Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)

Haec ergo secundum simplicem traditionem sint dicta. temptemus autem repetentes scrutari subtilius. regnum ergo caelorum simile est secundum eum quidem qui regnat homini regi, secundum eum autem qui conregnat regi filio regis, secundum ea vero quae sunt in regno regis adsimilatum est servis et invitatis ad nuptias, quorum quidam quidem nolentes venire neglexerunt propter occupationes saecuK huius, alii autem iniuriis adfecerunt servos et occiderunt. adhuc autem ex eis qui regnabantur fuit etiam ille exercitus regis et, qui ab exitibus viarum congregantur boni et mali, donec inplerentur ex recumbentibus nuptiae, et qui inter dis- [*](10 τοῦ <H a 23 τοῦ] υ 27 ἐπὶ] εἰς Μ 29 <δὲ> Koe, vgl. 33 <διεξόδων τῶν> Koe, vgl. lat.) [*](19 regi y* <G c L)

cumbentes non habuit vestimentum nuptiule, et ministri qui iussi sunt pedihus et manibus alligatum mittere in tenebras exteriores.

Poterat quidem dicere: simile est regnum caelorum regi sine additamento hominis. sed quoniam additum est etiam Jiomini, necessarium est exponere etiam hoc. et ante me alius ciuidam interpretatus est, sicut etmihi videtur. fecit enim hbros <allegoricos> legibus sanctis, et protulit sermones ubi deus secundum passibilem naturam hominum vertitur. et primum quidem dixit, ubi secundum passibilem hominum naturam vertitur <deus> homines, secundum quod dictum est : »morigeravit te dominus deus tuus quemadmodum si pater morigeret fihum «. deinde protulit, ubi non est deus quemadmodum homo, secundum quod dictum est : »non sicut homo deus noster«.

nos autem multam ab- [*](16 ff Vgl. Philo quod deus sit immutabilis § 53 (I, 280 Ma): δύο τὰ ἀνώτατα πρόκειται κεφάλαια περὶ τοῦ αἰτίου, ἔν μὲν ὅτι οὐχ ὡς ἄνθρωπος ὁ θεός« (Num. 23, 19), ἕτερον δὲ ὅτι ὡς ἄνθρωπος κτλ. (Deut. 1, 31); vgl. auch Orig. hom. XVIII, 6 in Jer. (III, 158, 7ff) — 25 Deut. 1, 31 — 29 Num. 23, 19) [*](11 ἄνθρωπος] hominis lat. 12 πρόκειται Hu 19 τοῦ θεοῦ Μ) [*](17 libros <allegoricos> Diehl vgl. gr. 18 sermonem L 24 > Diehl, vgl. gr. 32 noster] ut mentiatur AT)

<>

undantiam exemplorum habentes de evangelicis locis, in quibus deus pater adsimilatur homini, exponemus parabolas nominantes quasi hominem deum et dicemus ad quosdam haereticos, Cjui non intellegentes, quae hoc modo dicuntur in scripturis veteribus, peccant in deum legis et prophetarum et totius creationis : quoniam si homini adsimilatur deus (secundum parabolas evangelii), secundum consequentiam parabolarum istarum suscipere convenit et iram dei et furorem et paenitentiam et aversionem vultus et sessionem et stationem et incessionem dei et somnum, quae omnia de deo scripta sunt m prophetis.

[*](1 εὐαγγελι<κ>ῶν Diehl, vgl. lat. 4 ταῖς + quasi lat. 6 ἀπολογίαν <γραφῶν> Κοe 9 τοὺς] τινας Koe, vgl. lat. 19 <καὶ> Kl, vgl. lat.)[*](2 locis y* <L 3/4 exponemus Kl, vgl. gr. exponimus x 9 dieemiis Kl, vgl. gr. dicamus G dicimus B L 12 peccant] et peccant y 13 et x* <μ | creationis x* creatoris ρ 18 dei v* <L)

Et ab exitu ostenduritur, quia nec veteris testamenti scripturas intellegunt. nam si nihil deus habet in se quod videtur huma num, dicant utrum iste deus, qui secundum parabolas evangelii et homo dicitur et iratus proponitur secundum humanam naturam, ipse est pater Christi aut alius praeter eum? et necesse habent aut alium aliquem dicere patrem Christi extra hunc, quem parabolae et patrem Christi appellant et similem eum humanae naturae proponunt; aut si dixerint hunc ipsum esse patrem domini nostri Iesu Christi, cogendi sunt confiteri quoniam multa in eo secundum passibilem naturam hominum esse dicuntur, non quia ipse passibilis est, sed quia morigerat passibilem naturam hominum.

