Oratio 54

τίς οὖν ἀκούσας γεγένηται; ἆρ’ ἐβόησε τὴν τῶν ἀλγούντων βοὴν καὶ τῶν ἡμεροδρόμων τὸν εἰσόμενον ἐν οἷς | [*](R III 146) εἴην ἔπεμψεν; ἀλλ’ οὔτε τῶν ἄλλων οἰκετῶν οὗτος οὐδένα οὔθ᾿ οἳ φέρουσι τῷ παιδὶ τά βιβλί·α. τοσοῦτον ἀπέσχε τὸν παιδαγωγόν. ἀλλ’ ἡ μὲν νόσος ἔδωκεν ἐπὶ τοὺς λόγους ἐπανελθεῖν ὀγδόης διηκούσης ἡμέρας, ὁ δέ ἣν οὐδὲν βελτίων, ἀλλ’ οὐδ’ αὐτοῦ τοῦ πάλιν ἐν συνουσίαις ἡμᾶς εἶναι τὸν ὧς συνήδοιτο ἐροῦντα ἔπεμψε.

32. Θεωρείσθω δὴ κἀκ τῶν δευτέρων. τίνα δὴ ταῦτά ἐστι τὰ δεύτερα; κατείληπτο μὲν ἡ δεξιά μοι χεὶρ ὑπὸ τῆς αὐτῆς νόσου μᾶλλον ἢ πρότερον, ὥστε τοῦ πειρᾶσθαί μοι βοηθεῖν ἀποστάντας τοὺς ἰατροὺς βλέποντας εἰς ἀλλήλους ἀθυμεῖν, ὁ δ’ ἤδει μὲν οὗ [*](4 cf. t. I 150,1. ep. 1380 7 cf. t. I 491,17) [*](6 ὄντως C 7 υἱέως Α sed ω ras in o ‚ IPar Mor cf. t. II 314,6 9 οὐκ οὖν Mor 10 ὁ δ’ Par Mor ὁ δ’ Re) [*](16 τοῦ τὸν? | τῶν παιδαγωγῶν IPar Mor | ἡ μὲν abreptum Par ἡμῖν Mor 16 διοικούσης δ᾿ ἡκούσης Mor 17 δ᾿ Re | αὐτοῦ τοῦ Ρ sed ῦ bis in ras m 2 19 ἔπεμψεν Α 20 δέ (2) CAPI 21 κατείληπται Par Mor 24 ὅ Ρ sed e corr in ὅ Par Mor δ᾿ ᾔδει] δὴ Par Mor | οὐ κακὸν Par Mor)

καίτοι πρός γε τῶν ἄλλων πολλοὺς πολλοὶ πόδες ἤνεγκον καθ’ ἑκάστην ἡμέραν καλούν- των τε ὁμοῦ καὶ τὸ μὴ ἥκειν αἰτιωμένων, καὶ ταῦτ’ οὐκ ἐποίει μικροτέραν τὴν ἀρχήν, εἰ δ’ ὧς ἐμέ τις ἀπεστάλη, καταβέβλητ’ ἂν εὐθὺς καὶ καταπεπάτητο καὶ οὐκ ἂν ἣν οὗπερ ἣν.

34. Καίτοι φησίν· αὐτὸς ἐλθεῖν ὧς σὲ βουλη- θεὶς ἐκωλύθην ὑπὸ σοῦ. ὁ δ’ οὐκ ἠβουλήθη μέν, ἔφη δέ. καὶ τοῦ γε μὴ βεβουλῆσθαι μαρτύρια τά παραλελειμμένα πολλᾷ γε ὄντα ἐλάττονα. ὁ γὰρ οὐδ’ ἐκείνων ἄξιόν με νομίσας πῶς ἂν τηλικούτων; πολλά- κις | τοίνυν εἰς ἱππόδρομον ἰὼν ἐπὶ τὰς τῶν [*](R III 147) ἀρμάτων ἁμίλλας παριὼν τὰς ἐμάς θύρας καὶ ἄμα βλέπων τὴν ὑπὲρ τῶν κιόνων ὀροφὴν εἰδώς με κεί- μένον καὶ στένοντα καὶ σιτίων καὶ τῶν ἐμοὶ φιλτάτων ἀποκεκλεισμένον, λόγων, οὐκ ἠξίωσεν ἐρωτήματος πρέ- ποντος ἀνδρὶ φίλῳ περὶ φίλου οὐδ’ ἀκοῦσαί τι κάλλιον [*](1 ἔπεμψε scripsi e ΡΙ ἔπεμπε ἔπεμπε reliqui libri edd | δ’ Re 3 αὐτὸν Ρ sed add m 2 | ὠθούμενός τε καὶ? 8 ἤνεγκον scripsi ἐνέγκοιεν libri edd 11 κατεβέβλητ᾿ CAPI Re cf. t. II 285, 12; 162,21 14 ὃ A ὅ IPar Mor | δὲ Re 16 ὃς Par Mor sed in hoc γρ ὃ in marg | οὐδ’ Par sed δ corr m 2 οὐκ Mor 17 τηλικούτων] „videtur hic deesse νομίσαι aut νομίσειε“ Re at cf. p. 98,6; t. I. 97,22; 109.20; II 298,17 18 εἰς om C) [*](22 ἀποκεκλεισμένον P sed σ eras | λόγον Par λόγου Mor sed γρ λόγον in marg 23 φίλου Re φίλους φίλους libri Mor | ἀκούσαιτο Par et γρ Mor in marg)

