Declamatio 36

καὶ τί λέγων, (5 βέλτιστε, τὸν θόρυβον ἐμβέβληκε; δημεύειν ἔγραψε τῶν πλου- σίων τινὰς καὶ στάσις ἐνέπεσε; τοὺς πένητας ἔγραψε σιωπᾶν καὶ στάσιν ἐποίησε; τοὺς ὁπλίτας τοῖς ἱππεῦσι συνέκρουσε, τοὺς τοξότ’ ἃς τοῖς σφενδονήταις, τοὺς στρατηγοὺς τοῖς ταξιάρχοις διαβάλλων ἐν μέρει; ποίῳ ψηφίσματι διέστησε τὴν πόλιν; ποίᾳ γνώμῃ διεῖλε τὸν δῆμον;

οὐκ αἰσχύνη, πρὸς τοῦ Δῖός, ἄνθρωπον ἄφωνον αἰτιώμενος θορύβου, ὥσπερ ἂν εἴ τις αὐτὸν τοῦτον ᾐτιᾶτο τοῖς πολεμίοις χορηγεῖν; ἐμβρόντητε, περὶ | τῆς ἀναγκαίας τροφῆς ἡ φροντὶς τῷ ταλαι- [*](RIV 714) πώρῳ. καὶ σὺ τοίνυν σκέψαι τὴν γλῶτταν τοῦ ῥήτορος καὶ παῦσαι τῶν ἐγκλημάτων. νῦν δὲ ποιεῖς μικροῦ παραπλήσιον ὥσπερ ἂν εἰ καὶ τοὺς ἀνδριάντας ἐμέμφου θόρυβον ἐν τῷ δήμῳ ποιεῖν.

τῶν λεγόντων, ὦ συκοφάντα, καὶ πολιτευομένων καὶ γραφόντων αἶ τοι- αῦται κατηγορίαι καὶ τοιούτοις ὁ νόμος διαλέγεται τὰς συμβουλίας ἐνίων ὑποπτεύων. λόγος γὰρ ἀσύμ- [*](13 Dem. cor. § 243 p. 308, 4) [*](15 πρόσωπον ὅπερ εὑρίσκεται ἐν ἀντιλήψει La s τὸ πρόσω- πον Mrubr) [*](5 ἐκβέβληκε Vi sed ἐμβέβληκε in marg m2 ἐκβέβληκε L) [*](6 τοὺς — 7 ἐποίησε om Β 8 σφενδονήταις scripsi e Μ sed η ex ι corr y, LVi II B σφενδονἰταις LaClVa sed in hoc αις in ras, edd σφενδονισταῖς Vi sed σφενδονήταις in marg m2) [*](9 ταξιάρχαις M ViVi II Cl sed in hoc α(3) in ο corr cf. p. 212,13) [*](12 αἰτώμενος Vi sed αἰτιώμενος in marg m 2 | θορύβου L sed ου in ras m 2 13 τοῦτον reposui e libris τοῦτο edd 18 δικαστηρίω Cl 20 τούτοις ML sed in hoc τοι supra τ(1), LaVi II 21 λόγος — 218,8 ἄνεισι omissa particula γὰρ citat Macarius fol. 79 r | ἀσύμφορος — 218, 3 νομίζειν praemisso κεἰ- μενον in marg Va2)

24. Ποῦ δὲ καὶ στάσιν ἄξιον τὸ πραχθὲν ὀνομά- ζειν; ὁ δῆμος ἔλαβε δίκην πονηρᾶς δωρεᾶς μιᾷ γνώμῃ πρὸς τοὺς λίθους χρησάμενος, ὁμοφρονήσας, κοινῇ παροξυνθείς. θόρυβος δὲ οὐκ ἦν τῶν μὲν ταῦτα, τῶν δὲ ἕτερα βουλευομένων, ἀλλὰ πάντες τε ἐμίσουν καὶ κατέλευον.

