Homiliae In Lucam
Origen
Origenes. Origenes Werke, Vol 9. Rauer, Max, editor. Leipzig: Hinrichs, 1930.
Tam eorum, quae dicta sunt, quam illorum, quae facta referuntur, debet ratio esse sancto Spiritu digna et Christi fide, ad quam credentes rocamur. Unde et nunc causa quaerenda, quare Maria post conceptum venerit ad Elisabeth et manserit cum ea mensibus tribus< ; aut quid causae fuerit, ut Lucas, qui scribebat historiam, etiam hoc insereret, quod manserit cum ea mensibus tribus, et postea regressa sit in domum suam<. debet aliqua esse ratio, quam, si Dominus aperuerit cor nostrum, sequens sermo monstrabit. Si enim ex eo, quod tantum venit Maria ad EUsabethet salutavit eam,>exsultavit infans in gaudio< et Spiritu sancto plena Elisabeth< prophetavit ea, quae in scripta sunt, et in una hora tantos profectus habuit, nostrae conjecturae rehnquitur, quid in tribus mensibus Joannes profecerti, assidente Maria Ehsabeth. Valde quippe indignum in puncto horae atque momento exsultasse infantem et quodammodo gaudio lascivisse repletamque fuisse Spiritu sancto Elisabteh, per tres vero menses nec Joannem nec Ehsabeth ex vicinia matris Domini et ipsius Salvatoris praesentia profecisse. Exercebatur ergo et quodammodo in athletico scammate per tres menses unguebatur Joannes et praeparabatur in matris utero, ut mirabihter natus mirabihus nutriretur. Quia enim extra consuetudinem nutritus est, non refertur scriptum, quomodo matris fuerit lactatus uberibus, quomodo in sinu gerulae constitutus, sed statim sequitur: et erat in desertis usque ad diem
[*](2—4 Luk. 1,56—64 14 f. Luk. 1, 41 ff. 16 ff. vgL Ambros. Lucam II, 29 (S. 56. 16 ff. Schenkl) 28 f. Luk. L 80 2 Incipit IX. de . . . AC 4 Deum] Deo ABE, Dominum De 6 ~ Spir. sancto BC fidem BE 7 quaerenda -f estDe 8 veniret D 9 quid causae] quae causa ABE 10 inseieret] scriberet DEe 11 in > ad C 13 ex > De 14 gaudio] utero 1 17 ~ mensibus tribus 17/18 ~ profecerit loh. C profecit r 18 assistente De indignum + est De 19 exultare De 20 lacivisseA fuisse] esse De ~ sancto Spir. B 23 athletico + a hi scammate ABCEJ sancta matre De 24 unguebatur] iungebatur A, urgebatur De 25 mirabilius] mirabihter ABE Quia] Quod e 26 ~ est nutritus B > E est + innuitur quia In 27 ~ lactatus fuerit B)ostensionis suae ad Israhek. Deinde legimus : >Elisabeth autem completum est tempus,ut pareret, et peperit filium superflue dici : >Elisabeth autem completum est tempus,ut pareret, et peperit fihum-r. Quae enim muher potest parere, nisi tempus pariendi ante compleverit ? Sed qui scripturas dihgentissime contemplatur et audit Paulum loquentem: >attende lectioni tam in veteri, quam in novo instrumento, sicubi scriptum in ortu peccatoris inveniat : >completum est tempus ut pareret nunquam omnino reperiet. Sed ubicumque justus nascitur, ibi complentur dies, illic in mundum completur adventus. Ortus justi plenitudinem habet, peccatoris vero nativitas, ut ita dicam,
ὅτι] πολλοῖς δοκεῖ περισσὸν εἶναι τό· >ἐπλήσθη ὁ χρόνος τοῦ τεκεῖν καὶ ἐγέννησεν υἱόν(. Ποία γὰρ γυνὴ δύναται τεκεῖν υἱόν, μὴ πληρωθέντος τοῦ τῆς συλλήψεως χρόνου;
Παρατηρήσασθαι δεῖ ἐν ὅλη τῇ παλαιᾷ καὶ τῇ καινῇ γραφῆ, εἴ που ἔστιν εὑρεῖν ἐπὶ ἀμαρτωλοῦ γενέσεως εἰρημένον τό· >ἐπλήσθη ὁ χρόνος τοῦ τεκεῖν τις εὕροι ὡς οἶμαι, ἀλλ' ὅπου ἀωόμασται τὸ τοιοῦτο, δίκαιός ἐστιν ὁ γεννώμενος· πληροῦνται οὖν αἱ ἡμέραι τῆς γεννήσεως τοῦ δικαίου καὶ τῆς ἐπιδημίας αὐτοῦ. Καὶ πληρότητα μὲν ἡ τοῦ δικαίου, κενότητα δὲ ἡ τοῦ φαύλου ἐπιδημία ἔχει· οὕτω καὶ νῦν εἴρηται, ὅτι >τῇ Ἔλι
[*](12 1 Tim. 4, 13)[*](3 completum] impletum BC 4 Multi — 7 filium > BE 11 Paulum ABE] Apostolum C, populum De 12 attende] attendatDe 14 instrumento] testamento e 15 ortum C inveniatur B 17 Nusquam B repperit B 19 completur C 19/20 mundo ABE 20 adventus + eius n, + sui Dlmr 22 vero > De dicam] dicamus De)[*](63, 10–14 + 4–9 + 14–21 + 64, 15–65, 14 + 66, 2 ἐλύθη—9 Χ 63 10–17 γενν. Υ 63, 10–17 γενν. + 64,2 καὶ— 14 d CSW* 63, 10 — 64, 2 akLA)[*](4 ὅτι — 9 χρόνου Χ zwischen 14 τεκεῖν u. οὐκ (daher ὅτι) 10 — 12 εὑρεῖν] ὅρα ὅτι οὐδαμοῦ ἐν τῇ γραφῇ εὕρηται S 10 Παρατηρ.] παρασημήνασθαι W Παρατ. δεῖ] Χρὴ δὲ παρατηρ. a(ggb) 11 παλαιᾷ + διαθήκῃ β τῇ > Wa εἴ ποι U, ἐάν που a 12 εὑρεῖν ἐστιν A εὑρεῖν > Χ ἁμαρτωλοῦ] ἁμαρτωλῶν dW, τινος ἑτέρου A 14 οὐκ — γὰρ] καὶ οὐκ ἄν Χ 14 οὐκ— 15 οἶμαι) οἶμαι δὲ ὅτι οὐκ ἄν τις εὕροι a, > S 15 ὡς οἶμαι] τοῦτο ἐπὶ ἁμαρτωλοῦ Χ ἀλλ'] εἰ μὴ μόνον aS ὅπου] ἐν οἷς a 15/16 ὠνόμασται] λέγεται W 16 τὸ τοιοῦτο] ὅτι adkCSUWA ἐστιν] ἦν kA 17 πληροῦνται — 21 > adkCUWA 22 οὕτος, — p. 64, 2 ἔτικτεν > dCWX] καθὼς ὡς α) καὶ ἐνταῦθά φησιν ἔφη α) ὁ εὐαγγελιστής· >Τῇ δὲ Ἐλισάβετ ἐπλήσθη ὁ χρόνος τοῦ τεκεῖν αὐτήν α) a)vacuitatem atque iiianitatem. Haec de eo, quod scriptnm est: >completum est tempus, ut pareret
σάβετ ὁ τοῦ τεκεῖν χρόνος ἐπλήσθη ἐπειδὴ ἅγιον ἔτικτεν. Καὶ τοῦτο δὲ δεῖ εἰδέναι, ὅτι ἐπὶ μὲν τοῦ Ἰωάννου ἀναγέγραπται· >τῇ | δὲ Ἐλισάβετ ἐπλήσθη 6 χρόνος τοῦ τεκεῖν αὐτήνἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι ταὐτόν ἐστι πάντῃ τό· >ἐπλήσθησαν αἱ ἡμέραι( τῷ· >ἐπλήσθη ὁ χρόνος Ὁ μέν γὰρ χρόνος ἔχει καὶ νύκτας, ἐπὶ δὲ τοῦ Ἰησοῦ οὐδαμοῦ νύκτες, ἀλλὰ μόναι ἡμέραι πληροῦνται, ἵνα ἀποτεχθῇ. Ἔτι ἡ μέν ’ Ελισάβετ >υἱὸν γεννᾷ, ἡ δὲ Καρία >τὸν υἱὸν μετὰ τοῦ ἄρθρου, ἵνα ἐμφατικῶς ὁ λόγος διδάξῃ, ὅτι αὕτη μὲν ψιλὸν ἄνθρωπον >υἱὸν ἐγέννησεν, ἐκείνη δὲ οὐ ψιλὸν μόνον, ἀλλὰ σαρκωθέντα >τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ τοῦ ἄρθρου ὡς ἐπιδήμου τινὸς καὶ ἐνηλλαγμένου παρὰ τοὺς λοιπούς, ᾧδε δέ οὔ.
