Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)

Tunc oblati sunt ei pueri, ut manus eis inpon <at et> oret; discipuli autem increpabant eos. Iesus autem dixit: sinite pueros <venire ad me> et nolitge prohibere; talium est enim regnum [*](20 Vgl. Gal. 5, 25 7 σωματικοὺς Η πνευματικοὺς Κl σωματικοὺς <Μ a (ergänzt M c a. R.?) 10 <τοῖς> Koe 18 <ἢ>δεῖ<νοΐ> Diehl Koe 20 δέον <τὸν>Koe 4 24 vorher: Περὶ τῶν προσενεχθέντων παιδίων τῷ Ἱησοῦ, ἵνα ἐπιθῇ τὰς χεῖρας αὐτοῖς Η 1 generemus] + συλλαβόντες gr. 26 inpon<at et> oret Koe inponeret x 28 dixit + eis B 29 <venire ad me> Kl Koe)

19, 13—15).

<> caelorum. et inponens eis manus abiit inde. Sciendum quoniam non est, quando non offeruntur pueri Iesu de quibus dicit (quasi depositum suscipiens eos a deo): »ecec ego et pueri quos dedit mihi deus«. puerorum autem istorum quidam quidem sunt infantes, alii autem adicuntur lactantes quasi inferiores infantibus, et dominus noster »ex ore« utrorumque perficit »laudem«, ut cognoscentes talia beneficia eius in pueris dicamus: »ex ore infantium et lactantium perfecisti laudem«. pueros autem dicimus, qui in Christo adhuc carnales sunt et infantes, quales esse Corinthios apostolus sciens dicebat: »et ego non potui vobis loqui quasi spiritalibus sed quasi carnalibus, quasi parvulis in Christo«. tales autem pueri et tunc oblati sunt et cottidie offeruntur [*](14 Ηebr. 2, 13 vgl. Jes. 8, 18 — 19ff. 23 Ps. 8, 2 — 28ff I. Kor. 3, 1 5 τοῦ ΚΙ τῶ Μ Η | προσηνέχθαι Μ 8 αὐτὸν Diehl Koe αὐτοῦ Μ Η 11 [τὴν ψυχὴν] Ηu, vgl. lat. 22 εὐεργεσίας εἰς τὰ παιδία Μ 25 Χριστῷ + adhuc lat. 29 ἡμῖν Μ 32 <καὶ> ΚΙ Koe, vgl. lat. 13 eos x* <ρ 14 mihi dedit B 15 istorum x* iustorum ρ 17.22 lactantes usw.] lactentes usw. B L 19 perficit y* Pasch percipit L 20 talia R G alia B L)

<> (» <>.

(<> <> Iesu. signum autem oblationis puerorum sunt multi, qui in Christo parvuli constituti atque lactantes et »lacte opus habentes, non esca perfecta«, accedunt ad fidem; de quibus dicit, qui dixit (»quemadmodum nutrix foveat filios suos« nutriens eos): »lac vobis potum dedi, non escam; nondum enim poteratis, sed nec usque adhuc potestis«.

Exponentes autem evangelistae hunc locum, quoniam quidem oblati sunt pueri Iesu, rettulerunt, non autem manifestaverunt a quibus oblati sunt, nobis videlicet relinquentes ut quaeramus, quod ab illis est praetermissum, utrum eventu omnes <tres> evangelistae praetermiserunt (cum possent conscribere utrum a parentibus sunt oblati aut a matribus), [*](4 Ηeber. 5, 12 — 7 I. Thess. 2, 7, — 9 I. Kor. 3, 2 — 17 Marc. 10, 13 — 19 Luc. 18 15 — 30f Luc. 18, 15; Marc. 10, 13 7 <ὁ λέγων>Kl, vgl. lat. 11f <ἀλλ'—δύνασθε«> Diehl Kl Koe, vgl. lat. 18/19 <πάντες>Kl<οὐκ ἐδήλωσαν>, ἀλλὰ Koe, vgl. lat. 32 ἥ <θείας> γνώσεως Koe, vgl. lat. 4 lactantes] lactentes B L 26 <tres> Diehl, vgl. gr. | evangelistae omnes eventu L 27 praetermiserint μ 28 possint G L 29 sint μ)