στάσις δέ ἐστιν, ὅταν τὸ διάφορον τῆς ἐπιθυμίας ταράττῃ πρὸς ἑαυτούς, ὅταν σχιζόμενοι ταῖς [*](13 ὅρος ἔτι κατ’ ἔνστασιν La s ὁ ὅρος Mrubr) [*](1 συντεθεὶς scripsi e MLLaViVi II BVa Macar συντιθεὶς Cl edd 3 χρηστὰ δὲ LaCl Macar 4 αὑτὴν LaVa sed ‘e’ corr Lap Va 2 αὐτὴν LCl | ἐκπολεμᾶται Vi sed μοῦ in marg m2) [*](5 δὴ La sed εῖ suprascr p, Mor | τοῦ om Vi 8 πραττό- μενα Macar | ἄνεισιν Macar 9 λόγων Vi | μόνον Μ sed in ω corr y, La 10 διετἐρων La 11 μὴ δὲ BVa 12 στῶμα La sed ῶ in ό corr s et γρ καὶ στόμα in marg p οῖς οι 14 ἔλα La 15 πρὸς om ClB | τοὺς λίθους Va τοῖς λίθοις ClB | κοινὴ ViClVa 16 πᾶσ’ ὀξυνθείς Cl | δ’ LaVi II Cl 17 ἑτέρως Vi sed ἕτερα in marg m 2 | βουλομένων MVi II et γρ in marg Mor βεβουλευμένων BVa | τε om ClBVa 18 sq. ὅτ’ ἂν La 19 ταράττῃ L sed αρ in ras m 2 πράττῃ Cl | „fort.)

26. Ἀλλ’ ἔστω καὶ θόρυβος καὶ στάσις τὰ περὶ τὸν πλούσιον. ἀλλ’ οὐχ οὗτός γε αἴτιος. | τίς [*](RIV 715) γὰρ ἤκουσε λέγοντος; βάλλετε, ὦ ἄνδρες πολῖται, τυραννικὴν κεφαλήν. βάλλετε πλούσιον ἐπεμ- βαίνοντα τῷ καιρῷ. παρῆλθον οἱ κίνδυνοι. πρά- ξασθε δίκην. τούτων οὐδὲν εἶπεν, οὐδὲ γὰρ ἦν οἶόν τε βουλομένῳ. πῶς οὖν ἐκ σιωπῆς ὑπὸ τὸν νόμον ἄγεται, πρὸς τῶν θεῶν;

εἰ τούτου σιωπῶντος ἔτε- ρος τούτοις χρησάμενος ἐκίνησε τὸν δῆμον πρὸς τὸ ἔργον, ἆρ’ οὐκ ἂν ἐπ’ ἐκεῖνον ἦγον τὴν αἰτίαν ἰσχυ- ριζόμενοι τοῖς λόγοις; οἷς τοίνυν ἔκρινον ἂν τὸν εἰρη- κότα, τούτοις ἀφιᾶσι τὸν οὐ φθεγξάμενον.

28. Ἀλλ’ ἧκε, φησίν, εἰς τὴν ἐκκλησίαν. καὶ [*](10 Dem. Mid. p. 579, 22) [*](6 μετάστασις κατὰ ἀντιπαράστασιν La s 16 ὑποφορά La s) [*](18 ἀνθυποφορὰ κατὰ ἀντίληψιν La s ταράττῃ αὐτοὺς πρὸς ἐαυτούς“ Re cui oblocutus est lacobsius Anth Pal III 453 | ταῖς γνώμαις reposui e libris τὴν γνώμην edd sed γρ ταῖς γνώμαις in marg Mor) [*](1 καταλαμβάνωσι edd 2 κατέχωσι Vi | μετ’ L et in marg Vi 2 3 ἀλλήλοις LaViVi II ClBVa | λαλῶσι Vi sed κ supra λ(1) m 2 | οὐ Cl 7 οὗτος δὲ LVi 8 βάλλετε Μ sed λ(1) eras | τυραννικὴν ὦ πολῖται κεφαλὴν BVa | πολῖται om ML 9 κε- φαλὴν τυραννικὴν La Vi II 11 οἷόν οἶον Β) τε ἦν BVa | ἦν om Cl 12 τῷ ante βουλομένῳ Β edd delevi | τὸν om Cl | γρ τοῦ νόμου in marg Mor 13 signum interrogationis post θεῶν posui, post ἄγεται edd colon post ἄγεται libri delevi | πρὸς θεοῦ Μ 15 ἀρ’ La ἄρ’ Vi II 16 ἔκριναν BVa | ἂν] ἄλλον Vi II 17 τούτοις οὐκ ἀφιᾶσι τὸν μὴ φθεγξάμενον; Vi | οὐ inser Cl 2 18 τὴν om MLaViVi II Cl)