Deinde sequitur, quod nato oanne >congratulabantur matri ejus >vicini et cognati et volebant in honorem patris puero nomen imponere, ut vocaretur
| Εἰς τιμὴν δέ τοῦ πατρὸς βουλομέ- νων τῶν συγγενῶν ὄνομα θέσθαι τῷ παιδὶ Ζαχαρίαν ἡ ’ Ελισάβετ προφῆτις οὖσα καὶ ὑπὸ πνεύματος ἁγίου κινουμένη, καίτοι τὴν γενομένην τῷ
[*](6 Luk. 2, 6 15ff. vgl. Ambros. in Lucam II, 32 (S. 58, 17 ff. Schenkl) 1 inanitatem] vanitatem C 15 Deinde] Denique A Deinde — 16 loanne > De 19 imponere] ponere De)[*](64, 2 Καὶ — 14 Χ (zu Hom. XI) 65, 4 καὶ — 5 -f 64, 17 ἡ — 65, 4 aSZ 64, 17 ἡ — 65,4 + (Hom.X) 68.7 δύο— 15 + — 6 U 64, 17 ἡ—65. 5 Y 64,17 ἡ — 66, 9 dC[+ (Hom. Χ) 68,7 δύο— 69,1 C])[*](2 Kαὶ — 3 ὅτι > X Καὶ — 4 ἀναγέγρ.] ἔτι ἐπίστησον ὅτι W Καὶ — 3 εἰδέναι] ὡς κοὶ ἐνταῦθα εἰδ. δεῖ καὶ τοῦτο S 3 μὲν + οὖν Χ 4 τοῦ > dW 5 δὲ] μὲν W, > Χ 6 αὐτήν > S Μαρίας] θεοτόκου S Οὐ — 7 χρόνος > S] ἅπερ οὐ ταῦτα δοκεῖ Χ 7 παντὶ d τό] τῷ W τῷ] τὸ W 8 Ἰησοῦ] κυρίου S οὐδαμῶς C νύκτες + φωτὸς ἀδύτου ὑπάρχοντος S νύκτας] νύκτες Χ 9 ἀλλὰ] καὶ διὰ τοῦτο S μόναι + αἱ dSW Ἔτι — 12 θεοῦ] τῷ εἰπεῖν δὲ υἱὸν χωρὶς ἄρθρου ἔδειξεν, ὅτι ψιλὸν ἄνθρωπον ἐγέννησεν ἡ Ἐλισάβετ· ἐπὶ δὲ τῆς θεοτόκου τὸν υἱὸν μετὰ ἄρθρου. ὅτι οὐ ψιλὸν ἄνθρωπον, ἀλλὰ τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ σαρκωθέντα S 10 γεννᾷ] λέγεται γεννῆσαι X 12 μόνον > Χ] ἄνθρωπον C τὸν > Χ Διὸ — 14 οὔ > SX 13 λοιΠούς] πολλούς W 15 Εἰς —17 Ζαχαρ, > adCUY 17 ἡ Ἐλισ. — 65,5 ὀνομάζ.] ὅτι οὐχ ἁπλῶς εἶπεν ἡ Ἐλισάβετ· Ἰωάννης κληθήτω Ζ ἡ] οὐχ ἁπλῶς δὲ ἡ a Ἐλισ. + ἀλλ' ὡς aZ 17/18 προφ. — 19 κινουμένη > Χ (s. tmten) ~ προφ. οὖσα ἡ Ἐλισ. S 18 οὖσα > Ζ καὶ > aS ~ ἁγίου πνεύμ. S καὶ — 19 κινουμ. > dCUYZ 19 κινηθεῖσα S + Ἰωάν- νην εἶπε καλεῖσθαι τὸν Πρόδρομον S κινουμένη + οὐδὲ γὰρ ἐγίνωσκε τὰ χρηματισθέντα τῷ Ζαχαρίᾳ aSZ καίτοι — p. 65, 4 προσηγ. > aZ καίτοι X] κοὶ dCUY, > a)Zacharias. Porro Elisabeth sancto Spiritu suggerente aiebat: Joannes est nomen ejus<. cum illi causas justas quaererent, cur Joannes potissimum vocaretur, cum in genere ilUus nullus haberet hoc nomen, interrogant patrem, qui non valens respondere manu et hteris est locutus. >Scripsit < enim in pugillari: Joannes est nomen ejus<
ἀνδρὶ τοῦ ὀνόματος τοῦ παιδὸς ἀποκάλυψιν μὴ ἀκούσασα, τῷ πνεύματι ἔγνω τὴν παρὰ τοῦ ἀγγέλου ῥηθεῖσαν προσηγορίαν καὶ ’ Ιωάννην ἔφασκε τὸ παιδίον ὀνομάζεσθαι. Ὡς δέ καὶ παρὰ τοῦ πατρὸς ἠξίουν μαθεῖν καὶ >διένευον< αὐτῷ ὡς ἀκούοντι ἢ λαλῆσαι δυναμένῳ, καὶ Ζαχαρίας δὲ τῇ χειρὶ καὶ τοῖς γράμμασι σύμφωνα ἐλάλησε τῇ γυναικί· λαβὼν δελτίον ἔγραφε τοῦ παιδὸς τὴν Προσηγορίαν , ὡς πάντας ἐπὶ τοῦτο ἐκπλήττεσθαι καί· τί τὸ παιδίον στοχάζεσθαι.
Ἑρμηνεύεται δὲ Ἰωάννης · διὸ καὶ μετὰ τοῦ γράψαι τόν Ζαχαρίαν ἐν δέλτῳ, ὅτι>Ἰωάννης Ἰωάννης
[*](13 f. Luk. 1, 66 15 f. vgl. Orig. in Joh. II, 33 (27) (S. 90, 1719 εὕρομεν τοίνυν ἐν τῇ ἑρμηνείᾳ τῶν ὀνομάτων Ἰωάννης] τὸ >Ἰωὰ>v<< χωρὶς τοῦ >ης< μεταλαμβανόμενον, ὅπερ ταὐτὸν οἰόμεθα εἷναι τῷ ; Wutz, Onomastica sacra 37)[*](2 ~ Spir. sancto BCE 5/6 vocaretur] nominaretur C 6 illius] ipsius De nullus] non ABE 7 habeiet] haberetur AE inveniretur B)[*](65, 4 καὶ—5 + 64, 17 ἡ— 65, 4 aSZ 65, –10 + 12 ὡς—14 Υ 65, –5 + 12 ὡς — 14U ἐξ ἀνεπ.) 65,7 καὶ — 12 προσηγ. k (Kr in einem SchoL: Τοῦ καταφρονητοῦ κοὶ Βίκτορος) 65, 12 — 66, 10 + (Hom. Χ) 68, 7 δύο — 15 aS 65, 15—66, 4 Y 65, –66, 10 + (Hom. Χ) 68, 7 δύο—15 + 69, 15)[*](1 τοῦ1 — ποιδὸς > dCUY 3 ἔγνω — 4 προσηγορίαν] τὴν προσηγορίαν ἔγνω + ὑφ’ οὗ κινουμένη ἅτε καὶ προφήτης Χ 4 καὶ dCUY > aX καὶ 5 ὄνομ. > S 4/5 Ἰωάννην — ὀνομάζ.] Ἰωάννην εἶπε κληθῆναι τὸν πρόδρομον [nach 64, 17 Ἐλισάβετ] 5 ~ τὸ παιδίον ἔφασκε Χ ὀνομ. + ὡς κοὶ Ζαχαρίας ὕστερον τῇ γραφῇ ἐδήλωσε Y 6 Ὡς — 8 συναμ. > Χ 7 διὸ καὶ 8 ἤ — 11 δελτίον > U 8 καὶ — 10 γυναικί > k 8 κοὶ — 9 γράμμ. 10 ούμφ. — 11 ἔγραψε] λαβὼν δελτίον ἔγραψε συμφώνως τῇ ἐαυτοῦ γυναικὶ dkCU 11 λαβὼν] ὅς κοὶ k. λαβὼν — 12 προσηγ. > Χ δέλτον k 1213 τοῦτο] ἐπὶ τούτω̣ U, > Χ 13 ε'κπήττ. + alia C (Orig. ?) 14 dCU 15 — p. 66, 3 στόμα] ἅμα δὲ τῇ γραφῇ Χ 15 Ἑρμ. — 16 χάρις dCUY δὲ] γὰρ U 15/16 ~ χάρις θεοῦ U 16statt διὸ καὶ steht 66,2 ἀνεδῴχυγ — 3 στόμα am Anfang in dCY: εἶτά φησιν· dC) ἀνεῴχθη δὲ τὸ στόμα αὐτοῦ dCY ( + παραχρῆμα Y) διὸ κοὶ > U μετὰ τὸ] ἅμα τῷ A, ἅμα τοῦ μετὰ + γὰρ Y τοῦ dCU] τὸ aSY γράψαι + δηλονότι d > C) 1617 Ζαχ. > d] αὐτὸν a 17 ἐν δέλτῳ > aSY ὅτι — p. 66, 1 αὐτοῦ] τὸ 15 — p. 66, 1 vgl.] Ὁμοῦ τοίνυν γράφων ὠνόμαζε k Origenes IX. 5)Statimque ut stilus impressus est cerae, >lingua<, quae prius vincta, >laxata est< eloquium non humanum. Quamdiu ligata fuit lingua ejus, humana fuit; vinxerat enim eam incredulitas. Statim ut soluta est, humana esse desivit, et loquebatur benedicens Deum< et ea, quae scripta sunt in evangeho, de quibus praebente Domino Jesu Christo, cum tempus fuerit, disseremus: cui est gloria et imperium in saecula saeculorum. Amen.
