Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)
Origen
Origenes. Origenes Werke Vol 10.1-10. 2. Klostermann, Erich, translator. Leipzig: Hinrichs, 1935-1937.
Postquam autem dictavimus haec in parabola hac prae-
[*](11 I. Kor. 15, 10 - 19 Matth. 21, 43 — 26ff Vgl. C Nr. 220a Or.)[*](1 τῷ ἐσχάτῳ> Diehl, vgl. 3 τοῖς ἐσχάτοις> Koe, vgl. lat. 9 τάχα Kl, vgl. lat. 19 ἡμῶν Μ 21 αὐιῆς Lo, vgl. tom. 17, 6. 7. 12f. und Hautsch TU. 34, 2a, 74 αὐτοῦ Μ H 24 ἀξίως] 1. <ὡς> ἄξια? lat., wo et in ut zu verbessern ist Koe 26 1. μετὰ <δὲ> ? Kl, vgl. 27 <ταύτην> Diehl, vgl. lat.)[*](1 denarius R G | autem] 1. enim ? Kl, vgl, gr. 2 isti] huic B | sicut] quemadmodum y | et2 < G 3 dixit + et y 4/5 <mium > tum Diehl Kl, vgl. gr. 6f non tamen L 12 illis < L 17 <dicemus> Kl, vgl.gr. 22 et — perficientes] ignate salute perficientes G (!) perficientes digna et salutaria et B)<> ̣ a > <>
senti, subveniunt nobisetiamhaec, quae possunt esse utilia eis, qui in altiori et secretiori expositione proficiunt. dicet enim aliquis omnem vitam hominis esse diem unum secundum parabolam hanc. hoc ergo ostenditur, quoniam quidam quidem a pueritia ante aetatem ad operandum opera regni dei accedunt et ipsi sunt qui primo mane conducuntur in vineam, alii autem in adolescentia veniunt ad dei culturam et ipsi sunt qui hora tertia invitantur, alii vero viri perfecti et ipsi sunt qui in sexta vocantur, alii autem iam senes adducuntur ad dei culturam et ipsi sunt qui circa nonam vocantur. ahi autem in ipso exitu vitae senes ad plenum et ipsi sunt qui circa undecimam vocantur. [*](4—458,5 Vgl. C(??)uc Nr. 45 Or.) [*](2/3 προ[σ]κόπτουσι <ν ἐν> Kl nach Hu Koe, vgl. lat. 6 εἶναι (auch Cluc Nr. 45) + unum lat. 12 μετὰ (auch Cluc Nr. 45)] κατὰ Koe, vgl. lat. 14 ἀπὸ + τῆς Cluc Nr. 45 15 ἄνδρας (auch Cluc Nr. 45) + perfecti lat. 19 πρεσβύτας + iam lat. 20 〈τοὺς περὶ〉 Kl mit Cluc Nr. 45, vgl. lat. 26 ἐξόδῳ + vitae lat. 27 〈ἤδη〉 KI mit C luc Nr. 45 〈ποντελῶς〉 Koe, vgl. lat. | 〈περὶ〉 KI, vgl. lat.) [*](1 subveniunt ρ subvenit Χ 5 vitam hominis R G ~ B vitam L 8 quidem < G L | ante] lat. las Πρὸ τῆς st. Πρώτης 13/14 sun ipsi GL)
Vineam autem secundum hanc expositionem intellegimus regnum dei, quod in ecclesia praedicatur. forum autem est, quidquid est extra vineam foris, id est extra ecclesiam Christi, extra verbum veritatis, unde sermo dominicus accipit eos qui vocantur a Christo et mittit in vineayn, id est in ecclesiam. non autem numerabuntur (secundum expositionem istam) inter
[*](1 καὶ < C luc Nr. 45 lat. 15 νεότητος περὶ〉 Kl Koe, vgl. lat. 17 〈ἀργοῦσιν > y Diehl Kl Koe, vgl. lat. 20 — 32 änge am oberen Rand in Μ abgerissen 31 δ’ > Kl Koe δὲ M H)[*](1 adfectus] adferter G 2 respicitur — non < B respicitur < G 3 adspicitur + neque B 6 *** Koe, vgl. gr. 15 <in dei cultvira) Diehl, vgl. gr. 28 accepit L 31 numerabantur G La)〈> <>