[*](2 ὑπολαμβάνεται H a 13 δειπνῆσαι 〈ἐλθοῦσιν〉 Koe 19ff gr. kürzt)[*](4 et ab exitu] 1. ex superfluo Diehl, vgl. gr. 5 veteris] lat. las παλαιᾶς st. καινῆς? 7f lat. frei)

Quamdiu ergo homines sumus et iion expediunt nobis divitiae »bonitatis « dei et multitudo miserationum eius abscondita apud eum (ut ne noeeamur videntes eam), necesse est, ut simile sit regnuni dei Jionini regi, ut hominibus quasi homo apud homines loquatur et dispenset homines non eapientes dispensari a deo, qui omnino quidem deus est, et in eo quod loquitur per prophetas et in eo quod dispensat homines. et tunc cessabit regnum caelorum simile esse homini, cum cessante zelo et contentione et residuis passionibus et peccatis, cessaverimus »secundum « ambulare et digni facti fuerimus audire a deo: ’ego dixi: dii estis et filii excelsi «,

[*](14 Vgl. Rom. 2, 4 – 15 f Vgl. Ps. 30, 20 – 26 – 639, 7 Vgl. II 246, – 7 – 28 f Vgl. I. Kor. ö. — 31 Vgl. I. Kor. 3, 3 – 33 Ps. 81, 6 — 33 — 642, 3 Vgl. C luc Nr. 48 Or.)[*](6 κοὶ <μὴ> ? Hu 11 τοῦ] 21 ἄνθρωπος + apud homines lat. 23 μένοντος] lat. las μὲν ὄντος Diehl Koe)[*](13/14 divinae bonitates L 20 dispensat G c)

<> <> <> <>

iam non agentes talia propter quae difatnr ad nos: »vos autem sicut homines moriemini«. arbitror, quoniam non solum hoinini regi simile fieri regnum caelorum cessabit, sed et alia multa quibus opus habet homo peccator; utputa dicit in Osee: »ego autem sum sicut panthera huic Ephrem, et sicut ieo domui Iudae«, et in aho »et obviabo eis sicut ursus turbatus«. cessabit ergo aUquando esse sicut panthera et sicut leo et ursus turbatus, cum desmentes talia facere, iam non opus habuerint homines deo sicut panthera et sicut leone et urso turbato, nec ipse habeat eos tales qui talem <eum> necessarium habent, manifestabit se »sicut est«. autem sic intellego et quod ait: »deus noster ignis consumens est«, quoniam quamdiu sunt in nobis, quae digna sunt consumi ab igne, tamdiu deus oignis est mens« cum autem consumpta fuerint ab [*](3 Ps. 81, – 10 Hos. 5, 14 — 12 Hos 13. 8 — 22 Vgl. I. Joh. 3, 2 – 23 Deut. 4, 24: oft von Orig. zitiert, Ζ. B. I, 283, 4ff. II, 142, 4ff. III 138, 20 – 27 Vgl. Deut. 4, 24) [*](3 > Diehl Kl Koe vgl. lat. 5 τὸ] τὼ Η a 14 — 16 παύσεται — ἀπορουμένη <Μ 15 ὢν Koe, vgl. lat. τῶν H 19 <ἀπορουμένης θεοῦ> Kl Koe, vgl. lat. 21 <τοιούτους> Κl, vgl. 24 — 27 πῦρ — Η 25 <ἐν ἡμῖν> Kl, vgl. lat.) [*](11 huic Ephrem y* <L 16ff lat. frei 21 <eum> Diehl 23 et <G L 25 — 27 quoniam – est y* <L)

igne consumente ea, quae consueta sunt consumi ab eo, tunc iam non erit »deus noster ignis consumens«, sed sicut dicit lohannes : »deus lumen est«, et «deus dilectio «. quoniam autem movimus haec, vide si potes secundum hunc intellegere modum ex lohannis epistola cathohca sic habente: wcarissimi, nunc filii dei sumus, sed nondum apparuit quid erimus. scimus autem quoniam si apparuerit, similes ei erimus, quoniam videbimus eum sicuti est«, nunc quidem etsi digni fuerimus deum videre mente et corde, videmus »eum «non» Hquemadmodum «, sed quemadmodum propter nostram dispensationem factus fuerit nobis ; in f ine autem rerum et »restitutionis omnium, quaecumque locutus est per os sanctorum <suorum> prophetarum videbimus eum non sicut modo quod non est, sed quemadmodum tunc decuerit secundum quod est.

