Historia ecclesiastica (fragmenta ap. Photium)

Philostorgius

Philostorgius. Kirchengeschichte. Bidez, Josef, editor. Leipzig: Hinrich, 1913.

1. Ὅτι τῷ φιλοστοργίῳ ὁ ἔννατος λόγος Ἀετίου χειρῶν ὑπερφυῆ ἔργα Εὐνομίου τε καὶ Λεοντίου διαπλάττει· κα δὴ καὶ Κανδίδου καὶ Εὐαγρίου καὶ Ἀρριανοῦ καὶ φλωρεντίου καὶ μάλιστά γε Θεοφίλου τοῦ Ἰδοῦ, καί τινων ἄλλων οὓς ὴ οὐτὴ τῆς ἀσεβείας λύσσα θερμο- τέρους ἐπεδείκνυ. καὶ ταῦτα κατὰ τὸ ἀπιθανώτατον άναπλάττοντι οὐδεμία παρῆν αἴσθησις τῆς ἀτοπίας ἀνακουφίζουσα.

2. Ὅτι Μωσῆς, φησίν, τοὺς περὶ Ἰαννὴν καὶ Ἰαμβρὴν ἐν ἕλκεσι κολασάμενος, καὶ τὴν θατέρου τούτων μητέρα τῷ θανάτῳ παρε- πέμψατο.

3. Ὅτι Οὐάλης, φησίν, ἐκ τῶν Ἰλλυριῶν ἐπὶ τὴν Κωνσταντινούπολιν ἀφικόμενος διὰ τιμῆς εἶχεν Εὐδόξιον. καὶ δυνάμενος μάλιστα ταῖς πρὸς Εὐνόμιον ὑποσχέσεσι πέρας ἐπιθεῖναι, τὴν γνώμην οὐκ εἶχεν συντρέχουσαν ὁ Εὐδόξιος. ἀλλὰ καὶ Εὐζωΐῳ παρῆν ὁ αὐτὸς καιρὸς ἄδειαν διδοὺς πράττειν ἅπερ ἐν Ἀντιοχείᾳ ὑπὲρ τῶν αὐτῶν συνοδικῶς διεπράξατο. τοσοῦτον δὲ αὐτῶν ἑκάτερος ἐδέησεν μνήμην ἔχειν ἐκείνων, ὥστε ὁ μὲν Εὐζώϊος εἰς τὸ κακολογεῖν τοὺς ἄνδρας ὧν ὑπερήσπιζεν ἀπετρέπετο. οὐρανοβάτας ἐπ' ἐκκλησίας εἰρωνευόμενος τοὺς ἀμφὶ τὸν Ἀέτιον, Αἰθιόπιόν τε τὸν Θεόφι,λον ἐξυβρίζων, ὥσπερ οὐκ εὐσεβείας καὶ πίστεως τῶν ἀγώνων ὄντων, ἀλλὰ χρωμάτων ἐκλογῆς καὶ γένους. ὁ δὲ Εὐδόξιος ἄλλα τε κατ’ αὐτῶν ἀπερρίπτει καὶ ἐπ' ἐκκλησίας· »ἀσεβεῖς μὲν αὐτούς, φησίν, οὐ λέγων, ὅπερ θέλουσιν ἀκούειν, ἵνα μὴ δόξῃ εὐπρόσωπος αὐτῶν ἡ ἀπόστασις εἶναι, λοιμοὺς μέντοι αὐτοὺς λέγω.«

[*](4 f s. ob. S. 36, 31 fl — 8 11 Tim. 3, 8 — 12 vgl. Sozomen. VI 7, 9. Theodoret H. E. IV 12, 4. Gregor. Nyss. C. Eunom. I PG 45, 288 D — 18 f vgl. Epiphan. Haeres. 76 PG 42, 549 B. Basil. G. Eanom. 1 12 f. Gregor. Nazianz. Orat. XXVIl 9 — 19 vgl. Gregor. Nyss. ebd. 26 A 3 — 23 f vgl. Act. 24, 5. Prov. 22, 10 u. oft im AT)[*](1 Titel rot geschrieben B Ι 8 ἰαμβρὴν, ὴν aus ῆν corr., B Ι 14 ὁ αὐτὸς] ὡσαύτως Val. Ι 17 ἐκείνων aus ἐκεῖνον corr. B Ι 18 ὑπερήσπισεν Bochart οὐρανοβάτας Val. ὀυνοβάστασ ob mit Wortspiel (ἀέτιος — ἀετός) ? ? vgl. Epipb. Basil. Greg. Naz. u. unt. S. 126, 12 Ι 19 αἰθιόπόν τε sie B, ich corrigiere ἐξυβρίζειν ed. Ι 22 λέγω Val., wohl möglich; vgl. z. B. Anm. zu S. 117, 9 u. 113,2)
117

4. Ὄτι κατὰ τὸ καρτερὸν οἱ περὶ Ἀέτιον καὶ Εὐνόμιον τῶν περὶ [*](Phot.) Εὐδόξιον διαστάντες καὶ Εὐζώϊον, τὴν μὲν Κωνσταντινούπολιν Φλωρεντίῳ ἐφεῖσαν. αὐτῶν δὲ ὁ μὲν Ἀέτιος ἐπὶ τὴν Λέσβον ἀποπλεῖ, κἀκεῖ περὶ Μιτυλήνην ἐν ἀγρῷ τινι διέτριβεν, τοὺς ἀφικνουμένους λόγοις δεξιούμενος· δῶρον δ’ ἦν ὁ ἀγρὸς Ἰουλιανοῦ τοῦ βασιλέως τῆς πρὸς αὐτὸν διαθέσεως σύμβολον. ὁ δὲ Εὐνόμιος ἐπὶ τὴν Καλχηδόνα διάρας, ἐν αὐτῇ κατά τινα κῆπον, οἰκεῖον κτῆμα πλησιάζον τοῖς ἐπιθαλαττίοις τείχεσιν, ἐποιεῖτο τὴν δίαιταν, οὐδ’ αὐτὸς τῶν προσιόντων ἐλάττω συνεισάγων τὴν πρόνοιαν. οὐδέτερος δ᾿ αὐτῶν ἐκκλησίας ἦρχεν ἀποτεταγμένως, ἀλλὰ κοινοὺς αὐτοὺς οἱ ὁμόδοξοι πατέρας ἦγον καὶ ἡγεμόνας. ὁ δέ γε Εὐνόμιος οὐδὲ ἱερουργίας ἐξ οὗ τῆς Κυζίκου μετέστη οὔμενουν εἰς ὅσον ἐνεβίω χρόνον ἥψατο· καίτοι τῶν ὁμοδόξων ἐπισκόπων οὐδεὶς ἦν ὃς τῆς ἐκείνου γνώμης χωρὶς οὐδὲν τῶν ἐκκλησιαστικῶν διεπράττετο.