ὁρᾷς τοὺς ἐπὶ τὰ μνήματα ἀκολουθοῦντας τοῖς τετελευτηκόσιν; οὗτοι δακρύουσιν, ἀλλ’ οὐ κρίνονται. ὁρᾷς τοὺς τεμνομένους ὑπὸ τῶν ἰατρῶν; οὗτοι κλαίοντες οὐκ ἐγκαλοῦνται. πόσοι δὲ ῥήτορες μεμνημένοι συμμάχων ἠτυχηκότων δάκρυα με- τὰ τῶν λόγων ἀφιᾶσι, πόσοι δὲ δῆμοι συμφορὰς ἀκού- οντες ἀποίκων κατηνέχθησαν εἰς θρῆνον. εἰ μὲν οὖν ὅλως τὸ δακρύειν ἐν ἀδικήμασιν ἀριθμεῖς, πολλοὺς ἀδικοῦντας οὐ διώκεις· εἰ δ’ ἐπὶ τῶν ἄλλων ἀνεύθυ- [*](2 ἐπιχείρημα ἀπὸ προσώπου La s 7 ἐργασία ἡ ἀπὸ τῶν ἐναντίων τοῖς ἀπὸ τῶν ἴσων La s 11 sq. ἐργασία ἀπὸ τοῦ ἴσου α΄, β΄, γ΄, δ΄ La s) [*](1 παρεστὼς L 2 τῆς ἐκκλησίας μετεῖχε Β Va sed in hoc μετεῖχε inser 3 δὲ om Cl δ’ LaVi II 4 ὑμῖν L | προχώ- ῶν ῶν ντων ρων Vi II 5 ἥμιν τοῖς ἔτι ζῶσιν Va 6 δίδοται Vi sed δέ- δοται in marg m 2 8 πεινᾶν La Vi II πίνειν Cl | καὶ χαίρειν om BVa 10 οὐδὲ Cl | οὐκ ἔστιν bis Μ | οὐκ om Β 15 δακρύων Vi II 16 τῶν inserui e LLaViVi II Cl om ΜΒ Va edd | συμφορᾶς ViCl 17 ἀπ’ οἴκων Vi 18 ὅλως Vi sed ὅμως in marg m 2 | δακρῦον Cl | τί ante πολλοὺς inser My) [*](19 γρ ἀδικοῦντας διώκεις in marg Mor | voce εἰ denuo inc Par | δὲ LaVi II Cl Par)

σὺ δὲ εἰπέ μοι, πότερον κρείττων εἶ τῆς ἐπὶ τοῖς πάθεσι λύπης ἢ λυπούμενος εἶτα δίκην ἀπαιτούμενος στέργοις ἄν; ἀλλ’ οὐχ οὕτως οὔτε νικᾷς τὴν φύσιν οὔτε ἀναισθή- τως ἔχεις. μὴ τοίνυν ἧς αὐτὸς ἀξιοῖς ἀπολαύειν ἐξου- σέας, ταύτης ἕτερον ἀποστέρει. | ὅλως δὲ οὐ νο- [*](RIV 716) μοθετήσων εἰσῆλθες, ἀλλὰ τοῖς πάλαι κειμένοις ἀκο- λουθήσων. δεῖξον οὖν ἐν τοῖς κυρίοις μετὰ τῶν ἀδι- κημάτων ἠριθμημένα τὰ δάκρυα.

