Oratio 30

καὶ τὸ δι’ ὧν ὁ νόμος βούλεται γενέσθαι τὴν τιμωρίαν [*](19 οὐδὲ γὰρ τυμβωρύχον οἱ οἰκεῖοι τῶν παθόντων δηλονότι τιμωροῦνται V2) [*](2 αὐτῶν IV 3 εἰ] καὶ Μ | μέν om V 5 τεθεικότες Mai 11 τοῦτ᾿ V 13 ἐπιθι ναι U 16 μὲν inser I3 18 αὐτὸ τῷ V sed αὐτὸ τὸ ξίφος τώ ’κείνου τραχήλω in marg m2 αὐτῷ τὸ Μ αὑτῷ τὸ Monnier | τραχήλῳ inserui coll. Eur. Iph. Τ. 1460 19 ἐπὶ U et inser Ρ3 om reliqui libri 20 τυμβορύχον Μ | οὐδὲ τὸν προδότην Ι | τἄλλα ΒΜ 22 εἰσαγγελίαι Ι sed ΄ et ι in ras m3)

ἀρκοῦν οἶμαι τῷ δικάζοντι. ἀλλ’ οὗτοι μόνοι τῶν ἁπάντων περὶ ὧν κατηγόρουν ἐδίκαζον καὶ δικάσαντες αὐτοὶ τὰ τῶν δημίων ἐποίουν. τί δὴ ζητοῦντες; εἰργο- μένους ἐντεῦθεν τοὺς τὰ τῶν θεῶν τιμῶντας ἐπὶ τἀ- κείνων ἐνεχθῆναι. τουτὶ δ’ ἐστὶ πάντων εὐηθέστατον. τίς γὰρ οὐκ οἶδεν, ὡς αὐτοῖς οἷς ἔπαθον μᾶλλον ἢ πρὶν ἐν οἷς ἦσαν ταῦτα τεθαυμάκασιν; ὥσπερ οἱ τῶν σωμάτων ἐρῶντες ἐκ τοῦ κωλύεσθαι μὴ τοῦτο ποιεῖν μᾶλλον τοῦτο ποιοῦσι καὶ γίγνονται τῶν αὐτῶν ἐρα- σταὶ σφοδρότεροι.

εἰ δὲ ταῖς κατασκαφαῖς ἐγί- γνοντο τῆς γνώμης αἱ περὶ ταῦτα μεταβολαί, πάλαι ἂν σῇ ψήφῳ τὰ ἱερὰ κατέσκαπτο· πάλαι γὰρ ἂν ἡδέως ταύτην εἶδες τὴν μεταβολήν. ἀλλ᾿ ᾔδεις οὐ δυνησό- μενος. διὰ τοῦτ’ ἀπέσχου τῶν ἱερῶν τούτων. τους δ’, εἰ καί τι τοιοῦτον προσεδόκων, μετὰ σοῦ προσ- ἧκεν ἐλθεῖν ἐπ’ αὐτὸ καὶ μεταδοῦναι τῷ κρατοῦντι τῆς φιλοτιμίας. ἦν δέ, οἶμαι, μηδὲν ἁμαρτάνοντας κατορθοῦν ἅπερ Μέλον κάλλιον ἢ μετὰ τοῦ πλημ- μελεῖν.

