Refutatio Omnium Haeresium (= Philosophumena)

Ἐπὰν δὲ χλευάζων λήξῃ, φαίνεται κατὰ τοῦ ἐδάφους πυρώδης Ἀσκληπιός. εἶτα θεὶς ἐν μέσῳ λεκάνην πλήρη ὕδατος πάντας καλεῖ τοὺς θεοὺς καὶ παραγίνονται. ἐγκύψας γὰρ ὁ παρὼν ἐν τῇ λεκάνῃ ὄψεται πάντας καὶ τὴν Ἄρτεμιν ἅμα σκύλακας ὑλακτοῦντας ἄγουσαν. οὐκ ὀκνήσομεν δὲ καὶ τούτων τὴν ἱστορίαν ὡς ἐπιχειροῦσι διηγήσασθαι.

τῷ γὰρ λέβητι τῆς πίσσης ὡς ἐμβράσσοντι καθίησι τὰς χεῖρας· ὄζος <δὲ> καὶ νίτρον ἐμβαλὼν καὶ πίσσαν ὑγρὰν ὑποκαίει τὸν τὸ δὲ ὄζος ἅμα τῷ νίτρῳ μιγὲν ἀντιλαμβανόμενον θέρμης μικρᾶς κινεῖ τὴν πίσσαν ὡς μέχρι τῆς ἐπιφανείας κινεῖν πομφόλυγας καὶ φαντασίαν μόνην παρέχειν ζέοντος· φθάνει δὲ καὶ τὰς χεῖρας πολλάκις ἅλμῃ νιψάμενος, δι᾿ ὃ οὐ πάνυ τι καίει, κἂν ἀληθῶς ζέῃ· εἰ δὲ μυρσίνῃ καὶ νίτρῳ καὶ σμύρνῃ μετ’ ὄξους μίξας ἐπιχρίσας ἀπονίψει τὰς χεῖρας ἅλμῃ πλειστάκις, οὐ καίεται· τοὺς δὲ πόδας οὐ καίεται ἰχθυοκόλλᾳ καὶ σαλαμάνδρᾳ χρισάμενος.

τοῦ δὲ τὴν πυραμίδα καίεσθαι δᾳδίου δίκην, οὖσαν λίθον, αὕτη αἰτία· γῆ μέν ἐστι Κρητικὴ τὸ μὲν σχῆμα πεπλασμένη πυραμίς, τὸ δὲ χρῶμα ὡς λίθος γαλακτικός, κατασκευάζεται δὲ τοῦτον τὸν τρόπον· βρέξας ἐλαίῳ πλείονι τὴν βῶλον, θεὶς ἐπ’ ἀνθράκων, ὀπτήσας καὶ πάλιν βρέξας καὶ καύσας δεύτερον καὶ τρίτον [*](8 Apul. Apol. 42: puerum in aqua simulacrum Mercurii contemplantem, Abt S. 245ff) [*](1 πλώοντα Meineke: ἁπλόεντα Ρ, πλώσαντα Roeper κελανόν oder διαύλου Meineke If τε δίαυλον ἅπασιν ἶσον τελέσ᾿ ἀνδράσι θνητοῖσι Ρ, verb. Wilamowitz, Comment. gramm. III 30 Ζ. 3 gibt die Etymologie von Κωκυτοῦ) πᾶσιν ἴσον τελέσαντ᾿ ἄνδρεσσι <κατα> θνήτοισιν Miller 3 ἄκλυτα oder ἄκριτα 4 αὖτις Meineke ἀμειδὴ τίς Ρ, verb. Miller φερσεφονείης (so) Ρ 5 ἴτ’ ἐφέπεις Ρ, σ rot über der Linie Τρίκης Meineke: θρήκης, τ über θ Ρ ἕδος εἰς Ρ 6 ἴτ᾿ ἐπὶ Ρ ἀονίαν Ρ, Ἱαονίην Diels 7 + πρόμος Gö., χορὸς Meineke + Meineke 8f πυρρώδης Ρ 9 πλήρην Ρ 10 περὶ ἀσκληπίου καὶ ἀρτέμιδος rot a. Rande Ρ 11 ἄγουσιν Ρ 13 λέβητι μεστῷ πίσσης ö., vgl. S. 61, 13 πίσσης μεστῷ βράσσοντι? We. ὡσεὶ βράσσοντι Kroll bei Ga. ἐμβράσοντι Ρ 14 + δὲ ö. 16 πομφόλυγγας Ρ 17 ξέοντος 18 μυρσήνη Ρ 19 ἀπονίψειε We. 20 ἰχθυοκο Ρ 21 χρησάμενος Ρ τοῖ, Diels: τὸ Ρ 23 ὡς λίθος zweimal in Ρ)

