Commentariorum Series In Evangelium Matthaei (Mt. 22.34-27.63)

Origen

Origenes. Origenes Werke Vol 11. Klostermann, Erich, translator. Leipzig: Hinrichs, 1933.

Petrits autem sequebatur eum de longe usque in atrium principis sacerdotum, et ingressus intro sedebat cum ministris ut videret exitum 20 rei (26, 58).

Cum duceretur autem magister, sequebatur quidem Petrus, non autem poterat de proximo eum sequi, sed de longinquo, nec omnino recedens ab eo nec cum eo incedens, nec iuxta eum sed de longe sequens pervenit ad atrium principis sacerdotum. et ingressus Petrus intus sedebat, neque secundum quod illi ministri ministrans neque faciens quae docuerat lesus, sed expectabat exitum omnium horum volens videre, quoniam adhuc non intellegebat neque videbat exitum dispensationum Christi quo tenderent. nec enim est exitus eorum in atrio Caiphae, nec ubi »scribae et seniores « illius populi congregantur. [*](4 Joh. 7, 39 — Vgl. II. Tim. 1, 7 — 10 Vgl. Matth. 23, 38 ? — lo Vgl. II. Cor, 3, 6 — 16 Vgl. Rom. 7, 6 — 29 Vgl. Matth. 26, 57) [*](3 fugierunt G 4 et x nec μ 7 at x* et μ | caifam G caiphan L 8 convenerant R conveniebant x 9 qua R G quo B L 111. lesum? Kl 13 deserviunt x* serviunt μ 14 iUic y* ibi L 15 qualitatem x* litterae qualitatem μ | et2 < L 16 simphces B simphs G L 23 eo illo ibat B | de y < L 25 secundum x* < μ 28 quo x* 29 populi illius L)

v.11.p.226

si tamen proprie quis videat exitum, ipsum videbit verbum dei et sapientiam dicentem : «ego sum A et Ω, principium et finis« .

Princeps autem sacerdotum et seniores et universum concilium quaerehant falsum testimonium contra lesum,, ut eum morti traderent, et non invenerunt; et multi falsi testes accesserunt, et non invenerunt (26, 59. 60*).

Et per haec manifestum est quonia »peccatum non fecit« lesus, «nec fuit dolus in ore eius«. mundissimam autem fuisse vitam ipsius et onmino inreprehensibilem et auferentem occasiones eorum, qui quaerunt occasiones, ex hoc demonstratur, quia non inveniehant ad- versarii eius quod dicere possent adversus eum vel colorare (sed quaerebant omnes sacerdotes et concilium universum et nihil verisimile poterant invenire); quoniam falsa testimonia tunc locum habent quando cum colore aliquo proferuntur, adversus lesum autemnec color inveniebatur, qui posset contra lesum adiuvare mendacia — et hoc, cum essent multi volentes gratiam tribuere Caiphae et principibus sacerdotum et scribis et senioribus et universo concilio hoc ipsum audire desideranti. et haec qui considerant, maximam laudem exhibent lesu propter vitam eius et doctrinam ipsius, qui sic omnia inreprehensibiliter et dixit et fecit, ut nuUam verisimilitvidinem reprehensionis invenirent in eo, nec mali nec multi nec tam astuti et ingeniosi.

Novissime autem accedentes duofalsi testes dixerunt: hic dixit: possum destruere templum dei et post triduum illud reaedificare (26, 60b. 61).

Non arbitreris Matthaeum duos hos testes sine causa falsos dixisse, cum vera viderentur esse testimonia eorum ex eo, quod [*](2 Apoc. 21, 6 - 3 Zum Zitat (princeps): Hautsch TU. 34, 2a, 80 — 7 Jes. 53, 9 - 22 Zum Zitat (falsi testes): Hautsch TU. 34, 2a, 80 - 25 ff VgL Hieron. inMatth. 223 D: quotnodo falsi testes sunt, si ea dicunt, quaedominum supra dixisse legimus ? sed falsus testis est, qui non eodem sensu dicta intellegit quo dicuntur. dominus enim dixerat de templo corporis sui; sed et in ipsis verbis calumniantur et paucis additis vel mutatis quasi iustam calumniam faciunt. salvator dixerat: solvite templum hoc; isti commutant et aiunt: possum destruere templum dei. vos, inquit, solvite, non ego; quia inlicitum est, ut ipsi nobis inferamus manus) [*](1 ipsimi] illum B 2, A Pasch alpha B L alfa | Ω B L Pasch Ο G 3 princeps y* Pasch principes L | et seniores < B o et2 — invenerimt < 12 verisimile x* < ρ 14 feruntiir B 18 considerat B L 20 repre- hensionis < L (vgl. Pasch) 21 tam B (vgl. Pasch) tales G tale L)