28. Εἰ δέ σοι φήσουσί τινας ἑτέρους ὑπὸ τούτων 20 γεγενῆσθαι τῶν ἔργων καὶ μετ’ αὐτῶν εἶναι τῇ περὶ τοῦ θείου δόξῃ, μή σε λανθανέτωσαν δοκοῦντας, οὐ γεγενημένους λέγοντες. ἀφεστᾶσι μὲν γὰρ οὐδὲν [*](17 ἡ ἀντίθεσις ἀντιστατική V2 23 γεγενημένους] ἤτοι χριστιανούς suprascr Μ) [*](2 δικάζοντες V 3 δὲ Sinner 4 τὰ ’κείνων MV τὰ κείνων Ι Monnier 5 ἐνεχθῆναι Ι sed ἐ in ras m3 | δέ ἐστι Μ γάρ ἐστι Β 10 ἐγίνοντο V 14 διατοῦτ᾿ ΡΙΜ | ἀπέχου CUI sed in hoc in ἀπέσχου corr m3 | τούτοις U 15 τοιοῦτο PMV edd | μετασοῦ Ρ 16 μετὰ δοῦναι C 17 τῆς om C) [*](18 ἤπερ Β | πλημελεῖν CPUIM 20 δέ σοι verbis rursus incipit A (fol. 141) Got Re 23 ἧττον Ρ sed ἧττ In ras m2 et μᾶλλον in marg m3, BU)

[*](R II 177) λον | αὑτῶν, φασὶ δέ. τοῦτο δέ ἐστιν οὐκ ἐκεί- νους ἕτερα τιμᾶν ἀνθ’ ἑτέρων, ἀλλὰ τούτους πεφενα- κίσθαι. ἔρχονται μὲν γὰρ ἐπὶ τὰ φαινόμενα <καὶ> τούτων ὄχλον καὶ διὰ τῶν ἄλλων ὧν οὗτοι πορεύον- τᾶι, καταστάντες δὲ εἰς σχῆμα τὸ τῶν εὐχομένων ἢ οὐδένα καλοῦσιν ἢ τοὺς θεούς, οὐ καλῶς μὲν ἐκ τοῦ τοιούτου χωρίου, καλοῦσι δ’ οὖν. ὥσπερ οὖν ἐν ταῖς τραγῳδίαις ὁ τὸν τύραννον εἰσιὼν οὐκ ἔστι τύραννος, ἀλλ’ ὅπερ ἦν πρὸ τοῦ προσωπείου, οὕτω καὶ ἐκείνων ἕκαστος τηρεῖ μὲν αὑτὸν ἀκίνητον, δοκεῖ δὲ τούτοις κεκινῆσθαι.

καίτοι τί τὸ πρᾶγμα αὐτοῖς γεγένηται [*](R II 178) | βέλτιον, ὅταν λόγος μὲν ᾖ τὰ ’κείνων, τὸ δὲ ἔργον ἀπῇ; δεῖ γὰρ δὴ τά γε τοιαῦτα πείθειν, οὐ προσαναγκάζειν. εἰ δ’ ὁ μὴ τοῦτο δυνάμενος ἐκείνῳ [*](R II 179) χρήσεται, εἴργασται | μὲν οὐδέν, οἴεται δέ τουτὶ ἀσθενές]. λόγος δὲ μηδ’ ἐν τοῖς τούτων αὐτῶν τοῦτο ἐνεῖναι νόμοις, ἀλλ’ εὐδοκιμεῖν μὲν τὸ πείθειν, κακῶς δὲ ἀκούειν τὴν ἀνάγκην. τί οὖν μαίνεσθε κατὰ τῶν [*](8 Dem. de fals. leg. p. 418, 14. cf. Lib. t. III 376,7 R. Choric. Spart. § 30 (Arch. Jahrb. IX 180, 1) 11 sq. cf. t. II 287, 19 sq.) [*](14 τοῦτο] τὸ πείθειν et ἐκείνῳ] τῷ ἀναγκάζειν suprascr V2) [*](1 αὐτῶν ΑΡ sed in hoc ’ in ‘ corr m2, IBMV Got 3 ἐπὶ V sed om corrector (m2) qui verba inde ab ἔρχονται — 4 ἄλλων in marg praebet, om U et del Ρ2 | ἐπὶ τὸν UB et corrector (m2) in marg V, inser Ρ2 | καὶ inserui αὐξάνοντες vel simile aliquid excidisse coni Re 8 ἔτι Got 9 τοῦ om Got 10 αὐτὸν Ι) [*](12 τἀκείνων Β | κείνων Ι | δ’ Μ 14 ἐκείνου χοί 15 τουτὶ ἀοθενὲς inter δὲ et λόγος libri Got quod Re Anim in τουτὶ δὴ τὸ ἀσθενὲς (id quod leve et infirmum est) mutavit, ut emblema lectoris recte cancellavit in editione, verbo antece- denti οἴεται in ὃ ἵεται mutato male servavit Monnerius 16 μὴ δ’ PIBMV μὴ Got | αὑτῶν Got | τοῦτο inser Α om CM 17 μὲν om I 18 δ᾿ Re)

