Convenienter aliquis quaerere potest, quoniam si perfectus est qui omnes habet virtutes, ut iam ex militia nihil agat, quomodo sit perfectus qui vendidit Omnia sua et pauperibus dedit? ponamus enim aliquem hoc ipsum fecisse, quomodo fiet statim et sine ira? et si contigerit eum esse sine ira, quomodo fiet statim et sine tristitia ? quomodo fiet etiam extra timorem, ut, non timeat aut dolorem aut mortem vel quaelibet alia, quae possunt animam inperfectionrem turbare? quomodo qui erogavit substantiam saum pauperibus, peribus, erit absque omni concupiscentia? deinde *** quod tradidit Omnia sua, ut patiens aliquid humanum ex paupertate paeniteat eum facti desideret autem similia [*](12 Vgl. I. Petr. 3, 15 8 <ἀκολούθως> Kl, vgl.lat. 11 <τι Kl, vgl. lat. 13 αὐτοῦ Μ 15 δ’ αὖ Κl δ’ ἂν Μ ἂν Η 21 <τοῦ> Koe 32 τι] τινα Η 12 sit] 1. fiat Diehl Koe, vgl. gr. 18 lat. konstruiert falsch Koe 30 *** Kl nach Diehl: <dixerit quispiam>)
v.10.p.396
( possidere. si autem et quae dicitu voluptas, inrationabilis constituta elelvatio animae, passio est, quomodo quis mox ut tradiderit Omnia sua pauperibus statim liberabitur a passion iactantaie vanae? adhuc autem adiciens aliquis dicat: quomodo potest ex eo, quod tradiderit bona sua pauperibus etaim sapiens fieri et suscipere sapientiam die, ut possit reddere rationem omni homini mterroganti se de fide vel de omnibus, quae in scripturis absconse sunt dicta? sive enim ex hoc ipso solo dicimus quemquam fieri perfectum, etsi non habuerit ea quae diximus, ad inrationabilitatem venimus dicentes aliquem et perfectum esse simul et peccatorem (peccator est enim omnis, qui irascitur sine causa, et si quis saeculi8 tristitia contristatur, et qui Dolores timet aut mortem, et qui desiderat quod non habet, et qui sine
[*](1 f vgl. Philo leg. all. III, 88 (I, 136 M) ὁ ὂφις ἦν, ἡδονή, ἔπαρσι ἀλογος ψυχῆς – 12 vgl. I. Petr. 3, 15 – 26 vgl. II. Kor. 7, 10 4f ἀποδοῖτο . . . διαδοίη Kl nach Κoe, vgl. S. 401, 13 ἀποδῶτο . . . διδώη Μ Η 5 καὶ ἅμα Koe 10 τις koe, vgl. lat. 11 l. καὶ σοφὸς? Κl, vgl. lat. | καὶ δέχεστθαι Kl, vgl. lat. 19 ἢτοι—εὔλυτος Μ 25 ὁ + sine causal at. 27 ἢ Kl Koe, vgl. lat. καὶ ΜΗ 29 ὁ . . . ὁ Koe, vgl. lat. 7/8 dicit G dixit B 20 soso Kl, vgl. gr. | l. dicemus? Kl, vgl. gr. 22 non y* L 23 inrationabilitatem] lat. las ἀλόγῳ Diehl) v.10.p.397
ratione extollitur quasi in bonis quae non sunt bona). sive simul ut tradiderit bona sua payperibus, dicimus eum quasi receptaculum dei factum suscipere omnes virtutes et deponere malitiam universam, fideliter quidem (ut communiter nominem) dicimus, nescio autem si vere; et forsitan deridebunt nos quasi non sapienter dicentes, qui audierint solutionem huiusmodi.
