Oratio 30

ἰδοὺ γὰρ δὴ [*](R II 174) προκαλοῦμαι τοὺς κηδεμόνας τοῦδε τοῦ νόμου· τίς εἶδέ τινας τούτων τῶν ἀναστάτων ὑφ’ ὑμῶν γενομένων τεθυκότας ἐπὶ τῶν βωμῶν, ὡς ὁ νόμος οὐκ ἐᾷ; τίς νέος, τίς πρεσβύτης, τίς ἀνήρ, τὶς γυνή, τίς τῶν τὸν [*](17 cf. t. II 398,1) [*](2 πάντας om Β | τίς V 3 σοῦ Ρ sed ~ add m3 4 πο- λεμίους scripsi πολέμους libri edd | τῶν Got sed πῶς in marg 8 πράττουσιν Α Got | σοὶ ante καὶ inser Cobet Coll. 126 14 τὸ,’ τεθεικότα Got, sed τὸν εἰς τεθυκότα in marg | μὴ δὲ PIBMV 15 χλαμύδας Got sed γρ χλαμύδα in marg et not. p. 50 16 τὰ cancellavit Cobet l. l. 17 φλαυιανῷ Got 18 οὐδὲ πώποτε APIBM Got 19 προσκαλοῦμαι V 20 εἶδε scripsi cum Μ οἶδε reliqui libri edd | ἀναστάντων C sed ν (2) eras | ὑφ’ Ρ sed ‘ ex ’ corr et u in ras m5, I sed ὑ ex ἑ corr m3 ἐφ᾿ CAMV)

17. Οὐκ ἔθυσαν οὖν; ἐρήσεταί τις. πάνυ γε, [*](R II 175) ἀλλ’ ἐπὶ θοίνῃ καὶ ἀρίστῳ καὶ εὐωχίᾳ τῶν | βοῶν ἀλλαχοῦ σφαττομένων, βωμοῦ δὲ οὐδενὸς τὸ αἷμα δεχομένου οὐδὲ μέρους οὐδενὸς καομένου οὐδὲ οὐλῶν ἡγουμένων οὐδὲ σπονδῆς ἀκολουθούσης. εἰ δέ τινες συνελθόντες εἴς τι φαιδρὸν χωρίον μόσχον ἤ πρόβα- τὸν ἢ ἄμφω θύσαντες τὰ μὲν ἑψήσαντες, τὰ ὀπτή- ὁπτή- σαντες κατακλιθέντες ἐπὶ τῆς γῆς ἔφαγον, οὐκ οἶδ’ εἰ τινας οὗτοι παρέβαινον τῶν νόμων.

οὐδὲ γὰρ κε- κώλυκας ταῦτα, ὦ βασιλεῦ, νόμῳ, ἀλλ’ ἒν εἰπὼν δεῖν μὴ ποιεῖν τἄλλα πάντα ἀφῆκας. ὥστ’ εἰ καὶ μετὰ πάν- τῶν θυμιαμάτων συνέπινον, οὐ παρέβαινον νόμον οὐδέ γε εἰ πάντες ἐν ταῖς φιλοτησίαις ᾖδόν τε καὶ ἐκάλουν θεούς, εἰ μὴ καὶ τὴν οἴκοι δίαιταν γιγνομένην [*](6 ἀντίθεσις ἀντεγκληματική A2V2 9 ἡ λύσις μεταληπτικὴ ἀπὸ τοῦ τρόπου A2V2 18 ἓν] οἷον τὸ θύειν V2) [*](4 ἔλθοι | sed οι ex η corr m3 | ἂν inserui e V om reliqui libri edd 5 οὔτ᾿ (2) Re | οὐδ’ Re 6 ἐπιορκίαν C sed ν add s 7 ὡς om Got 12 καομένου V Re καιόμενον Got) [*](14 φαιδρὸν — 15 τὰ μὲν praemisso κείμενον in marg I3 16 κατακλιθέντες in marg I3 17 τινες V | τὸν νόμον IV) [*](19 num θύειν? | ἐφῆκας Cobet Misc. 142 at cf. t. II 129,23; 355, 20 20 θυμιαμάτων Β sed ω supra α (1) scr m2 22 οἰκοδίαιταν Got)