5. Ὄτι τρίτου τῆς βασιλείας ἔτους Οὐάλης ἐπιβάς, ἐπὶ Πέρσας ἐστράτευσε, καθ’ ὃν κα.ιρὸν καὶ Προκόπιος τὴν τυραννίδα κατὰ Κωνσταντινούπολιν ἐσκευάσατο. ὁ δὲ Προκόπιος Προκόπιος οὑτος τὸ τοῦ Ἰουλιανοῦ γένος ἀνεφέρετο· καὶ πολλοὶ ἀνεκινοῦντο λογισμοὶ τὴν βασιλείαν αὐτῷ περιάπτοντες, καὶ τοὺς λογισμοὺς καὶ λόγοι διέφερον. διὰ τοῦτο, Ἰωβιανοῦ βασιλεύσαντος, τῆς Μεσοποταμίας οὑτος ἀποδρὰς καὶ πολλοὺς ἐν ταλαιπωρίᾳ τόπους ἀμείψας, φεύγων τε μετὰ τῆς γυναικὸς καὶ κρυπτόμενος, ὡς ἀπείρηκε πλανώμενος, τὸν ἔσχατον, φησί, ἀναρρίπτει κύβον. καὶ τὴν Καλχηδόνα καταλαβών, ἐν τῷ τοῦ Εὐνομίου ἀγρῷ, τῆς πόλεως ἔξωθεν διακειμένῳ, οὐδ᾿ ἐπιδημοῦντος τοῦ δεσπότου, ἑαυτὸν κατακρύπτει· ἐκεῖθεν δὲ εἰς τὴν πόλιν διάρας, ἐγκρατὴς ἀναιμωτὶ τῆς βασιλείας γίνεται. εἶτα μετ᾿ οὐ πολὺν χρόνον πολέμῳ συρραγεὶς Οὐάλεντι, προδοσίᾳ τῶν αὐτοῦ στρατηγῶν Γομαρίου καὶ Ἀγελίου ἡττᾶται· καὶ φεύγων καταλαμβάνει τὴν Νίκαιαν. τῇ δὲ ἐπαύριον διανοηθεὶς ἐκεῖθεν ἀπαίρειν, ὑπὸ Φλωρεντίου, ὅς

[*](1ff vgl. Socrat. IV 13 u. V 24. Sozomen. VII 6, 2. Theodoret H. E. II 29, 10 ff — 15–S. 118, 7 vgl. Ammian. Marcellin. XXVI 6–9. Zosim. IV 4 ff. Eunap. Socrat. IV 3 u. 5. Sozomen. VI 8. Chronic, min. ed. Mommsen I 241 a. 366)[*](* 17 f. 23. 27 Niceph. H. E. XI 4 PG 146, 593 B)[*](7 πλησιάζον Val. πλησιάζων B | τὴν πρόνοιαν ἐλάττων συνεισάγων, die Ziffern γ aus β u. β aus γ corr., B; ἐλάττω Verbesserung von Val, | 10 ἀποτεταγμένως Bidez ἀποτεταγμένοσ, σ durch Corr., B ἀποτεταγμένης Bochart; vgl. ob. S. 36, 24 f | 12 οὐ μὲν οὖν ed. | 22 f vgl. Ammian. Marcell. XXVI 6,12: aleam . . . iecit)
118
[*](Phot.)

ὑπ’ αὐτοῦ τῆς πόλεως κατέστη, συλαμβάνεται, καὶ δεσμώτην αὐτὸν ὁ συλλαβὼν πρὸς Οὐάλην ἄγει. καὶ Προκόπιος μὲν τῆς κεφαλῆς ἀποτέμνεται, ἐπὶ μῆνας ἓξ μετεωρισθεὶς τῇ τυραννίδι· Φλωρεντίῳ δὲ οὐδὲ ἤρκεσεν εἰς σωτηρίαν ἡ προδοσία, ἀλλὰ πυρὶ διδόασιν αὐτὸν ὁ στρατὸς κατ’ ὀργὴν παλαιάν, διότι φρουρῶν ἐκεῖνος ὑπὸ Προκοπίου τὴν Νίκαιαν πολλοὺς αὐτῶν ἐκάκωσεν αἱρουμένους τὰ Οὐάλεντος.

6. Ὅτι Προκοπίῳ ἔτι τῆς τυραννίδος ἐποχουμένῳ Εὐνόμιος πρὸς αὐτὸν ἐν Κυζίκῳ διάγοντα παραγίνεται. ἡ δὲ ἄφιξις λύσιν ἔπραττεν τῶν ἐν δεσμοῖς ὑπ’ αὐτοῦ κατεχομένων· ὁ δεσμὸς δὲ τούτους ἐπίεζεν, ὅτιπερ ἔστεργον τὰ Οὐάλεντος, καὶ οἱ τῶν δεσμίων συγγενεῖς ἐξεβιάσαντο τὸν Εὐνόμιον τὴν πρεσβείαν ὑπελθεῖν. ὁ δὲ ὑπελθὼν καὶ τοὺς ἄνδρας λύσας, θᾶττον ἐπανῆκεν.

Υπὸ δὲ τοὺς αὐτοὺς χρόνους καὶ Ἀέτιον ὁ τῆς νήσου παρὰ τοῦ Προκοπίου σταλεὶς ἄρχειν διαβληθέντα παρὰ τῶν ἐπιχωρίων τὰ Οὐάλεντος αἱρεῖσθαι, εἰς κρίσιν εἶλκεν· καὶ θάνατος ἂν βίαιος διεδέξατο τὴν διαβολήν, εἰ μή τις ἀφικόμενος κατ’ ἐκεῖνο καιροῦ τῶν παραδυναστευόντων Προκοπίῳ, τὸν Ἀέτιον τοῦ ξίφους ἁρπάζει. καὶ γὰρ πρὸς γένους ὢν ὁ καταπεμφθεὶς ἐκ Προκοπίου Ἐρρενιανοῦ καὶ Γερρεσιανοῦ ἀδελφοὶ δὲ ἤστην οἧτοι, κοὶ τῷ Εὐνομίῳ συνῆσάν τε καὶ συνδιεβέβληντο), οὕτως δὲ οὗτος κατὰ πολλὴν ἐξουσίαν καὶ τὸν καταδικασάμενον αὐτοὺς ἀπειλήσας καὶ τὴν ἐπ᾿ αὐτοὺς θανατηφόρον ἀνασωσάμενος ψῆφον, καθαροὺς ἀπολύει τῶν ἐπικληθέντων.

