῖς ἐπερειδομένοις ἐπ' αὐτὴν ὡς ἐπὶ κύριον ἀσφαλής ·« »ξύλον παρὰ τὰς διεξόδους πεφυτευμένον τῶν ὑδάτων, ὅ τὸν καρπὸν αὐτοῦ δώσει ἐν καιρῷ αὐτοῦ«, διδασκαλία καὶ ἀπάπη καὶ σύνεοίς ἐστιν, ἐν καιρῷ προσήκοντι τοῖς ἐπὶ τὰ ὕδατα τῆς ἀπολυτρώσεως ἀφικνουμένοις διδομένη. — ὁ μὴ πιστεύσας Χριστῷ, μηδὲ τὴν ἀρχὴν αὐτὸν εἶναι, τὸ ξύλον τῆς ζωῆς, ᾑσθημένος, οὐκ ἔχων δεῖξαι τῷ θεῷ τῷ ὡραιοτέρῳ τῶν ὡραίων καρπῶν τὴν σκηνὴν αὐτοῦ κεκοσμημένην , πῶς ξορτάσει; πῶς εὐφρανθήσεται; θέλεις γνῶναι τὸν ὡραῖον ὡραῖον τοῦ ξύλου; ἐπίσκεψαι τοὺς λόγους τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, πῶς
[*](2 Lev. 23, 40 — 5 Jerem. 9, 26 (Act. 7, 51) — 7 Jes. 40, 16 — 9ff Hohel. 4, 3. 13. 5, 1. 7, 12 — 15 vgl. Iren. V, 20, 2. ffipp. In Dan. I, 17, 12. Ad Diogn. 12 — 17 II Kor. 5, 10 — 19 Apok. Job. 20, 5. 6 — 20 vgl. Prov. S, 22. Sir. 1, 4 — Prov. 3, 18 — 22 Psal. 1, 3) [*](1 ἐκεῖ Ρ 217ν 3 καὶ ἰτέας < P 10 ῥόα wie S. 84, 8: ῥοιά Ρ 17 ἡμέρα P 218 18 καὶ ἡμεῖς σχῶμεν B 20 ξύλον] ζωῆς + Jh, aber hier eine Ausdeutung von Lev. 23, 40 Ι ἐστὶν — ζωῆς < B 24 καὶ ἀγάπη < Cb Jh, aber s. S. 118, 22 25 τῆς vor ἐπὶ st. vor ἀπολυτρ. P 28 τῶν verwischt in B 30 ἐπίσκεψον Po Cb Jh) 118
εἰσιν ὡραῖοι κάλλει »παρὰ τοὺς υἱοὺς τῶν ἀνθρώπων«. ὡραῖος καρπὸς ἐβλάστησε διὰ διὰ Μωσέως ὁ νόμος· ἀλλ' οὐχ οὕτως ἠν ὡραῖος, ὡς τὸ εὐαγγέλιον. ἀκεῖνος μὶν γὰρ τύπος τις ἠν καὶ σκιὰ τῶν μελλόντων πραγμάτων«, τοῦτο δὲ »ἀλήθεια« καὶ ζωῆς χάρις.. ὡραῖος ἦν τῶν προφητῶν ὁ καρπός, ἀλλ' οὐχ οὕτως ὡραῖος, ὡς ὁ ἐξ αὐτοῦ γεωργούμενος τῆς ἀφθαρσίας.
