Oratio 30

Ἐπὶ πολλῶν πρότερον συμβουλῶν, ὦ βα- [*](R II 156) σιλεῦ, δόξας σοι τοῦ προσήκοντος τετυχηκέναι καὶ τῶν τἀναντία καὶ βουλομένων καὶ λεγόντων τῷ βελτίω παραινεῖν κεκρατηκὼς | ἥκω ταὐτὸ καὶ νῦν ποιή- [*](R II 156) σῶν ἀπὸ τῆς αὐτῆς ἐλπίδος. σὺ δὲ μάλιστα μὲν καὶ νῦν πεισθείης· εἰ δὲ μή, μήτοι νομίσῃς τοῖς σοῖς ἐχ- θρὸν εἶναι πράγμασι τὸν εἰρηκότα λογιζόμενος μὲν ἄνευ τῶν ἄλλων τὸ μέγεθος τῆς τιμῆς ἦς με τετίμη- [*](C = codex Chisianus) [*](A = Monacensis (olim Augustanus) 483) [*](Ρ = Palatinus gr. 282) [*](U = Urbinas gr. 126) [*](V = Vindobonensis phil. gr. XCIII) [*](I = Marcianus append. XCI 2) [*](Β = Barberinus II 41) [*](M = Marcianus gr. 437) [*](8 cf. t. II 237, 5 sq. R 10 cf. t. II 439, 9. 511, 14 R. t. Ι 241, 13. Eunap. vit. t. I 7, 23 sq.) [*](1 Πρὸς — βασιλέα scripsi om CA edd πρὸς βασιλέα Ρ Macar fol. 89v (vide ad p. 88, 11 sq.) πρὸς τὸν βασιλέα Β πρὸς τὸν βασιλέα θεοδόσιον Μ πρὸς αὐτὸν U εἰς τὸν βασιλέα θεο- δόσιον Ι post ἱερῶν ἱερῶν τοῦ αὐτοῦ λόγος V λ ante ὑπὲρ Α λβ in marg Β rubr εἰκοστὸς πρῶτος post ἱερῶν V rubr, μια- ρῶν ἱερῶν αὐτοῦ Macar 5 καὶ (1) om Ι 6 ταὐτὸ καὶ νῦν] καὶ νῦν ταὐτὸ Ι ταὐτὸν Β 7 μὲν] νῦν τοί 9 πράγμασιν Got 10 τὸ μέγεθος Ρ sed ο μ in ras m2)

2. Δόξω μὲν οὖν οὐκ ὀλίγοις κίνδυνον πολὺν ἔχου- σιν ἐπιχειρεῖν ὑπὲρ ἱερῶν σοὶ καὶ τοῦ μὴ δεῖν κακῶς αὐτὰ πάσχειν ᾗπερ νῦν, μέλλων διαλέγεσθαι, δοκοῦσι δέ [*](R II 157) μοι πλεῖστον ἁμαρτάνειν τῆς σῆς φύσεως | οἱ τοῦτο τὸ δέος ἔχοντες. ὀργίλου μὲν γὰρ οἶμαι καὶ χαλεποῦ τὸ εἰ τι λέγοιτο τῶν οὐκ ἀρεσκόντων αὐτῷ, χωρεῖν εὐθέως ἐπὶ τὴν τῶν εἰρημένων δίκην, ἠπίου δὲ καὶ φιλανθρώπου καὶ πρᾴου, ταῦτα δὴ τὰ σά, τὸ μὴ δέχεσθαι μόνον τὴν οὐκ ἐπαινουμένην ὑφ’ ἑαυτοῦ συμβουλήν. οὗ γὰρ τοῦ πεισθῆναί τε καὶ μὴ κύριος ὁ τῶν λόγων ἀκροώμενος, οὔτε φεύγειν τὴν ἀκρό- ασιν ἄξιον οὐκ οὔσης βλάβης ἐντεῦθεν οὐδεμιᾶς οὔτ’ εἰ μὴ κατὰ νοῦν εἴη τὰ λεγόμενα, χαλεπαίνειν τε καὶ τιμωρίαν ζητεῖν, εἴ τις ἃ βέλτιστα ἔχειν ὑπελάμβανε, ταῦτα ἐθάρρησεν εἰπεῖν.