Ὁ δὲ Ἀέτιος τοὺς μεθ’ ἑαυτοῦ συναναλαβὼν ἐπὶ τὴν Κωνσταντινούπλιν ἀπαίρει, κἀκεῖ συνῆν Εὐνομίῳ τε καὶ Φλωρεντίῳ. καὶ μετ’ οὐ πολὺν χρόνον τελευτᾷ, Εὐνομίου τό τε στόμα συνελόντος καὶ τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῖς δακτύλοις περιστείλαντος, καί γε καὶ τὴν ἄλλην κηδείαν μετὰ τῶν ὁμοφρόνων τελεσαμένου πρὸς τὸ λαμπρόρατον.

7. Ὄτι κατὰ Μαρκιανούπολιν Εὐδοξίου συνδιατρίβοντος τῷ Οὐάλεντι, ὁ ἐν Κωνσταντινουπόλει κλῆρος ψηφίζονται ταύτης ἀπελαύνεσθαι τὸν Ἀέτιον. ὁ δὲ τὴν Καλχηδόνα καταλαβών, γράφει τὸ συνε-

[*](29 f vgl. Theophan. 56,9,u. 57,14. Ammian. Marcellin. XXVII 5,5f Zosim. IV 10,3ff)[*](2 οὐάλην B, s. Register | 4 εἰσριݲαݲνݲ ἡ (ἡ möglich, aber προδοσία B in εἰσριݲαݲνݲ. προδοσία. (vor π eine undeutliche Correctur und am Ende oder σ) corr. Bc ἡ #x772; προδοσία Μ | 7 ob Προκοπίου — ἐποχουμένους? vgl. ob. S. 84, 1f | 8 διάγοντι B, corr. Val. | 15 θάνατοσ in θανόντοσ corr. B | 19 Εὐ- νομίῳ] Ἀετίῳ Val., richtig; vgl. unt. Anm. zu Ζ. 31 | 20 δὲ οὐτος > ed. | ob δὴ? s. Register δή | 22 ἀνασωσάμενος s. Register | 31 Ἀέτιον st. Εὐνόμιον wie Val. übersetzt hat; vgl. ob. Anm. zu Ζ. 19, u. S. 117, 6ff)
119

νεχθὲν Εὐδοξίῳ. ὁ δὲ οὐ μόνον οὐκ ἀπεστράφη τοῖς γεγραμμένοις [*](Phot.) ἀλλ’ ὅτι μὴ καὶ μείζω πάθοι δυσχεραίνων ἐπεδείκνυτο.

8. Ὅτι συκοφαντοῦσι, φησίν, Εὐνόμιον ἐν τῷ οἰκείῳ ἀγρῷ κατακρύψαι τὸν Προκόπιον τὴν τυραννίδα παλαμώμενον. καὶ μόλις αὐτὸς τὰς διαβολὰς καὶ τὸν ἐκεῖθεν διεκρούσατο θάνατον. ὑπερόριος δ οὐν εἰς τὴν Μαυρουσίδα γῆν ἐκπέμπεται, Αὐξονίου τοῦ τῶν πραιτωρίων ἐπάρχου τὴν φυγὴν αὐτῷ ἐπιβαλόντος. ἀλλ᾿ ὁ μὲν χειμῶνος ὄντος ἐπήγετο· κατὰ Μοῦρσαν δὲ τῆς Ἰλλυρίδος φθάσας, ἧς ἐπίσκοπος ἐτύγχανέ τις Οὐάλης, δεξιώσεώς τε πολλῆς ἀπολαύει καὶ τῆς ὑπερορίας ἀνακομίζεται, πρὸς τὸν βασιλέα παραγεγονότος τοῦ Οὐἄλεντος σὺν Δομνίνῳ (τῆς Μαρκιανουπόλεως δὲ ἐπίσκοπος οὑτος ἠν) καὶ τὰ κατ’ αὐτὸν δεινοπαθῶς ἀναδιδαξάντων.

Ὥρμησε δὲ ὁ βασιλεὺς εἰς ὄψιν μετὰ τὴν ἀνάκλησιν Εὐνομίῳ ἐλθεῖν, ἀλλ’ ὁ Εὐδόξιος τέχναις τὴν θέαν ἐπέχει. μετὰ τοῦτο δὲ εἰς Νίκαιαν ἀφικόμενος ἐπίσκοπον αὐτῇ καθιδρῦσαι ἐτεθνήκει γὰρ Εὐγένιος ὁ ταύτην ἐφορεύων). πρὶν ἢ πέρας ἐπιθεῖναι τῇ βουλῇ τὸν βίον ἐκλείπει. καὶ μετάγεται Δημόφιλος ἀπὸ Βερροίας έν Κωνσταντινουπόλει, Οὐάλεντος τοῦ βασιλέως συνοδικὴν ὑποκριναμένου ψῆφον.

9. Ὅτι, φησίν, έν Βορισσῷ (κώμη δὲ τῆς δευτέρας Καππαδοκίας τὸ χωρίον) πρεσβύτερος Ἀνύσιος ᾤκει, υἱοὺς μὲν τέσσαρας ἔχων, θυγατέρα δὲ μίαν, ἧς Εὐλάμπιος μὲν ἡ ὀνομασία, Φιλοστόργιον δὲ ἐγείνατο τὸν ταῦτα γεγραφότα. ὁ δὲ ταύτης ἀνήρ, Καρτέριος ὄνομα, τὴν Εὐνομίου δόξαν ἐτίμα. καὶ πείθει τὴν γυναῖκα πρὸς τὴν αὐτοῦ μετατάξασθαι γνώμην καὶ γὰρ ἐκ πατρὸς καὶ μητρὸς αὕτη τὸ ὁμοούσιον ἔστεργεν. ἡ δὲ πεισθεῖσα τοὺς ἀδελφοὺς συνεφέλκεται εἶτα κατὰ μέρος καὶ τὸν πατέρα καὶ τοὺς ἄλλους οἰκείους.

