Commentarium In Evangelium Matthaei (Lib. 12-17)

Tunc respondens Petrus dixit ei: ecce nos reliquimus omniaet secuti sumus te; quid utique erit bobis? et hoc postrit quis et simpliciter interpretari et moraliter. [*](13 Vgl. Orig. in Ps. 4, 6 = Phil ἰατρικοῖς δὲ βοηθήμασιν ἀγαθὰ λέγηται ταῦτα κῆς ἀγαθὰ ἀλλὰ ποιητικά· τελικὸν τελικὸν δὲ κατὰ) [*](1 [ἥ] Hautsch 3 ὅτι—ἀνθρώποις] hinter ῥαφίδος Ζ. 1 Μ Η ~ Kl, umgekehrt folgt Koe der Stellung inM H und zieht aus Z. 4. παρὰ—δυνατόν dazu 13 lat. las τέλη <τινὰ> κα<τά> τινα? Kl | <τι> Kl Koe, vgl. lat. 18 τὰ < Μ 24 ὑμῖν Μ) [*](12 hac G (L) 20 tunc] vorher Lücke? Kl, vgl. gr. u. s. S. 403, 7 | tunc — ei] X secundum matheum. In illo tempore dixit symon petrus ad iesum L 22 utique y* ergo L 23 nobis + Omelia Origenis de eadem lectione L | et1 < L | et2 < L)

<> <> <> qui ergo simpliciter intellegere vult, talia dicet: sicut enim in datis non ipsum datum sed adfectum dantis aspiciens deus iustificat et melius suscipit parva dantem cum magno adfectu quam magna ex <multis et cum> adfectu modico (sicut manifestum est ex his quae scribuntur propter data divitum magna et duo minuta viduae), sic et in his, qui propter dei dilectionem dimittunt quae possident, ut inseparabiliter Christum sequantur omnia secundum verbum eius agentes, non magis acceptabilior erit qui plura reliquerit eo qui parva dimiserit. ergo etsi minima et contemptibilia Petrus cum fratre suo reliquit, quando <ambo> audientes: »venite post me, et faciam vos piscatores hominum«, » statim relictis retibus secuti sunt eum«, sed non minima [*](9ff Vgl. Marc. 12, 41—44 — 15ff Vgl. Matth. 4, 18 — 29 Matth. 4, 19f 3/4 <τοῦ διδόντος> Kl, vgl. lat. 4 προαίρεσιν ἀπολδεχόμενος] wie IV, 235, 3. 280, 19 ἀποβλεπόμενος Koe, vgl. lat. 5 <μᾶλλον> Kl nach DiehlKoe, vgl. lat. 10 <μεγάλης> Kl, vgl. lat. 13 ἔβαλλεν Μ 16 καταλειπόντων Μ | κέκτητανι Μ 1/2 vult intelligere L 4 aspiciens] 1. suscipiens? Kl, vgl. gr. 7 <multis et cum> Diehl, vgl. gr. 10 divitum Kl, vgl. gr. divitis x 21 dimisit y 27 cum + Ἀνδρέᾳ gr. 28 <ambo> Diehl Kl Koe, vgl. gr.) |

sunt aestimata apud deum considerantem quoniam ex tanta plenitudine dilectionis illa minima reliquerunt, ut etiam si multas habuissent possessiones, omnia sine dubio reliquissent nec ab eis ullo modo retenti fuissent aut impediti ab impetu dilectionis huiusmodi. et puto quod magis confidens Petrus de adfectu suo, quam de ipsa quantitate rerum relictarum, fiducialiter dixit ad Iesum: ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te; quid utique erit nobis? consequens est autem sentire, quoniam non solum retia, sed 683 etiam domum et uxorem forte reliquit et filios et possessiones quasdam etsi parvas.

Magnum ergo aliquid demonstratur de petro et de fratre ipsius, quoniam audientes: »venite post me, et faciam vos piscatores hominum« nihil cunctantes »statim relictis retibus secuti sunt eum« necsunt imitati eum, qui dixit: »sed primum permitte mihi ire et [*](20f Vgl. Luc. 4, 38f — 28ff Matth. 4, 19f — 33 Luc. 9, 61 3 αὐτῶ Μ 10 βουλομένων Ru βουλομένους Koe βουλομένην Μ Η 12 τῇ] ipoa lat. 16 σοι] σε Μ 17 νοεῖν Kl nach Koe, vgl. lat. καὶ Μ Η 26 οὖν + aliquid lat. 29 ἧμᾶς Η 14 ad Iesum y* < L 16 utique y* ergo L 30 cunctantes Kl, vgl. gr. cogitantes x)