καὶ δᾳδίων κεχρισμένων αὐτορρύτων κηκίδων τε κενῶν ἔνδον πῦρ ἐχουσῶν καπνὸν [δὲ] ἐκ τοῦ στόματος ἀνίει ἐγχρονίσας καὶ πῦρ κηκῖδι ἐμβαλὼν καὶ τῷ στυπείῳ συμπεριβαλὼν καὶ φυσῶν ἐν τῷ στόματι. τό γε μὴν περικείμενον τῇ λεκάνῃ σινδόνιον, ἐφ’ ὃ τίθησι τοὺς ἄνθρακας, διὰ τὴν ὑποκειμένην ἅλμην οὐκ ἐκαίετο. καὶ αὐτὸ δὲ ἦν ἅλμῃ προβεβρεγμένον, εἶτα κεχρισμένον ᾠοῦ τὸ λευκὸν μεθ’ ὑγρᾶς στυπτηρίας. εἰ δὲ καὶ χυλὸν ἀειζώου τις τούτοις μετ᾿ ὄζους ἐπιμίξειεν καὶ πρὸ πολλοῦ σφόδρα καταχρίσαι χρόνου, βαφὲν τῷ φαρμάκῳ μένει παντελῶς ἄκαυστον.

Ἐπεὶ μὲν οὖν [παρὰ] τῶν παρ’ αὐτοῖς ἀπορρήτων συντόμως τὰς δυνάμεις ἐξεθέμεθα εὔκολόν τε τὴν † μετ᾿ αὐτοῖς κατάγνωσιν ἐδείξαμεν, οὐδὲ τοῦτο σιωπᾶν βουλόμεθα ὄν ἀναγκαῖον, ὡς σφραγῖδας λύοντες ἐσφραγισμένα τὰ γράμματα αὐταῖς ταὶς σφραγῖσιν ἀποδιδόασι· πίσσαν καὶ ῥητίνην καὶ θεῖον, ἔτι δὲ ἄσφαλτον ἴσα τήξαντες κολλυρίων σχήματι πλάσαντες φυλάττουσι· καιρὸς δὲ ὅταν ᾖ λύειν γραμματίδιον, τὴν γλῶσσαν ἐλαίῳ δεύσαντες, εἶτα ἐξ αὐτῆς τὴν σφραγῖδα χρίσαντες, πυρὶ συμμέτρῳ τὸ φάρμακον θερμάναντες ἐπιφέρουσι τῇ σφραγῖδι καὶ μέχρι ἂν παγῇ παντελῶς ἐῶσι, καὶ τούτῳ δίκην σημάντρου χρῶνται.

φασὶ δὲ καὶ [αὐ]τὸν κηρὸν μετὰ πευκίνης ῥητίνης τὸ παραπλήσιον ποιεῖν κοὶ μαστίχης μέρη δύο μετὰ ξηρᾶς ἀσφάλτου μέρους. καὶ θεῖον δὲ μόνον ἐπιεικῶς ποιεῖ καὶ γύψου δὲ ἄνθος μεθ’ ὕδατος διειμένον καὶ κόμμεως [ὡς]· τοῦτο μὲν δὴ καὶ πρὸς τὸ σφραγίσαι μόλιβδον τετηκότα ποιεῖ κάλλιστα.

καὶ τό) διὰ τοῦ Τυρρηνικοῦ δὲ κηροῦ καὶ ῥητίνης φρυκτῆς καὶ πίσσης καὶ ἀσφάλτου <καὶ> μαστίχης καὶ λείας μαρμάρου, ἴσων ἑψομένων, τῶν μὲν ἄλλων ὡν ἔφην ἐστὶ μὲν βέλτιον, τὸ δὲ διὰ τῆς γύψου οὐκ ἔλαττον. οὕτως μὲν οὖν καὶ τὰς σφραγῖδας λύειν ἐπιχει- [*](16 ff ähnliches Recept in Lucians Alexander C. 21; s. K. Fr. Hermann, Gött. Nachr. 1852 S. 108—110, Ga. S. 13 f — 23 Pap. Par. ed. Wessely 2969 ῥητίνῃ ἐκ πέτεος) [*](3 σπένδοντος Gö.: σπεύδοντος Ρ πυρρὰ Ρ 4 Satzabteilng αὐτορύτων Ρ 5 κικίδων Ρ δὲ > Ga. 6 κικίδι Ρ 12 μενεῖ? 13 παρὰ > Gö., περὶ Miller 14 μετ’ αὐτοῖς] μέθοδον αὐτῶν (und Gö., κατ’ αὐτῶν We. 15 περὶ τοῦ διαλύειν σφραγῖδα rot a. Rande 17 ἔστι δὲ Ρ 18 ἶσα Ρ κολληρίων Ρ (ω fast wie ο): κολλυρίου Gö. Ρ τὸν We.: αὐτὸν Ρ (= μονον Ζ. 24 Diels) διειμένου Ρ ὡς Ρ: > Gö., Diels 27 + τὸ Gö. φρυκτῆς Miller: φρικτῆς Ρ, φορυκτῆς ö. 28 + καὶ Miller)

νῦν δὲ ἡ πολλῶν δυναμένων σωθῆναι νέων φροντὶς ἔπεισε διδάξαι καὶ προειπεῖν φυλακῆς ἕνεκεν ὡς γὰρ χρήσεταί τις αὐταῖς πρὸς κακοῦ μάθησιν, οὕτω τις ἕτερος μαθὼν φυλάξεται. καὶ αὐτοὶ δὲ οἱ τοῦ βίου λυμεῶνες μάγοι αἰσχ·υνθήσονται τῇ τέχνῃ χρώμενοι. μαθόντες δὲ ἀφ᾿ ἡμῶν ταῦτα προ(μηνυθέντα) ἐμποδισθήσονται τυχὸν τῆς ἀπονοίας. ἵνα δὲ μὴ λύηται ταύτῃ ἡ σφραγίς, στέαρ ὕειον καὶ τρίχας τῷ κηρῷ τις μίξας σφραγιζέτω.