aut ratione divina et sapientia hoc fecerunt, ut ostendant quoniam qui offerunt pueros Iesu angeli sunt, qui accedunt et ministrant ei; quoniam ispsi sapienter cognoscunt differentiam puerorum vel infantium, quales Christo oportet offerri. voluntas autem offerentium pueros est, ut manus eis inponat Iesus et oret. oratio enim Iesu Christi et tactus eius pueris et infantibus, qui non possunt audire quae audiunt iam spiritales, sufficit ad auxilium eruditionis eorum; adprehendit enim eos virtus Iesu Christi, cum <tantum> manus suae speculationis posuerit super eos, et iam nullum malum eos contingit. foresitan autem(quantum ad textum) etiam offerentium ei pueros et [*](4f Vgl. Matth. 4, 11 — 21 Marc. 10, 13 — 22f Luc. 18, 15 ) [*](10/11 χειροθετηθῶσιν Koe, vgl. S. 365,29 χειροτονηθῶσιν Μ Η 13 ἄτερ ἡγοῦμαι ~ Koe 14 τοιαῦτα Diehl τοσαῦτα Μ Η 32 τὰς <Μ ) [*](2 fecerint ρ 6 cognoscunt + <videntes>Koe, vgl. gr. 30 <tantum> Diehl.gr.) infantes voluntas huiusmodi erat considerantium, quoniam inpossibile est ut postquam dominus tetigerit pueros vel infantes et per tactlum dederit in eis divinam virtutem, ut ruina aut daemonium aliquod tangere eos possit.

Aestimo autem: quoniam multae malignae virtutes circa animam hominis ab initio vacant iugiter ei insidiantes, ideo offerebant ut tangeret eos, quasi iam ex praecedentibus virtutem eius experti, qui offerunt pueros vel infantes salvatori, quoniam per inpositionem manuum eius et per orationem eius pro pueris et infantibus factam et per tactum eius repelluntur mala; virtus enim facta in eis non solum ad praesens sufficiens est custodire, verum etiam in posterum quasi prohibitoria constituta tactum contrari<or>um repellet ab eis. et salvatori ergo non quasi <simplum et> superfluum aliquid sciens hoc esse, sed salutare omnibus qui inpositionem manuum eius acceperint, dicit ad discipulos suos *** prohibentes pueros vel infan- [*](5f Vgl. Ps. 90,6) [*](6 [ἤ] Kl, vgl. lat. 16 <παιδία ἤ τὰ> Κl vgl. lat. 19 <καὶ> δια Κl, vgl. lat. 21—24 δὲ ... διαρκῇ] enim ... sufficiens est lat. 26 <ὠς> ἁπλοῦν Κl nach Hu Koe, vgl. lat. ἁπλῶς Μ Η 27 ἄκαιρον Κl, vgl. lat. ἀκέραιον Μ Η 32 <ἤ τὰ βρέφη> Κl Koe, vgl. lat.) [*](5 dederit] <in>diderit Diehl 11/12 vacant x* vacantis (!) μ 12 ei x* et ρ 13 offerebant + ihu parvulos Gc.r. 15 offerebant L 15/16 infantes vel pueros G (Ba) 25 contrari<or>um Diehl, vgl. 26 repellat G 27 <simplum et> Diehl, vgl. gr. 29 qui + per B 32 *** Kl, vgl. gr.)