ἦν ἔθος πολλοὺς ἀγρότας εἰς | τοὺς γνωριμωτέρους συνιόντας ἐν ταῖς ἑοπ- [*](R II 176) ταῖς θύσαντας εἶτα εὐωχεῖσθαι. τοῦθ’ ἡνίκα ἐξῆν ποιεῖν, ἐποίουν. μετὰ ταῦτα πλὴν τοῦ θύειν ἡ περὶ τἄλλα ἔμεινεν ἐξουσία. καλούσης τοίνυν τῆς εἰωθυίας ἡμέρας ὑπήκουον καὶ οἷς ἀκίνδυνον ἐτίμων αὐτήν τε καὶ τὸ ἕδος. ὅτι δὲ καὶ θύειν ἄξιον, οὐδεὶς οὔτ’ εἶπεν οὔτ’ ἤκουσεν οὔτ’ ἔπεισεν οὔτ’ ἐπείσθη. οὐδ’ ἂν εἴποι τις τῶν ἐκείνοις ἐχθρῶν, ὡς ἢ αὐτόπτης θυσίας γέγο- νεν ἢ ὡς ἔχει τὸν μεμηνυκότα. εἰ δ’ ἦν ταῦτα ἢ τὸ ἕτερόν γε, τίς ἂν ἤνεγκε τούτους ἕλκοντας καὶ βοῶντας καὶ κατηγοροῦντας οὐκ ἐν τῷ Φλαβιανοῦ δικαστηρίῳ, ἀλλ’ ἐν τοῖς ὡς ἀληθῶς δικαστηρίοις; οὕτω γὰρ λον ᾤοντο ἂν ἀναιρήσειν τὸ θύειν ἀνελόντες τῶν τε- θυκότων τινάς.

ἀλλ’ οὐκ αὐτῶν ταῦτα εἶναι φήσουσι παραδιδόναι τοῖς ἀποκτενοῦσιν ἄνθρωπον, οὐδ’ ἢν τὰ δεινότατα εἰργασμένος ᾖ. ἐγὼ δὲ ὅσους μὲν ἐν στάσεσιν ἀπεκτόνασιν οὐδὲ τὴν τῆς προσηγο- [*](12 cf. p. 95, 17) [*](1 ἦν Re ἣν libri Got | ἀγρότας, scripsi cum ΒΜ ἀγροὺς reliqui libri sed ἀγρότας in marg C f, edd 4 μεταταῦτα ΙΒ MV 7 ἶδος AP Got ἔθος coni Orelli at cf. t. Ι 160, 18; t. II 290, 2 | ἄξιον Got sed ἠξίουν in marg 8 οὔτε (3) Got 9 ἐκείνης Β 10 ἔχει voce desinit fol. 140 in A; excidit folium unum quo continebantur verba τὸν μεμηνυκότα usque ad 101, 20 πλημμελεῖν. εἰ (cf. p. 81), quae omissa in Got Re (qui lacunam indicavit) in lucem protraxerunt e codice Ρ simul in- spectis U et Urb. 125 Vat. 81. 939 Angelus Mai in appendice editionis alterius Frontonis Romae 1823 p. 422 — 424, ex apo- grapho Barberini a Ι. Leopardi facto Ludovicus de Sinner, ex apographo codicis V a Gasda facto Maur. Schmidt Philol. XXII p. 175 — 177 11 ἤνεγκε] ἀνεῖχε Monnier | καὶ βοῶντας bis Μ sed alterum del m3 12 φλαβιανῶ Ι 17 ὅσους Ι sed υς in ras m3)