10. Ὄτι Δημόφιλος, φησί, ἐγκαθίσταται τῇ Κωνσταντινουπόλει ὑπὸ Θεοδώρου μάλιστα τοῦ Ἠρακλείας ἐπισκόπου. ἐδόκει γὰρ τὸ

[*](13 f vgl. Sozomen. VII 6, 3 — 16 fif vgl. Socrat. IV U, 2 f u. V .3, 4 Sozomen. VI 13, 1. Theodoret H. E. S. 349, 11. Zonar. XIII 15, 10 — 28 f vgl. Sozomen. III .3, 1. . Zonar. XIII 3, 29)[*](* 28 u. S. 120, 24 f Niceph. H. E. XI 48 PG 146, 741 A 6)[*](1 ἐπεστράφη Val. | 2 δυσχαιρένων Β, corr. Bochait | 8 ὄντοσ M ὄντωσ B ἐπήγετο, η aus ει corr., B ἀπήγετο Val.; vgl. ob. Anm. zu S. 47, 15/16 | 10 παραγεγονότως ed. | 15 ἀφικόμενος äml. ὁ Εὐδόξιος | 17 ἐκλείπει, εί durch Corr., B 18 ὑποκριναμένου, α oder ο kaum deutlich 1 (»slightly more like ἁ Allen 1, B Val., schlecht; s. Tillemont, Note 89 sur les Ariens | 21 Εὐλάμπιον Val., scheint nötig | 28 θεοδώρου B Δωροθέου Val., richtig; s. Register)
120
[*](Phot.)

προνόμιον ὑτος ἔχειν τῆς τοιαύτης ἱερουργικῆς ἐνεργείας. πολλοὶ δὲ τοῦ παρόντος ὄχλου ἐν τῇ τοῦ Δημοφίλου καθιδρύσει ἀντὶ τοῦ »ἄξιος« ἀνεβόων τὸ »ἀνάξιος«.

11. Ὅτι μετὰ Αὐξόνιον Μόδεστος ἔπαρχος καταστάς, καὶ ἀπεχθῶς, φησίν, ἔχων πρὸς Εὐνόμιον, ἐρήμην αὐτοῦ κατεδικάσατο, ὡς τὰς ἐκκλησίας καὶ τὰς πόλεις ἐκταράσσοντος· καὶ εἰς Ναοξίαν αὐτὸν φυγαδεύει τὴν νῆσον.

12. Ὅτι Μάζακα τὸ πρῶτον ἐκαλεῖτο ἡ Καισάρεια ἀπὸ Μοσὸχ (??) Καππαδοκῶν γενάρχου ἑλκυσαμένη τὸ ὄνομα· τοῦ χρόνου δὲ πορευομένου κατὰ παρέγκλισιν ἤδη Μάζακα προσωνόμασται

13. Ὄτιπερ Εὐνομίου, φησί, λιπόντος τὴν Κύζικον οὐδεὶς τέως ἀντικατέστη ἐπίσκοπος. Δημόφιλος δὲ οὺν Δωροθέῳ καί τισιν ἄλλοις ἀφικόμενος ἐγκαταστῆσαι, οὐδὲν περαίνειν ἠδύνατο διὰ τὸ τοὺς ἐν αὐτῇ τὸ κατ᾿ οὐσίαν ὅμοιον ἐκ τῶν Ἐλευσίου διδαγμάτων τὴν δόξαν κρατύνοντας πρεσβεύειν εἰς τὸ ἀμετάθετον. Δημοφίλου δὲ καὶ τῶν σὺν αὐτῷ τὴν τῶν Κυζικηνῶν ἀναδεξαμένων πρόκλησιν καὶ τὸν Ἀέτιον καὶ Εὐνόμιον ἀναθεματισάντων (τοῦτο γὰρ ἦν ἡ πρόκλησις) Ἀνόμοιόν τε τὸν Εὐνόμιον δημοσῖοις καὶ λόγοις καὶ γράμμασιν ἀνακηρυξάντων, καὶ τὴν πίστιν αὐτῶν καὶ δὴ καὶ τοὺς παραδεχομέμους αὐτῶν τὰ μαθήματα ὑπὸ τὴν αὐτὴν ἀρὰν ποιησαμένων, ὑφίστανται τὴν χειροτονίαν, οὐχ ἕτερόν τινα ταύτην <ὑπ>ελθεῖν ἀνασχόμενοι, ἀλλ’ ὃν αὐτῶν αἱ ψῆφοι προσέταττον. ὁ δέ γε χειροτονηθεὶς εὐθὺς λαμπρῶς ἐκήρυττε τὸ ὁμοούσιον.

14. Ὅτι, τελευτήσαντος Εὐζωΐου τοῦ Ἀντιοχείας, ὁ Δωρόθεος ἐξ Ἡρακλείας τῆς Θρᾴκης πρὸς τὸν ἐκείνου μεθίσταται θρόνον. διασύρει δὲ τόν τε Δημόφιλον καὶ Δωρόθεον ὁ συγγραφεύς, τὸν μὲν ἀλαζονέ-

[*](4 vgl. Zosim. IV 11, 4 — 8 f Oen. 10, 2. Vgl. Constantin. Porphyrog. De them. I, 2 S. 20, 21. Joseph. Antiqu. Judaic. 1125 — 10 vgl. Sozomen. V 4, 1 — 13 ff vgl. Socrat. IV 6, 7 — 24 f vgl. Sozomen. VI 37, 24. Socrah. IV 35, 4 u. V 3, 2)[*](6 Ναοξίαν] Ἀξίαν ed. | 8 μάζακα, zweites α ähr wie ω, B Μόζοκα vermutet Val. | 10 παρέγκλησιν B, corr. Migne | 15 ob κρατύνοντος? oder iwie Val.) κρατύναντος? | 17 ἦν > ed. | 18 ἀνόμιόν τε Bochavt ut Anomius dicatur pro « Val.]; aber s. Register Ἀνόμοιος γράμμασιν, γράμμξ auf Rasur, B | 20 αὐτῶν, wv durch Corr., B | 21 <ὑπ> Bidez ἐλθεῖν B. vgl. ob. S. 28, 2 | 22 προσέττατον B, corr. Gothofred. 25 nach πρὸς + μὲν ed. | 26 f ἀλαζωνέστατον, ω in ο corr., B)
121