tes offerri: sinite pueros uenire ad me et nolite prohibere eos. siquidem habent rationem, quae supra diximus de offerentibus <aut> qui erant qui offerebant, consequenter eis discipuli Iesu egregiae intelleguntur virtutes sanctae et doctae a filio dei; potest enim et ad illaw nomen discipulorum Iesu pervenire, ut non solum homines discipuli eius sint sed etiam angeli. si quis autem hoc quod dicimus putanerit violentum et voluerit discipulorum nomen non aliis nisi tantum hominibus applicare, discipulis eis qui prohibent offerri pueros Iesu et infantes, sic intelligendus est hic locus, ut eorum, qui profitentur verbi doctrinam, simpliciores quidem et quasi puerilem sermonem habentes et similem lacti quo nutriuntur adhuc novicii, quibus lac opus est et non solida esca, intellegantur esse doctores, [*](13f Vgl. I. Tim. 3, 16 — 15 Eph. 1, 21 — 31 Vgl. Hebr. 5, 12 7 νοεῖν το Η (unleserlich in M) 12 αὐτοὶ Μ 28 ποτίζοντι Κl, vgl. lat. ποτίζοντες Μ Η 5 <aut> Koe, vgl. gr. 7 eis x* cum eis μ 8 1. intellegantur, vgl. gr.? Kl 8/9 sanctae y* <L 21 1. applicari? Kl, vgl. gr. 22 eis R G L eius B) <> <> <>, <>

» 9 <«> qui offerunt salvatori pueros et infants. nec enim possunt magis spiritaliori sermone eos nutrire, quam postulat status angusti sensus eorum, qui non dicere possunt sicut ille qui dicit: »Graecis ac barbaris, sapientibus et insipientibus debitor sum«. his ergo offerentibus salvatori huiusmodi pueros et infants, id est novicios fidei et minus adhuc eruditos, qui videntur esse perfectiores doctoribus illis simplicioribus et ideo sunt discipuli Iesu, priusquam discant rationem iustitiae de pueris etg infantibus talibus, reprehendunt eos qui simpliciter docent et per simplicem doctrinam pueros et infants offerunt Christo.

Manifeste autem intellegere poteris hoc, si consideraveris quod ait apostolus: »videte vocationem vestram, fratres, quia non multi sapientes secundum carnem, non multi fortes, non multi nobiles; sed quae stulta sunt mundi elegit deus« et »quae infirma« et »quae ignobilia« [*](6 Röm. 1, 14 – 26 ff I. Kor. 1, 26–28 2/3 λόγῳ πݲνݲιݲκωτέρῳ Kl, vgl. lat. λογικώτεροι Μ Η 4 1.2 *** Kl, vgl. lat. 8 δὲ Η 10–12 <τοιαῦτα —οἱ> Kl Koe, vgl. lat. νομίζοντες Μ Η 17 τῶν 2 < H a 18 <τοιούτων> Diehl Koe, vgl. lat. 21 <καὶ —Ἰησοῦ> Kl Koe, vgl. lat. 30/31 <τὰ —καὶ> Kl, vgl. lat. 3 spiritaliori x* specialiori μ 5 non <G L 6 dixit G L 11/12 eruditos adhuc L)

