Oratio 59

εἴτ’ οὖν τῳ τὸ κρεῖττον εὐβουλίᾳ γνωρίζεται, καὶ τῶν οἰκείων καὶ τῶν ἀντιπάλων ἀμείνων ὁ βασιλεὺς οἷς ἐβουλεύσατο δέδεικται, εἴτε τῳ τὰ ἔργα ψιλὰ δοκι- μάζειν ἥδιον, οἶ μὲν τὸ στρατόπεδον ἐκλιπόντες ἐπὶ τὴν σχεδίαν ὥρμησαν, τῶν δὲ ἡμετέρων οἱ μὲν πε- σόντες ταῖς μὲν ψυχαῖς ἐνίκησαν, τοῖς δὲ σώμασιν ἀπεῖπον, οἱ δὲ ἐπανελθόντες οὐ πρότερον ἀπενόστησαν πρὶν ἢ τὴν χώραν τῶν πολεμίων ἐκάθηραν. καὶ οὐ προστίθημι τοῦ χωρίου τὴν φύσιν πλείω λυπήσασαν τῆς τῶν πολεμίων ἀλκῆς οὐδ’ ὅτι Πέρσαι μὲν αὐταῖς γυναιξὶν συνήραντο τοῦ κινδύνου, τῆς δ’ ἡμετέρας στρατιᾶς τὸ κράτιστον οὐ μετέσχε τῆς μάχης.

115. Τρεῖς δ’ οὖν ὄρους θέντες ταύτῃ σκοπῶμεν τὴν κρίσιν, ἔνα μὲν τὸν πρὸ τῆς μάχης, ἕτερον δὲ τὸν ἐν τοῖς ἔργοις, τρίτον δὲ τὸν ἐπὶ τῆς τροπῆς.

116. Οὐκοῦν τὴν μὲν ἀπόβασιν ἐποιήσαντο καὶ τὸν ποταμὸν ἔζευξαν οὐ βιασάμενοι τοὺς εἴργοντας, ἀλλά παρὰ τῶν οὐ βουληθέντων κωλύσαι λαβόντες τὴν ἐξου- σίαν, ἀποβάντες δὲ καὶ περισκεψάμενοι κρίσει τὰ καρ- [*](14 cf. t. II 280, 16) [*](1 ἡττῆσθαι I sed η (2) in ras m2 4 τῳ om UICaLaM | τὸ Ρ sed in τῳ corr m3 om CMoB | κρείττων Β 5 τῶν (2) om La 6 τὸ Ρ sed ὸ in ω corr m3, UICaM 9 μὲν om CaM 10 ἀπενόστησαν reposui e libris sed ὑ supra ἁ C3 ὑπενόστησαν edd 14 δὲ Ρ sed ὲ in corr m3, UICaBM) [*](15 στρατείας La | οὐ om U 17 τῆ κρίσει CaM 21 κωλῦσαι Ρ sed in corr m3, Μ fortasse recte sed cf. ad p. 61, 12)

| μέχρι μὲν οὖν τούτων ἐκείνων ἡ πλεονεξία, συνιόντων δὲ τῶν στρατοπέδων ἀντὶ μὲν τοῦ δέξασθαι τοὺς ἐπιόν- τὰς καὶ ποιήσασθαι τὴν μάχην ἐν χερσὶν ἀπὸ τῆς φυ- γῆς ἤρξαντο. εἰς δὲ τὸν περίβολον πατακλεισθέντες οὐδ’ ὑπὲρ τοῦ τείχους ἠμύναντο, ἀλλ’ ἀπέβαλον μὲν τὸ φυλακτήριον, προσαπέβαλον δὲ καὶ τὸν ἐν ταῖς σκηναῖς πλοῦτον. οἱ δὲ ἐγκαταληφθέντες ἔπιπτον οὐδενὶ κόσμῳ, ἐπεῖδον δὲ τὸν τοῦ βασιλέως παῖδα, τὸν τῆς ἀρχῆς διάδοχον, ἐζωγρημένον καὶ μαστιγού- μενον καὶ κεντούμενον καὶ μικρὸν ὕστερον κατακοπτό- μενον. εἰ δέ τί που καὶ δεδράκασι, κλέμμα τὸ συμβάν, οὐκ ἀνδραγαθία γεγένηται.