Quoniam autem semel diximus haec in eo, quod ait:

[*](3 Vgl. Deut. 4, 24 — 5 I. Joh. 1, 5 — 7 I. Joh. 4, 8. 16 — 9/10 Zur Zitationsformel vgl. Harnack TU. 42, 4, 6, A. 3 — 10 I. Joh. 3, 2 — 22 Act. 3, 21 1 τὰ πεφυκότα] i. m. τὰ ἔργα δηλο ΑΒΒREV τῆς ἁμ ABBREV H 12/13 οἴδαμεν + autem lat. 26 ὃ] lat. las καθ᾿ ὃ Koe)[*](1 igni G a I consueta] lat. las εἰωθότα st. πεφυκότα Koe 4 <solum> Diehl, vgl. gr. 7 — est y* <L 8 movimus Kl, vgl. gr. novimus x 9 potes] potest esse L 21 dispositionem sitionem nostram L 24 sanctorum rum y* < L 25 <suorum> vgl. gr. 28 decuerit μ docuerit x)

simile est regnum caelorum homini regi, possunius invenire et causas propter quas saepe salvator se fiiiuni liominis nominat, ostendens quoniam sicut deus homines dispensans quasi in parabolis dicitur liomo, forsitan sic et salvator principaliter quidem filius dei existens et „deus“ > et filius ,,caritatis “ et dei invisibilis « ; non autem manens in eo, quod est principaliter, efficitur secundum dispensationem filius hominis (<hominis> in parabolis dicitur homo, <est autem deus>), secundum simiHtudinem [hominis] , cum coeperit homines dispensare, [sed] quiin para bolis dicitur et f it quasi homo. non debemus quaerere quis honio, ut illius dicamus esse fihum salvatorem, sed stantes in sensu dei et parabolarum dicentium ipsum esse hominem, sapienter audiamus eum dicentem se fihum hominis. apud nos ergo homines simile est regnum caelorum homini regi, apud eos autem, qui secundum scrip- [*](11 Vgl. Joh. 1, 1 - 12 Kol. 1 13; 15 – 19 lat. Vgl. Phil. 2, 7 ? — 29—642,3 Vgl. ΙΙ 246, 2f) [*](1 τῶν οὐρανῶν] τοῦ θῦ Μ 11 > Kl nach Koe, vgl. lat. 17 ὄντως Η a 21 πως] lat. las ὡς Koe 27 ἑαυτοῦ Μ 31 > Lo, vgl. C luc Nr. 48) [*](3 saepe salvator] et saepe salvator vator B saepe salvator et L 3/4 filium se L 11 <est> Kl, vgl. 16. 19 > u. [hominis] Diehl Kl, vgl. gr. <est—deus> KI, vgl. gr. 21 [sed] dei KI, vgl. gr. sed deum Χ 22 fit] sit L)

turas dii vocantur, quorum »in synagoga stetit deus, in medio deos« discernens, regnum simile est deo regi.

quaeres autem, si quemadmodum in hominibus, qui sunt inferiores (quantum ad suam naturam) et angelis et sedibus et dominationibus et principatibus et potestatibus, simile fit regnum caelorum homini regi, sic in sedibus simile est regnum caelorum sedi regi, dominationibus autem dominationi regi, principatibus autem principatui regi, potestatibus potestati regi. dicet enim aliquis: quae discretionis est ratio, ut liumilioribus quidem adsimiletur regnum caelorum homini regi, superioribus autem non similiter f iat ?

Iste igitur, qui adsimilatus est hoynini regi faciens nuptias filio suo, misit servos suos vocare invitatos ad nwptias. et considera si, quemadmodum in corporalibus alia est quae nubit sponsa, aKi autem <servi> invitatores, alii qui invitantur ad nuptias, sic et in rebus mysterialibus quidam quidem sunt, qui accipiuntur in con- [*](2 Ps. 81, 1 – 8ff Vgl. Kol. 1. 16) [*](8 φύσει + et lat. 12 <οὕτως> Koe, vgl. lat. 13 θρώνω H 18 ἐλάττοσι Μ ἐλάττωσιν H | ὡμοιοῦσθαι Μ 28 <ἐπὶ—σωματικῶν > Κl Koe, vgl. lat.) [*](4 regi deo L 10 fit y* fecit L 13 15 regi y* regis L 15 autem] vero G <B I principatui ρ principi x 18 humiHoribus Kl, vgl. gr. hominibus X 31 <servi> Diehl, vgl. 34 constitutionem ρ constitutione x*)

stitutionein sponsae, alii autem in ordinem transmissorum servorum invitatos vocare, tertii autem praeter istos, qui vocantur ad nuptias. deus autem scit diversos ordines istos animarum earumque virtutes et causas, ob quas hi quidem in constitutionem sponsae accipiuntur, alii autem in ordinem servorum ministrantium vocationi huiusmodi et alii in numeiaim invitatorum ad nwptias. in spiritaHbus autem nuptiis communicationem sponsi ad sponsam, id est Christi ad animam, verbi susceptionem intellege, partus autem opera bona animae nuptae, quae non corrumpitur a verbo sponsi, sed cottidie per communicationem eius incorruptibilitatem conseciuitur et generat, ciuaha decet ex talibus nuptiis rationabiha generamtna;