<> renuntiare eis qui sunt in domo«, nec simile aiquid fecerunt ei, qui dixit: »permitte mihi primum ut eam et speliam patrem meum«. et ddiligenter adtende, quoniam honestissime percussi Christi praecepto et promissionibus eius et credentes, quoniam modicam capturam piscium relinquentes homines piscaturi fuerant ad salutem, »statim relictis retibus« et quasi obliti suroum omnium »secuti sunt eum« ut digni efficiantur hac interrogatione, quam fecit dicens: ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te. observa simul et hoc, quoniam occasio interogationnis huiusmodi ex illo facta est Petro, quod verbum christi audvit ddcenti: si vis perfectus esse, vade vende omnia quae possibe et da qauperibus, et habebis theaurum in caelis, et veni sequere me; deine quia considervit adolescentem [*](4 Ματτη. 8, 21 – 17f Matth. 4, 20 11 τὴν Μc H τῶν Μα 14 Ἰησοῦν <ἀγάπης> Κοe 19 Κοe, vgl. lat. 27 εἰ —εἶμαο] hinter εἰρημένην — φωνήν Κl, vgl. lat. ~ M H 32 καὶ <Μ 5 eam eet y* <L 11 fuerant] ? Diehl 26 est x* <ρ 32 1. adolescentem <audientem et>? Kl, vgl. gr.) cum tristitia abeuntem, quoniam praeposuit multas possessiones habere in teris, quam esse perfectus in deo, considerans quoque et difficultatem divtum ingrediendi in regnum caelorum, ideo quasi qui ipse non facilem rem consummaverit in eo, quod universa reliquit et sectus est Iesum, dixit: ecce mps re;oqiomis p,moa et secito sumus te. propterea Petro fiducialiter ista dicenti respondit promissionem istam maximam Christus, ut sit unus ex iudicibus Israel.

Quoniam autem verbi simplictias non est satis idonea auditorem ingenii eminentioris placare de honestte sensu in moralibus expositionbus consistente, etiam hunc locum ita ttrademus, quoniam hoc ipsum quod ait: ecce nos reliquimus omnia eet secuti sumus te, retia contemtibilia <si sogmofocat se> requisse + vel pauperem domum et vitam in pauperate doloribus plenam, non adeo magnum est nesque digmum tli discipulo, cui «esse Iesum [*](32ff Matth. 16, 17. 16 2 τὰ] ἔχεειν Κοe, vgl. lat. 8 ώσπερεὶ] ideo quasi lat. 9 ποιῶν] ἐπιιτελῶν Κοε, vgl. lat. 10 ἀκολουθηκέναι Η 19 <ὡς> Κl 28 καὶ] νελ lat. 30 <μέγα—οὐδὲ> Kl, vgl. lat. 17 ex] de L | Israel] itis G illis L 22 de onestatem G honestatem L 23/24 consistente Kl consistentem x 25 1. tractemus ? doch vgl. S. 424, 11. 432, 28 Koe 28 <si significat se> Kl nach Diehl Koe)