118. Τὰ μὲν ἐν τῇ μάχῃ ταῦτα, τά δὲ ἐπ’ ἐκείνῃ, τούς μὲν νεκροὺς οὐκ ἀνείλοντο, πρὸς δὲ τὴν φυγὴν ἠπείχθησαν, τὰς δὲ γεφύρας διέλυσαν, ἀναμαχεῖσθαι δὲ τὴν πληγὴν οὐδὲ ὄναρ ἐλπίζουσιν. ὁ δὲ τὰ λαμπρὰ δυνάμενος καὶ μέχρι τῶν ἀπειλῶν γενναῖος κόμην μὲν [*](9 Thuc. III 33,3 10 Iul or. I p. 24 D 17 cf. t. I 104, 8; t. II 211, 12. Iul. or. I p. 24 C. Themist. or. IV p. 57 b 18 Iul. or. I p. 23 D et 24 D) [*](1 ἀλλ’ — 2 ἐπέδραμον praemisso κείμενον in marg I2 om U 3 οὖν om UILa 6 ἤρξαντο La sed ν inser s | κατα- κλεισθέντες I sed ιθέν suprascr m2 8 καὶ om PUICaLaBM Mor 9 δ’ Re | ἐγκαταλειφθέντες Ρ sed in marg λη, UICaM Mor | μὲν post ἔπιπτον CaM edd delevi 14 ἀνδραγαθίας CMoPICaBM sed in hoc ς eras, fortasse recte 15 οὑν post μὲν Re delevi | δ’ CMo edd | ἐπ’ ἐκείνῃ Ρ sed επ in ras m2, I sed π’ ἑ in ras m2 ἐν ἐκείνη C sed μετ’ ἐκείνην infra scr f cui βέλτιον praepos m, Μο sed γρ μετ’ ἐκείνην in marg, U κατ’ ἐκείνην La μετ’ ἐκείνην CaMB 16 ἀνείλοντο Ρ sed ει in ras m 3 17 ἠπείχθησαν I sed ἠπει in ras m2 18 οὐδ’ Re)

ταῦτα οὐχ ἡμέτερος λόγος εἰς χάριν συγκείμενος, ἀλλ’ αὐτόμολοι τὰ σώματα παρα- βαλλόμενοι διαρρήδην ἀγγέλλουσιν. οἷς οὐκ ἔνεστιν ἀπιστεῖν. οὐ γὰρ κινδύνων ψευδολογίᾳ τέρπουσι. ταῦτ’ οὖν οὐκ ἀμφισβητήσιμόν ἐστι ποιοῦντα τὴν νίκην, ὡσπερ τὴν ἐν Τανάγρᾳ καί, νὴ Δία γε, τὴν Ὀρεσθίδι Τεγεατῶν καὶ Μαντινέων.