ἱερῶν, εἰ τὸ πείθειν μὲν οὐκ ἔστι, βιάζεσθαι δὲ <δεῖ>; σαφῶς γὰρ οὕτως καὶ τοὺς ὑμετέρους ἂν αὐτῶν παρα- βαίνοιτε νόμους.

30. Ἀλλὰ τὸ μηδ’ εἶναί φασιν ἱερὰ χρήσιμον εἶναι τῇ γῇ καὶ τοῖς ἐπ’ αὐτῆς ἀνθρώποις. ἐνταῦθα τοίνυν δεῖ μέν μοι πολλῆς, ὦ βασιλεῦ, τῆς παρρησίας, δέδοικα δὲ μή τινα λυπήσω τῶν ἐμαυτοῦ κρειττόνων. χωρείτω δ’ οὖν ὅμως ὁ λόγος ἒν τοῦτο ἀπαιτούμενος, τὴν ἀλή- θειαν.

31. Εἰπάτω γάρ μοί | τις τῶν τὰς μὲν πυρά- [*](R II 180) γρᾶς καὶ σφύρας καὶ ἄκμονας ἀφέντων, περὶ δὲ οὐρανοῦ καὶ τῶν τὸν οὐρανὸν ἐχόντων ἀξιούντων διαλέγεσθαι, ποτέροις ἀκολουθοῦντες οἱ τὰ μέγιστα ἀπὸ μικρῶν καὶ φαύλων τῶν πρώτων ἀφορμῶν Ῥω- μαὶοι δυνηθέντες ἐδυνήθησαν, τῷ <θεῷ> τούτων ἢ οἷς ἱερὰ καὶ βωμοὶ <καὶ> παρ’ ὧν ὅ τι χρὴ ποιεῖν ἢ μὴ ποιεῖν, ἤκουον διὰ τῶν μάντεων; Ἀγαμέμνονα δὲ τὸ πανταχοῦ τεθυκέναι πλέοντα ἐπ’ Ἴλιον αἰσχρῶς ἐπαν- ήγαγεν ἢ νενικηκότα τῆς Ἀθηνᾶς αὐτῷ τὸ τέλος εὑ- [*](11 Od. y 434 17 Aesch. Ag. 211 sq. γ 144 19 Od. α 327. II. η 26 et 30) [*](4 τοῦτό ἐστι τὸ συμφέρον κεφάλαιον A f V) [*](1 ἔστιν Got | βιάζεσθαι scripsi e PBU, ut etiam Monnerius coni, perperam tamen explicans: „si quidem illud non suadere, sed vim usurpare “ βιάζεσθε reliqui libri, sed ἑ (2) in ras Μ, edd | δεῖ inserui auctore Re 2 γὰρ Β sed γ et ρ in ras m2 | οὕτως U sed ς eras οὕτω Β | αὑτῶν Got | παραβαί- νετε Got 4 μὴ δ’ PIBMV Got 6 πολλῆς om Got 8 δ’ οὖν] δὲ Β 10 μοι τίς IBMV Got 12 τὸν om ΙΒ 15 θεῷ inserui om libri sed θεῶ δῆ supra τῷ scr V2, edd cf. p. 116, 13 16 καὶ om Β | <καὶ> inserui | ὅτι ΙΜ | χρῆ Got)