τρεῖς | τοίνυν ἡμέρας διαλιπὼν πέμπει γραμματεῖον τῶν ἐλεφαντίνων ἀξιῶν τοῦ βαδίζειν ὧς ἐμέ δοθῆναί οἱ τὴν ἐξουσίαν, εἰδὼς μέν, ὧς οὐκ ἐπιτρέψω, τὴν δέ τοῦ βεβουλῆσθαι τοῦτο δόξαν ἔχειν ἐθέλων. ἐγὼ δὲ οὔτ’ ἠγνόουν ἃ φρονοῖ καὶ μένων ἐν τοῖς ἐμαυτοῦ κανόσιν οὐκ ἐπέτρεπον.

ἐκεῖνο μέντοι γε οὐκ ἠγνόουν, ὡς οὐδέ καλοῦντος ἧκεν ἄν. εἰ γὰρ ἐβούλετο, τί τοιαῦτα γράφειν ἔδει; τί δ’ ὧν ἣν κύριος, ταῦτα παρ’ ἐμοῦ ζητεῖν ἀκούειν, εἰ τοῦτο αὐτῷ ποιητέον; ἢ δέος ἦν μὴ τῶν τοῦ θυρω- ροῦ χειρῶν ἡττηθῶσιν αἱ τῶν ἐκείνου στρατιωτῶν; | [*](R III 149) ἤδει Μουσήλιος ἢν ἰχῶ πρὸς τὰ τοιαῦτα γνώμην καὶ ὡς βαρύ μοι τὸ τοῖς τοιούτοις τιμᾶσθαι. ἀλλ’ ὅμως οὐδὲν προειπὼν ἧκεν ἔργοις ἀντὶ ῥημάτων χρησάμενος. ἐβούλετο γὰρ ἐλθεῖν, οὐκ ἔφασκε βούλεσθαι.

ἀλλ᾿, οἶμαι, παιδιὰ πᾶν τοῦτο ἣν καὶ γέλωτος ἀφορμὴ τοῖς σὺν αὐτῷ τῆς νυκτὸς ἀναλίσκουσι τὸ πλέον ἐν ἀστείοις [*](9 cf. t. III 392,14) [*](1 ηὔξατο Re | διαπαντῶν Par διὰ πάντων Μοι | ἂν τις A sed γρ ἂν εἰς in marg, CP sed in hoc in ἂν εἰς corr m 4, IPar Mor cf. t. II 641, 16 2 τοῦτ’ Re | ἔπεμψεν I sed ν in ras 4 litt quarum ultima ι m 3 3 οὔτε τι om IPar Mor οὔτε τῶν φαυλοτέρων τινα οὔτε coni Re | οὔθ᾿ scripsi auctore Re οὐδ’ libri edd 4 τρεῖς scripsi auctore Re τῆς libri edd 7 μὲν οὑν ὧς Par Mor 8 δ᾿ Par Mor | φρονεῖ P sed ε ex o corr m 3, IPar Mor 9 μένειν Par Mor 10 μέντι I | γ’ Re) [*](11 ἐβούλετό τι Par Mor 13 ποιητέον ἡδέως Par Mor 14 αἰ οἱ CAPI ἢ Par Mor 16 μουσούλιος Par Mor Μουσώνιος Re Anim at cf. Anth. Pal. IX 799 et 800,1 16 βαρύ μοι] βαρύθυμος Mor | τὸ τοῖς e τὸ corr Par 2 om Mor 19 τοῦτο πᾶν Par Mor)

38. Ἀλλ’ ὅμως φιλῶν οὐ φιλεῖσθαί φησι. πάνυ φιλοῦντος τὰ περὶ τὸν ἄθλιον Δομνῖνον τὸν συγκο- πέντα, τὸν δεθέντα, | τὸν ἀποστερηθέντα τῶν [*](R III 150) ἀπὸ τῶν νόμων, ἐν οἷς καὶ ὁ συνήγορος. τῷ δ’ οὐδ’ ὁ τῶν ἐτῶν ἀριθμὸς ἐδίδου δικάσασθαι, ἀλλ’ ὅμως καὶ κατέγνωστο καὶ κατείχετο καὶ εἰσεπράττετο καὶ μάτην ἐκάλει τοὺς νόμους. Γῶν τοίνυν τὸν νέον ἐλεούντων δεομένων αὐτοῦ σβέσαι τὴν ὀργὴν ὑπισχνεῖται μέν, ἣν δ’ ὁ αὐτός. τῶν δ’ ἠπατημένων ὑποσχέσεις μὲν ἕτεραι, ἴστων δὲ οὐδ’ οὕτω τὴν ὀργήν. τὸ δὲ αἴτιον, οἶδεν ὧς βουλοίμην ἂν σεσῶσθαι τὸν ὀρφανὸν φίλων τε ὄντα παῖδα καὶ οὐ ῥᾴθυμον χορευτήν.