operarios vineae, quotquot vocati sunt quidem primum ad dei culturam, non autem conservantes quae fidei erant victi *** egressi sunt de vinea, id est de ecclesia dei vel de fide »veritatis« vel de iustitia regni caelestis peccantes, etsi post adinpletionem voluptatum suarum in peccatis voluerunt quasi paenitentes iterum ab initio vineam operari. nec enim possunt dicere patrifamilias : nemo nos conchixit; conducti enim fuerunt secundum tempus primum, quo sunt vocati ad fidem. sed neque dicetur eis : quid hic statis tota die otiosi? maxime si »incipientes « postmodum »carne« perficiuntur, et si postea regredi volunt, ut iterum spiritu vivant. et non diximus haec dissuadentes surgere eos qui ceciderunt aut inpedientes ne convertantur aversi, aut ne ad domum patriam revertantur lascivi filii qui vivendo luxuriose evangelicae doctrinae substantiam consumpserunt. habeant enim propter paenitentiam, quoniam victi sunt a vita per-
[*](6 Vgl. II. Thess. 2, 13 - 17 Vgl. Gal. 3, 3 — 24ff Vgl. Luc. 15, 13. 18ff)[*](10 〈πόλιν ἀπ’ ἀρχῆς> Kl Koe, vgl. lat. 17 εἰ] οἱ M 19f πάλιν und ἐξ ὑπαρχῆς] vgl. lat. Ζ. 10 iterum ab initio 23 ἢ 〈ἐμποδίζοντες〉 Kl, vgl. lat. | ἐπιστρέφειν Μ 25/26 ἀσελγεῖς υἱοὺς τοὺς〉 Koe, vgl. lat. 28 μὲν < Μ)[*](4 victi ***Diehl Kl Koe, vgl. gr. 8 etsi] et L 9 peccatis y* + suis L 17 incipiente y 18/19 perficiuntur Kl percipiuntvir G efficiuntur B perficientur L 21 dicimus Diehl, vgl. gr. 22 ceciderint y 24 aut Kl, vgl. gr. ut x 27/28 habeant R G habebunt B habebant L 29 victi . . . vita perversa y* victi . . . viciis perversis L (lat. hat miBverstanden))versa, meliorem eis qui in peccatis conprehensi fuerint consolationem salutis. non tamen debemus aestimare, quoniam similes sunt eis qui propterea peccaverunt in iuventute sua, quoniam nondum didicissent quae fidei erant. vult ergo paterfamilias novissimis clare quemadmodum et primis denarium salutis, quoniam licet ei facere quod vult in propriis suis et arguere eum qui malum oculum habet, propter quod paterfamilias bonus est. erunt ergo multi ex novissimis vocatis primi et quidam primorum novissimi; nam et »multi vocati sunt, pauci autem inveniuntur electi.
[*](17 Vgl. Matth. 22, 14 - 22f Vgl. I. Kor. 12, 8)[*](3 〈παραμυθίον σωτηρίας〉 Koe, vgl. lat. 4 αὐιῶν Hu, αὐτοῦ MH 11 ἔξεστι〈ν αὐτῷ〉 Κl, vgl. lat. 12 αὐτοῦ H 16/17 κληθέντων] im lat. vor πρῶτοι, »mit Recht« Koe 24 πλουσιώτερον <νοῦ> Koe 26 [καὶ] Kl 30 μεγαλοφυέστερα Kl (od. -εστέρων?) μεγαλοφυέστερον Μ H)[*](5 sint L 12 arguere] lat. las ἐλέγχειν | eum <G 15 vo- cati L)Ascendens autem lesus in Hierosolyma accepit duodecim discipulos suos seorsum in via et dixit eis: ecce ascendimus in Hierosolyma, et filius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis, et condemnabunt eum morte, et tradent eum gentibus ad deludendum et flagellandum et crucifigen dum, et tertia die resurget.