ρούσης; Ἡρακλέα δὲ τὸν πρὸ τούτου τὴν αὐτὴν καθε- λόντα πόλιν οὐ θυσίαις ἴσμεν τῶν θεῶν προσλαβόντα τὴν ῥοπήν;

ἔτι τοίνυν λαμπρὸς μὲν ὁ Μαράθων οὐ διὰ τοὺς μυρίους μᾶλλον Ἀθηναίων ἢ διὰ τὸν Ἡρακλέα καὶ Πάνα, θεία δὲ ἡ Σαλαμὶς οὐ διὰ τὰς <τρια- κοσίας> τῶν Ἑλλήνων μᾶλλον ναῦς ἢ τοὺς ἐξ συμμάχους, οἱ μετ’ ᾠδῆς τῆς αὑτῶν ἐπὶ τὴν ναυμαχίαν ἧκον. μυρίους <δ’> ἄν τις ἔχοι λέγειν πολέμους τῇ θεῶν εὐνοίᾳ κυβερνηθέντας καί, νὴ Δία γε, καὶ εἰρή- νῆς καὶ ἡσυχίας χρόνους.

33. Τὸ δὲ μέγιστον, οἱ μάλιστα τοῦτο τὸ μέρος ἀτιμάσαι δοκοῦντες καὶ ἄκοντες τετιμήκασι. τίνες οὗ- τοι; οἱ τὴν Ῥώμην τοῦ θύειν οὐ τολμήσαντες ἀφελἐ- [*](R II 181) σθαι. καίτοι | εἰ μὲν μάταιον ἅπαν τοῦτο τὸ περὶ τὰς θυσίας, τί μὴ τὸ μάταιον ἐκωλύθη; εἰ δὲ καὶ βλαβερόν, πῶς οὐ ταύτῃ γε μᾶλλον; εἰ δ’ ἐν ταῖς ἐκεῖ θυσίαις κεῖται τὸ βέβαιον τῆς ἀρχῆς, ἁπανταχοῦ δεῖ νομίζειν λυσιτελεῖν τὸ θύειν καὶ διδόναι τοὺς μὲν [*](1 Paus. V 14, 2. VIII 15, 5 4 cf. ad t. II 264, 13 5 cf. ad t. II 135, 12 7 Polem. decl. Ι § 35. II § 41 | Her. VIII 65. Plut. Them. 15 13 cf. Cod. Theod. XVI 10, 10 cum nota Gothofredi t. VI p. 272) [*](6 Δήμητραν καὶ Περσεφόνην P2IV2) [*](5 καὶ τὸν πάνα Μ | τριακοσίας (i. e. τ΄) inserendum con- ieci Mus. Rhen. XXXII 92 coll. t. II 26, 7. Aesch. Pers. 337. Her. VIII 48 et 82 7 αὐτῶν IV Got 8 δ’ inserui | λέγειν om Β 12 δοκοῦντες C sed τες add s 13 οἱ C sed ι ex υ corr s | τοῦ] τὸ V 16 καὶ om V | „mallem γε καὶ μᾶλλον“ Re 18 τελεῖν Got | καὶ μὴ διδόναι Ρ sed μὴ inser m2 et καὶ διδόναι in marg scr m3, BU | καὶ διδόναι τοῖς μὲν ἐν ῥώμη δαίμοσι, καὶ τοῖς ἐν τοῖς ἀγροῖς· οὕτω συντακτέον in marg V2)

ἐν Ρώμῃ δαίμονας τὰ μείζω, τοὺς δ’ ἐν τοῖς ἀγροῖς ἢ καὶ τοῖς ἄλλοις ἄστεσιν ἐλάττω, δέξαιτο δ’ ἄν τις εὖ φρονῶν καὶ τὰ τηλικαῦτα.