21. Εἰ δέ μοι γράμματα λέγουσιν ἀπὸ βίβλων αἷς φασιν ἐμμένειν, ἐγὼ τὰ πράγματα ἀντιθήσω τὰ παρὰ φαῦλον ἐκείνοις πεποιημένα. εἰ δὲ μὴ τοῦτο τοιοῦτον ἦν, οὐδ’ ἂν ἐτρύφων. νῦν δ’ ἴσμεν αὐτοὺς καὶ ὅπως χρῶνται μὲν ταῖς ἡμέραις, χρῶνται δὲ ταῖς νυξίν. οὔκουν ἦν εἰκὸς τοὺς οὐκ ὀκνοῦντας ἐκεῖνα τοῦτο [*](2 ἂν ἐνέγκῃ Ι sed ἀν praepos m3 ἐνέγκῃ ΒΜ 3 αὑτῶν Ρ sed ‘ in ras m2 αὐτῶν IMV | ἐπιμελείαις Ι sed ς add m3 4 οὔσῃ Ι sed ῃ in ras m3, V sed τῆ πενία suprascr m2 | ὀρφα- νοῖς Ι sed ῖ in ras m3 7 πικροτάτῳ scripsi πικροτέρῳ libri edd | γε om ΒΜ 8 τοῦ om V 9 εἶτ’ — 14 ὡμολογήκασιν citat Plan fol. 104 9 ἐκείνους μὲν Ι sed ους μὲν in ras m3 10 αἰτιαθέντες CI sed ε (2) in a corr C2I3, Β | ἀπόλλυτε Μ Plan 11 ὔ inserui cum Monnerio om libri Plan | τὸ om Plan | τὰ inserui cum Plan om libri edd 13 ἔκτειναν scripsi coll. 101, 3 ἔκριναν libri Plan edd | οὐ] οἱ Ι | μὴ δ’ libri Plan | ἀφορμὴν Mai Monnier 14 εὐπορεῖν Ι sed εὑ in ras m3 | ὡμο- λογήκασι Ι 15 εἰ Μ sed ε et ’ in ras m2 | βίβλων e βιβλίων corr I3 16 παραφαῦλον CU 17 φαύλων Mai Sinner | ἐκείνοις scripsi ἐκεῖνα libri sed ἐκείνοις in marg Μ2 19 τοῖς τοῖς (2) B | νυξί Ι 20 οὐκοῦν Ι sed in οὔκουν corr m3, Β Monnier | ταῦτα Μαι)

τεκμήριον δέ, ἦν ἄγαλμα ἐν Βεροίᾳ τῇ πόλει χαλκοῦν, Ἀσκληπιὸς ἐν εἴδει τοῦ Κλεινίου παιδὸς τοῦ καλοῦ καὶ ἡ τέχνη τὴν φύσιν ἐμιμεῖτο, τοσοῦτον δὲ ἦν τὸ τῆς ὥρας, ὥστε καὶ οἷς ὑπῆρχεν αὐτὸν καθ’ ἡμέραν ὁρᾶν, εἶναι τῆς θέας ὅμως ἐπιθυμίαν. τούτῳ θύεσθαι θυσίας οὐδεὶς οὕτως δής, ὡς εἰπεῖν ἂν τολμῆσαι. τοῦτο τοίνυν, ὦ βασιλεῦ, τὸ τοιοῦτον πολλῷ μέν, ὡς εἰκός, πόνῳ, λαμπρᾷ δὲ ἠκριβωμένον ψυχῇ κατακέκοπται καὶ οἴχεται, καὶ τὰς Φειδίου χεῖρας πολλαὶ διενείμαντο. διὰ ποῖον αἷμα; διὰ ποίαν μάχαιραν; διὰ ποίαν ἔξω τῶν νόμων θερα- πείαν;

ὥσπερ οὖν ἐνταῦθα καίτοι θυσίαν οὐδεμίαν εἰπεῖν ἔχοντες ὅμως πολλὰ μέρη τὸν Ἀλκιβιάδην, μᾶλ- λον δὲ τὸν Ἀσκληπιὸν ἔτεμνον ἀποκοσμοῦντες τὴν πόλιν τοῖς περὶ τὸ ἄγαλμα, οὕτω χρὴ νομίζειν αὐτοῖς καὶ τὰ περὶ τοὺς ἀγροὺς ἐσχηκέναι. τέθυκε μὲν ἱερεῖον οὐδείς, ἐν οἷς δὲ καμόντες αὑτοὺς ἀνέπαυον ἱεροῖς, ταῦτα ἀνῄρηται μείζω τε ὁμοίως καὶ ἐλάττω. καὶ νε- ναυαγηκόσιν οἱ ταῦτα παθόντες ἐοίκασιν ἀνθρώποις ἐκπεσοῦσι τῶν νεῶν ἐφ’ ὧν ἔπλεον.