ἐστὶ τὸ ὄνομα αὐτοῦ(, εὐθέως τῇ τοῦ θεοῦ χάριτι ἀνεῴχθη αὐτοῦ τὸ στόμα< > ἐλύθη δεδεμένη καὶ ἀπέλαβε τὴν ἑαυτοῦ γλῶσσαν, οὐκέτι καθὰ πάλαι δεδεμένην τῇ ἀπιστίᾳ· ὅτε μὲν γὰρ ἐδέδετο τῇ ἀπιστίᾳ ἡ γλῶσσα, ἀνθρωπίνη ἦν, ὅτε δὲ λέλυται, οὐκέτι· >λαλεῖ< εὐλογῶν τὸν θεὸν< καὶ τὰ ἀναγεγραμμένα.
Τίνος χάριν οὐκ ἀλλαχοῦ τὸ σημεῖον, ἀλλ' ἐν τῇ τοῦ αἰδοίου περιτομῇ; Ἐπειδὴ δι’ οὗπερ ὀργάνου τὴν εὐπαιδίαν ἔδει γενέσθαι, δι' αὐτοῦ καὶ τὴν τῆς εὐπαιδίας σημείωσιν ἔδει φαίνεσθαι· ἄλλως τε καὶ οὐδὲν ἕτερον τῶν ἐν μορίοις ἄχρηστον, ὅτι μὴ ἀκροβυστία ἐλογίζετο.
’Επειδὴ γὰρ ἑρμηνεύεται Ζαχαρίας μὲν μνήμη , Ἰωάννης δὲ ὁ δεικνύς(, μέμνηται δέ τις τοῦ ἀπόντος, δείκνυσι δὲ τὸν παρόντα, διὰ τοῦτο οἱ τοῦ παιδὸς τούτου γεννήτορες οὐκ ἠνέσχοντο αὐτὸν καλεῖν Ζαχαρίαν, ἀλλὰ μᾶλλον Ἰωάννην ὀνομάζειν ἤθελον, διότι ἤμελλεν οὐχὶ μνημονεύειν θεοῦ ὡς ἀπόντος, ἀλλ' αὐτὸν ἐκεῖνον μονονουχὶ τῷ δακτύλῳ δεικνύειν παρόντα καὶ λέγειν· ἴδε ὁ ἀμνὸς τοῦ .
[*](18 f. zur Etymologie von Zacharias vgl. p. 67 Apparat; die obige Deutung des Namens Johannes (von ABBREV δεικνύναι) fehlt bei Wutz, der es aber (brieflich) fiir moghch halt, daß Ο. verschiedene Erklarungen gab, vgl. die doppelte Namens Elisabeth (p. 67 App.); vielleicht stammt dieses Scholion aus spaterer Zeit und gehort nicht zu den LukashomiUen. 23 Joh. 1, 29)[*](2 prius > B 3 vincta] juncta B est + et BE Recipit 4/5 Quamdiu] quoniam De 5 himiana + tamen non De 6 enim > eam > E 7 Statim + vero B 8 desivit ABEln] desinit Cmr Et 9 Deo BE 11 praebente] praeveniente A, praestante B, praevenit E 12 Christo lesu A 13 gloria > A 13 Amen > omeHa IX. AC)[*](έλὐθη — 10 τι (Hom. Χ) 68, 8—15 k τοῦ αὐτοῦ: Τοῦ Μεταφρ. Βίκτ.) 66, 14 — 17 Y* 66,18—23 μκ(Γρηγορίου))[*](3 — 8 > aX 5 οὐκέτι — 6 ἀπιστίᾳ dCU > Y 3 — 10] καὶ γλώσσῃ δεσμὰ διελύετο καὶ λέγειν ἤρχετο k ἡ — 4 γλῶσσαν] ὁ δεσμὸς τῆς γλώσσησ αὐτοῦ Y 8 λαλεῖ — 9 προφητ.] καὶ εὐλογῶν τὸν θεὸν ἑπροφήτευεν Χ, καὶ ἐλάλει εὐλογῶν τὸν θεὸν καὶ προφητεύων a, ἀλλ' εὐλογοῦσαν τὸν θεὸν καὶ προφητεύουσαν dCU 10 ἀναγεγρ. + πρῶτον μὲν κτλ. (68, 9ff). akU 8 ἀναγεγραμμένα + alia C 18 μὲν > L 19 τὸν] τὰ Κ2 20 ἤνεσχον αὐτὸν L] τὸ mA 21 οὐχὶ]μονονουχὶ Κ8 ἐκεῖνον + θόνον 8)Ἐγὼ νομίζω, ὅτι κατὰ τὸν εὐαγγελιστὴν πληρωθέντος τοῦ χρόνου τοῦ τεκεῖν< τὴν Ἐλισάβετ ἡ Μαρία εἰς τὸν οἶκον ἀνεχώρησεν· εἰ γὰρ τῷ ἕκτῳ τῆς Ἐλισάβετ ἀπεστάλη ὁ Γαβριὴλ πρὸς τὴν παρθένον εἰς εὐαγγελιζόμενος αὐτῇ, ἔδραμε δὲ εἰς τὴν πρὸς τὴν ἑαυτῆς συγγενίδα ἡ παρθένος καὶ ἐκεῖ ὡσεὶ μῆνας , δῆλον ὅτι πληρωθέντος τοῦ χρόνου τῆς συλλήψεως εἰς τὸν οἶκον ἑαυτῆς< ἀνεχώρησεν· ἔθος δὲ καὶ τὰς παρθένους τίκτειν μελλουσῶν τῶν ἐγκύων.
Τίνος δὲ χάριν ; Ἴσως καὶ ἐκεῖ τοῦ παραδόξου θεωρῆσαι τὴν ἔκβασιν καὶ ἐπὶ τοῖς καθ’ ἑαυτὴν ἀποροῦσά τε καὶ ἐκπληττομένη καὶ τί δεήσει γενέσθαι βουλευομένη.