Καὶ λήψεσθε ἑαυτοῖς τῇ πρώτῃ ἡμέρᾳ καρπὸν ξύλου ὡραῖον καὶ κάλλυντρα φοινίκων‘ «, λέγων τὴν ἄσκησιν τῶν θείων μαθημάτων, οἷς ἀκκαθαίρεται καὶ κασμεῖται ψυχὴ ψυχὴ τὰ πάθη, ἀποσαρουμένων ἀπ' αὐτῆς καὶ ἐκβαλλομένων τῶν ἁμαρτημάτων δεῖ γὰρ καθαροὺς καὶ κεκοσμημένους ἤσκειν εἰς τὴν ἑορτήν, ὥσπερ κοσμήτρῳ ταῖς ἀσκήσεσι καὶ μελέταις τῆς ἀρετῆς πεφιλοπονημένους· ὅτι μελέταις ἐπιπόνοις καὶ ἀσκήσεσι καθαιρόμενος ὁ νοῦς τῶν ἐπικαλυπτόντων αὐτὸν ἀλλοίων διανοημάτων ὀξυδερκεῖ πρὸ·ς τὴν ἀλήθειαν, καθάπερ καὶ ἡ χήρα τὸν κοδράντην ἐν τοῖς εὐαγγελίοις ἀνεύρατο μετὰ τὸ σαρῶσαι τὸν οἶκον καὶ ῥῖψαι τὰ κόπρια, τὰ ἐπισκοτοῦντα καὶ καλύπτοντα πάθη τὴν ψυχήν, τὰ ἀπὸ τῆς θρύψεως ἡμῶν καὶ τῆς ἀμελείας πληθύνοντα. καὶ τοίνυν ὁ σπουδάζων εἰς τὴν ἑορτὴν τῶν σκηνῶν ἐκείνων φθάσαι καὶ τοῖς ἀνίοις συγκαταλεχθῆναι πρῶτον τὸν ὡραῖον τὴν πίστιν κτησάσθω καρπόν , εἶτα τὰ κάλλυντρα, τὴν ἄσκησιν καὶ μελέτην τῶν γραφῶν· εἶτα τοὺς ἐριθηλέας ἐφεξῆς κλάδους τῆς ἀγάπης καὶ δασεῖς. οὓς καὶ μετὰ τὰ κάλλυντρα παρεγγυᾷ λαμβάνεσθαι, κλάδους δασεῖς εὐθυβολώτατα τὴν ἀπάπην φράσας· τὸ γὰρ δασὺ κατάκαρπον ὅλον ἐστὶ καὶ πυκνόν, μηδὲν ψιλὸν ἢ διάκενον ἔχον, ἀλλὰ πάντα πεπληρωμένα, καὶ τοὺς ὄρπηκας καὶ τὰ στελέχη. τοιοῦτον γάρ ἐστιν ἡ ἀπάπη, μηδαμόθεν ὑπόκενος ἢ ἄκαρπος οὐσα. ἦ γάρ, »ἐὰν πωλήσω τὰ ὑπάρχοντά μου καὶ δώσω πτωχοῖς, καὶ ἐὰν τὸ σῶμά μου πυρὶ παραδώσω , καὶ ἐὰν τοσαύτην πίστιν, ὥστε ὅρη μεθιστᾶν, κτήσωμαι, ἀγάπην δὲ μὴ ἔχω, οὐδέν εἰμι.. ἡ ἀγάπη ἄρα τὸ κατάκαρπόν ἐστι καὶ δασύτατον ξύλον πάντων, ἡ γέμουσα καὶ πεπληρωμένη τῶν χαρισμάτων. — εἶτα τί παραλαμβάνεσθαι βούλεται [*](1 Psal. 44, 2 — 3 Hebr. 10, 1 — 4 Joh. 1, 17 — 7 Lev. 23, 40 — 8 Symp. S. 8, 17. 59, 4. Plato Pol. VII, 527 D — 12 De lepra 18, 5; vgl. Symp. 5, 4 — 13 De lepra 9, 1 — 15 Luk. 15, 8 — 27 I Kor. 13, 3. 2) [*](4 δὲ B, δ’ P Ι ὡραῖος P 218v 8 κάλυνθρα stets P 8f PI μαθήμασιν . . ὄργανόν τι ψυχῆς ἐκκαθαίρεται 9f ἀποσαρκουμένων P 10 ἀπ ] ἐξ Β 14 ὀξυδορκεῖ (nicht B) 21 ἐριθηλέας P 219 25 πεπλ. Wd: πεπληρωμένον P 29 ἔχων B 31 χαρίτων, Cb Jh)
119