[*](11 ff Zum Zitat vgl. Hautsch TU. 34, 2a, 67 f — 27 Marc. 10, 32)[*](8 〈Ὠριγένους〉 υ 15 τὰ < Μ)[*](11 ascendens autem] scundum mathm. In illo tempore ascendens L | in < B 12 Hierosolimam B L 16 ierosolimam L hierusalem y 18 ff — resurget] Omelia Origenis de eadem lectione L 20 illudendum B 23 die tercia B)Paulus qui hortatur nos fieri suos imitatores, sicut ipse imitatus est Christum, sciens Christum per haec ad manifesta <obvianda>pericula promptissime ascendisse <in Hierosolyma prae>scientem, quoniam tradendus fuerat j^rincipibus sacerclotum et scribis et condemnandus fuerat morte et gentibus erat tradendus ad deludendum et flagellandum et crucifigendum, simile aliquid fecit. cum enim Agabus accepisset »zonam« eius et alligasset sibi manus et pedes dicens: »haec dicit spiritus sanctus: virum cuius zona est haec, sic alligabunt in Hierusalem ludaei et tradent in manus gentium«, audiens ista Pauhis imitans suum magistrum in Hierusalem promptissime ascendebat. et cum ali-
[*](2 Marc 10, 34 — 5 Luc. 18, 31 — 6 Luc. 18, 34 - 11 I. Kor. 11, 1 — 24ff Act. 21, 11)[*](13 Χριστὸν 〈διὰ τούτων〉 Koe, vgl. lat. 14 〈προθύμως〉 Kl vgl. Ζ. 33 u. lat. 23 lat. las παροπλήσιόν τι Koe 25 δείσας Μ 27 ἐστιν <H)[*](14 <obvianda> vgl. gr. und S.463,16(31) 15 <in — prae>Diehl, vgL gr. 27 haec < L 28 alligabunt + eum y 30 manibus y 31 imi- tatus L)quid humanum passus fuisset ab his, qui propter dilectionem eius coeperant flere et prohibere, »ne ascenderet in Hierosolyma« , dixit : »quid facitis flentes et confringentes cor meum ? ego enim non solum alligari, sed et mori paratus sum pro nomine domini nostri lesu Christi« . haec ergo considerantes [scire debenms, quoniam] frequenter et cognoscentes, quoniam temptationes aliquas subituri sumus dolorum, nos ipsos secundum quod iustum est ad obviandas temptationes offerre debemus, accipientes exemplum huiusmodi primum quidem a salvatore, deinde autem ab ajDostolo eius. et ne arbitreris haec contraria esse eis, quae superius diximus, quoniam »si quis vos persecutus fuerit in civitate ista, fugite in alteram« , et quod dominus audiens »quod lohannes traditus erat« in »secessit« inde. sed sciendum, quoniam nec semper convenit declinare pericula nec semper obviare periculis; tamen sapientis est alicuius in Christo, ut [*](3 Act. 21, —4 Act. 21, 13 — 20 Matth. 10, 23 — 26f Vgl. Matth. 4, 12 - 28 ff Vgl. Orig. tom. XI, 54 in Joh. (IV, 417, 26ff)) [*](2/3 κλεόντων H 12 ἐπικειμένους <ἡμῖν> Koe, vgl. lat. 14 <ἡμεῖς Diehl, vgl. lat. 18 μὴ] et ne lat. | νομήσης H 19 ἐπ’ αὐτοῖς] superius lat. 21 ἠμᾶς Μ 22 ἑτέραν] ἄλλην H 30 ὀμόσοι Μ) [*](4 iherosohmam B L 11 [scire — quoniam] Kl, vgl. gr. 20 eius y* paulo L 22 diximus + et frequenter G L (aus Ζ. 12 ?) 26 audiens dominus L 32 1. alicuius <opus> ? ? Kl, vgl. gr.)
Post hoc observandum est quoniam ascendens in Hierosolyma <Iesus, si> duodecim accepit seorsum, in duodecim autem adhuc erat et ludas, ergo et ludam accepit seorsum; adhuc enim (forsitan) dignus erat cum ceteris seorsum accipi et audire quae passurus erat magister; et non reprobo, quoniam adhuc nesciebat ludas quid esset facturus, sicut nec aliquis nostrum (nam et omnibus nobis est dictum: »noli gloriari in crastinum, nec enim scis quid pariet superventura« ). necdum enim (arbitror) inmiserat »in cor ludae diabolus ut traderet« Iesum.