δέομαι οὖν εἰς ἐμέ τε τείνειν τὸν λέγοντα τὴν ὄψιν, ὦ βασιλεῦ, [*](14 cf. t. II 393, 2. 428, 9 sq.) [*](3 διὸ Ι sed in δι’ ὃ corr m2, ΒΜ 4 λέίειν Got 5 δὲ Got 8 δεῖν Β sed εῖν in ras m2 9 ἤπερ Got 11 τὸ om PU 11 ὀργίλου — 16 συμβουλήν citat praemissis verbis τοῦ πρὸς βασιλέα ὑπὲρ τῶν μιαρῶν ἱερῶν αὐτοῦ Macar fol. 89 v 11 γὰρ om Macar 12 τὸ τὸ Ι om I ἠπίου AP 14 πράου PIBM Got | ταῦτα — σά om Macar | τὸ om Got 16 ὑφ’ Re ἐφ’ libri excepto U qui om, Macar Got 6 τοῦ 1 sed ῦ in ras m3 et supra o eras 18 οὐδὲ μιᾶς Α 19 οὐδ’ Got 20 τὰ Got 21 ὑπελάμβανεν ΑΡ | ταῦτ’ V 22 σε Sintenis | τεῖναι V | τὴν ὄψιν ὦ βασιλεῦ τὸν λέγοντα V)

4. Οἱ πρῶτοι φανέντες ἐπὶ γῆς, ὦ βασιλεῦ, τὰ μετέωρα καταλαβόντες | σπηλαίοις τε καὶ καλύβαις [*](R II 158) αὑτοὺς διασώζοντες θεῶν εὐθὺς ἔννοιαν λαβόντες καὶ γνόντες ὁπόσον ἡ ’κείνων εὔνοια τοῖς ἀνθρώποις, ἱερά τε οἷα εἰκὸς τοὺς πρώτους φύντας, καὶ ἀγάλματα σφίσιν αὐτοῖς ἐποίησαν. τῶν πραγμάτων δὲ εἰς πόλεις προελθόντων ἤδη τῆς περὶ ταῦτα τέχνης εἰς τοῦτο ἀποχρώσης πολλαὶ μὲν ἐν ὑπωρείαις, πολλαὶ δὲ ἐν πεδίοις ἐφάνησαν, ἐν ἑκάστῃ δὲ μετὰ τὸ τεῖχος ἀρχὴ τοῦ λοιποῦ σώματος | ἱερὰ καὶ νεῴ. παρὰ γὰρ [*](R II 159) δὴ τῶν τοιούτων κυβερνητῶν ἡγοῦντο μεγίστην αὑτοῖς καὶ τὴν ἀσφάλειαν ἔσεσθαι.

κἂν ἐπέλθῃς τὴν γῆν ἅπασαν ἣν οἱ Ῥωμαῖοι νέμονται, πανταχοῦ τοῦτο εὑ- ῥήσεις, ἐπεὶ κἀν τῇ μετὰ τὴν μεγίστην πρώτῃ νεῴ τινες ἔτ’ εἰσιν, εἰ καὶ τῶν τιμῶν ἐστέρηνται, ὀλίγοι μὲν ἐκ πάνυ πολλῶν, οὐ μὴν ἐξῆλθέ γε ἅπαν ἐξ αὐ- [*](1 Dem. de fals. leg. p. 348, 14 10 Dem. ep. ad Phil. p. 157, 17 21 Constantinopoli cf. t. II 240, 15) [*](1 καί σε Re | βουλομένοις Re 6 λόγων Μ 8 Οἱ — 9 μετέωρα om Got post εἰρημένων καταλαβόντες, lacuna indi- cata 10 αὐτοὺς Got | ἔννοιαν Ι sed ἔν in ras m3 εὔνοιαν Got 11 ἡ ἐκείνων I sed ἡ ’ ex ἑ corr m3 ἡ κείνων Got ἡ ἐκείνων Re 13 <παρὰ> σφίσιν? 14 προσελθόντων 17 νεώ IBMV Got 18 αὑτοῖς Re αὐτοῖς U αὐτοῖς reliqui libri Got 21 νεώι CA νεώ UIBMV)