Sapienter ergo videbitur forsitan dicere quis servans simplicitatem verborum et non moraliter aliquid dicens de eis, si sic responderit quasi fidelis, dicens quoniam qui pauperibus tradit bona sua ipsorum orationibus adiuvatur <ut salvetur>, accipiens ad suam spiritalem inopiam spiritalem abundantiam eorum, qui patiuntur inopiam carnalem (sicut ait apostolus ad Corinthios scribens) et fit hoc modo perfectus, quamvis aliquas (quod humanum est) habuerit passions, et si quis alius hanc inopiam passus [*](25 ff Vgl. II. Kor. 8, 14 15 <λέγειν> Kl nach Diehl, vgl. lat. 23 μεταδιδοὺς + bona sua lat. 26 σωματικῶν Kl, vgl. lat. χρηματικῶν Μ Η 28 <ἐν πνευματικοῖς> Diehl Koe, vgl. lat. 4. 8 l. dicemus? Kl, vgl. gr. 8 hominem B neminem μ 17 si <R G | sic <B 23 tradidit y 24 <ut salvetur> Diehl. . vgl. gr.)
v.10.p.398
fuerit et magno adiutorio fuerit adiuvatus, deo exaudiente tantorum pauperum refrigerantium preces: qui tamen similes sunt apostolic aut Paulo inferiors, paupers quidem in corporalibus sicut illi, divites autem in spiritalibus. ita iste qui mutavit pro divitiis paupertatem, ut fiat perfectus (credens sermonibus Christi) adiuvabitur statim sicut <et> apostolic Christi, ut sapiens fiat in Christo, ut magnanimous, ut iustus, ut castus et absque omnimoda passion. non tamen sic debemus intellegere, ut in ipsa die, vel in ipso tempore, quo tradiderit bona sua pauperibus, efficiatur omnino perfectus. sed consequenter ex illa quidem die incipiet speculation dei adducer eum ad omnes virtutes, ut incipiat ex eo proficere sicut Isaac propter adiutorium dei conlatum in se, et magis atque magis crescet per singulos dies,
[*](28 ff Vgl. Gen. 26, 13 4/5 παραπλήσιοι Koe, vgl. lat. παραπλησίως M H 6 ὑποδεέστεροι M c (M a?) ὑποδεεστέροις H 9 οὗτος] lat. las οὕτως 13 καὶ M w. e. sch. <H 22 διαδόντι Diehl Kl διδόντι M H 2 adiutus B 3 refrigerantium x refrigeratorum μ 8 ita] aut ita G L 11 <et> Kl, vgl. gr. 14 omnimoda B (G L) omni omnion ρ) v.10.p.399
donec additus sicut Isaac »magnus« efficiatur »valde valde« in omni virtute, omni videlicet militia avulse de anima eius. et si quis hanc expositionem defendere vult, dicere non cogetur perfectum fieri hominem per hoc ipsum, quod tradierit bona sua ayperibus, alias delinquentem.
Alter autem (forsitan abundans fide et studio transeundi ad subtiliora et ad magnitudinem aliquam intellectuum eminentium et dignorum Christo) relinquens verbi simplicitatem ad expositionem morale transibit, dicens substantiam esse uniuscuiusque animae actus ipsius post exitum, ut sit substantia quidem iustorum boni actus ipsorum, malorum autem mali. hic ergo dicet eum, qui multas habebat possessions, divitem fuisse in mysterio eius, qui multa possidet opera mala, in quibus potest esse et amor divitiarum et concupiscentia gloriae et aliae res terrenae replentes animam eius. [*](21 Vgl. Apoc. 14, 13 9 f <ὅτι—πτωχοῖς> Kl Koe, vgl. lat. 13 ἀκμάζων Koe, vgl. lat. u. IV, 161, 13 σκάζων M H | <καὶ> Kl, vgl, lat. 21 εἶναι + actus lat. 25 φήσει Hu φησι M H 27 κεκτημένου + opera lat. 3 valde <L 6 si quis] sic qui G L 18 dignorum y* digniorum L 19 ad x* et ρ 24 actus] lat. las πρᾶξιν ? Diehl | ipsorum, malorum autem y* ipsorum autem malorum L 25 dicet Kl dicit x 30 divitiarum y * pecuniarum L)
v.10.p.400
<> <> <> quoniam ergo potest aliquando, qui hoc modo dives est, abstinere quidem se a malis quibusdam, utputa ab homicidio, ab adulterio, a furto, a falso testimonio, et quae conveniunt parentibus reddere cum quodam honore, potest etiam esse aliquis et misericors ad proximos non tamen et perfectus: ideo consilians huiusmodi viro inperat Christus vendere omnem substantiam malam et quasi trader eam virtutibus operantibus eam, quae ab omni bono paupers sunt et propter hoc non sufferunt minas, secundum quod scriptum est: »pauper autem non suffer minas«. sed scio, quia valde violenta videbitur expositio ista, solvens quidem honeste quae de perfectione sunt dicta, non autem valde persuadens, ut deponens quis quae malitiae sunt, vendere intellegatur substantiam *** et dare pauperibus.