στατον λέγων, τὸν δὲ Δημόφιλον φύρειν τε πάντα καὶ συγχεῖν ἀκρατέστατον, [*](Phot.) καὶ μάλιστά γε τὰ ἐκκλησιαστικὰ δόγματα· ὥστε ποτὲ καὶ κατὰ Κωνσταντινούπολιν ἐκκλησιαζοντα φάναι τὸ σῶμα τοῦ κυρίου. ἀνακραθὲν τῇ θεότητι, εἰς τὸ ἀδηλότατον κεχωρηκέναι, ὃν τρόπον καὶ γάλακτος ξέστης τῷ παντὶ τῆς θαλάσσης ἐπιβληθεὶς συστήματι.

[*](1 f vgl. Eunom. bei Gregor. Nyss. C. Eunom. I PG 45, 297 C 4 — 3 ff vgl. (Tregor. Nyss. ebd. V PG 45, 708 C. Adv. Apollinar. PG 45, 1221 D u. 1276 CD)[*](1 u. unt. Z. 10 vgl. Eunom.: φύρειν ὁμοῦ πάντα καὶ συγχεῖν | 3 κυρίου] υἱοῦ ed.)

14a. [zu Z. 1 ff] Stiidas s. v. Δημόφιλος· ἐπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. ἄνθρωπος ἠν οἷος ἐμπεσὼν ὁμοῦ σύμπαντα φύρρειν ἀκόσμῳ φορᾷ καθάπερ ἄτακτος χειμάρρους, πολὺν έν τοῖς λόγοις τὸν συρφετὸν ἄγων. ὡς εἴσεταί τις ἐκ γοῦν τῆς ἐν τοῖς ἔτι σωζομένοις ὑπομνήμασιν αὐτοῦ γεγονυίας δημηγορίας· ἔνθα καὶ μᾶλλον εἰκὸς ἠν ἀσφαλείας αὐτὸν φροντίδα θέσθαι τινά ὡς ἐγγράφοις μνήμαις ἀναλαμβανομένων τῶν λεγομένων. ἐν τούτοις γοῦν ἄλλα τε πολλὰ διείλεκται ἄναρθρα, διαρρήδην δὲ ἐν τοῖς Περὶ πατρὸς καὶ υἱοῦ λόλοις, φησὶ γάρ·

»Υἱὸς μὲν πατρὸς θελήσει γεγεέννηται μόνου, ἀχρόνως, ἀμεσι- >τεύτως, ἴνα διάκονος γένηται καὶ ὑπηρέτης τῶν βουλημάτων πατρός. ἐπειδὴ γὰρ ὁ προγινώσκων θεὸς ἃ ἔμελλε πράττειν ἀδύνατα ἠν τῆς ἀκρατήτου τάξεως τοῦ μέλλοντος αὐτὰ ποιεῖν θεοῦ ἐν τῷ γενέσθαι μέλλοντα (ἢ γὰρ ἔδει αὐτὰ πάντα θεοὺς γενέσθαι πρὸς ἀξίαν τοῦ ποιοῦντος, καὶ ἐκ τούτων ἔμελλον εἶναι θεοί· ἢ ἔδει αὐτὰ γενόμενα λύεσθαι ὥσπερ κηρὸν πυρὶ θερμῷ προσαγόμενον) γέγονε μὲν οὖν μεσίτης τῶν τε ἐσομένων καὶ τοῦ γεγεννηκότος αὐτὸν

[*](20 ff vgl. Asterius bei Athanas. De decretis Nicaenae synodi 8 Anfang u. Orat. II c. Arianes 24 f — 24 vgl. Psal. 96, 5 u. oft im AT)[*](* 10 Ἄνθρωπος ἦν ὁ Δ. ὁ πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως οἷος — 12 πολὺν τὸν συρφετὸν ἄγων wiederholt Suidas s. v. Οἰον 1280, 3)[*](9 — S. 122, 33 πολλά] δημόφιλοσ· ἐπίσκοποσ κωνσταντινουπόλεωσ· ἄνθρωποσ δυνάμενοσ συμφέρειν ἤγουν οἰκονομεῖν übergeschrieben) τὰ (τὰ > Vi ὡσ ἄτακτοσ χειμάρρουσ πολὺν ἐν τοῖσ λόγοισ τὸν συρφετὸν ἄγων V u., mit unbedeutenden Fehlern, S | 10 ἄνθρωπος ἦν > BE | φέρειν AR | 12 ἐν > UBE | 14 μνήμαις > BE | 16 δὲ] τε BE | 18 γεγένηται 20 ἂ vor ὁ προγινώσκων ~ Portus | 22 μέλλοντα] μετέχοντα? Loofs; ob <μετέχειν> μέλλοντα? über diese verdorbene Stelle s. die folgende Randbemerkung von R zu Ζ. 20ff: οὐκ ἀσεβῆ ταῦτα μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀσύντακτα; s. auch unt. Anm, zu S. 122, 33 πάντα > R | 24 θερμῷ πυρὶ ~ TB | πυρὶ > U >)
122