[*](28 Prov. 27, 1 — 31 Joh. 13, 2)[*](8 > Koe, vgl. lat. | καὶ θανάτου Kl, vgl. lat. ~ M H 12 ἤπερ H 14 δὲ < H I ἔτι + et lat. 15 καὶ] ergo et lat. 25 ἀπογινώσκων] falsch reprobo lat. 26 ὡς + nec lat. 30 γὰρ] δὲ Μ)[*](6 quidem < y 11 in < B | iherosoHmam B L 12 <Iesus, si> Kl, vgl. gr. 27 sicut y* sed L 81 superventura + dies B L 32 ludae <Simonis Scariotae> Diehl, vgl. 33 diabohis] sathanas L)et videat qui potest quoniam ab initio evangelii usque nunc Matthaeus nusquani accusavit ludam, nisi in catalogo duodecim apostolorum dixit: »et ludas <is> Scariota, qui et tradidit eum« . multa autem de hoc, quoniam et ludam similem fecit ceteris, dixi- mus ubi tractavimus: »hos duodecim misit lesus praecipiens eis et dicens« quae dicta sunt conferamus itaque haec eis, quae supra sunt dicta simiha, quoniam illic his ipsis verbis domino pro- phetante quae erat passurus, »accepit eum Petrus et coepit <eum> increpare dicens : tibi esto, domine; et hoctibinon erit« , hic autem non referuntur discipuli dixisse aut fecisse aliquid, cum audissent tristia haec Christo futura. et puto, quoniam ideo nunc [*](9 Matth. 10, 4 var. lect. — 13ff Vgl. S. 116f — 15 Matth. 10, 5 — 24 Matth. 16, 22) [*](4 ἐπιστῆσαι Koe ἐπιστήσας MH 6 ἰοὐδεπω ἰούδας H 9 <καί> vgl. lat. 10 παρέδοκεν H 16 αὐτοῖς + et lat. 18 δὴ Kl Koe, vgl. lat. δὲ MH 25 ἵλεός H) [*](7 simon <is> ρ 8 (B) L 9 1. qvioniam <antea> ? vgl. gr. 10 f diximus ubi tractavimus Kl, vgl. gr. tractavrmus ubi diximus x 25 <eum> Kl, vgl. 26 esto tibi L 29 tristia Ga L tristitia Gc tristitiam B (und : futuram) 1. tristi sti<or> a a? Kl, vgl.)
Non est autem absurdum revocare in memoriam ea, quae simiHter istis sunt dicta superius : »tunc praecepit discipulis suis, ut nemini dicerent quia ipse erat Christus. exinde coepit ostendere lesus discipulis suis, quoniamoporteteum in Hierosolyma ire et multa pati a senioribus et principibus sacerdotum et scribis populi et occidi, et tertia die resurgere«. et in illis dicitur, quoniam »accipiens eum Petrus" et cetera. adhuc autem iUic dictum est occidendum salvatorem, hic autem et species ipsa occisionis est scripta, id est ad crucifigendum.
[*](3 Matth. 16, 22-8 Matth. 16, 23 - 18 Matth. 16, 20.21 — 27 Matth. 16, 21 — 28 Matth. 16, 22 — 31 Vgl. Matth. 16, 21)[*](6 ἴλεός H 14 τοὐτὰ Κl ταῦτα Μ H τοιοῦτα Koe, vgl. lat. 32 <καὶ> Kl, vgl. lat.)[*](9 satanas G (B) 24 ïheroso- limam B L)<>
quid est ergo quod dixit »opor- tet« ? quamdiu quidem lesus non tradebatur in Hierosolymis principibus sacerdotum et scribis nec condemnabatur morte nec deludebatur nec flagellabatur nec crucifigebatur, stabat Hierusalem et quod vocabatur sanctuarium non deponebatur. postquam autem haec in lesum ausi sunt, tunc qui tradiderunt eum derelicti sunt, et sacerdotes, qui condemnaverunt euni morte, et fecribae, qui excaecati mente et alienati sensu non viderunt voluntatem scripturarum sancta- rum, traditi sunt morti inimicae Christi, et qui deluserunt lesum in delusione sunt facti Hierusalem exercitu circumdante, quando et > venit desolatio eius« , et qui flagellaverunt lesum flagellati sunt et flagellantur donec »intret gentium plenitudo« ; quoniam »qui lapidem mittit in altum super caput suum «. et liaec omnia