6. Παίδων τοίνυν ἡμῶν ὄντων καθαιρεῖ μὲν τὸν περιυβρίσαντα τὴν Ῥώμην ὁ Γαλατῶν ἐπ’ αὐτὸν ἀγα- γὼν στρατόπεδον, οἳ θεοῖς ἐπῆλθον πρότερον εὐξά- [*](R II 161) μένοι, κρατήσας δὲ καὶ ἀνδρὸς | ἐπ’ ἐκείνῳ ταῖς πόλεσιν ἀνθεῖν παρεσχηκότος ἡγησάμενος αὑτῷ λυσι- τελεῖν ἕτερόν τινα νομίζειν θεὸν εἰς μὲν τὴν τῆς πό- [*](R II 162) λέως περὶ ἣν ἐσπούδασε ποίησιν | τοῖς ἱεροῖς ἐχρήσατο χρήμασι, τῆς κατὰ νόμους δὲ θεραπείας ἐκί- νησεν οὐδὲ ἕν, ἀλλ’ ἦν μὲν ἐν τοῖς ἱεροῖς πενία, παρῆν δὲ ὁρᾶν ἅπαντα τἄλλα πληρούμενα.

κατα- βάσης δὲ τῆς ἀρχῆς ἐπὶ τὸν ἐξ ἐκείνου, μᾶλλον δὲ τοῦ [*](R II 163) σχήματος, | ὡς τό γε κρατεῖν ἑτέρων ἦν, οἷς ἡ ἐξ ἀρχῆς παιδαγωγία καὶ τὸ μέχρι παντὸς ἶσον δύνασθαι παρέσχεν, οὗτος οὖν ἐν τῷ κελεύεσθαι παρ’ αὐτῶν βασιλεύων ἄλλα τε οὐ καλὰ πείθεται καὶ μηκέτ’ εἶναι [*](6 Maxentium. cf. Zos. II 16 9 Licinii. cf. Zos. II 28. Iul. Conv. p. 328 D sq. 12 cf. or. LXV t. III 436, 17 sq R 20 Cod. Theod. XVI 10, 2. 4. 5. 6) [*](16 Κωνστάντιον λέγει τὸν τοῦ μεγάλου Κωνσταντίνου υἱόν P3) [*](1 τούτων Μ 2 οἱ ῥωμαῖοι Β 4 μετ’ αὐτὴν V 5 αὐτῶν Ι Got 7 γνώμην Got | αὐτοῦ V 9 ἐκείνω Ι sed είνω ex εῖνο corr m3 ἐκείνω Β sed ’ et ~ et ω add m2 10 αὑτῷ Ρ sed ‘ in ras m3 αὐτῶ IV Got ἀυτῶ U 13 χρή- μασιν Α 14 οὐδὲν ἓν Got 15 ὁρᾶν om Β | τἆλλα A 16 ἐξεκείνου Β 17 ἡ inser I3 | ἐξαρχῆς BV 18 ἴσον] εἶναι Β) [*](19 οὖν inser I3)