24. Πότεροι τοίνυν τῶν δίκην ὀφειλόντων εἰσίν, οἱ τετηρηκότες τοὺς νόμους ἢ οἱ τὴν αὑτῶν βούλησιν ἀντ’ ἐκείνων πεποιημένοι; εἰ γὰρ δεινὸν μέν, ὦ βασι- λεῦ, τὸ τοῖς ὑπὸ σοῦ γραφεῖσιν ἀπειθεῖν, φαίνονται δὲ πεισθέντες μὲν οἱ μὴ τεθυκότες, ἐναντία δὲ πεποι- ηκότες οἱ διαφθείραντες ἃ μένειν τοῖς ἔχουσιν ἐδέ- δοκτό σοι, οἱ δίκην εἰληφότες ἐν αὐτῷ τῷ λαβεῖν ὀφείλουσιν· ἣν γὰρ οὐ προσῆκεν ἔλαβον ζῆν μὲν ἐάσαντες οἷς ἐνεκάλουν, ἃ δ’ οὐκ ἦν αἰτιάσασθαι τῶν γε ἀψύχων ὄντα κατεσκαφότες.

25. Καὶ μὴν εἰ καὶ σφόδρα τοῦτο ἦν ἀδίκημα, τὸ μὲν ἀξίους δεῖξαι δίκης ἐκείνους τούτων ἦν, τὸ δὲ ἐπιθεῖναι τὴν δίκην τοῦ δικαστοῦ. δικαστοῦ δὲ οὐκ ἦν ἀπορῆσαι τῶν ἐθνῶν ὑπ’ αὐτοῖς ὄντων ἁπάντων. οὕτω καὶ τοὺς φονέας οἱ τῶν ἀπεσφαγμένων οἰκεῖοι τιμωροῦνται λόγοις μὲν τοῖς παρ’ ἑαυτῶν, ψήφῳ δὲ τῇ τῶν δικαζόντων. οὐδεὶς δὲ ἁρπάσας ἐπὶ τὸν ἀνδροφό- νον ξίφος προστίθησιν αὐτὸ τῷ ’κείνου <τραχήλῳ> σάμενος ἀντὶ τοῦ δικαστηρίου τῇ χειρί, οὐδὲ γὰρ ἐπὶ τυμβωρύχον οὐδὲ προδότην οὐδὲ τῶν τὰ ἄλλα ἀδι- κούντων οὐδένα οὔτε πρότερον οὔθ’ ὕστερον, ἀλλ’ ἀντὶ τῶν ξιφῶν εἰσαγγελίαι καὶ γραφαὶ καὶ δίκαι.

καὶ τὸ δι’ ὧν ὁ νόμος βούλεται γενέσθαι τὴν τιμωρίαν [*](19 οὐδὲ γὰρ τυμβωρύχον οἱ οἰκεῖοι τῶν παθόντων δηλονότι τιμωροῦνται V2) [*](2 αὐτῶν IV 3 εἰ] καὶ Μ | μέν om V 5 τεθεικότες Mai 11 τοῦτ᾿ V 13 ἐπιθι ναι U 16 μὲν inser I3 18 αὐτὸ τῷ V sed αὐτὸ τὸ ξίφος τώ ’κείνου τραχήλω in marg m2 αὐτῷ τὸ Μ αὑτῷ τὸ Monnier | τραχήλῳ inserui coll. Eur. Iph. Τ. 1460 19 ἐπὶ U et inser Ρ3 om reliqui libri 20 τυμβορύχον Μ | οὐδὲ τὸν προδότην Ι | τἄλλα ΒΜ 22 εἰσαγγελίαι Ι sed ΄ et ι in ras m3)