Quasi in tali autem praeventus loco dicam: qui hanc expositionem defendit, dicere potest quoniam plenus est peccator spiritibus secundum mensuram pec- [*](16 f Prov. 13, 8 ) [*](12 <πάντα> Kl Koe, vgl. lat. 21 ηὐπορημένα ? H 22 ἀποθέ<μενόν τινα νοεῖ>σθαι Kl vgl. lat. 28 <Ἐρῶ δ’ὡς> ἐν τοιούτῳ Kl Koe, vgl. lat. 29/30 παραστηςάμενος M ) [*]( 11 consilians] lat. las συμβουλευτικῶς Diehl 23 dicta] lat. las εἰρημένα Diehl 26 *** Koe. vgl. gr.)
v.10.p.401
<> » <> catorum suorum;’utputa fornicarius (secundum quod dicitur in scripturis) spiritu fornicationis, furibundus spiritu furoris et maliloquax spiritu criminationis. istam substantiam adquisivit, qui malus fuit et factus est participation malorum spirituum abundantior et multiplicior in ipsis malis. sicut autem adquisivit qui seam emens arbitrio proprio conplacens malis, sic vendit eam et dat talibus pauperibus, de qualibus loquitur sermo, per hoc quod credidit verbis Christi, et reliquit eam. sicut enim »pax« apostolorum revertitur 678 ad ipsos, nisi fuerit »filius pacis«, sic fornication et universa peccata revertentur ad paupers, qui auctores sunt peccatorum. cum non fuerit quis utens malis eorum. et sic neque dubitation erit, quin statim fiat perfectus qui sic vendidit omnes, sicut tradidimus, proprias facultates et dedit pauperibus. si autem et tempore
[*](2 Vgl. Hos. 4, 12; 5, 4–9 Vgl. Plato Phaedr. 230 a εἴτε τι θηρίον ὢν τυυχάνω τυφῶνος πολυπλοκώτερον καὶ μᾶλλον ἔτι τετυφωμένον. –18 ff Vgl. Luc. 10, 6. 5 13 f <αὐτὰ καὶ δοίη ἂν> Diehl Kl, vgl. lat. 23 [πάντα] Kl, vgl. lat. 28 καὶ + sic lat. | <εὐθέως> Diehl Koe, vgl. lat. 32 δὲ + et lat. 30 ἀποδεδομένα] vgl. S. 414, 8 Origenes X 4 et] οὕτω δὲ καὶ gr. 12 1. conplacenti? Kl, vgl. gr. 14 loquitur] lat. las λέγει Diehl 17 eum B 23 revertuntur L 23/24 actores L 26 quis <B L 32 autem et] enim B 26) v.10.p.402
» <> multo huiusmodi facultates venduntur et multum tempus necessarium est, ut tradantur quibus dixi pauperibus, nihil contrarium est; sed secundum aestimationem traditorum malorum pauperibus per tempora fit perfectus qui talia facit. manifestum est autem, ut qui talia egit habeat thesaurum in caelo et ipse factus caelestis. »quails« enim »terrenus (hoc est malignus) tales et terreni; et quails caelestis (id est Christus) tales et caelestes«. in parte ergo sui caeli habebit thesaurum, qui voluerit esse perfectus et vendiderit omnes facultates suas et dederit pauperibus. sed ne aestimes huiusmodi virum inveniri interdivites huiusmodi quales sunt modo. quis enim horum deposuit amorem divitiarum et (ut ita dicam) mundi amorem, quis ad plenum deposuit spiritum gloriae vanae, ut suscipiat in suo caelo thesaurum gloriae dei et divitias, quae sunt in omni verbo et in omni sapientia dei? quis enim deposuit spiritum concupiscentiae et timoris aut irae aut voluptatis? proprie ergo qui vult secundum subtilitatem discutere veritatis, pronuntiabit hoc in apostolic esse et qui similes fuerint eis, iste autem talis et