» »<>, <> <> <> et »quae non sunt, u tea quae sunt sestrueret«. [si] videat ergo quis eorum, qui doctrinam <et disciplinam> ecclesiasticam profitentur, offerentem aliquem quosdam stultos mundi et *** ignobiles et infirmos, qui propter hoc appellati sunt pueri et infants; videns autem [non] prohibeat (quasi sine iudicio facientem) eum qui offert tales salvatori atque magistro pueros et infants. et vide, si non convenit referre quae tractamus ad discipulos, quosdam quidem offerentes pueros, ut manus eis inponat Iesus et oret, alios autem prohibentes eos. et dicat ad eos qui prohibent offerentes pueros Christo magister et salvator et dominus: sinite pueros et nolite prohibere eos venire ad me. post hoc hortans discipulos sous iam viros constitutos condescendere utilitatibus puerorum (ut fiant pueris quasi pueri ut pueros lucrentur), dicat Iesus: talium est enim regnum caelorum. nam et ipse »cum in forma dei esset, non rapinam [*](5 f Vgl. I. Kor. 1, 28 – 26 f Vgl. I. Kor. 9, 22 – 30 Phil.l 2, 6 5 τὰ μωρὰ] quosdam stultos lat. 6 ἀγεννῆ Μ | *** Diehl Kl, vgl. lat. 8 <καὶ βρέφη> Kl, vgl. lat. 10 τηλικαῦτα τῷ Koe, vgl. lat. τηλικούτω M H 20 <ὁ> Kl 23 προτέπον Η 24 <αὐτοῦ ἤδη> Kl nach Diehl Koe lat. 26 <ὡς> Koe, vgl. lat. 28 τὸ <Μ 31 ἡγηςάμενος Η 2 [si] Kl, vgl. gr. 3 <et disciplinam> Diehl, vgl. gr. 6 *** Diehl Kl.vgl. gr. 9 autem x* <ρ>| [non] Kl. vgl. gr. 12/13 infantes et pueros G 18 et Kl, vgl. gr. ut x 23 cohortans L 27 dicat Kl, vgl. gr. dicit x 28 cum et ipse L) <> arbitrates est esse se aequalem deo«, sed factus est puer, ut dicat de eo Matthaeus, quoniam »stella, quam viderant in oriente, praecedebat eos donec veniens stetit ubi erat puer«. non solum Matthaeus, sed etiam ipse angelus, qui apparuit Ioseph, talem et tantum salvatorem nostrum puerum appellanit dicens: »surgens accipe puerum et matrem eius, et fuge in Aegyptum«. humilians ergo se facuts est quasi puer, ut recte dicat: sinite et nolite prohibere pueros venire ad me; talium est enim regnum caelorum. [*](4 Matth. 2, 8 – 6 Matth. 2, 9 – 19 Matth. 2, 11 – 16 Matth. 2. 13 – 22 Matth. 2, 20 – 27 vgl. Matth. 18, 4 – 29. 31 Matth. 11, 29 1 θεῷ + sed lat. 14 <τοιοῦτον καὶ> Kl, vgl. lat. 16 f τὴν μητέρα καὶ τὸ παιδίον Η 19 αὗ] οὗν Μ 32 *** Kl Koe. vgl. lat. oregenes X 18 fuge] vade L 28 ut x* <ρ 33 enim est G.)

Haec ergo debemus diligenter adtendere ut ne aestimatione sapientiae excellentioris et profectus spiritalioris contemnamus quasi magni pusillos ecclesiae, sed scientes quod dictum est: talium est enim regnum caelorum tales efficiamur, ut etiam parvuli sensu salventur per nos: non slum <autem sinentes pueros offerri Iesu, nec solum> non prohibentes pueros venire ad Iesum sed etiam ipsi cum pueris effecti pueri, in humilitate voluntatem domini adinpleamus, ut exaltemur a deo. [*](7 I. Thess. 2, 7 – 8 f Vgl. I. Thess. 2, 7 – 28 ff Vgl. Matth. 18, 4 13 σοφίας + excellentioris lat. 15 διαβεβηκέναι + spiritalioris lat. 18 καὶ <Μ? 22 παιδία + sensu lat. 23 [οὐκ] Kl nach Diehl 29 < ἐν ταπεινότητι > Koe, vgl. lat. 32 γινομένους Η 20 enim < G 23 <autem — solum> Diehl, vgl. gr. 25 venire <L 28 effecti + quasi y (dann auch in gr. Z. 29 <ὡς> παιδί Koe))

scito autem quoniam pueri huiusmodi, quamvis non Omnia quae dicuntur sequi possunt (quasi pueri), tamen posuit eis manus Iesus, ponens autem abiit inde, et virtutem relinquens in pueris per tactum abiit a pueris, videlicet pueris non potentibus sequi Iesum, sicut ceteri discipuli eius perfecti. Siquidem autem »eloquia domini« evangelica »eloquia« sunt »casta« et »argentum igne examinatum«, argentum »probabile«, transmissum » terrae« et valde » mundatum« »et septies mundatum«, sine dubio debet esse aliqua idonea causa propter quam exponens Matthaeus hunc [*](2 Luc. 14, 11 – 4 Matth. 18, 4 – 22 ff Ps. 11,7 1 δύναται Hu δύνασθαι M H 12 δὴ M | παιδία + huiusmodi lat. 19. 20 *** Kl nach Diehl Koe, vgl. lat. 24 πεπυρωμένον + argentum lat. 26 ἄκρως Η 26/27 ἑπταπλαςίως + mundatum (vgl. Ps. 11, 7 var. lect. ?), sine dubio (= ἀναμφιβόλως Koe, vgl. IV, 543, 10) lat. 14 possint B 14 <im>posuit μ 18 tactum Kl, vgl. gr. actum ex 20 Iesum] christum B L | sicut + et L 24 igni G 27 mundatum sine dubio] Glosse? Kl, doch s. zu gr. Z. 26/27 30 matthaeus exponens L) locum duas quidem causas ostendit offerendi pueros, non autem ad duas praecedentes causas intulit quae sequuntur. oblati sunt enim pueri non solum, ut manus eis inponat, sed etiam ut oret.