καὶ ἔτερον; κλάδους ἰτείνους φησί, τὴν δικαιοσύνην ἰτείνους κικλήσκων κλάδους. ἀνθ’ ὧν οἱ δίκαιοι κατὰ τὸν προφήτην »ὡς ἀναμέσον ὕδατος ἀνατέλλουσι χόρτος καὶ ὡς ἰτέα ἐπὶ παραρρέον ὕδωρ«, θάλλοντες τῷ λόγῳ. καὶ ἐπὶ πᾶσι τοὺς ἀμείνους ἐπικοσμοῦντας τὴν σκηνὴν παρακελεύεται προσφέρεσθαι κλάδους διὰ τὸ φερώνυμον εἰναι τὸ δένδρον τῆς ἁ\γνείας, ᾡ κατακοσμεῖται τὰ προειρημένα. ἐρρέτωσαν οἱ ἀκολασταίνοντες νῦν καὶ διὰ τὰς ἑαυτῶν ἡδυπαθείας ἁγνείαν ἀποδιωθούμενοι. πῶς γὰρ εἰς τὴν ἑορτὴν συνεισελεύσονται Χριοτῶ̣, μὴ κοσμήσαντες ἑαυτῶν τὴν σκηνὴν κλάδοις ἁγνείας, τῷ θεοποιῷ καὶ μακαρίῳ φυτῷ; ᾧ τοὺς εἰς τὴν ἄγυριν σπεύδοντας ἐκείνην καὶ τὸν γάμον ἀναδήσασθαι δεῖ καὶ κατασκιάζεσθαι τὰς ἀσφύας. ἴτε γάρ, ὦ καλλιπάρθενοι, τὴν γραφὴν αὐτὴν ἐπισκέψασθε καὶ τὰς ἐντολάς, πῶς ὡς ἐπὶ συμπληρώματος τῶν προειρημένων κατορθωμάτων παρέλαβεν ὁ λόγος τὴν ἁγνείαν, διδάσκων ὄσον διαπρεπὴς καὶ τριπόθητος ἔσται τῇ ἀναστάσει καὶ ὅτι χωρὶς αὐτῆς οὐδεὶς τεύξεται τῶν ἐπαγγελμάτων. ἥν ἐξαιρέτως γεωργοῦμεν ἡμεῖς αἱ παρθενεύουσαι καὶ προσφέρομεν κυρίῳ. χρῶνται δὲ καὶ οἱ πρὸς τὰς ἑαυτῶν ἁγνεύ- οντες γαμετάς, καὶ ὥσπερ ἀμφὶ τὸ στέλεχος κλῶνας αὐτῆς φέρουσι βλαστήσαντας σωφροσύνην , τῶν ἄνω μὴ ἐφικνούμενοι καὶ μεγάλων αὐτῆς ἐπιφαῦσαι πλάδων καθάπερ ἡμεῖς· ὅμως, εἰ καὶ μικρούς, οὐδὲν ἧσσον προσφέρουσι δὴ καὶ αὐτοὶ κλῶνας ἁγνείας. οἱ δὲ οἰστρηλατούμενοι, κἂν μὴ πορνεύσωσιν, ἀλλὰ καὶ εἰς μόνην τὴν ἔννομον ἀδιαστόλως ἀπιμίγνυσθαι θέλγωνται γαμετήν, πῶς ἑορτάσουσιν; πῶς εὐφρανθήσονται, μὴ κοομήσαντες τὴν σκηνὴν ἑαυτῶν, τὴν σάρκα, τοῖς κλάδοις τῆς ἄγνου, μηδὲ εἰσακούσαντες τοῦ εἰρημένου »ἵνα καὶ οἱ ἔχοντες γυναῖκας ὡς οἱ μὴ ἔχοντες ὦσιν‘;
Διὰ τοῦτο πάντων μάλιστα τοὺς τῶν ἀγώνων ἐφιεμένους καὶ μεγάλῃ φρονήσει χρωμένους τὴν ἁγνείαν ἀμελλητί φημι εῖν καὶ τιμᾶν ὡς ὠφελιμωτάτην καὶ ἐπίδοξον. ἐν γὰρ τῇ καινῇ καὶ ἀλύπῳ κτίσει, ὅς ἂν ἁγνείας μὴ εὑρεθῇ κλάδοις κέκοσμημένος, οὐ [*](1 Lev. 23, 40 — 2 Jes. 44, 4 — 8. 11 Mt. 25, 10 — 10 vgl. Symp. S. 83, 5. 