39. Ῥωμύλῳ τοίνυν, ἡλικιώτης δὲ οὗτος ἐμὸς καὶ [*](R III 151) πένης | ἐξ εὐπόρου καὶ πάλαι ποτ’ οἰκίας εὐδαί- μονος, ἐγὼ μέν οὖν ἐβοήθουν τὰ εἰωθότα μὴ λεί- πεσθαι τοῦτον ἀξιῶν ἐνταῦθα τῶν προτέρων ἀρχόν- τῶν, ὁ δὲ πεισθεὶς καὶ δοὺς τὴν καλὴν ταύτην χάριν εἶτα μετετάξατο καὶ γίγνεται μετὰ τῶν πολεμούντων Ῥωμύλῳ τήν τε ὑπὲρ ὧν ἐνεκάλει κρίσιν ἀπαιτοῦντα τοὺς ὑπηρέτας ὠθεῖν ἐκέλευε καὶ δεικνύναι χαμαὶ κείμενον, οἶ δ᾿ ἦσαν φιλανθρωπότεροι καὶ τὸ μὲν ἐποίησαν, ὧσαν, τὸ δὲ οὐ προσέθεσαν.

ἀλλ’ ὅμως ἀξιοῖ δοκεῖν ταῖς εἰς ἐμέ τιμαῖς νενικηκέναι τὰ παρά τῶν ἔμπροσθεν γεγενημένα. ἀλλ’ οὐκ ἐᾷ ᾿Ρωμύλος πάλιν σῖτον πέμπειν ἐπὶ νεῶν ἀναγκαζόμενος, ὂν οὐκ ἐνῆν ἐκ τῆς ἐπικειμένης πενίας. καίτοι σαφῶς ἢκου- σεν, ὧς ἡ περὶ τοῦτο ἀνάγκη τὸν μὲν σῖτον οὐδὲν μᾶλλον πέμψει, ἄξει δ’ ἐμὲ μετ’ ἀτιμίας μεγίστης εἰς Ἰταλίαν συκοφαντούμενον, ὧς ἄρα κινοίην μαντικὴν ἐπὶ τὸν βασιλέως οἶκον εἰδέναι βουλόμενος ἃ δίκαιον | [*](R III 152) ἣν ἀγνοεῖν. καὶ προσετίθει, ὡς, εἰ καὶ σωθείην, τό γε τῆς ὁδοῦ δεινότερον ἐμοὶ θανάτου.

ἠξίουν τοίνυν αὐτὸν ἀκολουθῆσαι παραδείγμασιν, ὅσοι τὸν Ῥωμύλον ἀφεῖσαν διὰ τὴν ἄγαν πενίαν. ὁ δὲ μόλις εἴξας καὶ στήσας βίᾳ τὴν εἴσπραξιν καὶ παύσας τὰς ἀνάγκας αὖθις περιέθηκεν εὐθὺς τῆς ὑστεραίας ὥσπερ [*](1 p. 98,2. ep. 807. 808. 809 6 Thuc. Ι 96,3 8 cf. t. II 428,8; III p. LIX 17 cf. t. Ι 200,1. ep. 1187. 764) [*](1 δ’ Re 2 ἀπόρου Par Mor 3 τὰ εἰωθότα om Mor | μὴ Mor sed γρ τῷ μὴ in marg 6 γίνεται Par edd 9 οἳ Α οἴ Ρ | δὲ Par edd 10 ὤσαντο δὲ οὐ Par Mor) [*](12 εἴα Par Mor 20 γε Par sed γ eras δὲ Mor 23 διὰ Par Mor)

42. Ἕτερον δέ γε πρὸ τοῦδε, ἐν ᾧ πάλιν οἱ βασα- νισταί. μῖμός τις εἶναι φοβερὸς βουλόμενος τοῖς τὰ λάχανα πωλοῦσιν, ὅπως αἰτῶν ἀργύριον λαμβάνοι, ῥῆμά τι κακόηθες ἐπ’ αὐτοὺς ἀφῆκεν. ὁ δὲ διδασκάλῳ περὶ τούτων ὧσπερ ἐνὶ τῶν καλῶν κἀγαθῶν τῷ κατα- πτύστῳ μίμῳ χρησάμενος θήραν νυκτὸς τῶν ταῦτα πωλούντων ἐποιήσατο τὸ σείειν | τοῖς στρατιώταις [*](R III 153) ἐκδούς. τοῦ δὲ ἐπιστατοῦντος αὐτοῖς, ἀνδρὸς πολι- τευομένου, καλοῦντός με ἐπὶ συμμαχίαν ἧκον. πῶς δέ οὐκ ἔμελλον οὔτε ἀδικημάτων ὄντων εἴτε τι καὶ μικρὸν ἡμάρτανον, τοῦ καιροῦ τὴν αἰτίαν ἔχοντος;