εἰ δὲ ταῖς κατασκαφαῖς ἐγί- γνοντο τῆς γνώμης αἱ περὶ ταῦτα μεταβολαί, πάλαι ἂν σῇ ψήφῳ τὰ ἱερὰ κατέσκαπτο· πάλαι γὰρ ἂν ἡδέως ταύτην εἶδες τὴν μεταβολήν. ἀλλ᾿ ᾔδεις οὐ δυνησό- μενος. διὰ τοῦτ’ ἀπέσχου τῶν ἱερῶν τούτων. τους δ’, εἰ καί τι τοιοῦτον προσεδόκων, μετὰ σοῦ προσ- ἧκεν ἐλθεῖν ἐπ’ αὐτὸ καὶ μεταδοῦναι τῷ κρατοῦντι τῆς φιλοτιμίας. ἦν δέ, οἶμαι, μηδὲν ἁμαρτάνοντας κατορθοῦν ἅπερ Μέλον κάλλιον ἢ μετὰ τοῦ πλημ- μελεῖν.

28. Εἰ δέ σοι φήσουσί τινας ἑτέρους ὑπὸ τούτων 20 γεγενῆσθαι τῶν ἔργων καὶ μετ’ αὐτῶν εἶναι τῇ περὶ τοῦ θείου δόξῃ, μή σε λανθανέτωσαν δοκοῦντας, οὐ γεγενημένους λέγοντες. ἀφεστᾶσι μὲν γὰρ οὐδὲν [*](17 ἡ ἀντίθεσις ἀντιστατική V2 23 γεγενημένους] ἤτοι χριστιανούς suprascr Μ) [*](2 δικάζοντες V 3 δὲ Sinner 4 τὰ ’κείνων MV τὰ κείνων Ι Monnier 5 ἐνεχθῆναι Ι sed ἐ in ras m3 | δέ ἐστι Μ γάρ ἐστι Β 10 ἐγίνοντο V 14 διατοῦτ᾿ ΡΙΜ | ἀπέχου CUI sed in hoc in ἀπέσχου corr m3 | τούτοις U 15 τοιοῦτο PMV edd | μετασοῦ Ρ 16 μετὰ δοῦναι C 17 τῆς om C) [*](18 ἤπερ Β | πλημελεῖν CPUIM 20 δέ σοι verbis rursus incipit A (fol. 141) Got Re 23 ἧττον Ρ sed ἧττ In ras m2 et μᾶλλον in marg m3, BU)

καίτοι τί τὸ πρᾶγμα αὐτοῖς γεγένηται [*](R II 178) | βέλτιον, ὅταν λόγος μὲν ᾖ τὰ ’κείνων, τὸ δὲ ἔργον ἀπῇ; δεῖ γὰρ δὴ τά γε τοιαῦτα πείθειν, οὐ προσαναγκάζειν. εἰ δ’ ὁ μὴ τοῦτο δυνάμενος ἐκείνῳ [*](R II 179) χρήσεται, εἴργασται | μὲν οὐδέν, οἴεται δέ τουτὶ ἀσθενές]. λόγος δὲ μηδ’ ἐν τοῖς τούτων αὐτῶν τοῦτο ἐνεῖναι νόμοις, ἀλλ’ εὐδοκιμεῖν μὲν τὸ πείθειν, κακῶς δὲ ἀκούειν τὴν ἀνάγκην. τί οὖν μαίνεσθε κατὰ τῶν [*](8 Dem. de fals. leg. p. 418, 14. cf. Lib. t. III 376,7 R. Choric. Spart. § 30 (Arch. Jahrb. IX 180, 1) 11 sq. cf. t. II 287, 19 sq.) [*](14 τοῦτο] τὸ πείθειν et ἐκείνῳ] τῷ ἀναγκάζειν suprascr V2) [*](1 αὐτῶν ΑΡ sed in hoc ’ in ‘ corr m2, IBMV Got 3 ἐπὶ V sed om corrector (m2) qui verba inde ab ἔρχονται — 4 ἄλλων in marg praebet, om U et del Ρ2 | ἐπὶ τὸν UB et corrector (m2) in marg V, inser Ρ2 | καὶ inserui αὐξάνοντες vel simile aliquid excidisse coni Re 8 ἔτι Got 9 τοῦ om Got 10 αὐτὸν Ι) [*](12 τἀκείνων Β | κείνων Ι | δ’ Μ 14 ἐκείνου χοί 15 τουτὶ ἀοθενὲς inter δὲ et λόγος libri Got quod Re Anim in τουτὶ δὴ τὸ ἀσθενὲς (id quod leve et infirmum est) mutavit, ut emblema lectoris recte cancellavit in editione, verbo antece- denti οἴεται in ὃ ἵεται mutato male servavit Monnerius 16 μὴ δ’ PIBMV μὴ Got | αὑτῶν Got | τοῦτο inser Α om CM 17 μὲν om I 18 δ᾿ Re)