scriptum est autem post hoc, quoniam inponens eis manus abiit inde, et non addidit: et orans (potuit enim dicere: et inponens eis manus et orans abiit inde). et vide si potes dicere quoniam maioribus quidem pueroum servatur oratio Christi, qui possunt capere non solum inpositionem manuum eius super se sed etiam orationem eius ad patrem pro se, minoribus autem pueris sufficit inpositio manuum eius. dicens autem talium est enim regnum caelorum hortatur ut nemo, quamvis sit sapiens in ecclesia, glorietur adversus parvulos <neque contemnet infantes et pueros> Christi: [*](32 Luc. 18, 17 3 μὲν γὰρ] γὰρ αὐτοῖς Μ 8 <μετὰ τοῦτο> Kl, vgl. lat. 13 καὶ πρ. αὐτοῖς Η 17 τηρε<ῖσθαι λέγε>τν Κl, vgl. lat. u. Z. 22 22 μικροτέροις Κoe vgl. lat. τοῖς Μ Η 23f εἰς δὲ τὰ] ἐπ’ αὐτούς Μ (verblaßt) 9 addidit] addit G L additur B c 27 <neque–pueros> Diehl, vgl. gr.)

quoniam non eorum talium puerorum est regnum caelorum, sed eorum qui per humilitatem facti sunt sicut pueri cum essent sensu perfecti. hance autem expositionem commendat apud Lucam positus sermo, quoniam cum dixisset: »offerebant ei pueros et infantes, ut tangeret eos, videntes autem discipuli prohibebant eos. Iesus autem dixit: sinite pueros venire ad me, talium est enim regnum caelorum«, statim quasi convenientia sensui praecedenti addidit dicens: »amen dico vobis, qui non receperit regnum dei sicut puer, non intrabit in illud«.

Et ecce unus accedens dixit ei: magister bone, quid boni faciam ut habeam vitam aeternam? [*](2f Vgl. I. Kor. 13, 11 – 5 I. Kor. 3, 1–2 – 11 Luc. 18, 15 – 22 Luc. 18, 17 – 25ff Vgl. Marc. 10, 13 – 16 5 <ὡς> Koe 6 ἐδυνήθην Η 28 vorher: Περὶ τοῦ ἐπερωτήσαντος πλουσίου τὸν Ἰησοῦν καὶ εἰπόντος· διδάσκαλε ἀγαθὲ καὶ ἑξῆς Η 29 διδάσκαλε + bone lat. (?) 13 pueros] parvulos B 16 dixit + eis B 18/19 statim] et statim y 20 amen + amen y 28/29 Et – ei] VIIII Secundum mathum. Interrogavit Iesum unus de turba dicens L 29 [ bone] Kl, vgl. gr.)

(19, 16–30).

qui dixit ei: quid me dicis bonum? nemo bonus nisi unus deus.

Cum sit scriptum et de homine bono: »bonus homo de bono thesauro cordis sui profert bona«, et de angelis bonis et de spiritu sancto bono et de filio dei bono, hic salvator ad eum qui dixit: quid boni faciam, ut habeam vitam aeternam? ita respondit, ut proprie nulli conveniat esse bonum, nisi tantummodo deo, dicens: quid me dicis bonum? unus est enim bonus deus. scire autem oportet, quoniam hic quidem proprie bonum soli conventire dicitur deo, in aliis autem abusive. quod ergo invenitur in aliis <multis> appellatio boni, non est contrarium [*](8 Ps. 33, 13 f – 13 Luc. 6, 45: vgl. S. 375, 17 gr. – 19f Vgl. Hautsh TU. 34, 2 a, 61 – 23 Wie S. 376, 18: vgl. Marc. 10, 18 Luc. 18, 19 8 ἀγαπῶν + καὶ Η 32 ἐπ’] ἐπὶ Η 2 unus] solus B | deus + omelia Origenis de eadem letione L 6 scriptum sit L 24 [deus] ? Kl, vgl. gr., aber s. auch S. 375, 15 lat. B S. 376, 19 ff 31 in aliis invenitur y 32 <multis> Diehl, vgl. gr.)