[*](9 I. Kor. 15, 48 — 27 f Vgl. I. Kor. 1, 5 (Röm. 11, 33) 14 αὐτῶ Μ| οὐρανοῦ Koe, vgl. lat. οὐωνݲωݲ Μ Η 22. 25 ἀπέθετο (wie Z. 29, S. 403, 20) KI, vgl. lat. ἀπέδοτο Μ Η 22 αὐτὸν Η 32/33 <καὶ—τὸν> KI Koe, vgl. gr. 22 deposuit KI, vgl. Z. 24. 29 deponit x 29 enim] I. autem ? KI, vgl. gr. 31 proprie KI, propriae (zu voluptatis) x) v.10.p.403
poterit sequi Christum, qui (sicut diximus) vendidit universa et habuit thesaurum in caelo; nec enim distrahitur huiusmodi vir ab aliqua mala possessione, quominus Christum sequatur.
Audiens autem verbum adolescens abiit tristis; erat enim habens possessions multas. et considera (secundum conversationem humanam) quomodo cum difficultate divellimur a bonis terrenarum divitiarum vel a concupiscentia gloriae vanae. magis enim volumus <quia desiderium amamus> adipisci etiam ea, quae male desideramus, quam liberari a desideriis malis, et magis volumus ut non incidamus in ea, quae arbitramur esse timenda, quam deponere inimicum timori dei timorem. sed vide quia non senior aliquis introducitur in hoc loco neque vir, qui evacuaverat »quae parvuli errant«, sed adolescens, qui audiens verbum abiit tristis. adolescens enim erat secundum animam, et propterea relinquens Christum abiit (ad vituperationem enim dictum est eius: <abiit>), et
[*](26 Vgl. I. Kor. 13, 11 — 32 ff Vgl. Hieron. in Matth. 149B: haec est tristitia quae ducit ad mortem 8 <δὲ> KI, vgl. lat. 12 ἀναγωγήν (opp. ἰστορίας S. 404,9)] ἀν(θρωπ)ίνην ἀγωγὴν la slat. 14 f τὸν <κάτω> πλοῦτον ... ἢ τὴν κενοδοξίαν? Diehl vgl. lat. 18 τῆς + <φαύλης> Koe, vgl. lat. 4 vir <G 7 vgl. S. 409, 20 15 <quia — amamus> KI, vgl. gr. 26 evacuaverit L 32 <abiit> Kl, vgl. gr.)v.10.p.404
<> abiit tristis tristatus »tristitia saeculi«, quae »mortem« operatur. erat enim habens possessiones multas, quas diligebat, diligens irasci, diligens tristari (propter quod et abiit tristis) et quantacumque ei nascebantur ex malo, quae tenebant animam eius. si autem intellegere vis historiam secundum expositionem aliquorum, quam superius ex parte tetigimus, in dimidio invenis hunc adolescentem laudabilem, in dimidio vituperabilem. laudabilem quidem, quia nec occidit nec adulteratus est nec aliquid eorum fecit quae prohibet lex, sed adhuc adolescens constitutus honoravit patrem et matrem; vituperabilem autem, quia tristatus est in verbis Christi vocantibus eum ad perfectionem et promittentibus ei, ut si tradidisset Omnia, quae habebat, magnus efficeretur.