30. Ἀλλὰ τὸ μηδ’ εἶναί φασιν ἱερὰ χρήσιμον εἶναι τῇ γῇ καὶ τοῖς ἐπ’ αὐτῆς ἀνθρώποις. ἐνταῦθα τοίνυν δεῖ μέν μοι πολλῆς, ὦ βασιλεῦ, τῆς παρρησίας, δέδοικα δὲ μή τινα λυπήσω τῶν ἐμαυτοῦ κρειττόνων. χωρείτω δ’ οὖν ὅμως ὁ λόγος ἒν τοῦτο ἀπαιτούμενος, τὴν ἀλή- θειαν.

31. Εἰπάτω γάρ μοί | τις τῶν τὰς μὲν πυρά- [*](R II 180) γρᾶς καὶ σφύρας καὶ ἄκμονας ἀφέντων, περὶ δὲ οὐρανοῦ καὶ τῶν τὸν οὐρανὸν ἐχόντων ἀξιούντων διαλέγεσθαι, ποτέροις ἀκολουθοῦντες οἱ τὰ μέγιστα ἀπὸ μικρῶν καὶ φαύλων τῶν πρώτων ἀφορμῶν Ῥω- μαὶοι δυνηθέντες ἐδυνήθησαν, τῷ <θεῷ> τούτων ἢ οἷς ἱερὰ καὶ βωμοὶ <καὶ> παρ’ ὧν ὅ τι χρὴ ποιεῖν ἢ μὴ ποιεῖν, ἤκουον διὰ τῶν μάντεων; Ἀγαμέμνονα δὲ τὸ πανταχοῦ τεθυκέναι πλέοντα ἐπ’ Ἴλιον αἰσχρῶς ἐπαν- ήγαγεν ἢ νενικηκότα τῆς Ἀθηνᾶς αὐτῷ τὸ τέλος εὑ- [*](11 Od. y 434 17 Aesch. Ag. 211 sq. γ 144 19 Od. α 327. II. η 26 et 30) [*](4 τοῦτό ἐστι τὸ συμφέρον κεφάλαιον A f V) [*](1 ἔστιν Got | βιάζεσθαι scripsi e PBU, ut etiam Monnerius coni, perperam tamen explicans: „si quidem illud non suadere, sed vim usurpare “ βιάζεσθε reliqui libri, sed ἑ (2) in ras Μ, edd | δεῖ inserui auctore Re 2 γὰρ Β sed γ et ρ in ras m2 | οὕτως U sed ς eras οὕτω Β | αὑτῶν Got | παραβαί- νετε Got 4 μὴ δ’ PIBMV Got 6 πολλῆς om Got 8 δ’ οὖν] δὲ Β 10 μοι τίς IBMV Got 12 τὸν om ΙΒ 15 θεῷ inserui om libri sed θεῶ δῆ supra τῷ scr V2, edd cf. p. 116, 13 16 καὶ om Β | <καὶ> inserui | ὅτι ΙΜ | χρῆ Got)