τοὺς γὰρ ἀδι- κοῦντας καὶ μὴ τούτῳ διαγινώσκομεν τῷ τοὺς μὲν τολμᾶν ἃ κεκώλυται, τοὺς δὲ πράττειν ἃ συγκεχώρη- ται. οἶον τὸν κλέπτην καὶ τὸν μοιχὸν καὶ τὸν ἀνδρο- φόνον εἰς δικαστήριον ἄγομεν. διὰ τί; ὅτι ποιοῦσιν ἃ μὴ ποιεῖν γέγραπται· τὸν λαλοῦντα καὶ βαδίζοντα καὶ τὼ χεῖρε κινοῦντα καὶ βοῶντα καὶ συνάγοντα τὸ πρόσ- ωπον οὐκ ἄγομεν οὐδὲ κρίνομεν. διὰ τί; ὅτι νόμους οὐ παραβαίνουσι.

δεῖ δὴ καὶ σὲ τοῦτο δεικνύειν ἐγγεγραμμένον· ἐὰν δὲ δακρύῃ τις, κολαζέσθω [*](15 cf. p. 23, 3) [*](6 γνώμη νομοθέτου La s) [*](1 τί ante περιεργάζῃ My Vi | παρόντι e παρ’ ὄντι Va 2 κρεῖττον ViCl sed in hoc in κρείττων corr m 2 3 ἢ inser Par 2 | ἡττώμενος Cl ἡττώμενος Par sed γρ λυπούμενος absci- sum] in marg m 2 4 colon post οὕτως edd delevi 5 οἷς Μ sed in ἦς corr y | ἀπολαύειν ἀξιοῖς ἐξουσίας LaVi II ἀπο- λαύειν ἐξουσίας ἀξιοῖς BVa νομοθετήσων Xa sed μο inser s γρ νουθετήσων in marg Mor 7 ἀκολούθησον Mor 8 και- ρίοις La sed αι ex υ corr, Vi II | μετὰ Mor sed γρ τὰ in marg om Μ 13 διατί ClViVin. ParVa | δὴ post ὅτι LCl et in marg Vi 2 14 ποιεῖν inser Va 16 διατί ClViVi II Va | τοὺς ante νόμους L Re 17 παραβαίνουσιν La sed α (1 et 2) in ras f) [*](18 δὲ om B Va | τίς ViVi II Cl Va)

33. Ἀλλ’ εἰ μὴ παρὰ τοῖς νόμοις, ἐν τῷ ψηφίσματι τῆς δωρεᾶς δεῖξον διειρημένον· μὴ φαινέσθω δὲ ἐπ’ ἐκκλησίας ὁ πένης μηδὲ ὀδυρέσθω τὸ πάθος μηδὲ ἀλγείτω τῇ συμφορᾷ. ἀλλὰ τούτων γε οὐδὲ ὁ δυσμενὴς καὶ μηδὲν ὀκνῶν ἀπεστέρει. σὺ δὲ ἡμῖν βαρύτερος ἀναφαίνῃ τοῦ πλουσίου.

ἔτι τοίνυν, εἰ μὲν ἀπαθὴς ὢν καὶ μηδὲν ἔχων στένειν ἐξεπίτηδες ἐδάκρυσεν ἀνερεθίζων τὸν δῆμον, αὐτὸς ἂν ἐμεμφόμην, αὐτὸς ἂν ἐγραφόμην· νῦν δὲ οὐδ’ εἰ σφόδρα πειρῷτο, μὴ θρηνεῖν εὔπορον, ἀλλ’ ἐπὶ τῆς γλώττης τὸ πάθος κείμενον κινεῖ τὴν τῶν δακρύων φοράν. μὴ γὰρ εἰς [*](RIV 717) παράδειγμα καταφεύγειν | ἔστι τῷ ῥήτορι καὶ τυχεῖν ἐξ ὁμοίων ῥᾳστώνης;