[*](1f. Luk. 1,56. 57 3f. Luk. 1,26 4f. Luk. 1,39.)[*](67, 1 — 11 + (Hom. X) 68, 5 — 7 + Comm. in Joh. SU [Lemma ört; d. 2. Teil (68, 5ff.) ist Orig. , das nachste Schol. τοῦ αὐτοῦ) ebenfalls] Ἰστυέονδέ, ὅτι Ἰωάννης μὲν ὡς > θεοῦ χάρις< Ζαχαρίας δὲ μνήμη , ἡ δὲ Ἐλισάβετ θεοῦ μου ὅρκος< ἢ >θεοῦ Ἀπὸ θεοῦ οἶν ἡ χάρις ἐκ τῆς περὶ θεοῦ μνήμης κατὰ θεοῦ ὅρκον τὸν πρὸς τοὺς πατέρος ἐγεννήθη Ἰωάννης ἐπὶ τέλει ἑβδομάδος τῆς παλαιᾶς διαθήκης τοῦ θεοῦ τὴν μετὰ σάββατον ἀνάπαυσιν δι’ ἀναστάσεως Χριστοῦ τοῖς συμμόρφοις τῷ θανάτῳ καὶ τῇ ἀναστάσει αὐτοῦ διδόντος Ἰησοῦ = Comm. in Joh. II, 33 (27) (90, 22 — 91, 6 Preusehen): Ζαχαρίας δὲ εἶναι λέγεται, ἡ δὲ Ἐλισάβετ θεοῦ μου β) ἕως οὗ τίκτειν ἔμελλεν ἡ Ἐλισάβετ aS ἐν τῷ εἰπεῖν β, δέ· Ἔμεινε — κτἑξ] τοῦτο S) 2 ἡ — Χ 3 τῆς Ἐλισ.] αὐτῆς Χ Ἐλισ.] συλλήψεως αὐτῆς aS Γαβριὴλ] ἄγγελος aS τὴν + παναγίαν a 4 εἰς — αὐτῇ > aSX ἔδραμε δὲ] ἐκείνη δὲ δραμοῦσα Χ — 5 καὶ] ἀπελθοῦσα δὲ aS, ἡ δὲ ἀπελθοῦσα α 5 πρὸς] εἰς U ἑαυτῆς > X ἡ παρθένος > Χ καὶ — 6 τρεῖς] τρεῖς μῆνας παρ' αὐτῇ ἔμεινεν Χ — 6 τρεῖς] μῆνας τρεῖς αὐτῇ συνῆν α 5/6 ἐκεῖ ὡσεὶ] σὺν αὐτῇ, aS 6 δῆλον — 7 ἀνεχώρ.] καὶ ὑπέστρεψεν· τοῦτο οἶμαι τὸν λόγον δηλοῦν δῆλον] πρόδηλον a, εὔδηλον S συλλήψ. + τῆς Ἐλισάβετ aS τῆς > S) 7 — ἀνεχ.] ἡ παρθ. ὑπέστρεψεν εἰς τ. οἰκ. αὐτῆς S τὸν — ἑαυτῆς] τὰ οἰκεῖα α ἑαυτῆς] αὐτῆς a ἀνεχώρ.] ὑπέστρεχεν a + ἡ παναγία παρθένος β + ἡ θεοτόκοσ a + διὰ τὸ μέλλον συνεισέρχεσθαι συνέρχεσθαι α1αS) Πλῆθος εἰς τὸν οἶκον Ζαχαρίου ἐν τῇ τῆς Ἐλισάβετ γεννήσει· ἦν γὰρ αἰδὼς ἐν τῇ παναγίᾳ παρθένῳ παρθενική aS ἐν τῇ — παρθενική > S) + τοὺς θορύβους ἐκφεύγουσα δι’ ἀιδῶ τὴν πρέπουσαν αὐτῇ a 7 ἔθος — 8 ἐγκύων > aSU 9 Τινος] τούτου Τίνος — χάριν > X Τίνος — κοὶ] Ὅτι τὸ ἔμεινε δὲ Ζ ἔμεινεν τι S ἐκεῖ > aSXZ παραδόξου] παρόδου U θεωρεῖν 10 ἀποροῦσά τε καὶ > Χ τε — ἐκπλήττ. > SZ 11 τί — βουλ.] βουλ. τί γενέσθαι δεήσοι Χ βουλευομένη U( ?) Χ] βουλομένη SZ 5)HOMILIA X
De eo, quod scriptuni est : plenus Spiritu sancto , usque ad eum locum, ubi ait praeparare vias ejus<
Plenus Spiritu sancto Zacharias duas prophetias generaliter nuntiat, primam de Christo, lateram de Joanne. Quod manifeste de verbis iUius approbatur, in quibus quasi de praesente jam, et qui versaretur in mundo, loquitur Salvatore, ac deinde de Joanne. enim Spiritu sancto prophetavit dicens : Benedictus Deuslsrahel, quia visitavit et fecit redemptionem plebis . Visitante enim Deo et volente redimere populum
Ιωάννης μὲν οὖν χάρις θεοῦ< Ζαχαρίας δὲ μνήμη , Ἐλισάβετ θεοῦ μου · δύο δὲ γενικὰς προφητείας προφητεύει Ζαχαρίας, τὴν προηγουμένην περὶ Χριστοῦ, τὴν δὲ ἑξῆς περὶ ’ ιωάννου· καὶ ἔστιν ἀπὸ τῶν λέξεων τηρῆσαι τῶν μὲν προτέρων, ὅτι περὶ Χριστοῦ ὡς ἤδη παρόντος καὶ ἐπιδεδημηκότος τῷ βίῳ, , ὕστερον περὶ ’ Ιωάννου ὡς πρὸς παρόντα λέγει.
Τάχα δὲ ἐν τοῖς τρισὶ μησίν, οἶς συνῆν αὐτῷ Μαριά, δι' ἀπορρήτου δυνάμεως ὠφελούμενος κατὰ βραχύ, ἦλθεν ἐπὶ τὸ πληρωθῆναι πνεύματοςς
[*](2—4 Luk. 1 antecedes enim coram Domino, 2 Incipit Χ. de ... AC ACn Domino] Deo C 3 antecedes 1] antecedit BDEmr, antecedet 4 praeparare] parare De 11 illius] ipsius De in + Christo C 12 — 14 praesente jam . . . Salvatore] praesentia . . . Salvatoris De 14 de > B 17 Dominus > A 19 plebis suo BE, plebi suae C, populo suo (dariiber plebis suae) D 19/20 Deo et] et Deo e, Domino et Deo C 68, 5—7 Ζ (Hom. IX) 67, 1—11 + (Hom. Χ) 68, 5—7 + II, 33 (27)] (s. Ρ. 67 Apparat) SU 68, 5—15 + 69, 2—26 Χ (Hom. IX) ἡ— 65, 9 + (Hom. X) 68, 8 — 69, 1 C (Hom. IX) 65, 12 — 66, 10 + (Hom. Χ) 68, 8—15, aS (Hom. IX) 65, 15—66, 10 + (Hom. Χ) 68, 8—15 + (Hom. IX) 66, 3 ἐλύθη— 10 + (Hom. Χ) 68, 8—15 k 68, 17—69, 1)[*](5 Ἰωάνν.] ἰστέον δὲ ὅτι Ἰωάννης SU ὅτι Ἰωάννης Ζ μὲν + ὡς εἴρηται S μὲν οὖν > Ζ οὖν > SU 5/6 ἑρμην. + ἀπὸ γλώττης εἰς τὴν ἑλληνίδα μεταβα λλόμενος Ζ ἑρμ θεοῦ χάρις SU + παρ' Ἑβραίοις S 6 Ζαχ. — ὅρκος > Ζ 7 θεοῦ τι ἡ δὲ SU 7 ὅρκος + in Joh. SU 8 δύο — 9 Ζαχαρ. > akSU] κοὶ προφητεύει (zugleich Text v. Hom. 9) C 9 τὴν προηγ.] πρῶτον μὲν akCSU + τὰ β τὴν — 10 Χριστοῦ > akCSU 10 περὶ] παρὰ κβ περὶ + τοῦ akCSU 13 παρόντος καὶ akCSU 13/14 ἐπιδημήσαντος akS 14 τῷ βίῳ ἐπιδεδημηκότος Χ βίῳ] υἱῷ k βίῶ + καὶ φησίν· εὐλογμτὸς κύριος ὁ θεὸς τοῦ Ἰσραήλ, ὅτι ἐπεσκέψατο καὶ ἐποίησε λύτρωσιν τῷ λαῷ U εῖθ' ὕστερον U] ὕστερον δὲ akS + καὶ a, τὴν δὲ ἑξῆς C περὶ + τοῦ β 15 ὡς — λέγει > akSU λέγει Κ r.] λέγων)suum, mansit Mariac cum Elisabeth, postquam ei locutus est angelus, mensibus , ut per ineffabilem quandam virtutem non solum Joannem, sicut dudum diximus, sed etiam Zachariam, ut nunc evangeUcus sermo declarat, praesens Salvator instrueret. Paulatim quippe et hic per tres menses sancti Spiritus augmenta capiebat et, dum nescit, erudiebatur et de Christo prophetavit dicens: qui dedit redemptionem populo suo, et suscitavit cornu salutis nobis in domo David< >de semine David secundum natus est Christus.