120. Ἔχω δὲ λέγειν πολὺ τούτου μεῖζον, ᾧ μηδ’ ἂν αὐτὸν ἀντειπεῖν οἶμαι τὸν Περσῶν δυνάστην. ὅτι μὲν γὰρ ἐν τῇ | νυκτομαχίᾳ πάλιν ἀπῆλθον οἱ [*](R III 313) λεικόμενοι, παρ’ ἀμφοτέρων ὡμολόγηται· τούτου δὲ [*](7 Iul. or. I p. 4 Β II. ι 322. Thuc. II 44,3 11 Plat. Menex. 13 p. 242 Α. Diod. Sic. XI 80 12 Thuc. IV 134) [*](1 ἐξανάλωσε Ρ sed α (2) in η corr m3, UI 3 κατὰ λό- γων Μο κατά λόγον Mor sed καταλόγου coni 5 αὐτῷ inser I2 om U | προξενησάντων αὐτῷ CMo Re | τὴν τῶν ῥωμαίων CaM Mor 7 προβαλλόμενοι Κβ 9 κινδύνων C sed κίνδυ- νον suprascr s κινδύνῳ PUICaLaM Mor qui κινδύνων scri- bendum coni p. 94 ed.1 κίνδυνον Β ψευδολογίαι C et αι iterum suprascr s, B ψευδολογία Μο ψευδολογίαν PUILa ψευδο- λογιτέρπουσιν Ca 10 νίκην reposui e libris coll. νίκη ἀμφιδή- ριτος Thuc. IV 134 μάχην edd 11 Ὀρεσθίδι reposui e C sed θ in τ corr s, ΜοΡ sed in hoc s supra σθ m3, CaLaM sed in hoc θ in τ corr m2 ὀρεστιάδι UI sed in hoc ια in ras m 2 ὀρεστίδι Β edd 13 μὴ δ’ ΜοΡ sed in hoc add m2, Β 14 τὸν] τῶν Μο τὸν τῶν ΡΜ 15 ἐπὶ CMoP sed in hoc in ras m3 et γρ ἐν in marg m3, Β 16 τῶν Περσῶν post λειπό- μενοι Mor del Re | ὡμολόγηται scripsi e CBM sed in hoc ὁμο- λογεῖται suprascr m2 ὁμολογῆται Μο ὁμολογ ται cum ras 1 litt Ca ὡμολογεῖται I sed εῖ in η corr ὁμολογεῖται reliqui libri edd |δ᾿ CMo)

121. Οὐ τοίνυν ἐν μὲν τοῖς πολέμοις τοιοῦτος, ἐν δὲ τοῖς λοιποῖς οὐδεμίαν παρέχων εἰς εὐφημίαν ἀφορ- μήν, ἀλλ’ οὕτως ὢν ἐν τοῖς ὅπλοις λαμπρὸς πλέον ἀμείνων ἐστὶν ἐν τοῖς λοιποῖς ἢ τοῖς ὅπλοις, ὥστ’ ἐξεῖναι λέγειν βασιλεύς τ’ ἀγαθὸς κρατερός τ’ αἰχμητής. οὐ γάρ, εἰ μᾶλλον ἑτέρων ἀγριαίνων ὀφθείη, τούτῳ βελτίων φαίνεσθαι τῶν ἄλλων ἡγεῖται, ἀλλ’ εἰ πλέον τῶν ἄλλων πρᾳότητι χαίρων μηδέν ἧτ- τον ἀπάντων κρατοίη.

οὐδ’ αὖ βασιλικὸν ὑπο- λαμβάνει τὸ ταρακτικὸν τοῦ βλέμματος, ἀλλά μανίᾳ [*](12 Men. p. 376.108(1. 15 II. γ 179 18 Iul. or. I p. 48 A sq.) [*](1 δυεῖν Re 5 τὰ Ρ sed add m2 6 βασιλέως I sed έως in ras m 2 | γίνεται ΜοΒ | εἰ Μ sed οἱ suprascr m2 | συμ- βαλλόντων CaLa 8 ἀντάραντες I sed ἀντάρα in ras m2 9 μᾶλλον ante ἢ in marg inser M2 at cf. ad t. III 464, 13) [*](10 κέκτηται I sed ται in ras m3 11 πολεμίοις Ρ sed in πολέμοις corr m 3, ΙΒ 12 οὐδέ μίαν CM 18 οὕτος Μο | ὢν om Re 15 βασιλεύς τ’ Ρ sed in ras et τ’ inser m2 | τ’ om CaLa | κρατερός Ι sed κρ in ras m2 καρτερός Β 16 post ἑτέρων ras 9 litt I 17 ἡγεῖται Μο ἡγεῖτο La Mor 18 πραότητι MoIBM 19 ὑπολαμβάνειν Β Mor 20 πρακτικόν La et in marg Μ0)

123. Ἀλλὰ γὰρ εἰ τά πλείω τῶν τούτῳ προσόντων ἀριθμησαίμεθα, οὐδενὸς τῶν ὑπαρχόντων θατέρῳ μνη- μονεῦσαι δυνησόμεθα. ἐπιστρεπτέον δὴ τὸν λόγον | [*](R III 316) πρὸς τὴν ἐσπέραν καὶ πειρατέον γε οὕτως ὅπως ἂν παρείκῃ βραχέα μὲν ἐκ πολλῶν ἐκλέξαι, βραχέως δὲ περὶ αὐτῶν ἐκείνων διαλεχθῆναι.