σὺ μὲν οὖν οὔθ’ ἱερὰ κεκλεῖσθαι <ἐκέλευσας> οὔτε μηδένα οὔτε πῦρ οὔτε λιβανωτὸν οὔτε τὰς ἀπὸ τῶν ἄλλων θυμιαμάτων τιμὰς ἐξήλασας τῶν νεῶν οὐδὲ τῶν μῶν, οἱ δὲ μελανειμονοῦντες οὗτοι καὶ πλείω μὲν τῶν ἐλεφάντων ἐσθίοντες, πόνον δὲ παρέχοντες τῷ πλήθει τῶν ἐκπωμάτων | τοῖς δι’ ᾀσμάτων αὐτοῖς παρα- [*](R II 165) πέμπουσι τὸ ποτόν, συγκρύπτοντες δὲ ταῦτα ὠχρότητι τῇ διὰ τέχνης αὐτοῖς πεπορισμένῃ μένοντος, ὦ βασιλεῦ, καὶ κρατοῦντος τοῦ νόμου θέουσιν ἐφ’ ἱερὰ ξύλα ροντες καὶ | λίθους καὶ σίδηρον, οἱ δὲ καὶ ἄνευ [*](R II 166) τούτων χεῖρας καὶ πόδας. ἔπειτα Μυσῶν λεία καθαι- [*](3 cf. t. II 371,1 5 t. II 391,5; 433,1; 518,16 6 Dion. Cass. LVI 31, 3 | Cod. Theod. XVI 10,7. cf. p. 80 not. 3 19 cf. t. I 476, 6. t. II 22, 12) [*](1 Ἰουλιανὸν P3 ὤφειλεν, 6 τι δεδρακότος P3) [*](9 κεκλεῖσθαι] τὸ σχῆμα ἀτελές. λείπει τὸ ἐκέλευσας C f) [*](12 σημείωσαι περὶ μοναχῶν τι φλυαρεῖ ὁ Κρονόληρος CA περὶ τῶν μοναχῶν ὁ λόγος Ρ3) [*](1 ᾿κείνου Ι sed ’ inser m3 ἐκείνου Β κείνου edd 3 ὅ τι <δὲ> δεδρακὼς ἢ μέλλων <ἀπέθανεν>, ἀφίημι coni Re μὲν τίνα I 4 τινων inser I3 om Μ 9 ἐκέλευσας inserui auctore Re cf. schol. 12 μελανειμοῦντες I 17 τοῦ om U)

τολμᾶται μὲν οὖν κἀν ταῖς πό- λεσι, τὸ πολὺ δὲ ἐν τοῖς ἀγροῖς. καὶ πολλοὶ μὲν οἱ καθ’ [*](R II 167) ἕκαστον πολέμιοι, | ἐπὶ δὲ μυρίοις κακοῖς τὸ διε- σπαρμένον τοῦτ’ ἀθροίζεται καὶ λόγον ἀλλήλους ἀπαι- τοῦσι τῶν εἰργασμένων καὶ αἰσχύνη τὸ μὴ μέγιστα ἠδικηκέναι. χωροῦσι τοίνυν διὰ τῶν ἀγρῶν ὥσπερ χείμαρροι κατασύροντες διὰ τῶν ἱερῶν τοὺς ἀγρούς. ὅτου γὰρ ἂν ἱερὸν ἐκκόψωσιν ἀγροῦ, οὗτος τετύφλω- ταί τε καὶ κεῖται καὶ τέθνηκε. ψυχὴ γάρ, ὦ βασιλεῦ, τοῖς ἀγροῖς τὰ ἱερὰ προοίμια τῆς ἐν τοῖς ἀγροῖς κτί- σεως γεγενημένα καὶ διὰ πολλῶν γενεῶν εἰς τοὺς νῦν ὄντας ἀφιγμένα.