[*](1 Vgl. Matth. 16, 21 - 24 Vgl. I. Kor. 15, 26 — 27ff Luc. 21, 20 — 31 öm. 11,25 — 33 Sir. 27, 25)[*](7 ἢ . . . ἢ Koe, vgl. lat. καὶ . . . καὶ MH 14f ὡς μὴ δὲν ἀὐτοὺς H 22 <οἱ> Diehl Koe 25. 29 καὶ > Koe)[*](18 lat. las καὶ οἱ γραμματεῖς 24 inimicae] velut inimicae B 28 venit Diehl)<> »<> <> <>
facta sunt, ut ab illis quidem recedat speculatio dei, transeat autem ad gentes, salvatis videlicet cum gentibus et »reliquiis« Iudaeorum »secundum electionem«; quoniam »nisi dominus Sabaoth reliquisset« illis »semen, sicut Sodoma facti« fuissent, <»et quasi Gomorrha similes« essent>. ego autem arbitror, quoniam sicut exemplum et umbra culturae, quod antea inplebatur, propter caelestia solutum est et veniente vero principe sacerdotum figuralis sacerdos cessavit et veris sacrificiis pro peccato in usum venientibus figuralia sacrificia sunt destructa, sic quando vera Hierusalem suscepit Iesum ascendentem super subiugalem corporis sui (in quo et gaudebat valde filia Sion et praedicavit filia Hierusalem quae sursum est), tunc destructa est Hierusalem, quae fuerat umbra, et cecidit templum, quod de lapidibus mortuis erat constructum, propter templum, quod de vivis lapidibus fuerat erigendum, effossum est autem et altare, quod fuit deorsum, quonaim apparuerat quod erat caeleste, cuius encaenia in deservitione vera fecit Iesus.
[*](5 Vgl. Röm. 11, 5 - 6 Jes. 1, 9 - 10 Vgl, Hebr. 8, 5 — 21ff Vgl. Sach. 9, 9; vgl. Gal. 4, 26 - 27 Vgl. I. Petr. 2, 5)[*](3 ἐπισκοπή + dei lat. 6 γὰρ μὴ H 10 <ἡ> Kl 14 <τοῦ> Kl 16 ὑπὲρ < Ha 17/18 <θυσίαι> Koe, vgl. lat. 27 <ἐγερθησόμενον> Kl Koe, vgl. lat.)[*](4 et] etiam B 8 <et—essent> Kl, vgl. gr. 12 inplebatur <caelestium> Kl, vgl. gr. 20 subiugalem] vgl. S. 521, 3; 533, 21 32 encaenias B L c ingenias G)> <> > <>
Si autem secundum quandam significationem homines ci- vitas sunt, et nunc in Hierosolymis (sic enim eos voco qui spem suam habent in locuni illius Hierusalem, quae aliquando fuit in terris) et nunc ergo traditur lesus eis, qui prof itentur esse se dei servos, ludaeis, et <qui> quasi sacerdotum constituti et qui divinas litteras scire se arbitrantur scribae condemnant lesum morte per ea, quae maledicunt de eo, et non est quando non tradunt gentibus lesum deludentes eum et doctrinam eius apud se et semper linguis suis flagellant eum et culturam dei, quae per lesum introducta est. et ipsi quidem crucifigunt eum per hoc quod anathematizant et tollere volunt doctrinam ipsius. ille autem melior illis omnibus constitutus paululum deficiens surgit et vivens gentibus, quae acceperunt posse videre, apparet.
[*](30 Jes. 42, 19)[*](3 δὲ] enim lat. 9f τοῖς ἐπαγγελλομένοις . . . Ἰουδαίοις ΚΙ Koe, vgl. lat. καὶ οἱ ἐπαγγελλόμενοι . . . Ἰουδαῖοι M H 10 > Koe 17 αὐτῶ̣] αὐτὸν Ha 25 <πάντων> Kl, vgl. lat. 27 > Kl, vgl. lat. 31 <ἀλλ᾿> vgl. S. 470, 5)[*](10 <qui> Diehl 11 se constitutos gloriantur B 21 f quae (cultura) per Iesum introducta est] lateinische Wiedergabe des äufigen ἠ διὰ Ἰησοῦ θεοσέβεια, vgl. V, 295, 6 Koe 28 quae B L qui G)