124. Ἔχω μὲν οὖν ἐν κεφαλαίῳ τὸ πᾶν σημῆναι τοσοῦτον ἀποφθεγξάμενος, ὅτι τὸ τῆς φύσεως ἴσον τῷ τῆς προαιρέσεως ἐβεβαίωσεν ἴσῳ καὶ τὸ τῆς προσηγο- ρίας ὅμοιον ἐπὶ τὴν τῶν πράξεων ὁμοιότητα διεβίβασε δοὺς κἀκείνας ἀδελφὰς ἀνακαλεῖν. ὥσπερ γὰρ ἐκεῖνος ἅπαντα φόβον ἐκ Περσικῆς ἐφόδου προσερχόμενον ἐπέσχεν, οὕτως οὗτος τὰ περὶ τὴν ἐσπέραν ἔθνη βάρ- βαρα πανταχόθεν περικεχυμένα τὴν ἡσυχίαν ἄγειν κατηνάγκασε.

θεοῦ δὲ ἦν ἄρα τὸ μὲν τέλος ἴσον [*](8 Choric. p. 87, 15 ed. Boiss. 10 Thuc. III 1 15 Euseb. vit. Const. IV 40 17 cf. p. 244, 16) [*](6 μετάβασις εἰς τὰ τοῦ ἀδελφοῦ UI2La) [*](1 „post ὡς μάλιστα videtur δέους aut φόβου aut tale quid deesse“ Re 3 ψυχὴν CMoIB et ἐν ἄλλωι ψυχὴν in marg) [*](4 μὲν om Μ 6 ἀλλὰ I sed ἀλλ in ras m2 8 ἐπι- τρεπτέον Ca 10 παρήκῃ Mor | βραχέως Mor sed γρ βραχέα in marg 11 περὶ] „malim καὶ περὶ“ Re 13 τὸ om Mor | ἴσον Ρ sed e corr m2, I sed et ov in ras m2 ἶσον CaLa | τῷ 6 τὸ corr M2 15 ὅμοιον scripsi οἰκεῖον libri edd 18 ἔσχεν UILa | οὕτος reposui e libris sed οὗτ in I2 αὐ- τὸς edd 20 δ’ edd | ἶσον Ρ sed in corr m2, CaLa)

126. Λέγω δὲ ἤδη μικρόν τι τὸν Θουκυδίδην μι- μησάμενος. οὐ γὰρ ἀβασανίστως τὴν ἀκοὴν εὐθὺς ἐδεξάμην οὐδὲ τὸ ταλαιπωρῆσαι | περὶ τὴν ζήτη- [*](R III 317) σιν τῆς ἀληθείας φυγὼν τοῖς ἑτοίμοις προσέδραμον, ἀλλ’ ἐπιπόνως τε καὶ μετὰ τῆς ἐσχάτης ἀκριβείας περὶ τὸ πρᾶγμα διατρίψας οὐκ ἂν ἀπιστηθείην εἰκότως.