v.11.p.227

exponit lohannes Christuni dixisse: »solvite tempkim hoc, et ego in tribus diebus suscitabo illud«, quando et additur: hoc autein de templo corporis sui« . sed vide versutiam falsorum te- II 310, 3 (Vgl. Theophyl. 456 Β stium duorum, qua persuasione [Matthaei] II, 95, 18) An.: καὶ οἱ utentes sumpta ab aliquo dicto δύο οὗτοι συμφωηήσαντες ψευδῆ vero quod dixerat lesus, finxe- εἶπον· οὐ γὰρ εἶπεν ὁ κύριος, ὅτι runt testimonium falsum. lesus λύω τὸν ναόν, ἀλλὰ »λύσατε«, καὶ enim non dixit: solvo templum οὐκ εἶπε »λύσατε τὸν ναὸν τοῦ hoc, et in tribus diebus suscito θεοῦ«, ἀλλὰ »λύσατε τὸν ναὸν eum, sed: »solvite***templumhoc, τοῦτον«, et in tribus diebus suscitabo eum«. falsi autem testes rettulerunt eum dixisse, quod non fuerat dictum ab eo, nec dixit: possum solvere templum dei et in tribus diebus reaedificare illud. impietatem ergo solutionis templi non ipse promisit facere, sed illis qui fuerant apti ad huiusmodi opus commisit, dicens: »solvite templum hoc. sibi autem quid reservavit, id est: wet ego in triduo suscitabo eum« . et quod xille dixit de templo cor- περὶ τοῦ ἰδίου σώματος λέγων, οἱ poris « ludaei praepediti malir δὲ Ἰουδαῖοι καὶ (1. ὡς ? Kl) ψευδῆ tia transaudierunt et intellexe- οὐσαν ταύτην τὴν φωνὴν ἐδέξαντο. runt de templo illo lapideo, quod manifestum est ex eo, quod respondentes dixerunt: »quadraginta et sex annis aedificatum est templum hoc, et tu in tribus diebus suscitas eum « et considera quia non unus falsus testis processit in testimonium hoc (nec enim sufficiebat unus volentibus interficere lesum, quoniam lex praecipiebat: mon manebit testis unus testi- monium dare hominem«) , sed nec tres erant; multis enim accedeniihus testibus falsis vix duo inventi sunt, qui aliquid dicere viderentur. [*](1. 11 Joh. 2, 19 - 2 Joh. 2, 21 - 17 Joh. 2, 19 - 19 Joh. 2, 21 - 19ff Vgl. Hieron. in Matth. 224 A: deinde illi vertunt: et post triduum aedi- ficare illud, ut proprie de templo ludaico dixisse videatur. dominus autem, ut ostenderet animale et spirans templum, dixerat etc, — 23 Joh. 2, 20 — 27 Deut. 19, 15) [*](5 qua] 1. qui Dielil 9 enim y* Pasch (vgl. 11) autem L 11. 12 eum G L illud B 11 Lucke Diehl, vgl. II 17 id est < B 18 eum G L illud 20 praepediti] prebente B 25 illud suscitabis B | quia] quoniam L | pcussit B 27 manebit G L valebit R B 28 dare x* dari ρ 29 falsis <)