<> <> <> Christum filium »dei vivi«, »sed pater caelestis«, cui etiam fuerat dictum: »tu es Petrus, et super banc betram aedificabo ecclesiam meam, et portae inferorum non praevalebunt ei«. ergo ne forte ea, quae tradita sunt superius de verbis Christi dicentis: vade et vende omnia quae possides et da pauperibus, et habebis the sayrum in caelis, et veni sequere me, utilia et vera sunt in praesenti! Petrus enim omnia reliquit, in quibus erat peccator, propter quae et dixerat: »exi a me, domine, quoniam homo pecator sum ego«, et magna laus erat eius cnfidentis, ut de de cetero non pecaret, qui dixit: ecce nos reliquimus omnia, et non solum mala reliquimus, sed et te secuti sumus. quod autem dicit secuti sumus te potest dici: secundum omnia, quae pater revelavite petro esse filium suum, secuti sumus te iustitiam secumdum quod iustitia es, secuti sumus te sanctificationem secudum quod sanctificatio es, [*](3 Ματτη. 16, 18 — 16 Luc. 5,8 7<pro-> Kl, vgl last. u. S. 404, 12 8 τοῦ Ηu τὸ ΜΗ 10 τὰ <Η 13 <ΛΑΤὊ ἀληθινὰ> Diehl Kl Koe, vgl. last. 18 1. <τὸ> τεθαρρηκότως Κοε 27 <κατὰ —τοῦ> Κl. vgl. lat. 28ff Vgl. I. Kor. 1,30 usw. 6 ei] adversus eum G 19 confidentis x* confitentis ρ 24 dicit + et L) <> | et sapientia et pax et veritas et via ducense ad deum et vita vera. propter quod quasi victor athleta post luctamen agonothetam interrogat quae sint praemia certa minis eiusmodi, quae adhuc nesciebat. quid utique erit nobis ! et nos si volumus percipere, quae sunt Petro promissa, similiter omnia reliquamus, ut de cetero nulla teneamur malitia neque aliquibus operibus eius, sed verbum dei sequamur, ut dicat nobis et omnibus sequentibus eum, quae in sequentibus dicit: amen dico vobis, quod vos qui secuti estis me, in regeneratione, cum sederit filius hominis super sedem maiestatis suae, et vow sedibitis super duodecim thronos iudicantes duo decim tribus Isreal. quod et ipsum et simplicem habet interpretationem exhortantem relinquere bona saeculi propter Christum, et spiritalem et altiorem. qui ergo secundum literam intellegere vult, [*](23 f Vgl. sum Text Hautsch TU. 34, 2 a, 65 3 ἀθλη<τὴς νικη>τῆς Diehl Kl, vgl. lat. 5 ἀγονοθέτου Η 8f τῆς... παρησίας Κl τὴν . . . παρρησίαν ΜΗ 12 κατὰ Κοε καὶ ΜΗ 14 ὁμοίως Κl, vgl. lat. oὔτως Μ Η 32 lat. veicht ab 2 via x* vita ρ 4 agonitegam B 11 recipere (R) G 18 dicatur et GL 23 regeneratione x* generatione ρ 25 sedebitis et vos L 34 vult intelligere L) talia decet: non omnes disit sequi Christum sermo, sed eow, qui tunc fuerunt apostoli et qui similiter eis <obstinate> secuti fuerant eum, secutos se appellavit; posteriores autem manifestavit per illud quod dixit: et omnis qui reliquerit fratres aut sorores et cetera. Qui ergo secuti sunt Christum, non quaedam sed omnia relinquentes, sedebunt super duodecim thronos, iudicantes duodecim tribus Israel. et hanc potestatem accipient in resurrectione mortuorum; ipsa est enim <re> generatio et nova quae dam nativitas constituta, quando et caelum novum et terra nova creatur his, qui seipsos renovaverunt et novum traditur testamentum et calix ipsius.

illius autem regenerationis prooeemium est, quod apud Paulum vocatur [*](14 Ματτη. 10, 38, vgl. Luc. 14 27 Marc. 14, 25 Parr. — 33 ff Vgll. Tit. 3, 5 2 <oὐ>Κl, Vgl. lat. 5 <τοῦς> Κοe | ὀμοίους Η 6 <ἀκολουθήσαντας ἐαυτῷ> Diehl Koe, vgl. lat. 7 τοὺς Κl oὔς ΜΗ 8 <τῷ> Κl, vgl. lat. 28 ὅτε + et lat. —28 Vgl. Apoc. 21, 1 — 30 Vgl. 2 dicet] dicit y* | dixit R G dicit B dicti L 5 <obstinate> Diehl, vgl. gr. 25 ipas] lat. las αὐτὴ Κοe 26<re> generatio Kl, vgl, gr. u. Z. 32 et] lat. las <καὶ> καινή 32 prooemium Koe, vgl. gr. praemium x)

<> »<> <>» lavacrum regenerationis, et illius novitatis mysterium est haec renovation spritus. et forsitan quidem secundum hanc nativitatem » nemo est nundus sorde, etsi unius diei sit vita eiqus« propter nativitatis nostrae carnalis mysterium, secundum quod ait David ex persona omnium nascentium ex carne et sanguine, quoniam » in iniquitatibus con - cepit me mater mea« . secundum regenerationem autem baptismatis omnis quidem est »mundus a sorde«, qui renatus fuerit »exaqua et spiritu«, ut audacter autem dicam, mundus est » per speculum in aenigmate« . secundum tertiam autem regenerationem, quando sederit filius hominis in sede gloriae suae, omnis qui in illam regenerationeml venerit, quae est in christo, mundis simus erit »a sorde« et »facie in faciem« videbit, et ipse »per lavacrum regenerationis« veniens ad illam regenerationem. si autem vis intellegere illud lavacrum, [*](5ff Vgl. Orig. hom. V, 14 in Jer. (III, 44, 13ff) - 6. 18. 28 Job 14, 4f - 13 (lat.) Vgl. Sir. 14, 18? - 15 Ps. 50, 7 - 19f Vgl. Joh. 3, 3. 5 - 21 Vgl. I. Kor. 13, 12 - 28f Vgl. I. Kor. 13, 12 - 29 Vgl. Tit. 3, 5 2/3 <μυστήριόν ἐστιx003E; Kl, vgl. lat. 6 μὲν <Μ |γένεσιν +hanc lat. 13 ὰν τῶν Κl πάντων Μ Η 14 λέγει Μ 21 <dὲ> Kl, vgl. lat. 28 <καὶ βλέπωι> Kl, vgl. lat. 13 ex carne et sanguine] dies 13 ex carne et sanguine] dies las lat. in seinem gr. Text koe 20 audaciter G 23 tertiam] l.aliam? Kl, vgl. gr. (order: τρίτην im gr. Diehl) 32 illum G)