Τίνα δὴ τά κατορθώματα; ἔστι γένος Κελτι- κὸν ὑπέρ Ῥῆνον ποταμὸν ἐπ’ αὐτὸν Ὠκεανὸν καθῆκον, οὕτως εὖ πεφραγμένον πρὸς τὰ τῶν πολέμων ἔργα, ὥστε τὴν προσηγορίαν ἀπ’ αὐτῶν εὑράμενοί τῶν πρά- ξεων ὀνομάζονται Φρακτοί, ὃ δὲ ὑπὸ τῶν πολλῶν κέ- [*](1 cf. p. 254, 13 8 sq. Thuc. I 20 12 Thuc. I 22 14 Iul. or. I p. 34 D; II p. 56 Β 18 cf. cf. 275, 9; 276, 6 et 9; 277, 1; t. II 266, 17) [*](14 Περὶ Κελτῶν οἱ καὶ Φρακτοὶ λέγονται CMo) [*](2 νικηθέντας La 3 τηναρχὴν ΡΙ sed e τὴν ἀρχὴν corr P2I2, Β 4 ὥστε in ras P3 et Mor sed in hoc γρ ὅπως in marg | τίς PILaM 5 εἴτ’ CMoB 6 ἐπ’ ἴσης Re cf. ad p. 253, 6 | ἄγοιτο C sed αι suprascr m | μηδ’ ἕτερον CP sed in μηδέτερον corr C3P3, Ca 8 τὸν om CaM 9 ἀβα cum lacuna 8 litt Ca | εὐθὺς om Μ 12 ἐπόνως C sed μ post ἑ inser f ἐμπόνως Μο sed ἐπιπόνως in marg 14 δέ Μο | καὶ ante ἔστι Μο, lac 2 litt U 15 περὶ Ca 16 πολεμ ων U cum ras 1 litt post μ πολεμίων I sed in πολέμων corr m2, Ca LaBM 18 ὃ reposui CMoPILaBM coll. t. I 98,4 οἳ relinn- qui libri edd)

οὔτοι πλήθει μὲν πάντα ἀριθμὸν ὑπερβαίνουσιν, ἰσχύι δὲ τοῦ σφῶν αὐτῶν πλήθους τὴν ὑπερβολὴν παρέρχονται. τούτοις ζάλη μὲν θαλάττης οὐδὲν ἠπείρου φοβερωτέρα, κρυμὸς δὲ ἀρκτῷος εὐκρασίας ἀέρων ἡδίων, συμφορά δὲ με- γίστη βίος ἀπράγμων καὶ πέρας εὐδαιμονίας οἱ τῶν πολέμων καιροί, κἂν εἴ τις ἀκρωτηριάσειε, τῷ λειπο- μένῳ μάχονται, καὶ οὔτε κρατούντων ἡ δίωξις δέχεται πέρας εἴτε κρατηθῆναι συμβαίη, τῆς φυγῆς τὸ τέλος ἀρχὴν ἐφόδου ποιοῦνται. γέρα δὲ ἀπονοίας καὶ τιμὰς θρασύτητος νομοθετήσαντες ἔχουσιν. ἀρρώστημα δέ ὅλως τὴν ἡσυχίαν κρίνουσι.

τὸν μὲν οὖν ἔμπρο- σθεν ἅπαντα χρόνον οἶ τὴν πάροικον ἐκείνοις βασι- λείαν λαχόντες οὔτε λόγους εὕρισκον οἷς πείσουσιν οὔτε ὅπλων ἰσχὺν οἷς ἀναγκάσουσιν ἠρεμεῖν, ἀλλ’ ἔδει προσιδρυμένους συνεχῶς νύκτα καὶ ἡμέραν ταῖς ἐκδρο- μαῖς ἀπαντᾶν καὶ μήτε σῖτον ἔξω τῶν ὅπλων αἱρεῖ- σθαι μήτε τὸ κράνος ἀποθεμένους ἐπ’ ἀδείας ἀνα- [*](2 Paus. I 9, 6 7 cf. p. 111,20. Thuc. I 70,5 18 Her. VII 120. Thuc. II 75, 3) [*](1 Φράγκοι deest in libris fortasse recte Φραγκοὶ edd τοῦτ’—2 διεφθαρμένη cancellaverunt Mor Re | μέν πλήθει Re) [*](4 αὐτῶν om Mor2 Re 6 εὐκρασίας ἀέρων ἀέρων e libris ἀέρων εὐκρασίας edd 9 οὔτε scripsi ex I sed ε in ras 2 litt et add m2, Β οὐ τῶν reliqui libri sed οὔτε suprascr C m, ῶν eras U, (γρ οὔτε in marg Patm2), edd „οὔτε vel δὲ“ Sintnis 10 εἴτε Mor sed γρ οὔτε in marg 12 ἀρ- ρώστημα δὲ Re ἀρρώστημά τε libri Mor 13 χρίνουσιν Re 16 οὔθ’ CMoP sed in hoc θ’ in ras m3, Β | ἀναγκάζουσιν Re | ἡρεμεῖν MoI Mor 18 μήγε Μο | αἱρεῖσθαι Mor sed γρ ρῆσθαι in marg ἀναιρεῖσθαι CMoB)