v.11.p.228

Sed nec ipsorum testimonia convenientia erant, sicut Marcus exponit; dicit enim hoc modo, quoniam »principes sacerdotum et concilium universum quaerebant contra lesum testimonium, ut morti traderent eum, et non invenerunt; multi enim falsum testimonium dixerunt adversus eum, et convenientia non erant testimonia eorum. alii autem exsurgentes falsum testimonium dicebant adversus eum: quoniam nos audivimus eum dicentem: quoniam ego solvo templum hoc manibus facum, et in tribus diebus alium non manibus factum faciam. sed nec sic convenientia erant eorum testimoniaa. tunc enim est conveniens testimonium quando eadem dicunt, non autem sunt convenientia quando dissonant sibi, qualia erant testimonia horum qui adversus lesum testimonia proferebant. et si verum dicunt Matthaeus et Marcus (quod credere nos oportet), temptemus ostendere, quomodo non erant convenientia neque duorum ipsorum testimonia, quoniam non eadem protulerunt. secundum Matthaeum enim dixerunt: hic dixit: possum solvere templum dei et in trihus diehus reaedificare illud, secundum Marcum autem: »quoniam nos audivimus eum dicentem: quoniam ego solvo templum hoc manibus factum, et in tribus diebus aliud reaedificabo non manibus factumcc sive ergo bis dicentes haec, quoniam non eadem dixerunt, non sunt inventa testi- monia eorum convenientia sibi; sive autem unus quidem dixit quod exponit Matthaeus, alter autem secundum quod scripsit Marcus, ac per hoc xtestimonia eorum non erant »convenientia« sibi.

Et exsurgens princeps sacerdotum dixit ei: nihil respondes ad ea, quae isti testificantur adversus te? lesus autem tacebat (26, 62. 63a). Potest in istis inpleta intellegi prophetia quae dicit: »dum consistit peccator adversus me, obmutui et humihatus sum et silui a bonis« , ut peccator ille in istis prophetatus intellegatur Caiphas qui constitit contra lesum. simui et discimus ex hoc loco contemnere calunmiantium et falsorum testium voces, ut nec responsione nostra dignos eos habeamus, nec defendere nosmetipsos, ubi non sunt con- venientia quae dicuntur adversus nos. quid enim opus est illis resistere, qui sibi ipsi contraria dicentes resistunt ? maxime ubi maius est hbere [*](1ffMarc. 14,55—59 — 17 Marc. 14,58 - 23 Marc. 14.59 —) [*](2 princeps B 3 testimonium contra iesum L 8 aliud B | manu G 27 dicimt] dnr B 13 nos] non L 18 hoc tempkim L 24 et < 27 adversum B L Pasch 29 consistit L | et x* < ρ 31 + <oporteat>; Koe 33 ipsis)

v.11.p.229

et fortiter silere quam defendere sine ullo profectu, ut non humiliemur a testibus falsis et calumniatoribiis inprobis.

Et dixit ei princeps sacerdotum: adiuro te per deum vivtim, ut dicas nobis si tu es Christus filius dei. et dixit ei lesus: tu dixisti (26, 63b. 64a).

Et in lege quidem adiurandi usum aliquotiens invenimus. in Numeris enim dicit lex, quoniam «adiurabit eam sacerdos« (id mulierem illam, in cuius viro factus est „spiritus zeli«), „et dicet (hoc est sacerdos): „si non dormiit aliquis tecum, et nisi transgressa es ut maculeris a viro non tuo, innocens eris ab aqua arguitionis hac «. et post pauca: »et adiurabit«, inquit, »sacerdos in adiurationibus maledictionis huius«. item in tertio Regnorum rex Achab ad Michaeam: »adhuc bis adiuro te, ut loquaris ad me veritatem in nomine domini«. adiuravit autem rex prophetam, adiuravit non sicut sacerdos in Numeris; ille enim ex legis praecepto, iste autem ex arbitrio suo. et nunc in loco praesenti lesum sacerdos adiurat per deum vivum. aestimo autem quoniam non oportet, ut vir, qui vult secundum evangelium vivere, adiuret alterum. simile enim est, quod dicit in evangelio dominus ipse: »ego autem dico non iurare « et non adiurare omnino; si enim iurare non licet quantum C 1 Nr. 308 An.: ἄλλο τί ἐστιν ὁ ὅρκος ad evangelicum Christi manda- naQo. τὸν ἐξορκισμόν· tum, verum est quia nec adiurare alterum licet. propterea manifestum est, quoniam princeps sacerdotum inlicite lesum adiuravit, quamvis videatur per deum vivum adiurasse. Quaeret aliquis, si convenitvel οἱ γὰρ δαίμονες δαίμονες dooara daemones adiurare. et qui respicit ὄντες ἐξορκίζονται, ἵνα ἐξομολογή- ad multos, qui talia facere ausi σωνται. σὺ δέ, ὦ Καϊάφα, ἑώρας sunt, dicet non sine ratione fieri τὸν Ἰησοῦν ἑστῶτα καὶ χωρὶς ἐξορ- hoc; qui autem aspicit lesum *** κισμοῦ ἐπιτάσσοντα τοῖς δαίμοσι [*](7f Num. 5, 19 - 8 Vgl. Num. 5, 14 - II Num. 5, 21 - 13 III. Regn. 22, 16 - 19 Matth. 5, 34 — 31 f Vgl. Marc. 1, 27 Par) [*](2 inprobis < G 6 aliquotiens x* < μ 8 mulieri < B 9 hoc est R G L < B Ι dormivit B 10 non < LXX | argutionis B L maledictionibus G | regnorum y ( + libro B) regum L | dixit μ 13 adhuc bis x* < μ 19 est enim L 29 qui ρ quia x 31 ***] er- ganze etwa <stantem et sine adiuratione non > Diehl, vgl. C)