[*](1f Vgl. II. Kor. 7, 10 — 8—31 Vgl. C1 Nr. 213 Or. C luc Nr. 42 Or. (B I, 192, 5ff.))[*](3 ἦν Hu, vgl. lat. τίς M H 3 f ἔχων — ἠγάτα] vor ἀγαπῶν—λυπεῖσθαι Kl, vgl. lat. ~ M H 7 <αὐτῷ γεγεννημένα> Κl, vgl. lat. 22/23 ἀποδοῖτο + Omnia lat. 26 ἀπῆλθεν < Η)[*](12 1. invenies Kl, vgl. gr. 19 ff lat. hat mißverstanden und am Schluß ausgelassen 20 contristatus B 23 tradidisset + ei y)v.10.p.405
Abeunte autem eo dixit Iesus discipulis suis; amen dico vobis, quoniam dives difficile intrabit in regnum caelorum. ex quo considerandus est sermo Christi cautissimus, quoniam non simpliciter dixit: dives non intrabit in regnum caelorum, quod si dixisset, exclusisset utique divites a regno caelorum. nunc autem dicit: dives difficile introbit, difficultatem quidem salutis divitum manifestans, non autem inpossibilitatem suae potential declarans. quod ex ipso hoc textu manifestissime declaratur, posse divitem cum difficultate quidem resistere passionibus suis at que peccatis, tamen posse. si autem moraliter intellegamus divitem (secundum quod supra diximus) eum qui multorum malorum habet substantiam congregatm, quaeres quomodo vel cum difficultate introibit dives in regnum [*](1 — 408, 9 Vgl. C luc Nr. 43 Or. 4 δυσκόλως πλούσιος Η 9 γὰρ +simpliciter lat. | οὐκ Η Μ c δυσκόλως M a 12 <πάντως> Koe, vgl. lat. 14 ὅτι < Η 17 <τὸ> KI mit C luc Nr. 43 18 *** KI, vgl. lat. 19 φαίνεται + ὡς C luc Nr. 43 24 καὶ μὴ] l.ὡς μὴ Koe 25 <ὁ> ΚΙ 30/31 εἰσελεύσεται + dives lat. 14 declarans Diehl, vgl. Z. 16 damnans x 15 hoc ipso B L)
v.10.p.406
<> <> <> < caelorum. difficultatem autem introitus utriusque divitis ad salute manifestat subiecta parabola dicens: facilius est camelum per foramen acus intrare, quam divitem in regnum caelorum. in qua parabola dives conparatur camelo non solum propter inmunditiam animalis, sicut docuit lex, sed etiam propter totius corporis eius tortuositatem, regnum autem caelorum foramina acus adsimilatur, ut demonstretur ex eo quoniam satis artus est et supra modum contribulatus regni caelestis introitus. ostendit autem quoniam sieut ex se ipso inpossibile est camelum per foramen acus intrare, possibile autem quantum ad deum, sic et divitem, quantum ad ipsum pertinent, inpossibile est
[*](5 Zum Text vgl. Hautsch TU. 34, 2 a, 62 ff — 11 Vgl. Lev. 11, 4 — 16 f Vgl. Math. 7, 14 2 τοῦ M w. e. sch. < H 3 <πλουσίου εἰς σωτηρίαν> Hu Koe, vgl. lat. 41. ἡ + <παρακειμένη> Diehl Koe, vgl. lat. | τῷ KI, vgl. lat, τοῦ Μ Η 12 <διὰ> KI mit C luc Nr. 43 lat. | ὅλου <τοῦ σώματος> Koe, vgl. lat. 13 σκολιότητα + καὶ μὴν καὶ διὰ τὸ παχὺ καὶ γήϊνον καὶ σωματικὸν τοῦ φιλοπλούτου φρόνημα C luc Nr. 43 14 ῥαφίδος + adsimilatur lat. 17 τὴν < Η 19 l. ἑκατέρω<ς>? ΚΙ 20 <ὡς> ΚΙ Κοε, vgl. lat. 23 ff <δυνατὸν—εἰσελθεῖν> ΚΙ, vgl. lat. 5 transire B 20 sicut x* Pasch <μ) v.10.p.407
