Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

Ὁ οὖν ποταμός, φησίν, ὁ ἐκπορευόμενος έξ Ἑδέμ εἰς τέσσαρας ἀφορίζεται ἀρχάς, ὀχετοὺς τέσσαρας, τουτέστιν εἰς τέσσαρας αἰσθήσεις τοῦ γεννωμένου. ὄρασιν, [ἀκοήν,] ὄσφρησιν, γεῦσιν καὶ ἁφήν. γὰρ ὲ́χει μόνας τὰς αὶσθήσεις ἐν τῷ παραδείσῳ πλασσόμενον τὸ παιδίον. οὺτος, θηδίν, έστὶν ὁ νόμος, ὃν ἔθηκε Μωσῆς, καὶ πρὸς τοῦτον αὐτὸν τὸν νόμον γέγραπται τῶν βιβλίων ἕκαστον, ὡς <αἱ>

δηλοῦσι. τὸ πρῶτον βιβλίον Γένεσις· ἤρκει, φησί, πρὸς γνῶσιν τῶν ὅλων ἡ ἐπιγραφὴ τοῦ βιβλίου. αὕτη γάρ. φησίν, ἐστὶν ἡ ὅρασις. εἰς ἥν όφορίζεται ποταμοῦ σχίσις ἡ μία· έθεάθη γὰρ ἀ κόσμος ἐν ὁράσει. έπιγργαφὴ βιβλίου δευτέρου Ἔζοδος· ἔδει γὰρ τὸ γεννηθέν.

τὴν Ἐρυθρὰν διοδεῦσαν θάλασσαν, ἐλθεῖν ἐπὶ τὴν ἔρημον — Ἑρυ- θρὰν δέ λέγει, φασί, τὸ αἶμα — καὶ γεύσασθαι πικρὸν ὔδωρ. πικρὸν γάρ, φηδίν, ἐοτὶ τὸ ὕδωρ τὸ μετὰ τὴν Ἑρυθρὰν θάλασσαν, ὄπερ ἐστπὶν ὁδὸς τῆς κατὰ τὸν βίον γνώσεως τῶν ἐπιπόνων ὁδευομένη καὶ πικρῶν.

στραφὲν δὲ ὑπὸ Μωσέως, τουτέστι τοῦ λόγου, τὸ πικρὸν ἐκεῖνο γίνεται γλυκύ. καὶ ὄτι ταῦθ᾿ οὕτως οὔτως ἕχει, πόντων ἐστὶν ἀκοῦσαι κατὰ τοὺς ποιητὰς λεrόντων·

Ἀρκεῖ, φησί, <τὸ> λεχθὲν ὑπὸ τῶν ἐθνῶν πρὸς ἐπίγνωσιν τῶν ὅλων τοῖς ἔχουσιν ἀκοὰς (τῆς ἀκ)οῆς· τούτου γάρ, φῇσιν. ὁ γευσάμενος τοῦ καρποῦ ὑπὸ τῆς Κίρκης οὐκ ἀπεθηριῶθη μόνος, ἀλλὰ καὶ τοὺς [*](2 ff vgl. [Galen] Abh. Akad. Berl. 1895 S. 37 1ff — 7 Gen. 2, 10, vgl. v 9, 14 — 7 Exod. 15, —26, vgl. V 7, 39 — 24 Homer L ι 304—306) [*](5 < > Cruice 9 Miller. Das ör fehlt im folgenden, und sein Fehlen wird Ζ. 10 begründet 12 + αἱ ö. 15 σχίσις, über L ein (u?) Ρ 16 ἐπιγραφικὴ We. ἡ έπιγραθὴ ó.): αὖ γραφὴ Ρ? aber obere älte von V unkenntlich, dann Riß, αὖ έπιγραφὴ? Miller 18 φησί? Miller τῶν Cruiee 20 f πικρῶς Ρ 26 δύναταιτε Ρ 27 + τὸ Miller 28 (τῆς ἀκ)οῆς Gö. (o in Ρ nicht ganz kenntlich) nach alttest. ἀκοῇ ἀγοέειν (Mark 4 u. ö. εἴ τις ἔχει ὦτα ἀκοίειν): (ὑπακ)οῆς)

πιστὸς δὲ ἀνὴρ καὶ ἀγαπώμενος ὑπὸ τῆς φαρμακίδος ἐκείνης τὸν τὸν γαλακτώης καὶ θεῖον ἐκεῖνον καρπόν, φησίν, εὑρίσκεται. Δευϊτιον ὁμοίως τὸ τρίτον βιβλίον, ὅπερ ἐστὶν ἡ ὄσφρηδιε <ἢ> ἀναπνοή. θυσιῶν γάρ ἐστι καὶ προσφορῶν ἐκεῖνο τὸ βιβλίον. ὅπου δέ ἐστι θυσία, ὀσμή τις εὐωδίας ἀπὸ τῆς θυδίας διὰ τῶν θυμιαμάτων γίνεται· περὶ ἤν εὐωδίαν ὄσφρησιν εἶναι δδ(. . .)ριον.