Phot. Πατρὶς δ᾿ ἠν ἡ Θεσσαλονίκη τῷ Δημοφίλῳ, καὶ τὸ ἄλλο γένος οὐκ ἄσημον. κατὰ δὲ τῶν λεγομένων Εὐνομιανμῶν πολὺς ἔρρει ταῖς κακώσεσιν ὁ Δημόφιλος. Ὅτι κατὰ τοὺς Οὐάλεντος χρόνους τῶν Ἑλληνικῶν χρηστηρίων τοῖς προσιοῦσιν ἀνεδίδοντο ψῆφοι κατάστικτοι γράμμασιν, ἂ συντιθέμενα τοῖς μὲν τὸν Θεοδόσιον ἐδόκει δηλοῦν, τοῖς δὲ τὸν Θεόδουλον, ἢ τὸν Θεόδωρον, ἤ τινα ἄλλον παραπλήσιον, μέχρι γὰρ τοῦ δέλτα τῶν γραμμάτων οἱ τύποι προήγοντο, λοξὰς τῶν διαμόνων, ὡς εἰώθασιν, ἐπ’ ὀλέθρῳ τῶν πειθομένων καὶ ἀναχωρήσει τῆς ἀποτυχίας τὰς ἀναρρήσεις ποιουμένων. διὸ καὶ Θεόδωρὸς τις, παρασυρεὶς τῇ ἀπάτῃ καὶ τυραννίδος ἐπιβαίνειν ἀρξάμενος, θᾶττον σὺν τοῖς ἑπομένοις ἀπώλετο· μεθ᾿ ὧν καὶ τῶν ἀναιτίων οὐκ ὀλίγους δίκας Οὐάλης ἀπῄτησεν, ὅτιπερ αὐτοῖς ἡ ἀρχὴ τοῦ ὀνόματος δι᾿ ἐκείνων τῶν γραμμάτων ἀνεγινώσκετο. 4–14 vgl. Ammian. Marcellin. XXIX 1 f. Zosira. IV 13 ff. Eunap. Fragm. 38 Socrat. IV 19. Sozomen. VI 35. Zonar. XIII 16, 37 ff. Cedren. I 548, 13. Suldas s. v. Ἰάκωβος 924, 19. Ps. Aurel. Victor Epit. 48, 3 f 5–9 s. ähnliche ücke bei Zonar. XIII 16, 40ff [zu Z. 5 f], Sozoraen. VI [zu Z. 7] u. Socrat, IV 19,2 [zu Ζ. Bf, vgl. besonders συνήθως λοξά] Suid. 20 θεοῦ ὁ υἱός, ἴνα συντάξας ἐαυτὸν καὶ συγκαταβαίνων τοῖς γινομένοις, ἀποτελέσεις τὸ βούλημα τοῦ πατρός· καὶ μεσίτης δὴ γεγένηται τοῦ >θεοῦ καὶ ἡμῶν τῶν δι᾿ αὐτοῦ γενομένων.‘ Ἐλάνθανε διὰ τούτων τοῦ τε θεοῦ τῶν ὅλων ἀσθένειαν καὶ βασκανίαν καταψευδόμενος καὶ τὸν υἱὸν πάντων τῶν κτισμάτων ἀποφαίνων καταδεέστερον. ὁ μὲν γὰρ ἀσθενὴς ἂν ἦν, κατὰ Δημόφιλον, εἰ βουληθεὶς ἔπειτα ἀπόρως εἶχε τοῖς πᾶσι τὸ εἶναι δωρήσασθαι· φθόνου δ᾿ οὐκ ἀπήλλακτο ἄν. εἰ ἐξὸν αὐτῷ θεοὺς τὰ πάντα ποιεῖν, ὁ δὲ ἐφαίνετο μηχανώμενος ὅπως μὴ ταύτης αὐτῷ τύχῃ τὰ γενησόμενα τῆς ἀξίας. τοῦ δέ γ᾿ αὐ παιδὸς οὐκ ἠν τῶν κτισμάτων οὐδὲν ὃ μὴ ἄμεινον ὑπάρχειν ἐδείχθη ἄν, εἴπερ γε μὴ δι᾿ ἑαυτὸν ἔτυχε γεγονώς, ἀλλὰ διὰ σκοπὸν καὶ χρείαν τῆς τούτων γενέσεως. ἅπαν γάρ τοι τὸ δι᾿ ἑτέρων γινόμενον χρείαν ἔλαττον ὑπάρχειν ἐκείνων ἀνάγκη, δι᾿ ἃ τοῦ εἶναι τυγχάνει. καὶ ἄλλα δὲ ἐληρῴδει πολλά

[*](21f 1 Tim. 2, 5 — 22 Joh. 1, 3 21 δὴ > ARBE | γεγένηται TUA γένηται RBE γεγέννηται 23 τοῦ . . . θεοῦ τῶν ὅλων vgl. unt. S. 126, 15 f u. Eunom. bei Basil. C. Eunom. 1 26 | τοῦ τε] τοῦτον BE | 28 ταύτης] »immo τῆς αὐτῆς« Bernhardy 30 ἐκεῖνον BE | 33 δέ ἃ] διὰ AR | nach τυγχάνει + ταῦτα τοίνυν οὐκ ἀσεβῆ μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀσύμβατα TU, viell. ursprünglich, wie in R. (s. ob. Anm. S. 121, 22), Randbemerkung zu der schlechten Fassung des Citats des Demophilus)
123

16. Ὄτι Οὐαλεντινιανὸς τελευτᾷ, βασιλεύσας ἔτη δυοκαίδεκα, καὶ [*](Phot.) κληρονόμον τῆς ἀρχῆς Γρατιανὸν τὸν παῖδα καταλείπει. κατέλιπεν δὲ καὶ ἑτέρους δύο παῖδας Γάλλαν τε θυγατέρα καὶ Οὐαλεντινιανόν, τέτταρά που γεγονότα ἔτη· ὃν αὐτίκα ἥ τε μήτηρ Ἰουστῖνα καὶ ὁ κατὰ Παιονίαν στρατὸς βασιλέα ποιεῖ. Γρατιανὸς μέντοι γε τὴν ἀναγόρευσιν μαθών, ὅτι μὴ διὰ γνώμης αὐτοῦ γέγονεν, οὐκ ἐπῃνεσεν· ἀλλὰ καί τινας τῶν αὐτοῦ νεωτερισάντων ἐκολάσατο. ὅμως ἔστερξε τὸν ἀδελφὸν ἔχειν βασιλεύοντα, καὶ πατρὸς αὐτῷ τάξιν ἀποπληροῦν.

17. Ὅτι οἱ πέραν τοῦ Ἴστρου Σκυθαι, τῶν Οὔννων αὐτοῖς ἐπιστρατευσαντων, ἀνάστατοι γεγόνασι, καὶ πρὸς τὴν Ρωμαίων γῆν πρὸς φιλίαν ἐπεραιώθησαν. εἶεν δ’ ἂν οἱ Οὐννοι οὓς οἱ παλαιοὶ Νεβροὺς ἐπωνόμαζον, καὶ παρὰ τὰ Ῥιπαῖα κατῳκημένοι ὄρη, ἐξ ὡν ὁ Τάναϊς εἰς τὴν Μαιώτιδα λίμνην κατασυρόμενος τὸ ῥεῖθρον ἐκδίδωσιν.