v.11.p.230

imperantem daemonibus, sed eti- καὶ τοιαύτην ἐξουσίαν τοῖς μαθηταῖς am potestatem dantem discipulis χαρισάμενον. suis super omnia daemonia et ut infirmitates sanarent, dicet quoniam non est secundum potestatem datam a salvatore adiurare daemonia: ludaicum enim est. hoc (etsi aliquando a nostris tale aliquid fiat) simile fit ei, quod a Sa- lomone scriptis adiurationibus solent daemones adiurari. sed ipsi, qui utuntur adiurationibus illis, aliquotiens nec idoneis constitutis libris utuntur, quibusdam autem et de Hebraeo acceptis adiurant daemonia. tamen non decebat dominum ἐπεὶ οὖν οὐ γνησίως αὐτὸν ἐπηρώτη- nostrum ad adiurationem prin σεν, ἀρνήσασθαι cipissacerdotumrespondere, qua- si vim passum ab adiurante contra propriam voluntatem. propter μέν ἑαυτὸν οὐκ ἐδύνατο ὁ Χριστὸς quod nec denegavit se Christum υἱὸν εἶναι τοῦ θεοῦ, α'λλ᾿ οὐδὲ filium esse dei nec manifeste con- διὰ τὴν προπέτειαν τοῦ ἐρωτῶντος fessus est, sed quasi ipsum testem ἀπεκρίθη. accipiens adiurantem (quoniam ipse est, qui in interrogatione sacerdotis pronuntiatus est Christus filius dei) dicens: tu dixisti.

Et quoniam »omnis qui facit peccatum ex diabolo natus est«, faciebat autem peccatum et princeps sacerdotum insidians lesu, [et] propterea de diabolo erat natus et quasi de diabolo natus imitabatur proprium patrem, qui bis dubie interrogat salvatorem: »si tu es filius dei«, sicut scriptum est in tentationibus eius; simile est enim: wsi tu f ilius dei« et: si tu es Christus filius dei. recte enim quis dicere potest loco hoc, quoniam dubitare de filio dei utrum ipse sit Christus, opus diaboli est et principis sacerdotum insidiantis domino nostro. sed non talis inventus est Petrus; nam sine aliqua dubitatione pronuntiavit: »tu es Christus filius dei «, nec posuit ibi si. propter quod »beatus« est appellatus, quia xnon caro et « revelaverat ei, »sed deus pater [*](2ff Vgl. Matth. 10, 1 — 5ff Vgl. Schiirer III4, 407 ff bes. 418f — 23 I. Joh. 3, 8 — 26 f Matth. 4, 3. 6 - 32 Matth. 16, 16 — Vgl. Matth. 4, 3. 6 — 33f Matth. 16, 17) [*](4 et < B 12 ad x* < ρ 16 negavit L | xpm se B 20 in < B 22 Christus < L 24 [et] Benz 25 de diabolo natus e' B natus G 26 bis X* his ρ 28 et] 1. ei ? Kl)

v.11.p.231

qui est in caelis«. qui autem cum dubitatione dicunt: »si tu es dei«, ab onini beatitudine sunt alieni. nani quia non erat princeps ille sacerdotuni Christi doctrina, propterea non euni docet nec dicit, quia »ego sum«, sed verbum oris eius accipiens in ipsius convertit dicens: tu dixisti, ut eo modo videretur argui non doceri.