Ἀλλ᾿ οὐδὲ τὴν λεκανομαντείαν αὐτῶν οὖσαν πανούργημα σιωπήσομαι. οἴκημα γάρ τι κεκλεισμένον σκευάσαντες καὶ κυάνῳ τὸν ὄροφον χρίσαντες εἰς δὴ τὸ † παρὸν ἐπάγονται σκεύη τινὰ κυάνεα καὶ ἀνατείνουσι, μέση δὲ λεκάνη κατὰ τῆς γῆς ὕδατος μεστὴ τίθεται, ἣ τὴν ἀντανάκλασιν τῆς κυάνου προσπεσοῦσαν δίκην οὐρανοῦ ἐνδείκνυσιν.

ἔχει δὲ καὶ στόμιόν τι τὸ ἔδαφος λεληθός, ᾧ ἐπικειμένη ἡ λεκάνη τὸν μὲν πυθμένα ἔχει ὑαλοῦν, αὐτὴ δέ ἐστι πετρίνη· ὕπεστι δὲ οἶκος λεληθώς, εἰς ὂν συμπορευόμενοι οἱ συμπαικται σχήματα ὧν ἂν βούληται δεινύναι ὁ μάγος θεῶν καὶ δαιμόνων ἐνδυσάμενοι ἐμφαίνουσιν, οὓς Μορῶν ὁ πλανώμενος τὸ πανούργημα καταπέπληγε τῶν μάγων καὶ λοιπὸν πάντα πιστεύει τὰ ὑπ᾿ αὐτοῦ ῥηθησόμενα.

Δαίμονα δὲ ποιεῖ καίεσθαι, ἐν τοίχῳ διατυπώσας σχῆμα ὃ βούλεται, εἶτα λαθραίως ἐπιχρίει φαρμάκῳ μεμιγένῳ τῷδε τῷ τρόπῳ, λακωνικῷ καὶ ἀσφάλτῳ ζακυνθίᾳ· εἶτα ὡς ἀποφοιβάζων βάζων τὴν λαμπάδα προσφέρει τῷ τοίχῳ, τὸ δὲ φάρμακον ἐκλάμψαν καίεται.

Ἑκάτην δὲ δοκεῖν ἔμπυρον διατρέχειν έν ἀέρι οὕτω τεχνάζεται· συμπαίκτην τινὰ κρύψας ἐν τόπῳ ᾦ βούλεται, παραλαβὼν τοὺς πλανωμένους πείθει λέγων δείξειν διιππεύουσαν δι’ ἀέρος ἔμπυρον τὴν δαίμονα· οἷς παραγγέλλει τὰς ὄψεις ταχὺ φυλάσσεσθαι ἡνίκα ἴδωσιν έν ἀέρι τὴν φλόγα, καλυψαμένους τε ἐπὶ πρόσωπον πίπτειν, ἕως αὐτὸς καλεῖ, καὶ ταῦτα διδάξας ἐν ἀσελήνῳ νυκτὶ δι’ ἐπῶν οὕτως φθέγγεται· [*](1 ὤκνουν Miller: οὐκ ἂν Ρ 2 κατατάξαιεν τῆ Ρ ὀρρωδῶν? We., ἐννοῶν Diels 7 προμηνυθέντα We. (7 Lettern unleserlich): προδιδαχθέντα ö. 8 ταύτῃ ö.: αὕτη Ρ περὶ τοῦ ἀδιάλυτον τὴν σφραγῖδα μένειν a. Rande Ρ 8 ἕνα — 9 σφραγιζέτω setzt auf Ζ. 1 vor ταύτας hinauf oder > Cruize 11 περὶ λεκανομαντείας rot a. Rande Ρ (nicht ἱκαν.) κυάνῳ Miller: κυανῶ Ρ 12 δὴ Gö.: δὲ Ρ τὸ ὑπερῷον We., τὸ φανερὸν Cruize 13 ὕδ. μέση Ρ 14 τοῦ κυανοῦ Ga. 16 ὑαλοῦν Ga.: ὑάλου Ρ αὕτη Ρ πετρίνη Miller: πρηνὴς Ρ ὕπεστι Gö.: ὑπέστη Ρ 20 αὐτῶν? We. 21 περὶ φαντασίας δαιμόνων rot a. Rande Ρ, 2124 nach Ga. Erklärung der Asklepios- Erscheinung C. 32 22 nach τρόπῳ Miller 24 περὶ ἑκάτης a. Rande Ρ 27 δι᾿ ἱσπεύουσαν Ρ 30 καλῇ Miller)