>. <> <> intrare i regnum caelorum, possibile autem quantum ad deum, qui potens est ineffabili sua virtute aut grossitudinem malorum mali hominis subtiliare aut angustiam introitus facere ei capacem. quoniam autem propter difficultatem introitus, et non propter inpossibilitatem accepit ad exemplum foramen et camelum, claret ex eo quod ad discipulos (dicentes: quis ergo potest fieri salvus?) respondit: 681 apud homines hoc inpossibile est, qpud deum autem omnia possibilia. ergo possibile est et camelum per foramen acus intrare, non tamen apud homines, sed apud deum. quomodo autem faciat hace possibilia deus, pise scit et Christus eius et cui revelaverit Christus. Qui autem profecit in sapientia et sermone, audebit forsitan abundantius et de a cu et de foramine eius exponere. nos autem
[*](27f Vgl. Matth. 27 4 ἐστι Μ | <ἤ> Kl Koe, vgl. lat. 5 παχύτητα + malorum. lat. 5ff λεπτύνοντι . . . . ποιοῦντι Koe λεπτύνοντος . . . . ποιοῦντος ΜΗ 7 γὰρ τοῦ] δὲ <ἀπὸ> τοῦ Koe, vgl. lat. 9 τῶν < Μ 18f καὶ τὴν κάμηλον δυνατὸν Μ 21 <παρὰ δὲ θεῶ> Kl Koe, vgl. lat. 2 possiblile + est L 4 grossitudinem x Pasch crassitudinem ρ 16 hoc x* Pach < ρ 29 profecic Koe, vgl. gr. proficit x) v.10.p.408
<> <> <> hoc adiciemussolum, quoniam sunt quaedam quae fiunt in lege artificio consutili, necessariam habentia acum, ut secundum sapientiam dei faciat opera quis artificii quod suscepit. qualitercumque ergo intellecta fuerint opera consutilia <et acus illa>, ipsa consutura dabit intellegere quae intellegi debeant in hoc loco; quae nunc dicere et manifestare forsitan quidem et supra nos est, forsitan quidem et scienti multum et inportunum exitum habere videbitur. duobus ergo propositis, camelum per foramen acus intrare er divitem in regnum caelorum, facilius esse dixit primum. quaere qutem inter homines, alium quidem camelum constitutum per foramen acus intrantem, alium autem divitem (inpossibiliter quidem quantum ad homines possibiliter autem quantum ad deum) intrantem in regnum caelorum. quicumque ergo inventus fuerit esse camelus et quodcumque
[*](2ff Vgl. Ex. 27, 16 1 ἥμεῖς Kl, vgl. lat. πῶν Μ Η 5 <τις> Diehl Kl Koe vgl. lat. 6 1. <ὁποι> ωσοῦν Diehl Koe, vgl. lat. φήσει Μ 21/22 <γενόμενον> Kl, vgl. lat. 24 <μὲν> Koe, vgl. lat. 27f καμήλου— τῆς < Η 28 τῆς2 < Μ 30 ἡτισοῦν Hautsch TU. 34, 2a, 64 εἴ τις οὖν Μ Η | νοηθῇ Diehl, vgl lat. εὑρεθῆ ΜΗ | [κάμηλος] Hautsch 1 adiciemus Kl, vgl. gr. adicimus x 3 necessaria y 8 <et acus illa> Diehl, vgl. gr. 14 exitum] lat. las ἐκβάσεως Koe 18 1. dicit (od. dicet) Kl) v.10.p.409
inteellectum fuerit acus foramen, intrabit per illud. puto gentium introitum in regnum caelorum faciliorem ostendere volens quam Iudaeorum divitum hanc similitudinem introduxit. in quibus autem gentes dicebantur pauperes, in his Iudaei divites erant. utrum autem manifestent haec fines aliquos secundum mysteria quaedam adducentes ad fines aliquos per quasdam vias deo soli possibiles necne, discutiat qui discutere potest.