<> » intellege quomodo Iohannes »inaqua« baptizans »in penitentiam« dicit de salvatore, quoniam »ipes vos baptizabit in spiritu <sancto> et in igne«. In ista ergo regeneratione baptismatis consepulti sumus Christo; <«consepulti> enim sumus cum ill> (secundum apostolum) per baptismum«. in illius autem regeneratione baptismatis, quod erit in spiritu et in igne, conformes efficiemur »corpori gloriae suae et ipi sedentes super duodecim thronos, si tamen relinquentes omnia (secundum utramque interpretationem superius facteam magis autem iuxta secundam) secuti sumus Christum. tunc autem cum sederit filius hominis in sede gloriae suae, inpletur prophetia quae dicit: »dixit dominus domino meo: sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum«. et tunc »oportet eum regnare, donec ponat deus omnes inmicos eius sub pedibus eius«, donec »novissima inimica mors« destruatur, qua [*](1ff Matth.3, 11 - 6.11 Vgl. Tit. 3, 5 - 8 Röm. 6,4 - 12 Vgl. Phil. 3,21 - 22 Ps. 109,1 - 26 I. Kor. 15, 25 - 28 Vgl. I. Kor. 15, 26 1 πῶς + ὁ Μ 10 διὰ τοῦ Μ 13 καθεζομένου Κοe, vgl. lat. καθεζομενω M H 17 *** Kl, vgl. lat. 18 δεύτερον Κl Koe,vgl. λουτρὸν Μ Η 19 Χριστῷ Κl nach Koe σοι Μ Η 25/26 τό<τε>Diehl, vgl. lat, 28 οὖ <Η 30 πρὸ <Η 4 spiritu x* + sancto μ 5 in igne] igni B 8 <consepulti-illo> Kl, vgl. gr. 12 in igne] igne R igni B 21 filius hominis sederit L 22 implebitur B L 25/26 scamellum G, vgl. XI, 9, 11 29 eius x* suis μ)

>destructa iam non erit mors ante faciem salvatorum sed sola credita vita. morte enim constituta ante faciem hominum propter eam non creditur vita ab his, qui tenentur a morte; destructa vero 687 morte ab omnibus vita creditur. tale aliquid positum est in lege ita: »posui ante faciem tuam vitam et mortem«, item: »erit vita vestra suspensa ante oculos vestros«, et: non credetis vitae vestrae«.sedebit autem filius hominis super sedem gloriae suae, cum nullus contemptibilis et inglorius fuerit in regno eius; omnes enim tunc; qui » gloriam ab hominibus« non acceperunt nec fecerunt aliquid ut »ab hominibus« glorificarentur, sed gloriam solam quae ex deo est quaesierunt, regnabuntur ab eo, qui sederit super sedem gloriae suae. tunc inplebitur et oratio Christi, quam oravit et dixit: »pater, glorifica me ea gloria quam habui, priusquam mundus fieret, apud te«.