καὶ τοῖς γεωργοῦσιν ἐν αὐτοῖς αἱ ἐλπίδες ὅσαι περί τε ἀνδρῶν καὶ γυναικῶν καὶ τέκνων καὶ βοῶν καὶ τῆς σπειρομένης γῆς καὶ τῆς πεφυτευμένης. ὁ δὲ τοῦτο πεπονθὼς ἀγρὸς ἀπολώ- λεκε καὶ τῶν γεωργῶν μετὰ τῶν ἐλπίδων τὸ πρόθυ- μον· μάτην γὰρ ἡγοῦνται πονήσειν τῶν εἰς δέον τοὺς πόνους ἀγόντων ἐστερημένοι θεῶν. τῆς γῆς δὲ οὐκέθ᾿ [*](R II 168) ὁμοίων | πόνων ἀπολαυούσης οὐδ’ ἂν ἴσος ὁ τόκος [*](1 κατασκαπτομένων Ι sed σκαπτο in ras 3 — 4 litt m3 5 ταῦτα post οὖν inser coni Re 9 τὰ ante μέγιστα inser coni Re 11 χείμαρροι in χειμάρροι corr V2 (cf. schol. Ven. A ad ll. δ 452) 12 οὗτος scripsi cum Re Anim et Cobeto Coll. 126 τούτῳ PU edd τοῦτο reliqui libri, sed τούτω suprascr V2, in τούτω corr I3 13 ψυχή. post τέθνηκε inser Re, quod improbanerunt Cobet et Monnier | κτίσεως C sed ι in η corr f κτήσεως IBMV 17 τε Ι sed ε in ras m3 19 ὅδε Got 22 τῆς γῆς — 93, 1 ἀπαντῴη citat Plan fol. 104 22 δ’ Plan 23 ἶσος Ρ sed ~ in ΄ corr m3, Plan ἴσως Got)

11. Οὕτως ἐπὶ τὰ μέγιστα τῶν πραγμάτων βαδίζει τὰ διὰ τὴν τούτων ἀσέλγειαν κατὰ τῶν ἀγρῶν τολ- μωμένα, οἱ φασὶ μὲν τοῖς ἱεροῖς πολεμεῖν, ἔστι δὲ οὗτος ὁ πόλεμος πόρος τῶν μὲν τοῖς ναοῖς ἐγκειμένων, τῶν δὲ τὰ ὄντα τοῖς ταλαιπώροις ἁρπαζόντων τά τε κείμενα αὐτοῖς ἀπὸ τῆς γῆς καὶ ἃ τρέφουσιν. ὥστ ἀπέρχονται φέροντες οἱ ἐπελθόντες τὰ τῶν ἐκπεπο- λιορκημένων. τοῖς δὲ οὐκ ἀρκεῖ ταῦτα, ἀλλὰ καὶ γῆν σφετερίζονται τὴν τοῦ δεῖνος ἱερὰν εἶναι λέγοντες, | καὶ πολλοὶ τῶν πατρῴων ἐστέρηνται δι’ ὀνόματος [*](R II 169) οὐκ ἀληθοῦς. οἱ δ’ ἐκ τῶν ἑτέρων τρυφῶσι κακῶν οἱ τῷ πεινῆν, ὥς φασι, τὸν αὑτῶν θεραπεύοντες θεόν. ἢν δ’ οἱ πεπορθημένοι παρὰ τὸν ἐν ἄστει ποιμένα, καλοῦσι γὰρ οὕτως ἄνδρα οὐ πάνυ χρηστόν, ἢν οὖν ἐλθόντες ὀδύρωνται λέγοντες ἃ ἠδίκηνται, ὁ ποιμὴν οὗτος τοὺς μὲν ἐπῄνεσε, τοὺς δὲ ἀπήλασεν ὡς ἐν τῷ μὴ μείζω πεπονθέναι κεκερδακότας.

καίτοι τῆς μὲν σῆς ἀρχῆς, ὦ βασιλεῦ, καὶ οὗτοι, τοσούτῳ δὲ χρη- σιμώτεροι τῶν ἀδικούντων αὐτούς, ὅσῳ τῶν ἀργούν- των οἱ ἐργαζόμενοι. οἱ μὲν γὰρ ταῖς μελίτταις, οἱ δὲ [*](7 cf. t. Ι 248, 22 sq. 11 Zos. V 23) [*](2 ἐν βλάβῃ] ἐβλάβη V | φόβος Β sed ρ in marg m. rec. 6 ἐστὶ Re 7 λαοῖς Got 11 δ’ Re 13 πολὺ ἁ | πατρῴων ΡΙΒ 14 οἳ A οἵ P ΄ in ras m2, IBMV | δὲ Re 15 τὸν αὑτῶν om Got τὸν I sed ὸν in ras ex ῶν ut videtur corr m3 αὑτῶν I sed ‘ ex ’ corr m3 αὐτῶν V 16 ἢν] οἱ Β | δὲ Re 17 ἢν οὖν om V 18 συνελθόντες V 20 κεκερ- δακότας Α sed post α (1) ras 1 litt κεκερδακότες Β 21 σῆς 1 sed σ e τ corr m3)