Et vere fuit cornu salutis in domo , quia prophetia ista concinitur : > Vinea enim facta
καἰ προφητευσαι τα ἀναγεγραμμένας. Ὡς γὰρ γεγονὸς λέγει τὸ ἐσόμενον, ἤμελλεν γὰρ τῇ σαρκώσει τοῦ μονομενοῦς ἐπακολουθεῖν τὰ ἀγαθά· , γάρ φησι, κύριος, ὅτι ἐπεσκέφατο<. ’ γὰρ τοῦ θεοῦ καὶ βουλομένου λυτρώσασθαι τὸν λαὸν αὐτοῦ ἤγειρε κέρας σωτηρίας ἡμῖν ἐν οἴκῳ Δ αβίδ . Τὸ δέ κέρας ἢ ἀντὶ βασιλείας ἢ ἀντὶ δυνάμεως παρείληπται· ἀμφότερα δὲ ὁ Χριστός, αὐτὸς γὰρ >βασιλεὺς τῶν βασιλευόντων καὶ τῶν κυριευόντων< . Ἐπεὶγὰρ ἐκσπέρματος Δαβὶδ γέγονεν τὸ κατὰ < ὁ Χριστὸς καὶ ἦν οὗτος κέρας σωτηρίας ἡμῖν ἐν οἴκῳ Δαβὶδ παιδὸς αὐτοῦ<, διὰ ταῦτα προφητεύει. Ὅτι δέ κέρας ὁ Χριστός, παριστᾷ ἡ προφητεία·
[*](13 f. gr. ITim. 6, 15 14 ff. Rom. 13 2 ~ locutus est ei AB 2/3 ~ angel. locut. est C 5 ~ sicut — diximus nach Zach. C 7 ut nvmc] et C 11 dum] cum De nesciret e 12 prophetabat CE 15/16 quia de semine David ABCE (sermone marg. semine C)] quia de domo David D, in qua e 18 vere > C 19 De > ABCE proph. — concin. > A proph.] 20 concinitur + ilh B concinetur C B 69, 6 Ἐπισκ. - 69, –14 + 70, 4 14 τι 70, 4—18 p τοῦ αὐτοῦ: Viktor) Q Βίκτορος) 18 dC (14 ἐχθρ.— 18 > d) 69, 2—14 + (70, 6 ἡ —11 > Α) 69, –14 + 70, –6 k (K: Βίκτ. κοὶ)[*](2 Ὡς — 4 > U Ὡς — 6 ἐπεσκέψ. > pQSV ~ Ὡς — τὸ ἐσόμ. dC γὰρ > dC 3 ἤμελλεν — 4 ἀγαθά > Χ ἤμελλον dC 4 ἐπακολουθήσειν CD5 5 εὐλογ. — 6 ἐπεσκέψ. > dC εὐλογ. — φησι] καί φησιν·ς εὐλογητὸν γὰρ U κύριος + ὁ θεὸς τοῦ Ἰσραὴλ U 6 ἐπεσκέψατο + καὶ ἐποίησε λύτρωσιν τῷ ταῷ αὐτοῦ U + 68, 14 εἶθ' — 15 U 8 ἤγειρε] πῶς δὲ ἤγειρε a 9 ἐν οἴκω̣ Δαβίδ > Χ] καὶ τὰ ἑξῆς β, ἐν τῷ κοὶ τὰ ἑξῆς ἐν τῷ οἴκῳ Δαβίδ a Δαβὶδ + τοῦ παιδὸς αὐτοῦ aQ1 10 Τὸ — 11 παρείλ.] λαμβάνεται δὲ τὸ κέρας οὐ μόνον ἀντὶ δυνάμεως, ἀλλὰ καὶ ἀντὶ βασιλείας k δὲ > β 11 παρείληπται + τῇ θείᾳ γραφῇ aS 12 Χριστός + ἐστιν ὁ ἐκ τῆς πατριᾶς καὶ τοῦ γένους καὶ — γένους > aS) τοῦ (> k) Δαβὶδ + ἡμῖν Σωτὴρ k γάρ + ἐστιν adkpS 13 ὁ βασιλεὺς akpSV τῶν > Χ καὶ — 13 κυριευόντων > akS 14 τῶν > X Ἐπεὶ — ἡμῖν >)in cornu< . In quo comu ? in Jesu, in illo, de quo nunc scribitur : suscitavit cornu salutis nobis, in domo David, pueri sui, sicut locutus est per os sanctorum prophetarum suorumc.
Salutem de inimicis . Xon putemus nunc de corporalibus inimicis dici, sed de spiritalibus. Venit enimDominus Jesus, fortis in , destruere omnes inimicos nostros, ut nos de insidiis eorum liberaret : de manu omnium iriimicorum nostrorum et de manu omnium, qui oderunt nos< Facere misericordiam cum patribus ego puto, quod in ad
Ἀμπελὼν γὰρ ἐγεννήθη ἐν . Τίνι κέρατι; Τῷ Χριστῷ τούτῳ, περὶ οὗ λέγει· ἤγειρεν κέρας . Κέρας οὖν ὁ Χριστὸς ὡς βασιλεὺς καὶ ἡ ἀκαταμάχητος δύναμις τοῦ πατρὸς καὶ δεξιά, ἡ πάντας τοὺς ἐχθροὺς ἡμῶν τροπωσαμένη κατὰ τὴν τῶν ἁγίων αὐτοῦ προφητῶν προαγόρευσιν — πᾶσι γὰρ τοῖς προφήταις τὸ περὶ τοῦ Χριστοῦ κατήγγελται μυστήριον — καὶ ῥυσαμένη ἡμᾶς ἐκ τῶν ἐχθρῶν ἡμῶν καὶ ἐκ χειρὸς πάντων τῶν μισούντων , ἐχθρῶν δὲ οὐκ αἰσθητῶν, ἀλλὰ νοητῶν. Ἦλθε γὰρ Χριστὸς κύριος, δυνατὸς ἐν , καταργῆσαι πάντας τοὺς ἐχθροὺς ἡμῶν.
Τὸ δέ· ποιῆσαι ἔλεος μετὰ τῶν πατέρων ἡμῶν( τοῦτο οἶμαι δηλοῦν, ὡς τάχα ἐν τῇ Χριστοῦ ἐπιδημίᾳ
[*](1 Jes. 5, 1 2 de] in CDe 15 ff. Ps. 23(24), 8 4 nobis] nostrae AE 6 rum e 11 de] ex De > spiritualibus CEhnn 14 enim > — 17 eorum] ~ de eorum nos insid. A 16/17 ~ Et de C 19 omnium ABDE] eorum Ce 21 nostris. Ego alle Hss ’suorum proph.D suospiritablibus 13/14 ABDr] 15 praelium E 16 nos ~ eorum insid. BCE 17 de] ~ nos oderimt De)[*](70, 1—6 + 12 — 71, Χ 70, — 71,5 θεοῦ – 72, 14dCS 71, 6 θεοῦ + –71, 6 p (P*P4*) λ 70, 18 ἡμῶν + alia C (Orig. ?) 4 Κέρας — 5 βασιλεύς > adkpCSV 5 ἡ ἀκαταμάχ. > Χ ἡ ~ δύν. ἀκατ. A 5/6 δύναμις + τε V 6 καὶ δεξιά > akS ἡ] ὁ 7 προαπωσαμένη a 9 προσαγόρευσιν β πᾶσι — 11 μυστήριον > 10 α 6 — 15] vgl. k Βίκτωρος): Ἤγειρε, φησίν, ἡμῖν ὁ θεὸς καὶ πατὴρ κέρας σωτηρίας τὸν Χριστόν, κατὰ τὴν τῶν ἁγίων αὐτοῦ προφητῶν προαγόρευσιν· πᾶσι γὰρ τοῖς προφήταις τὸπερὶ Χριστοῦ κατεπήγγελται μυστήριον· ὅς ἐῤῥύσατο ἡμᾶς ἐξ ἐχθρῶν οὐκ αἰσθητῶν, ἀλλὰ νοητῶν, τῶν ἀλειτηρίων φημὶ δαιμόνων τῶν μισούντων ἡμᾶς. 12 — 15 νοητῶν] ὁ κατὰ τὰς προφητείας ἐκ χειρὸς τῶν μισούντων ἡμᾶς καὶ ἐχθραινόντων, μάλιστα τῶν ἀοράτων δυσμενῶν ῥυσάμενος ἡμᾶς A 12 κοὶ] ἡ Χ ἐκρυσαμένη a 13 ἡμῶν — 14 τῶν > Χ 14 ἡμᾶς > ἐχθρῶν δὲ > Χ δὲ > a 15 ’’HMe — 18 ἡμῶν > Χ 16 ἐν 19 Τὸ — 20 ἡμῶν nur Χ 20 τοῦτο Χ] ὡς alle übrigen + γὰρ λ οἶμαι] οἴομαι PUVY δηλοῦν —21 ἐπιδημ. >)ventu Domini Salvatoris et Abraham et Isaac et Jacob fruiti sint misericordia Dei. Neque enim credibile est, ut qui prius viderunt diem illius et laetati sunt, postea in adventu ipsius et nativitate de virgine nihil utilitatis acceperint. Et quid de patriarchis loquor ? Ad altiora scripturarum auctoritatem sequens audacter adscendam, quoniam praesentia Domini Jesu et dispensatio illius non solum terrena, sed etiam caelestia juverit. Unde et Apostolus ait : >pacem faciens per crucis suae, sive super terram, sive in . Si autem in caeUs et in terra praesentia Domini profuit, cur paveas dicere, quod adventus illius etiam majoribus profuerit, ut impleatur hoc,