Ἄριθμοὶ τὸ τὸ τέταρτον τῶν βιβλίων· γεῦσιν γεῦσιν λέγει, λόγος ἐνεργεῖ· γὰρ τοῦ τοῦ αλεῖν πάντα ἀριθμοῦ τάξει καλεῖται. Δευτερονόμιον δέ, φησίν, ἐστὶ πρὸς τὴν ἁφὴν τοῦ πεπλασμένου παι δίου ἐπιγεγραμμένον.

ὥστερ γὰρ ἡ ἁφὴ τὰ ὑπὸ τῶν ἄλλων αὶσθήσεων ἁραθέτα θιγοῦσα ἀνακεθαλαιοῦτοι καὶ βεβαιοῖ, σκληρὸν ἢ θερ- μὸν ἢ γλίσχρον δοκιμάσασα, οὕτως τὸ πέμπτον βιβλίον τοῦ νόμου ἀνακεφαλαίωσις ἐστι τῶν πρὸ αὐτοῦ γραφέντων τεσσάρων.

Πάντα οὖν, φημί, τὰ ἀγέννητά ἐστιν ἐν ἡμῖν δυνάμει, οὐκ ἐνεργείᾳ, ὡς ἡ γραμματικὴ ἢ γεωμετρική. ἐὰν οὖν τύχῃ τοῦ λόγου τοῦ προσήκοντος καὶ διδασκαλίας καὶ στραφήσεται τὸ πικρὸν εἰς γλυκύ, τουτέστι »αί ζιβύναι εἰς δπέρανα καὶ αἱ μάχαιραι εἰς ἄροτρα« οὐκ έ)σται ὄχυρα καὶ ξύλα τὰ γεννώμενα <ἀφανιζόμενα> πυρί, ἀλλὰ ἀλλὰ τέλ·ειος ἐξεικονισμένος, ὡς ἔφην, ἴσος καὶ ομοιος τῇ ἀγεννήτων καὶ ἀπεράντῳ δυνάμει.

ἐὰν δὲ μείνῃ δένδρον μόνον, καρπὸν μὴ ποιοῦν, <μὴ> ἒξεικονισμένον ἀφανίξεται. »ἔγγὺς γάρ που«, ἀξίνη παρὰ τὰς ῤίξας τοῦ σένδρου· πᾶν δένδρον, φησί, μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται καὶ εὶς πῦρ βάλλεται.‘

Ἔστιν οὖν κατὰ τὸν Σίμωνα τὸ μακάριον καὶ ἄφθαρτιον ἐκεῖνο ἐν παντὶ κεκρυμμένον δυνάμει, οὐκ ένεργεᾳ, ὅπερ ἐστὶν ὁ ὲοτώς, οτάς, στησόμενος· ἑστὼς ἄνω ἐν τῇ ἀγεννήτῳ ἀγεννήτῳ στὰς [*](9f Gemeint ist die Zunge als Organ der γεῦσις und des λόγος — 16f vgl. V 19, 1. 2. VI 12, 3 — 18 vgl. VI 15, 4 — 19 Jes. 2, 4 — —24 vgl. VI 9, 9 —20ff vgl. VI 12, 3 —23 —25 Matth. 3, 10; Luk. 3, 9, Vgl. V 8, 31 — μακάριον καὶ ἄφθαπτον] vgl. Epicurea Ρ. 71 Usener — 28 ff vgl. Clem. Recogn. II 7) [*](2 ἐνεβίβασε Ρ 6 + ἤ Miller 9 δ . . . ριον Ρ, ρ nicht ganz sicher, der auf δ folgende Buchstabe hatte den Accent: δοκιμαστήριον G"o., δεῖ κριτήριον Cruice, beides zu lang; κριτήριον δ statt κ) We., nach S. 123, 13; δ΄ μόριον Diels als Glossem des Folgenden 14 γλίσχρον <ἢ ψυχρὸν> Cruice 17 ἢ] ἡ Ρ, vgl. S. 138, 21, ἤ ἡ We. 20 + ἀφανιζόμεla We., vgl. VI 9, 11 23 + μὴ Gö.,)