Siautem potes intellegere verbum restitutum, postquam factus fuerat caro et omnia quae- [*](8 Deut. 30, 15 — 10 Deut. 28, 66 — 12 Deut. 28, 66 — 18 Vgl. Joh. 5, 41- 20 Vgl. Matth. 6. 2 — 22 Vgl. Joh. 5, 44 — 26 Joh. 17, 5 — 32 Vgl. Joh 1, 14) [*](4 <ἀνθρώπων> Κl nach Diehl Koe vgl. lat. 11 κεκρα΄μμένη Μ 12f καὶ—ὑμῶν <Μ 19 <τι> Kl Koe, vgl. 20 τῶν <Μa 22 μόνου <θεοῦ> Ηu, vgl. lat., doch s. var. lect. zu Joh 5, 44 Hautsch TU 34, 2a, 132f ) [*](4 propter eam Kl Koe propterae R G <BL 7 credetur G L 20 solam] lat. las τὴν ἀπὸ θεοῦ μόνην Κοε 22 regenerabuntur L 24 et oratio] ~G oratio L)

<> cumque factus est ***, secundum quod unusquisque necessarium habuit fieri eum sibi, ut omies lucretur, et postea restitutum, ut fiat qualis fuit in principio apud deum« (deus enim verbum erat) in gloria sua quasi verbum, ergo videbis eum sedentem super sedem gloroiae suae, quando non alium ab eo intellexeris filium hominis, qui secundum corpus homo aestimabatur. tunc autem, cum haec in restitutione salvatoris fuerint facta, et qui reliquerunt omnia et secuti sunt eum sedebunt, quasi conformes facti »corporis« et sedis gloriae eius, super duodecim thronos iudicantes duodecim tribus Israel. omnis enim vita iustorum iu- [*](3 Vgl. I. Kor. 9, 19 — 5 Joh. 1, 2 — 6 Vgl. Joh. 1,1 — 12 Zu ton κατὰ τὸν Ἰησοῦν ἅνθρωπον vgl. Register zu Orig. Π. Vgl. ferner Orig. tom XIII, 25 in Joh. (IV, 470, 18): ἡ δὲ ὑπερύψωσις τοῦ υἱοῦ τοῦ ἀνθρώπου . . αὔτη ἦν τὸ μηκέτι ἕτερον αὐτὸν τοῦ λόγου ἀλλὰ τὸν αὐτὸν αὐτῷ. — 15f Vgl. I. Kor. 6, 17 — 22 Vgl. Phil.3, 21 ) [*](2 ἄπερ Μ | αὐτὸν Kl Vgl. lat., αὐτῶν Μ Η |<ἑαυτῷ>Κοe, Vgl. lat. 4 l. kαὶ <μετὰ ταῦτα>? Diehl Kl Koe, vgl. lat. 6 θεὸς + καὶ Μc H 7 λόγου] uerbum lat. 10 καὶ]ὅτε <νοήσεις> Κοe, vgl. lat. 12 τὸν Ἰησοῦν] corpus lat. | γινόμενον Μ 16 γενομένων Μ 19 γένηται Κοe γίνεται Μ Η 1 *** Diehl, vgl. gr. 3 fieri habuit L 6/7 erat verbum L 8 ergo y*<L 12 corpus] verlas lat. ein σݲρݲαݲ (für ιݲνݲ) in σῶμα? koe) <> dicabit duodecim tribus Israel, quae non crediterunt, et iudicabunt apostoli et qui apostolorum imitati sunt vitam, et iudicabunt generosos quidem, propter quod sunt Israel, non autem egerunt digna genera suo. forsitan autem quod dicit apostolus: » in vobis iudicabitur mundus« dicitur ad eos, qui venerunt ex gentibus, quod autem dicit: seldebitis et uow super duodecim thromos iudicantes duodecim tribus Israel dicitur ad apostolos et ad eos qui apostolicam imitati sunt vitam, iudicaturos Israel, qui generosioes tomundo habentur. [*](8 I. Kor. 6, 2 1 ώδεκα <M 2 φυλλὰς M 7 εὐγενείας H 13 καθίσεσθε υ καθήσεσθε M H 16 Ἰσραὴλ + dicitur lat. 18 κρινοῦντας KI, vgl. lat. κρίνοντας M H 24 πεπιστευκότας H 32 <ἐν> Koe 33 τηλικαῦτα KI τηλικαύτην M H 1 duodecim Y* <L 4 et indcabunt ] lat. las wohl ein im gr. jetzt fehlendes ka]i krino[ysi hinter dem im last. übergangenen καὶ κατωρθωκότες Κοe 6f non autem falsch über setzt statt qui non Elt)