καὶ οἱ πατέρες ἡμῶν Ἀβραὰμ καὶ ’ Ισαὰκ καὶ ’ Ιακὼβ καὶ ὅλος ὁ χορὸς τῶν ἁγίων αὐτοῦ προφητῶν καὶ δικαίων ἀπέλαυσαν τοῦ ἐλέους τοῦ θεοῦ. Οὐ γὰρ λέγω, ὅτι πρότερον μὲν ὠφέληντο, ἐν δὲ τῇ Χριστοῦ ἐπιδημίᾳ οὐκ ὠφέληντο. Τί δὲ λέγω τοῦτο περὶ τῶν πατέρων; ἀναβήσομαι γὰρ τῷ λόγῳ καὶ ἐρῶπεισθεὶς ταῖς γραφαῖς, ὅτι ἐν τῇ Χριστοῦ παρουσίᾶ οὐ μόνον τὰ ἐπὶ γῆς ὤνατο αὐτοῦ τῆς ἐπιδημίας καὶ τῆς οἰκονομίας, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐν τοῖς οὐρανοῖς. Ὁ ἀπόστολος γοῦν φησιν· εἰρηνοποιήσας διὰ τοῦ αἵματος τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ εἴτε τὰ ἐπὶ γῆς, εἴτε τὰ ἐν τοῖς · εἰδὲ εἰρηνοποίησεν, τέ ὀκνεῖς παραδέξασθαι, ὅτι καὶ πρὸς τοὺς πατέρας ἡ ἐπισκοπὴ γέγονε ἐν τῇ Χριστοῦ ἐπιδημίᾳ καὶ τοῦτο ἡ εἰς τὸν ᾅδην
[*](4f. lat. vgl. Joh. 8, 56 15 ff. Kol. 120 1 et > C 2 sint] sunt E 5 illius] Domini B 6 + inC 7 utilitas A 9 loquor E 12 et > BE 14 pacificaverit A, sociaverit B, habuerit E 16 curcis marg. carnis C 18/19 Domini] ejus A 20 iUius] Domini B, ipsius E 21 profuit Cr hoc > Ar 71, 7 Τί—l4 οὐρανοῖς Χ 71, 14—76, 17 λ οἱ — Χ 2 χορὸς + χορὸς + ἅπας Υ ἁγίων > SXY αὐτοῦ > QSWXYA 3/4 καὶ δικαίων > nur Χ τοῦ θεοῦ Χ] τῆς παρουσίας τοῦ χριστοῦ λ ἀπέλαυσαν UXY] ἀπή λαυσαν dpCQSVWλ 14 ὁ— 18 εἰρην.] εἰ γὰρ εἰρηνοποίησε διὰ τοῦ αἵματος τοῦ σταυροῦ αὐτοῦ τό τε ἐν τῇ γῇ καὶ τὰ ἐν τοῖς > d) οὐρανοῖς κατὰ τὸν θεῖον ἀπόστολον dpCQSUVWYA (Y: εἰ — αὐτοῦ dann τό τε ἐν οὐρανῷ τά τε ἐπὶ τῆς γῆς, das übrige > Ι Q: τοῦ σταυροῦ , τό τε1] τοῦτ’ ἔστιν Ι S: αἵματός + 18 — p. 72, 1 ἐπραγμ.] οἵδα καὶ ἄλλο γεγονὸς μετὰ τῶν πατέρων ἔλεος, ὅτι καὶ πρὸς αὐτοὺς ἡ τοῦ Χριστοῦ ἐπισκοπὴ γέγονε καὶ τοῦτο ἡ εἰς τὸν ᾅδην αὐτοῦ ἄφιξις ἐπραγματεύσατο k (2. Teil] eines Βίκτ. Schohons) 18 τί — 20 γέγονε] δῆλον ὅτι Υ 20 ἡ > QWX ἐν — 21 ἐπιδημίᾳ > λ 21 nach p. 72, 1 ἄφιξις Q)quod dicitur: >facere misericordiam cum patribus nostris, et recordari testamenti sancti sui, juramenti, quod juravit ad Abraham patrem nostrum nobis >absque timore de manu inimicorum liberari ?
Crebro de hostium manu aliqui liberantur, sed non> Cum enim metus et discrimen ante praecesserint et ita de inimi-
αὐτοῦ ἄφιξις ἐπραγματεύσατο, ἵνα πληρωθῇ τό· >ποιῆσαι ἔλεος μετὰ τῶν πατέρων ἡμῶν· μνησθῆναι δὲ διαθήκης τῆς πρὸς τὸν Ἀβραὰμ γενομένης τοῦ· >ἐνευλογηθήσονται τῷ σπέρματί σου πάντα τὰ ἔθνη Κἄν γὰρ νῦν τοῦτο γέγονεν, ἀλλ' ἔκπαλαι προανεγωνήθη — τοῦτο γάρ ἐστιν τὸ >μνησθῆναι διαθήκης — καὶ ἀδύνατον ἦν μὴ ἐκβῆναι τοὺς λόγους εἰς ἔργον· ὅρκῳ γὰρ ἐβεβαίωσε τὰς ἐπαγγελίας διὰ τὸ ἀπαράβατον, ὅτι πάντως ἔσται· καὶ νῦν οἱ πιστοὶ ἀφόβως ἐκ χειρὸς τῶννοητῶν ῥύονται. >Τοῦ δοῦναι ἡμῖν(, φησίν, >ἀφόβως ἐκ χειρὸς τῶν ἐχθρῶν ἡμῶν ῥυσθῆναι Πολλάκις ῥύονταί τινες ἐκ χειρὸς ἐχθρῶν, μετὰ φόβου δέ. Νυνὶ δέ ἡμᾶς ἡ Χριστοῦ ἐπιδημία πεποίηκεν >ἀφόβως ἐκ χειρὸς τῶν ἐχθρῶν ῥυσθῆναι· οὐ γὰρ ᾐσθάνθη
[*](4f. gr. Gen. 28, 14 lOff. vgl. Hebr. 6, 17 f. 3 ~ sui sancti BC (Sancti C) 4 ad > E 7 inimic. + nostrorum C 17 Crebro] Credo 1 18 manibus C 20 et > r 21 praecesserit Ar 72, 15–73, 7 ekmp*LUV 72, 15–73, 2 Y 72, 15–73, 10 αὐτοῦ C 72, 15–73, 14 ἡμῶν aSW)[*](1 ~ ἄφιξις αὐτοῦ Q ἄφιξις dpCQUWYλ] ἄφηξις SVX ἐπραγματ. + διὰ τὸ ἀνεξιχνίαστον αὐτοῦ ἔλεος dCS ἵνα — 3 ἡμῶν > pQSW ἵνα — 4 γενομ. > dCUYA 3 μνησθ. — 14] ποίας δὲ διαθήκης ἐμνήσθη κοὶ ποίου ὅρκου πρὸς τὸν Ἀβραὰρ γενομένου, ἤ πάντως τοῦ ἐνευ λογισθήσονται ἐν τῷ σπέρματί σου πάντα τὰ ἔθνη k (2. Teil eines Viktor-Schol,, dessen Anfang aber Orig. ist). 3 μνησθῆναι — 6 ἔθνη nur W 7 Κἄν — τοῦτο] τοῦτο δὲ εἰ καὶ νῦν dCS δὲ > S) dUd S 8 τοῦτο— 9 διαθήκης > dCS 13 ὅτι — 14 ῥύονται >Χ καὶ—14ῥύονται>S 15/16 > epCSUVY 15/16 nach 18 δὲ akmLW: διὰ τοῦτό φησιν· τοῦ δοῦναι ἡμῖν ἀφόβως (+ καὶ τὰ ἑξῆς W) + ἐκ χειρὸς τῶν ἐχθρῶν ἡμῶν ῥυσθῆναι a τοῦ κτλ. > km) 17 Πολλάκις] ἐπειδὴ πολλάκις kmW, καὶ ἐπειδὴ (+ δὲ α) πολλ. aS πολλάκις + γὰρ C 18 χειρὸς + τῶν SY ἐκδρῶν + ἡμῶν ῥυσθέντας S μετὰ — δὲ > S μετὰ — 21 ἐχθρῶν > Χ (Homoiotel.). 19 Νυνὶ — 21 ῥυσθῆναι >Α (Homoiot.) Νυνὶ — 21 ῥυσθῆναι] ὅτι ἡ Χριοτοῦ ἐπιδημία ἡμᾶς ἀφόβως ἐκ χειρὸς τῶν ἐχθρῶν ῥυσθῆναι πεποίηκεν km Νυνὶ δὲ] κοὶ γὰρ aSWA ~ ἡμᾶς nach 20 πεποίηκεν aSWYA ἡ + τοῦ S 20 τῶν > aCP1 UVWYλ 21 ἐναρῶν + ἡμῶν K2Wλ οὐ — p. 73, 7 αὐτοῦ > S 21 — p. 73, 1 ᾐσθάνθημεν bekmpCU] ᾐσθαίθημεν P1Wλ, ᾐσθόμεθα a)corum rnanu quis fuerit erutus, liberatur quidem, sed non >sine Porro adventus Domini Jesu >de manu inimicorum timore< nos eruit. Non enim inimicos nostros nec eos vidimus repugnantes, sed, dum nescimus, repente de faucibus eorum et insidiis erepti sumus. >In atque momento< nos in haereditatem partemque justorum< et liberati de manu inimicorum sine metu, ut serviamusDeo in sanctitate et justitia coram eo omnibus diebus diebus nostris<. >Et tu, propheta Excelsi Vocaberis<. Apud meipsum quaerens rationem, quare non quasi de Joanne, sed ad Joannem ipsum
μεν τῆς ἐπιβουλῆς τῶν ἐχθρῶν, ἀλλ' ὥσπερ αἰφνίδιον ἡμᾶς ἔλαβεν οὐκ αἰσθανθέντας τῆς ἐπιβουλῆς τῶν ἐχθρῶν· καὶ εἰ δεῖ οὕτως εἰπεῖν, ἀναισθητο ῦντας μετέστησεν ἀλλ' ἐκείνων ἐπὶ τὸν κλῆρον καὶ τὴν μερίδα< αυτου.