[*](1–9 vgl. Ammian. Marcellin. XXX 10. Zosim. IV 19. Chronic, min. ed. 1 242 a. 375. Ps. Aurel. Victor Epit. 45, 10. Socrat. IV 31, 7 f. Sozomen. VI 36, 5. Rufin H. E. XI 12 — 10–S. 124, 10 vgl. Ammian. Marcellin. XXXI 113. IV —24. Eunap. Fragm. 41ff. Sozomen. VI 37–40. Socrat. IV 34—38. Rutin H. E. XI 13. Theodoret H. E. IV 12 u. 31–36. Ps. Aurel. Victor Epit. 46. Hieronym. Chronic, a. Abr. 2393ff. Malalas 343 – 12 f vgl. Herodot. IV 17 u. 105)[*](* 12–15 Niceph. H. E. XI 48 PG 146, 736 C)[*](7 »fortasse <κατ'> αὐτοῦ, nisi αὐτοῦ sumatur . . . pro illic, id est in Val.; s. Register αὐτοῦ | 8 »melius συμβασιλεύοντα« Val.; vgl. unt. Ζ. 31 f u. 30 | 10ff s. ähnliche ücke bei Sozomen, VI 37, 2 u. 5 | 13 νεβροὺσ, εβ durch Corr., B Νεβροὺς Nie. | ῥιπαῖα aus ῥιπυία corr. B Ῥιπαῖα Nie. | κατωκήμενοι sie B)

[zu Ζ. 3–8] Vgl. Theophan. 62, 2: Γρατιανοῦ δέ, τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, μὴ ἐκεῖσε, καὶ Οὐάλεντος ἐν Ἀντιοχείᾳ διάγοντος, τὸ εὑρεθὲν στρατόπεδον ἐν τῷ τόπῳ ἐν ᾧ ἐτελεύτησεν Οὐαλεντινιανὸς ὁ μέγας, Οὐαλεντινιανόν, τὸν υἱὸν αὐτοῦ, ὡς ἐτῶν δ᾿ ἀνηγόρευσαν Αὔγουστον, συμπαρούσης καὶ Ἰουστίνης, τῆς μητρὸς αὐτοῦ, ἐν τῇ Πανονίᾳ. τοῦτο μαθὼν Γρατιανὸς τὸν μὲν ἀδελφὸν αὐτοῦ εἶχε συμβασιλεύοντα μεθ’ ἑαυτοῦ, τοὺς δὲ ἀναγορεύσαντας διαφόροις τρόποις ἐτιμωρήσατο διὰ τὸ παρὰ γυώμην αὐτοῦ τοῦτο γενέσθαι.

Zonar. XIII 17,2–6: Ὄτε δὲ ὁ Οὐαλεντινιανὸς ἐτελεύτησεν, οὐ παρῆν οὑτος ὁ Γρατιανὸς) ἐπὶ τῷ θανάτῳ τῷ τοῦ πατρός. ἡ γοῦν στρατιὰ τηνικαῦτα τὸν νέον Οὐαλεντινιανὸν βασιλέα ἀνεῖπε τετραετῆ τότε τυγχάνοντα. ἐπανελθὼν δ’ ἐκ τῆς ἀποδημίας Γρατιανὸς τοὺς μὲν στρατιώτας ἐκάκισε καὶ τινας αὐτῶν καὶ ἐκάκωσε, κολάσας τοὺς τῆς τοῦ ἀδελφοῦ πρωτουργοὺς ἀναρρήσεως, ὠς ἄτερ γνώμης αὐτοῦ βασιλέως ὄντος ἄλλον ἀναγορεύσαντας. τὸν δὲ ἀδελφὸν αὐτὸν συνάρχειν οὐ παρῃτήσατο, ἀλλὰ κοινωνὸν τῆς βασιλείας προσείλετο.

124
[*](Phot.)

Οἱ δέ γε Σκύθαι, μεταναστάντες, ἀπὸ τοῦ μέτριοι τὰ πρῶτα εἶναι τοῖς Ῥωμαίοις εἰς τὸ λῃστεύειν ἐτράποντο· εἶτα καὶ πόλεμον ἀκήρυκτον εἵλοντο. Οὐάλης δὲ ταῦτα πεπυσμένος ἐξ Ἀντιοχείας ἀπαίρει, καὶ κατὰ Κωνσταντινούπολιν γεγονὼς ἐπὶ Θρᾴκην ἐλαύνει. καὶ μάχῃ συμπλακεὶς τοῖς βαρβάροις καὶ πολλοὺς ἀποβαλὼν ἀνὰ κράτος φεύγει. καὶ πάσῃ συχεθεὶς ἀμηχανίᾳ καὶ ἀπορίᾳ, ἔν τινι τῶν κατὰ ἀγροὺς οἰκημάτων χόρτον φέροντι σὺν ὀλίγοις τοῖς ἑπομένοις κατακρύπτει ἑαυτόν. οἱ δὲ βάρβαροι καταδιώκοντες, ὥσπερ τὰ ἄλλα τῶν έν ποσίν, οὕτω καὶ τὸ οἴκημα πυρὸς δαπάνην ἐτίθεντο. οὐδεμίαν περὶ τοῦ βασιλέως λαβόντες ὑπόνοιαν.

Ἀλλ᾿ ὁ μὲν οὕτως ἠφάνισται, τὸ πλεῖστόν τε καὶ κράτιστον τῆς Ῥωμαϊκῆς ἀρχῆς συναποκειράμενος· οἱ δὲ βάρβαροι πᾶσαν ἀδεῶς τὴν Θρᾴκην ἐληΐζοντο, Φριτιγέρνους αὐτοὺς ἄγοντος. ὁ δὲ Γρατιανὸς ἐκόψατο μὲν τὸν θεῖον, ἐθρήνησεν δὲ τὴν Ῥωμαίων συμφοράν· Θεοδόσιον δὲ βασιλέα χειροτονήσας εἰς τὴν τοῦ θείου βασιλείαν αναπεμπει.

Ὁ δὲ Θεοδόσιος τὰς Ἰσπανίας μὲν εἶχεν πατρίδας, ἃς νῦν Ἰβηρίας καλοῦσι, τοῦ δι’ αὐτῶν ῥέοντος Ἴβηρος ποταμοῦ τὴν προτέραν ἐκνικήσαντος ὀνομασίαν.