94, 9 — 11 Luk. 12, 35 — 25 I Kor. 7, 29 — 28 Plato Symp. 212 B) [*](1f κλάδους ἰτείνους κικλήσκων B Jh 6 ἐρρέτωσαν P ν 11 ἀναδήσασθαι Po: ἀναδέξασθαι P: ἀναδεῖσθαι Cb Jh 12 ὦ < B Jh Ι ἐπισκέψασθαι P 22 τὴν] καὶ Cb Jh Ι ἔννομον P 220 23 ἑορτάζουσι im Text B, corr. v. 1. Hd. am Rand 28 f PI διὸ δὴ ἔγωγέ φημι χρῆναι πόντα ἄνδρα τὸν Ἕρωτα τιμᾶν 28 ἀμελητί V B | αἰνεῖν (od. φιλεῖν od. ἀσκεῖν) wie S. 129, 5 Bo: δεῖν PJh; nach δεῖν sei etwa ein ἀσκεῖν ausgefallen Jh 30 ἀλύπῳ] ἀλύτῳ CbJh, aber vgl. oben S. 114, 9. De res. I, 55, 1. II, 15, 8)
120
τεύξεται τῆς ἀναπαύσεως, μὴ πληρώσας τὴν ἐντολὴν τοῦ θεοῦ κατὰ τὸν νόμον, οὐδὲ εἰς τὴν γῆν ἐπιδημήσει τῆς ἀπαγγελίας, μὴ ἑορτάσας πρῶτον τὰς σκηνάς. οἱ γὰρ ἑορτάσαντας μόνοι τὴν σκηνοπηγίαν εἰς τὴν ἁγίαν καταίρουσαι γῆν, ἀπάραντες ἀπὸ τῶν καλουμένων σκηνῶν ἔστ' ἂν εἰς τὸν νεὼν φθάσωσιν ἐλθεῖν καὶ τὴν πόλιν τοῦ θεοῦ, εἰς τὴν μείζονα καὶ ἐνδοξοτέραν προκόψαντες χαράν, καθὼς καὶ οἱ τύποι συνιστᾶσιν οἱ γεγονότες ἐπὶ Ἰουδαίων. ὥσπερ γὰρ ἐξελθόντες τῶν ὅρων ἐκείνων τῆς Αἰγύπτου ὥδευσαν πρῶτον καὶ ἦλθον εἰς τὰς σκηνὰς κἀκεῖθεν ἀπάραντες πάλιν ἦλθον εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, οὕτω δὴ καὶ ἡμεῖς. ὁδεύσασα γὰρ ἐντεῦθεν καὶ ἐξελθοῦσα κἀγὼ τῆς Αἰγύπτου τούτου τοῦ βίου, ἔρχομαι πρῶτον εἰς τὴν ἀνάστασιν, τὴν ἀληθινὴν σκηνοπηγίαν , κἀκεῖ τοῖς καρποῖς τῆς ἀρετῆς πήξασα τὴν σκηνήν μου κεκοσμημένην, τῇ πρώτῃ τῆς ἑορτῆς ἀναστάσεως ἡμέρᾳ τῇ κρίσει, συνεορτάζω τῷ Χριστῶ̣ τὴν χιλιονταετηρίδα τῆς άναπαύσεως, τὰς ἑπτὰ καλουμένας ἡμέρας, τὰ σάββατα τὰ ἀληθινά. εἶτα αὐθις ἑπομένη τῷ διεληλυθότι τοὺς οὐρανοὺς« Ἰησοῦ ἔρχομαι πάλιν καθάπερ κἀκεῖνοι μετὰ τὴν ἀνάπαυσιν τῆς σκηνοπηγίας εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας, τοὺς οὐρανούς, ἐν σκηναῖς μὴ ἀπομείνασα, τουτέστι τοῦ σκηνώματός μου μὴ ἀπομείναντος τοιούτου, ἀλλὰ μετὰ τὴν χιλιονταετηρίδα μεταβληθέντος ἀπὸ τοῦ σχήματος τοῦ ἀνθρωπίνου καὶ τῆς φθορᾶς εἰς ἀγγελικὸν μέγεθος καὶ κάλλος· ἔνθα λοιπὸν ἀπὸ τοῦ θαυμαστοῦ τῆς σκηνῆς, ὦ παρθένοι, τόπου μετὰ τὸ συμπερασθῆ- ναι τὴν ἑορτὴν τῆς ἀναστάσεως εἰς τὰ μείζω καὶ κρείττω διερχόμεθα, εἰς τὸν οἶκον αὐτὸν ἀναβαίνουσαι τὸν ὑπὲρ τοὺς οὐρανούς »τοῦ θεοῦ, ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως καὶ ἐξομολογήσεως ἤχους ἑορτάζοντος«, καθώς φησιν ὁ ψαλμῳδός.