Si quis ergo reliquerit monia et secutus fuerit Iesum, quae Petro promissa sunt et ipse percipiet. si autem non omnia reliquit sed quaedam quae specialiter inferius referuntur, hic multiplicia recipiet et vitam possidebit aeternam secundum quod ait: et omnis qui reliquerit fratres aut sorores aut parentes aut filiow aut agrum aut domum propter nomen meum, aut domum propter nomen meum, centuplum accipiet et in futuro vitam aeternam possidebit. et hoc quidem quoniam habet non contemptibilem rationem et secundum simplicem traditionem exhortatoriam ad contemnendam omnem carnalem cognationem et omenm substantiam mundialem, omnis homo fatebitur, [*](5 Vgl. Gen. 37, 9 14 κατὰ Koe καὶ M H 15ff lat. redigiert anders 28 δὲ M c auf Rasur 33 κτήσεως Kl, vgl. substantiam mundialem lat. u. S. 423, 8 κτίσεως Μ Η 15 reliquit B 17 specialiter] entspeich εἰδικῶς Ζ. 21 Diehl 19 aeternam possidebit L 22 et < L 23 reliquerit x reliquit ρ 34 fatebitur Koe, vgl. gr. fatetur x)

quoniam multi credentium Christo odio habiti sunt a parentibus suis et elegerunt eos et omnem substantiam spernere. ut vitam posiderent aeternam. credentes quiaomnis qui reliquerit fratres secundum parents carnales et filios carnis et in terra maledicta agros et domos in ea, et reliquerit propter aliud nihil nisi propter nomen christi, multiplicia recipiet; 003C;multiplicia enim> et (si oportet sic nominare) inaestimabiliter multiplicia spiritalia magis quam carnlia, et adhuc supra quod multiplicia recipit non in vita hac temporali, sed in illa vitaaeterna factus percipiet ea. et multiplices quidem fratres et sorores exponere facile est: nam et in hoc saeculo pro fratribus carnalireliquit, multos invenit fratres [*](15 Vgl. Gen. 3, 17 3 ἀποφανεῖται Κl Koe ἀποφαίνεται Μ Η 5 παστεων Μ 23 τῷ Ru τὸ ΜΗ |π. μεν γὰρ] καὶ π. μέν γε Koe, vgl. lat. 32/33 δι’ ἀπιστίαν Kl, vgl. lat. διὰ πίστιν Μ Η 33 <σωματικῶν> ὑπὸ ? Diehl, vgl. lat. 5 <in> Christo? Diehl, vgl. gr. 8f aeternam possiderent L 12 et 2 Kl, vgl. gr. aut x 17 reliquerit μ reliquit x 19 <multiplicia enim> Kl, vgl. gr. 26 percipiet] recipiet L)

ˆ’ secudum fidem. sic et parentes omens inreprehensibiles episcopos et quod reliquit infideles parentes. similiter et filios omnes aetatem filiorum habentes. quomodo autem intellegatur multiplices agros vel domos <pro eis> quae reliquerit invenire. non similiter tradere possumus.

Sunt ergo (sicut aestimo) in angelis fratres et sorores omnes qui exhibuerunt se Christo virgines catas, tam isti qui adhuc in terris habentur, quam illi qui iam viviunt in caelis. parentes autem quales dicti sunt Abrahae: »tu autem ibis ad patres tuos in pace, nutritus in senecta [*](22f Vgl. Eph. 4, 13 – 25 Vgl. II. Kor. 11, 2 – 31 Gen. 15, 15 4 ἀνθ’] ἀφ’ Μ 9 οἰκίας] in M Lücke 11 δύναται] possumus lat. 14 παραστήσει Μ 15 εὔλογον Μ c H εὔκολον Μ a w. e. sch. 18 τούτων] οὕτως Koe 25 οἱ] ὡς Koe 26 παραστησάμενοι Kl, vgl. lat. παραστησόμενοι M H 32 μετ’ εἰρήνης < Μ 4 [patres] Kl, vgl. gr. 7/8 filiorum y* <L 10 <pro eis> Diehl, vgl. gr. 20 in angelis Kl, vgl. gr. et angelis G L et angeli B 26 castas virgines L 27 isti qui (G) B istae quae L 28 illi Kl ille G L | qui Kl quae x 29 autem y* < L | quales] lat. las ἄν τινες περὶ Diehl)

30 bona«. si autem facti fuerint aliquando (secundum illow patres) 690 isti aliorum patres, multipliciter recipiunt etiam natos. agros autem et domos multiplices * * * intellege mihi in requie paradisi et civitate dei, de qua »dicta sunt gloriosa«, »in cuius gravibus dinoscitur deus cum suscipiet eam«, ut dicatur ad eos qui illic possident domos: »sicut audivimus, ita et vidimus in civitate dodmini virtutum, in civitate dei n ostri«, de qua dicitur: »distribuite graves eius«. super haec autem omnia possidebit vitam aeternam.