καὶ ταὐτὸ συνέβαινεν ὅπερ ἐπὶ τῶν προβόλων, ἐπειδὰν ἡ θάλαττα | ποικίλοις ἐλαυνομένη πνεύμασιν εὶς [*](R III 318) συνέχειαν ἐγείρηται κυμάτων. ὥσπερ γὰρ ἐκεῖ πρὶν καθαρῶς τὸ πρῶτον κῦμα περὶ τοὺς προβόλους ῥαγῆ- ναι τὸ δεύτερον ἐγκαταλαμβάνει καὶ τὸ τρίτον αὖθις καὶ τοῦτο διατελεῖ γιγνόμενον, ἴως ἂν λήξῃ τὰ πνεύ- ματα, οὕτω δὴ καὶ τὰ τῶν Φρακτῶν γένη τῷ τῶν πολεμικῶν ἔρωτι πρὸς μανίαν κινούμενοι πυκνὰς ἐποι- οῦντο τὰς προσβολὰς καὶ πρὶν τὴν πρώτην ἱκανῶς ἀπο- κρουσθῆναι φάλαγγα, δεύτερος στρατὸς ἐπέπιπτεν.

131. Ἀλλ’ ἔδει καὶ τὰ τούτων ποτὲ λῆξαι κύματα καὶ στῆναι τὴν κίνησιν βεβαίως. ἐφάνη γὰρ βασιλεύς, ὃς τὸν ἀκόρεστον ἐκείνοις τῶν πολεμικῶν ἔρωτα πρὸς εἰρήνης ἐπιθυμίαν ἔτρεψε κὰτ ἄλλο μὲν οὐδέν, μείζω δὲ τῆς ἐκείνων περὶ τὰς μάχας προθυμίας τὴν οἰκείαν προδείξας. οὔκουν εἰς πεῖραν χειρῶν ἐλθεῖν ὑπέμειναν, ἀλλ’ ἤρκεσεν ὁ φόβος τὰ τῆς πείρας ἐργάσασθαι, καὶ δεξιὰς εἰς μὲν δορατίων ἄφεσιν οὐκ ἀνέτειναν, εἰς δὲ συνθηκῶν αἴτησιν προὔτειναν.

τεκμήριον δέ· ἐδέξαντο πὰρ ἡμῶν ἄρχοντας ὥσπερ ἐπόπτας τῶν δρω- μένων καὶ τὴν θηριώδη λύσσαν ἐκβαλόντες λογισμοὺς [*](2 Thuc. I 5, 3 sq.) [*](1 μονονουχὶ CMoB et γρ in marg P Re 3 ταὐτὸν CMo PCaLaB | ἐπεὶ δ’ ἂν C 6 βόλους M 8 πράγματα La sed del et πνεύματα in marg 9 δέ Mo et γρ in marg Mor 10 κινούμενα CaM sed in hoc α ex οι corr cf. t. II 363, 7) [*](12 στρατὸς scripsi auctore Cobeto Coll. 266 στρατηγὸς libri edd | ἀπέπιπτεν Mo πίπτεν cum lac 1 litt ante π (1) U 17 ἐπιθυμίας B 18 ὑπέμειναν P sed αν in ras m 2 ὑπέμειν U cum ras 1 litt ὑπέμεινεν ILa)