Τούτῳ κἀγώ, ὦ Ἀρετή, κατὰ τὴν ἐμαυτῆς, δέσποινα, δύναμιν δωροῦμαί σε τῷ πέπλῳ.
ΒΥΒΟΥΛ. Λίαν ἀγωνιῶ, ὦ Γρηγόριον, κατ' ἐμαυτὴν ἐννοουμένη έν ὁποίῳ θορύβῳ νῦν ἄρα ἡ Δομνίνα ἦν, ταρασσομένης αὐτῇ τῆς καρδίας καὶ φοβουμένης μὴ ἀπορήσῃ λόγων καὶ ἐνδεέστερόν τι τῶν [*](5 Hebr. 12, 22. Apok. Joh. 21, 2 — 14 Barn. 15, 7 — Symp. S. 114, 18 — 16 Hebr. 4, 14 — 25 Psal. 41, 5 — 31 Symp. S. 113, 2. 121, 6. Plato Symp. 193 E) [*]( ἀπαιρούμενοι Cb 5 von ἐστ’ an w. e. seh. v. neuer Hand B 149 ff 9 πάλιν P 220v 14 χιλιονταεταιρίδα hier u. Ζ. 20 P (nicht B) 19 μου nach ἀπομ. + Ρ (nicht B) 22 ὦ Kl: αἰ P 22 f συμπερανθῆναι B 25 ἤχου B 27 Τούτῳ] P 221 Ι ἐμαυτὴν B 29 ον in Γρηγ. auf Rasur in P Ι ἀμαυτὸν Jh Ι ἐννοουμένα P, α(?) auf Rasur: ἐννοούμενος Jh 30 ἆρα P Ι αὐτῇ Po Cb Jh: αὐτῆς P 31 PI ἐφοβούμην μὴ ἀπορήσωσι λόγων)
121
ἄλλων παρθένων ἀποφθέγξηται, τοσούτων ἤδη ῥηθέντων εἰς τὸ προκείμενον καὶ ποικίλων. εἰ οὐν εὔδηλος ἐγένετο κεκινημένη, φέρε καὶ τοῦτο περαίωσον· θαυμάζω γὰρ εἴ τι ἔσχεν εἰπεῖν τελευταῖα κεκληρωμένη.
ΓΡΗΓΟΡ. Τεταράχθαι μὲν αὐτήν, ὠ Εὐβούλιον, καὶ σφόδρα, ἔφη μοι ἡ Θεοπάτρα, οὐ μὴν ἠπορηκέναι λόγων. μετὰ <δὲ> τὸ τὴν Τυᾶιανὴν ἡ Ἀρετὴ τὸν ὀφθαλμὸν εἰς αὐτὴν ἐπιβαλοῦσα , Δεῦρο δὴ καὶ σὺ θύγατερ, ἔφη, τὸν λόγον ἀπόδος, ἴνα πληρώσωμεν ἐντελῆ την ευωχιαν.