Δ ιὸ καὶ ημεῖς ὀφείλομεν >λατρεύειν αὐτῷ ἐν ὁσιότητι καὶ δικαιοσύνῃ ἐνώπιον , ὅπερ γίνεται διὰ τῆς ἐκπληρώσεως πασῶν τῶν ἁγίων αὐτοῦ ἐντολῶν, οὐ πρὸς ὀλίγον μόνον καιρόν, ἀλλὰ>πάσας >πάσας τὰς τῆς ζωῆς ἡμῶν< >Καὶ φησίν· ἐζήτουν κατ' ἐμαυτόν, διὰ τί τὴν περὶ Ἰωάννου προφητείαν οὐκ εἶπεν ὡς περὶ αὐτοῦ, ἀλλ' ὡς πρὸς αὐτόν· λέγει γάρ· καὶ σύ, παιδίον, προφήτης ὑψίστου . Περισσὸν γάρ ἐστι τὸ λέγειν
[*](6gr., 10ff. lat. vgl. Kol. 1, 12. 13 9f. lat. 1 Kor. 15, 52)[*](2 liberatur] liberatus est B 5 nos] non A 7 videmus E dum > De 8 nesc. + quomodo De 9 In C 10 momento + et De 11 nos > A 15 eo] ipso C 17 Exelsi C] Altissimi ABDEe 18 memetipsum CDe quaero B)[*](73, 18 κοὶ— 74, 10 ἀρχῆς aS 73,20—75, 14 km 73,20—75, 1 ep (P τοῦ αὐτοῦ: Ὠριγ.) Q*UV 73, –75, 75, 17 C 73, 20—75, 1 + 75 (ein Schol.) λ )[*](1 τῆς ἐπιβουλῆς > epCUv Χ ὥσπερ > akmWA ἔλαβεν ἡμᾶς e, ἥρπασεν ἡμεῖς λ, ἡμᾶς λαβὼν ἀπ' αὐτοῦ Χ 3 οὐκ — 5 ἀναισθητ. > 4 καὶ konj.] ἀλλ' epCLUV 5 μεταναστήσας akmWA 6 τὸν — καὶ > 7 αὐτοῦ] ἁγίων αὐτοῦ ἐν τῷ φωτὶ (alia manus) P 8 Διὸ — ὀφείλ. > τοῦ λατρεύειν Χ 9 αὐτῷ] τῷ θεῷ Χ καὶ δικαιοσύνῃ > Χ 10 αὐτοῦ nur CX ὅπερ — - 12 ἐντολῶν] ἐν πάσαις ταῖς ἐντολαῖς Χ γίνεται — 12 μόνον] οὐ γίνεταί διά τινα bWA τῆς > A 11 πασῶν — τῶν θείων AS 11/12 αὐτοῦ > S 12 ἐντολ. + καὶ S οὐ — 14 ἡμῶν > Χ 13 καιρόν — 14 ἡμῶν > S τὰς > λ 19 προφ. — κληθήση̣ nur a] κοὶ τὰ ἑξῆς S 20 — p. 74,10 ἀρχῆς] ὄτι παράδοξον ὡς γέννησιν ἔσχεν ὁ Ἰωάννης, οὕτω καὶ παράδοξον αἴσθησιν· ὅταν γὰρ λέγῃ· καὶ σύ, παιδίον, ὡς πρὸς ἀκούοντα λέγει καὶ ἐνωτιζόμενοι Ζ 20 περισοὸν — p. 74, 1 ἀκούοντι > A Περιοσὸν] ἴσως περισσὸν λ, ἴσως δὲ περισσὸν m, περιέργον α Περισσὸν γάρ] κοὶ γὰρ περισσὸν aS γὰρ a (vorher!) Χ > dieiibrigen > Χ] τὸ] ταῦτα aS λέγειν > km λ)dicens prophetet : et tu, puer, propheta Excelsi vocaberis< et — superfluum enim fuit ad non audientem loqui et ad parvulum atque lactentem apostropham facere — hanc puto posse me reperire, quod quomodo mirabihter Joannes natus est et angelo praedicante venit in mundum et tribus mensibus Maria juxta Ehsabeth commorante fusus est in terram, sic etiam cuncta, quae super eo scripta sunt, mirabihter facta referuntur. Quod si dubitas statim de utero matris effusum posse verba patris
τῷ μὴ ἀκούοντι· τί δήποτε οὖν ὡς πρὸς ἀκούοντα ταὐτά φησιν; Μήποτε οὖν παράδοξον γένεσιν ἀναλαβὼν ὁ Ἰωάννης — ἅτε ἀρχαγγέλου ταύτην κηρύξαντος καὶ ἅτε τῆς Μαρίας μετὰ τὸ συνειληφέναι τὸν κύριον παρούσης τῇ Ἐλισάβετ καὶ αὐτῷ ἤδη γεννωμένῳ — παράδοξον ἤδη καὶ τὴν παρακο λούθησιν εἶχεν ἐξ ἀρχῆς. Εἰ δὲ ἀπιστεῖς, εἰ παρακολουθεῖ ὁ Ἰωάννης ἅμα τῷ γεννηθῆναι τῇ προφητείᾳ καὶ ἤκουεν τοῦ· Καὶ σύ, παιδίον, προφήτης ὑψίστου κληθήσῃ< ἴδε τὸ ὅτι ἐσκίρτησεν ἐν ἀγαλλιάσει ἐν τῇ κοιλίᾳ, ὡς ἐγένετο ἡ
[*](1/2 prophetet > De, prophetat E 2 Excelsi] Altissimi De 5 AEr 6 Hanc] Hinc B 6/7 posse me] rationem A 7 me reperire] reperiri B 7/8 quomodo mirabil.] modo mirabih C 12 terra BCE ~in terram est A, in terra est C 13 eo] ea E 15 statim] ad sit C)[*](74, 10 — 75, 9 > km 74,10—14 παραδοξ. >)[*](1 τί — 2 φησι vor p. 73, 18 Καὶ σύ aS X ἀκούοντι] νοοῦντι παιδίῳ a, νοοῦντι παιδὶ παιδίῳ Κ3) λ + λέγειν τὸν Ζαχαρίαν· καὶ σύ, ὦ παιδίον λ λ] δὲ β οὖν + γὰρ m 2 πρὸς τι οὐκ epQU ἀκούοντα] νοοῦντα Κ3 ταῦτα > aSV] δὲ a 3 Μήποτε — 4 λαβὼν] χρὴ οὖν ὅτι μήποτε ἄρα ὥσπερ παράδοξον ἴσχε τὴν γέννησιν λ οὖν > ὑπολ.] νοεῖν A, ὅτι > a, τὴν > a, γένεσιν ἔσχε a γέννησιν β) ) > Q, + ὡς P (al. manus) γένεσιν + συνίει τῶν λεγομένων πρὸς αὐτὸν (al. manus) P παράδοξον γένεσιν > UV 4 ὁ > km 7 Ἐλισ. > km ἅτε + τοῦ UV 5 ταύτην aS > α κηρύξ. + αὐτοῦ τὴν γέννησιν epCQA + αὐτοῦ τὴν γένεσιν UV καὶ — 8 γεννωμ.] ἅτε β) αὐτοῦ τε > β) σκιρτήσαντος ἐν τῇ κοιλίᾳ τῆς αὐτοῦ S) aS + ὑπὲρ φύσιν ἐπὶ τῇ παρουσίᾳ τῆς παναγίας παρθένου τῇ πρὸς τὴν β) Ἐλισάβετ β τῆς + παναγίας θεοτόκου add. man. rec. P 6 συλληφθῆναι Q 7 παρούσης] συμπαρούσης λ, παραβαλούσης πρὸς add. man. rec. P τῇ > ep] τῆς CUV καὶ — 8 γεννωμ. > km 8 γεννωμένῳ + οὕτω καὶ γεννηθεὶς λ, οὕτω καὶ γεννηθέντι aS αὐτοῦ ἤδη γεννωμένου (aus ... cp . . . ῳ korr.) P 8/9 ἤδη — ειΜεν] ἔδει κ. τ. π. ἔχειν CV ἔδει] ἤδη(?) V), ἤδη κ. τ. π. ἔχει epQUA ἤδη corr. in ἔδει P) τῆς αἰσθήσεως λ, ἤδη κ. τ. π. ἴσχε β + τῆς αἰσθήσεως κβ + τῶν αἰσθήσεων m ἤδη τῆς αἰσθήσεως ἔσχε παρ. a ἤδη — 10 ἀρχῆς] ἔσχε τὴν ἀκοὴν τῆς αἰσθήσεως καὶ τὴν παρακ. S 10 ἐξ ἀρχῆς > aekmpCQUVA 15 ὅτι] οὖν κοὶ epCQU] καὶ λ 15/16 ~ ἐν τῇ κοιλίᾳ ἐν ἀγαλλιάσει C 16 ὡς — Ρ. 75, 1 ἀσπασμοῦ > QX)audire et scire, quid sit hoc, quod ad se dicitur: et tu, puer, propheta Excelsi vocaberis< multo fuisse mirabilius, quod praecessit > ecce ut facta est salutationis tuae in aures meas, exultavit infans in gaudio in utero meo<. Si enim adhuc matris ventre conclusus audivit Jesum et audiens exihvit atque laetatus est, quare non credas eum jam genitum prophetiam patris et audire et intellegere potuisse dicentem ad se: >et puer, propheta Excelsi vocaberis ; antecedes enim coram Domino, praeparare vias ejus< ? Ideo Zachariam festinasse, ut loqueretur ad parvulum, quia sciebat eum post paululum in eremo moraturum, nec se ejus habere posse praesentiam. Puerenimerat
φωνὴ τοῦ ἀσπασμοῦ< Εἰ δὲ ἐν κοιλίᾳ ὤν ἐσκίρτησεν καὶ ἠγαλλίασεν, τί ἀπιστεῖς, εἰ γεγεννημένος ἅμα τῷ γεννηθῆναι ἤκουεν τοῦ πατρὸς προφητεύοντος καὶ λέγοντος αὐτῷ· καὶ σύ, παιδίον, προφήτης ὑψίστου κληθήσῃ· προπορεύσῃ γὰρ πρὸ προσώπου κυρίου ἑτοιμάσαι ὁδοὺς ; Διὰ τοῦτο τάχιον αὐτῷ παρόντι ὁ πατὴρ προεφήτευσεν, ἐπειδήπερ ἤ̣δει ὡς προφήτης, ὅτι μετ’ ὀλίγον οὐ μέλλει ἔχειν αὐτὸν παρ’ ἑαυτῷ τρεφόμενον, ἀλλ' ἐν ταῖς ἐρήμοις< διαιτώμενον. γὰρ>παιδίον ἐν ταῖς ἐρήμοις ἦν ἕως ἡμέρας ἀναδείξεως αὐτοῦ πρὸς τὸν .
[*](5ff. lat. Luk. 144)[*](1 hoc> C 2 se] eum n 3 Excelsi] Altissimi 1 4 multos C 6 auribus meis B 7 exult. inf.] exultans E ~ in gaudio infans B 8 utero] ventre C in > C 9 ventre] utero A, ventrem E ~ matris De audit De 10 et > De 13 et audire] exaudire 14 et > A 17 praeparare] parare De 21/22 ~posse praes. habere 22 posse >)[*](75, 7—17 ap (P τοῦ αὐτοῦ Orig.)SUV)[*](1 Εἰ — 7 κληθήσ. λ Εἰ — 9 αὐτοῦ C 7 Προπͅ. — 14] προφητεύει δὲ ἐν τῷ λέγειν· προπορεύσῃ γὰρ πρὸ προσώπου Κυρίου ἑτοιμάσαι ὁδοὺς . τοῦτο δὲ σημαίνει ὅτι μετ’ ὀλίγον οὐ μέλλει ἔχειν αὐτὸν παρ' ἑαυτῷ τρεφόμενον Ζ Προπ. — 9 p(ggP1)UVX] nach 11 λέγων aS 8 πρὸ — 9 ὁδοὺς] καὶ τὰ ἑξῆς S 9 Διὰ] καὶ διὰ Χ, ἤτοι διὰ C Διὰ — τάχιον] τάχιον δὲ akmS τάχειον P 10 παρόντι > S ὁ πατὴρ > pCUVX προεφήτευσεν ~ προεφ. ὁ πατὴρ aS + aS λέγων λέγων aS 11 ἐπειδήπερ ἤ̣δει] ἤ̣δει γὰρ pCUVXd ὡς προφήτης > kmpCUVX 12 οὐ μέλλει] ἤμελλεν UV 13 αὐτὸν] υἱὸν pCUVX παρ’ ἑαυτῷ] παρ' αὐτῷ Χ, μεθ' ἑαυτοῦ a(ggb) τρεφόμ. + ὁ πατήρ pCUVX ἀλλ'— 14 διαιτώμ. > ap CSUV ἀλλ'] ἦν γὰρ 14 ἐρήμοις + ἅμα τῇ γενέσει Χ Τὸ — 15 ἦν] φησὶ γὰρ ὁ εὐαγγελιστής, ὅτι ἦν τὸ παιδ. ἐν τ. ἐρήμ. aS Τὸ — 17 Ἰσραήλ > kmX 15 ~ ἦν ἐν τ. ἐρήμ. CUVPl P 16/17 πρὸς τὸν] ἐν PP1)in desertis usque ad diem ostensionis suae ad Israhek<. Et Moyses in deserto moratus est, sed postquam expletis quadraginta aetatis suae annis fugit ex Aegypto et per alios quadraginta annos Jethro pecora custodivit; Joannes vero, statim ut natus est, transiit ad deserta, et qui >major fuit inter natos mulierum<, majori nutrimento dignus apparuit. De quo propheta loquitur: >ecce mitto angelummeum ante faciem tuam<. Recte angelus dicitur, qui missus fuerat coram Domino et prophetantem patrem, statim ut natus est, audire potuit et intellegere. Quamobrem nos, qui tantis mirabilibus credimus, credamus pariter resurrectioni, credamus et repromissionibus, quae venturae sunt, regni caelorum, quod nobis cotidie Spiritus sanctus pollicetur. Quae omnia ut scripta sunt mirabiliter, plus quam sentire possumus, accipiemus in Christo Jesu: eui est gloria et imperium in saecula sacculorum. Amen.
Παράδοξον γάρ τι χρῆμα ἦν Ἰωάννης, περὶ οὗ καὶ ἐλέχθη· >ἀποστέλλω τὸν ἄγγελόν μου πρὸ προσώπου σου<· ὡς οὖν ἄγγελος ἀποσταλεὶς ἤκουεν τοῦ πατρὸς προφητεύοντος τὰ ἀναγεγραμμένα. || Πῶς δέ· >ἑτοιμάσαι τὰς ὁδοὺς αὐτοῦ< φησιν; Τὸ ποιῆσαι γνῶναι τοὺς ἀνθρώπους, ὅτι παραγέγονεν ὁ τοῖς πιστοῖς συγχωρῶν τὰ ἁμαρτήματα αὐτῶν. ||
[*](2 f vgl. Akt. 7, 23. 30 5 f. Matth. 11, 11 8 f. Exod. 23, 20)[*](1 dies ABE (corr. aus diem?) 2 desertis De quadrag.] iam De postquam] post et De 2/3 expletis . . ann.] expleti sunt . . . anni B 3 quadrag. > De Jetro ABC > De 4 transivit ABE 12 est — 13 intell.] et audivit et intelligere potuit A est + et BCE 15/16 resurrectionem ABCE 16/17 promissionibus BE 17 regnoque CDe 18 ~ cotidie nobis C 18/19 Spiritus] spiritualiter C 19 sanctus > r sunt > A 20 possimus BE accipiamus De Jesu + Domino nostro C 21 Amen > CE Explicit omelia X. AC)[*](76, 13—17 dCS)[*](13 ἑτοιμάσει S αὐτοῦ > Χ 14 φησιν] ἢ S Τὸ] τῷ SX 15/16 τοῖς πιστοῖς > X 16 ~ τὰ ἁμαρτ. συγχ. SX 17 αὐτῶν > SX)