<>« <> huic dicto quod ait: »nemo bonus, nisi unus, deus«, quoniam omnes (sicut diximus) abusive dicuntur boni, unus autem deus proprie. Ipse quoque dominus, qui est »imago dei invisbilis«, sic et »bonitatis illius imago« est: et sicut ipse distat a bonitate patris quasi imago bonitatis a principali bonitate, sic et omnes, in quibus bonitatis nomen positum invenitur, distant a bonitate filii. [*](1 Ps. 33, 14 – 10 Marc. 10, 18; Luc. 18, 19 – 17 Luc. 6, 45 – 20 ff Vgl. Orig. de princ. I, 2, 13 (V, 47, 2 ff.) – 21 Kol. 1, 15 – 22. 29 Vgl. Sap. Sal. 7, 26 2 τοῦ <Η 4 πυθόμενον Ηu πειθόμενον Μ Η 18 <τῆς–αὐτοῦ> Κl nach 25 ἀγαθὸς Κoe ἀγαθὸν Μ Η 31 πρὸς] εἰς Η | ἤ καὶ] ἤτοι Κoe 32 τῆς <Η 1 <»fac bonum«> huic Diehl, vgl. gr. 13 omnes <alii> ? Diehl, vgl. gr. 15 deus x* (+ dicitur bonus B) <L 20 qui] lat. las ὅς st. ὡς) plus auten distant omnes boni a bonitate filii, quam bonitas filii a bonitate paterna, quoniam plus filius propinquus est patri in omnibus bonis, quam omnes filio. forsitan autem et propter eum qui dixit: quid boni faciam, ut habeam vitam aeternam, hoc Christus respondit ad dum: quid me dicis bonum? nemo bonus nisi unus deus, ut illud confirment quod alibi dicit: »cum omnia feceritis, quae praecepta sunt vobis, debetis dicere: servi inutiles sumus. quod debuimus facere fecimus«. nam etsi omnia fecerimus, quae praecepta sunt nobis, nec sic (quantum ad haec verba) bonum aliquid fecimus; nec enim, si vere bona essent quae facimus, scriptum fuisset, ut facientaes ea dicamus esse nos inutiles servos, si proprie conveniret hominibus applelatio bonitatis: quoniam omne bonum nostrum [*](1.7. 12 Vgl. Sap. Sal. 7, 26 – 10 Joh. 14, 28 – 18 Vgl. zu S. 374, 23 – 22. 31 Luc. 17, 10 5 πλείων Ηu πλεῖον Μ Η | ὑποδοχὴ Μ 22 ὅταν + δὲ Μ 23 ἡμῖν Μ 27 ὡς <Μ 30 πεποιηκέναι Diehl, vgl. lat. γεγονέναι Μ Η) abusive et non proprie dicitur bonum. vere enim quando declinamus »a malo« et facimus »bonum«, quan- tum ad conparationem ceterorum hominum nolentium declinare »a malo« et facere »bonum« dicuntur bona quae facimus; quantum autem ad veritatem, secundum quod dicitur in hoc loco quia unus est bonus, bonum nostrum non est bonum. et sicut »non iustificabitur in conspectus dei omnis vivens«, quoniam, quantum ad con- parationem iustitiae dei, omnis iustitia hominum invenitur neque iustitia esse, sic nec bonus in- venietur quisquam in conspetu <boni> dei quantum ad con- parationem bonitais illuis, quamvis quantum ad conpara- tionem ceterorum hominum bonus quis appelletur.