οὐ παῖδα ἀποβέβληκεν, οὐκ ἀτιμίαν κατέγνωσται, ταῦτα δὴ τὰ τοῖς πολλοῖς [*](10 συγγνώμη La s) [*](1 καὶ ante τὰ L | τἄλλα ClPar | δ’ LaVi II ClPar 2 ποιεῖς Mor sed γρ ποιεῖν εἰς in marg 5 μὲν Vi | παρὰ La sed ambo ἁ in ras f „malim παρὰ τοὺς νόμους (scil. γέγονε τὸ γενόμενον ὑπὸ τοῦ πένητος, id est τὸ ἐλθεῖν εἰς τὴν ἐκκλησίαν καὶ τὸ δακρύσαι,) ἔν γε τῷ ψηφίσματι τῆς δωρεᾶς δεῖξον διειρη- μένον“ Re 6 διειρημένον scripsi auctore Re coU t. VI 254,3 εἰρημένον Μ διῃρημένον reliqui libri edd | φαινέσθω La sed ι inser f | δὲ om LaVi II Par 7 μὴ δὲ LViClBVa μὴ δ’ La Vi II Par 8 μὴ δὲ MLViBVa μὴ δ’ La Vi II Cl Par | οὐδὲ om ClPar 9 „post δυσμενὴς videtur ἐκεῖνος deesse“ Re | οὐκ ἀπεστέρει inser Cl 10 βαρύτερα Vi sed βαρύτερος in marg m2 | ἔστι Mor 12 ἂν ἐρεθίζων LVi ἐρεθίζων Cl | ἐγραφόμην L 13 ἐμεμφόμην L | δ’ MClPar edd | πειρᾶτο Οἶ’ 14 μὴ om Vi | εὔκολον Β et γρ in marg Va 17 ῥᾳστώνην LMon) [*](18 „malim ἀτιμίᾳ“ Re | τοῖς om LaVi II Cl Par)

οὐ γέγονεν ἐλεεινότερον πάθος ἐκ τοῦ παντὸς αἰ- ῶνος. σπουδάζων περὶ τὸν δῆμον κολάζομαι καὶ τῇ φωνῇ τὸ κοινὸν ὠφελῶν τῆς φωνῆς ἀπο- στεροῦμαι καὶ γίγνεταί μοι τῆς εὐνοίας ἀμοιβὴ σιωπὴ καὶ τέμνομαι τὴν γλῶτταν ἐχθροῦ κε- λεύοντος πλουσίου. πᾶν μὲν γὰρ ἀφόρητον ἐμοὶ καὶ τὸ σμικρότατον, ὅταν ὁ λυπῶν ᾖ δυσμε- νής, εἰς γλῶτταν δὲ ζημιούμενος τί χρήσομαι;

37. πρόσθες δὴ καὶ τὸν ῥήτορα. καὶ γὰρ τούτῳ πλεῖ- στον διαφέρει. ὁ γὰρ ῥήτωρ οὐδέν ἐστιν ἕτερον ἢ φωνή. καὶ κουφοτέρα τῷ τοιούτῳ συμφορὰ τὸ τοὺς [*](6 ἐνθύμημα ἁ La s) [*](1 ἀπεκόπη κατὰ Vi sed η κατὰ inser m 2 | καταψήφισμα όμεθα Vi II 3 διαφέρομαι Vi 4 ἀπολώλεκεν Va 5 ἶσα ClPar Va | λιθίνοις scripsi e LaVi sed in hoc λίθοις in marg m 2, Vi II Cl Par sed in hoc λίθοις suprascr, et γρ in marg Mor cum lacobsio Ach T 816 et Anth Pal III 674 λίθοις ML sed in hoc λιθίνοις in marg, Β edd | πρώην Cl Va πρὶν LaVi II 6 τί καὶ scripsi e Vi II Bva et γρ in marg Mor τί ViClPar καὶ τί edd | καὶ ante καλέσαι ClPar 7 δ’ ClPar 8 τοῦ om Vi | παρόντος BVa 9 παρὰ Vi sed περὶ in marg m 2 11 γίνεταί LLaVi II Va 12 καὶ om Vi 14 ὅτ’ ἂν La 15 τί χρήσομαι] „scil. ἐμαυτῷ nisi hoc addendum est“ 16 δὲ LBVa sed in hoc ὴ supra ε m 2, et in marg Vi 2 | καὶ ante τούτῳ LClPar | τοῦτο Μ sed e τούτω corr y, Par τοσούτω Vi II | πλεῖστον La sed in πλείστων corr p πλείστω Vi II 17 ἕτερόν ἐστιν LaVi II ClPar 18 τὸ τοὺς] τότε LaViVi II Par BVa et γρ in marg Mor τό γε Μ Mor)