καί- τοι τοῦτο τί ἕτερόν ἐστιν ἢ ἐν εἰρήνῃ πολεμεῖσθαι τοὺς γεωργούς; οὐδὲν γὰρ αὐτοῖς ἐλάττους ποιεῖ τὰς συμφορὰς τὸ παρὰ τῶν οἰκείων πάσχειν κακῶς, εἰ μὴ καὶ δεινότερον τὸ οὓς εἰκότως ἂν ἐν ταραχαῖς εἶχον συμμάχους, ὑπὸ τούτων ἐν ἡσυχίας καιρῷ πάσχειν οἷα διῆλθον.

14. Καίτοι τί μαθών, ὦ βασιλεῦ, τὰς δυνάμεις συνέχεις καὶ ὅπλα κατασκευάζῃ καὶ στρατηγοῖς κοινο- λογῇ καὶ τοὺς μὲν ἐκπέμπεις οἷ συμφέρει, τοῖς δὲ ἐπιστέλλεις ὑπὲρ τῶν ἐπειγόντων, τοῖς δὲ ἀντεπιστέλ- λεις ὑπὲρ ὧν ἐρωτῶσι; τὰ δὲ τείχη ταῦτα τὰ καινὰ [*](R II 172) καὶ οἱ θερινοὶ πόνοι τί βούλεται ταυτὶ | πάντα καὶ ποῖ βλέπει; καὶ τί προξενεῖ ταῖς τε πόλεσι καὶ τοῖς ἀγροῖς τὸ ζῆν τε ἐν ἀδείᾳ καὶ καθεύδειν ἀκρι- [*](1 ἀκούσωσιν I sed ν add m3 | ἀγρὸν I sed ὸ in ras m3 2 τί BV 3 στρατιᾶς ΙΒΜ 5 τοῖς λῃσταῖς? | καὶ inserui e V om reliqui libri edd 7 οἳ Got 9 γεωργῶν Got, γρ γεωργιῶν in notis p. 49 | αὐτοὺς IMV Got 11 ante τοὺς ras 3 litt Μ | αὐτοὺς I sed ὺ in ῖ corr m3 13 καὶ inser I3 | τὸ] τοὺς Μ 16 τί — 17 κατασκευάζῃ praemisso Λιβάνιος citat Thom. Μ. s. ν. κατασκευάζω p. 215, 1 R 17 κοινολογῇ I sed η ex εῖ corr m3 18 πέμπεις B | οἷς Got 18 τοῖς — 19 ἐπειγόντων om Got 19 ἐπιστέλλεις I sed στέλλεις in marg3 | ὑπὲρ τῶν ἐπειγόντων in marg I3 22 τε om IBMV 23 τε om Μ)

15. Παραβαίνοντας γάρ φησι τὸν οὐκ ἐῶντα θύειν νόμον καὶ θύοντας ἐτιμωρούμεθα. ψεύ- δονται, ταῦτα ὅταν λέγωσιν, ὦ βασιλεῦ. οὐδεὶς γὰρ οὕτω θρασὺς τούτων δὴ τῶν τῆς ἀγορᾶς ἀπείρων, ὡς ἀξιοῦν εἷναι κυριώτερος νόμου, νόμον δὲ ὅταν εἴπω, τὸν τεθεικότα λέγω. πιστεύεις οὖν, ὡς οἱ μηδὲ τὴν τοῦ πράκτορος | χλαμύδα φέροντες οὗτοι βασι- [*](R II 173) λείας ἂν κατεφρόνουν; ταυτὶ δὲ τὰ παρὰ τούτων ἐλέ- γετο μὲν καὶ παρὰ Φλαβιανῷ πολλάκις, ἠλέγχθη δὲ οὐδεπώποτε. οὐδὲ | γὰρ νῦν.