18. Ὅτι, τελευτήσαντος Θεοδούλου τοῦ ἀπὸ Χαιρατόπων τῆς Παλαιστίνης δ’ οὗτος ἐπεσκόπει), οἱ ἀμφὶ τὸν Εὐνόμιον Καρτέριον

[*](10 vgl. Theophan. 65, 19 — 11–17 vgl. Zosim. IV 24, 3 f. Socrat. Vif. VII 1 f. Theodoret H. E. V 4, 9 ff. Oros. VII 34. Theophan. 65, 29. Chronic, min. ed. Mommsen I 243. Zonar. XIII 17, 9 ff. Synops. Gl, 21. Ammian. Marcellin. XXXI 15 f)[*](* 5–10 Niceph. H. E. XI 50 PG 146, 745 BC — 13 f u. 17 ff ebd. XII PG 146, 749 AB u. C 8)[*](1 σκύθαι, αι durch Corr., B | 7 f vgl. Sozomen. VI 40, 3: ἅμα ὀλίγοις ξυνεπομένοις | 10 περὶ Nie. παρὰ Β | 13 vgl. Zonar. XIII 17, 9 :| τήν τε Θρᾴκην ληϊζομένων | 14 τὸν Nie. τὸ B | 17 Ἱσπανίας ed. | πατρίδα Val., wohl besser I 20 Χαιρετάπων ed.)

[zu Ζ. 5–10] Vgl. Zonar. XIII 16, 24f: Στρατεύσας οὖν äml. ὁ κατὰ Σκυθῶν καὶ περὶ τὴν Θρᾴκην αὐτοῖς συμβαλὼν αἰσχρῶς ἡττήθη καὶ φεύγων ἐν οἰκήματι κατεκρύφθη παρ’ ᾧ ἀχυρώδης σεσώρευτο συρφετός. τῶν οὖν Σκυθῶν μετὰ τὴν ἧτταν τοῦ βασιλέως τὴν χώραν ἐκείνην ληϊζομένων καὶ ἐμπιπρώντων καὶ τὰς οἰκίας, κἀκεῖνο τὸ οἴκημα καταπέπρηστο, καὶ ὁ Οὐάλης διέφθαρτο ἐν αὐτῷ.

Cedren. I ’)49, 17: Καὶ μετὰ μικρὸν ἐξῆλθε (näml. ὁ Οὐάλης) τῆς Θρᾴκης τοῖς Σκύθαις. καὶ συμβαλὼν αὐτοῖς καὶ ἡττηθεὶς κατὰ Κράτος φεύγει ἴν τινι χ·ωρίῳ καὶ εἰσελθὼν ἐν ἀχυρῶνι μετὰ τῶν συνόντων ἐκρύπτετο. τῶν οὖν Σκυθῶν πῦρ ἐμβαλόντων ἀγνοίᾳ τῶν κεκρυμμένων, πάντες οἱ ἐν τῷ οἰκήματι προσπεφευγότες ἀπετεφρώθησαν, γεγονότες πυρίκαυστοι.

125

ἀντ’ αὐτοῦ χειροτονοῦσι. τοῦ δὲ θᾶττον τελειωθέντος, τελειωθέντος, [*](Phot.) ἀντικαθιστῶσιν· καὶ σὺν αὐτῶ ἀπὸ Κωνσταντινουτόλεως αὐτός τε Εὐνόμιος καὶ Ἀρριανὸς καὶ Εὐφρόνιος ἐπὶ τὴν Ἑῲαν ἀφικνοῦνται, ὡς ἐκεῖσε τόν τε Ἰουλιανὸν ἐκ τῆς Κιλικίας ἄξοντες καὶ Θεόφιλον τὸν Ἰνδὸν ἐν τῇ Ἀντιοχείᾳ καταληψόμενι καὶ τὰ τῆς ἄλλης ἐᾠας καταστησμενοι.

19. Ὅτι Θεοδόσιος ὁ βασιλεὺς κατὰ τὸ Σέρμιον τοῖς βαρβάροις συμβαλὼν (ἐκεῖ γὰρ αὐτίκα τοῦ λαβεῖν τὴν ἀρχὴν τῆς χρείας ἀπαι τούσης παρεγένετο) καὶ νικήσας μάχῃ, ἐκεῖθεν λαμπρῶς ἐπὶ τὴν Κωνσταντιούπολιν ἄνεισιν. καὶ τοῖς μὲν τὸ ὁμοούσιον φρονοῦσι τῶν ἐκκλησιῶν ἐπιτρέτει τὴν ἐπιμέλειαν, Ἀρειανοὺς δὲ καὶ Εὐνομιανοὺς ἀπελαύνει τῆς πόλεως. ὡν εἶς ἠν καὶ ὁ Δημόφιλος· απελαθεὶς δὲ τὴν ἑαυτοῦ πόλιν καταλαμβάνει τὴν Βέρροιαν. καὶ Ὑπάτιος δὲ τῆς Νικαίας ἀποδιωχθεὶς πρὸς τὴν γεννησαμένην Κύρον τὴν ἐν Συρίᾳ παραγίνεται. ἀλλὰ καὶ Δωρόθεος τῆς Ἀντιοχείας ἀπελαθεὶς τὴν Θρᾲκην ὅθεν ἐγεγόνει κατέλαβεν. καὶ ἄλλοι δὲ ἀλλαχόθι διεσπάρησαν.

[*](7–10 vgl. Zosiiu. lY 24, 4tf. Socrat. V 2 u. G. Sozomen. VII 2 u. 4. Oios. VII 34, 5 f. Chronic, min. ed. Mommsen I 243 — 9f vgl. Zosim. IV 33, 1 — 10 ff vgl. Malalas 344, 14. Marcellin. Com. Chronic, a. 380. Socrat. V 7. Sozomen. VII 4 ff. Cod. Theodos. XVI 1, 2f u. 5, 6)[*](* 12–17 Niceph. H. E. XII 8 PG 14G, 763 D 9)[*](1 ἀντ’ > ed. | Ἰωάννην Gothofred. ἐῶ B Ι 7 τὸ > ed. | Σίρμιον ed. I 8 τοῦ λαβεῖν wiederholt am Zeilenanfang B Ι 9 λαμπρῶς vgl. Zosim. IV 33, 1 Ι 14 γεννησαμένην Nie. γενησαμέηνη B Ι Κῦρον Migne)