θαυμάζεις οὖν εἰ δακρύει ῥήτωρ ἄφωνος; ἄλλο γάρ τι τούτῳ νομίζεις εἶναι τὸν βίον ἢ τὸ δακρύειν; οἴκοι θρηνεῖ πρὸς ἑκάστην χρείαν νεύματι χρώμενος. ἐπ’ ἀγορᾶς θρηνεῖ τοὺς γνωρίμους προσφωνεῖν οὐκ ἔχων. καὶ τί θαῦμα τὸν πεπονθότα δακρύειν, εἰ ἡμεῖς πρὸς τὴν θέαν τοῦ ῥήτορος εἰς δάκρυα πίπτομεν;

ἐδάκρυσε ποθῶν τὴν φωνήν. τί καινόν; ἕκαστος τοῖς παροῦσιν ἀφθόνως χρῆται, τού- [*](RIV 718) τῳ δὲ οὐ γεγηθέναι | πάρεστιν. εἰ γὰρ καὶ μὴ πρότερον ἐδάκρυσεν, οὐκ ἂν ἐκίνησεν ἡ ἐκκλησία τὸν ὀδυρμόν; εἶδεν ὁ ῥήτωρ τὰ παλαιὰ παιδικά, βῆμα καὶ προέδρους, συμβούλους καὶ δῆμον, ἐπιστάτην καὶ πρυ- τάνεις, εἶδεν αἴροντα τὴν χεῖρα τὸν ἐχθρόν, ᾔσθετο [*](15 cf. p. 51, 12 sq.) [*](3 ἐργασία ἀπὸ τοῦ ὁμοίου La s 12 τὰ <τῆς> ἀπ’ ἀχρηστίας La s) [*](1 τὴν om Μ | γλῶσσαν Β edd 2 ἴσως om Par 3 στε- ρῆσαι reposui e libris στερεῖσθαι edd | τῆς om LLaViVi II Cl ParVa | γλώσσης Vi | ἶσον LaClVa 5 siguum interrogationis posui e MViVi II Par punctum LLaBVa edd comma Cl | γὰρ τί ClPar | καὶ τοῦτο ante νομίζεις Vi | τούτῳ νομίζεις Par sed τούτω e του corr m 2 τούτου (sed ω supra ου) νομίζεις La τοῦτο νομίζεις Cl νομίζεις τούτῳ MLB Re 6 θρηνεῖν Par) [*](8 ἔχε Va | θαυμαστὸν ClVi sed in hoc θαῦμα τὸν in marg m 2, Par 9 εἰ om ClPar 10 ἐδάκρυε La sed ε in ras 2 litt, Cl ἐδάκρυ’ Vi II ἐδάκρυες Par sed ες in σε corr m 2 11 γὰρ post ἕκαστος LMon 12 καὶ om Re 13 ἐδάκρυεν LaVi sed in hoc ἐδάκρυσεν in marg m 2, Vi II ParBVa 15 καὶ ante συμβούλους Μ Mor)

εἴ τῳ σταδιοδρό- μῳ πηρώσας τὸ σκέλος εἶτ’ ἄγοις αὐτὸν ἐπὶ θέαν δρό- μου, πρὸς τὸ στάδιον ὁμοῦ καὶ τὸ σκέλος ἰδὼν πολλὰ τῶν δακρύων ἀφήσει. εἰ γενναίῳ στρατηγῷ τὴν δεξιὰν ἀποκόψας ἄγοις ὀψόμενον μάχην, παραθεὶς τῷ τῶν δοράτων ἔργῳ τὴν ἀπουσίαν τῆς χειρὸς οὐκ οἴσει τὴν ὄψιν ἀδακρυτί. καὶ ζωγράφῳ τοὺς δακτύλους λυμηνά- μενος εἰ πίνακα δείξαις, μνήμῃ τῆς τέχνης εἰς ὀδυρ- μὸν ἐμπεσεῖται. δύναται γὰρ καὶ τόπος καὶ σκεῦος καὶ πρᾶξις παλαιᾶς εὐτυχίας ἀναμνῆσαι, τοῦτο δὲ ἐπάγει τὰ δάκρυα.