Homiliae In Lucam

Quia nonnulh, qui sanctae scripturae videntur credere, quasi in gloriam omnipotentis Dei divinitatem Salvatoris negant, justum mihi videtur, ut ipsarum scripturarum auctoritate doceantur in humanum corpus quiddam venisse divinum, et non solum in humanum corpus, sed in humanam quoque animam. Quamquam, si dihgenter sensum intendimus scripturarum, plus aliquid anima illa habuit, quam ceterae hominum animae. Omnis quippe anima hominis, antequam ad virtutem veniat, vitiis sordidatur. Porro anima Jesu nunquam peccati sorde maculata est. Siquidem antequam ad duodecimum aetatis pervenerit annum, Spiritus sanctus de eo in Lucae scribit evangelio : x >Puer autem crescebat et confortabatur et replebatur sapientia < . Hoc hominum natura non recipit, ut ante duodecim annos sapientia compleatur. Ahud est partem habere sapientiae, aliud sapientia esse completum. Non ambigamus ergo divinum aliquid in Jesu carne [*](10– 11 Luk. 2, – 46) [*](1 mei] meis D ~ me oportet BCDEmn x > DE 4 quem] quo D 5 ~ se esse A 6 filius -f- et E 7 communem E et x > C 8 est x > C Amen x > E et imperium x > C Explicit omelia XVIII. AC 9 — 11] Incipit XVIIII. de zeadem rursus lectione C 9 Incipit XIX. rursum de . . . A Rursum x > De 11 ubi + ait CDe ~ intferrogat in templo A 12 qui] quoniam C ~ script. sanct. C 13 gloria AE 15 quiddam x > C 16 sed + et C 17 intend.] intellegimus C 18 habuit — quippe C ~ animae hominum A 18/19 ~ hominis quippe anima B 19 anima + enim C virtutes De 21 duodec. perv. ann. aetat. B pervenisset A, perveniret E 22 scripsit A 23 sapientia] spiritu ABCE + sancto A 24 recepit E 26 ambigi- mus De ~ carne Jesu e)

apparuisse, et non solum super hominem, sed super omnem quoque rationabilem creaturam. Et >crescebat < inquit. enim x >se formam servi accipens < , et eadem virtute, qua x >se x <, crescit. Apparuerat infirmus, quia infirmum corpus assumpserat, et ob id iterum confortatur. x >Evacuaverat x < Filius Dei, et propterea rursum completur sapientia, x >Et gratia Dei erat super eum < . Xon quando venit ad adolescentiam, non quando manifeste docebat, sed adhuc cum esset parvulus, habebat gratiam Dei; et quomodo omnia in illo mirabiHa fuerant, ita et pueritia mirabilis fuit, ut Dei sapientia compleretur. x >Ibant itaque parentes ejus juxtacon- in Hierusalem ad sollemnem diem Paschae. Et cum factus esset annorum duodecim < . Dihgenter observa, quia, priusquam duodecim esset annorum, sapientia Dei et ceteris, quae de eo scripta sunt, complebatur. Cum ergo, ut diximus, duodecim esset annorum et juxta morem dies , sollemnitatis expleti essent et reverterentur parentes, x >remansit puer in Hierusalem et nesciebant parentes ejus < . Et hic subhmius quiddam, quam humana natura patitur, intellege. Non enim simpUciter x < et parentes ejus, ubi esset, ignorabant, sed quomodo in Joannis evangeUo scriptum est, quando insidiabantur ei Judaei et elapsus est de medio eorimi et non apparuit, sic et nunc puto remansisse puerum in Hierusalem et parentes ejus, ubi remanserit, ignorasse. Xec miremur parentes vocatos, quorum

Ομως, ὅτε δώδεκα x < γεγονὼς ἐν, ἄνεισιν μὲν ἅμα τοῖς γονεῦσιν εἰς Ἱερουσαλήμ, τὴν ἑορτὴν τοῦ Πάσχα τελεσόμενος. Ὡς δὲ ἐκείνη πέρας εἶχεν ἐν ἡμέραις ἑπτὰ τελουμένη, αὐτοὶ μὲν ὑπέστρεφον, Ἰησοῦς δὲ ὑπομένει, τούτους λαθών· καὶ οἱ μὲν ἐζήτουν, ὁ δὲ τριῶν ἡμερῶν ἄδηλος ἦν.

[*](2 f. 5 Phil. 2, 7 f. 27 ff. vgl. Joh. 8, 59; 10, 39 1 pamisse AE 2 rationalem De creatiiram excrescebat B, creat. crescebat A inquit x >ABE Umiliaverat C ὁ ob — itenim] ideo C 6 compleatur E 7 x >A adolescentia A 8 ~ cum adhuc Be 9 illo] eo C ~ mirab. in illo B 10 pueritia + in eo C 14 esset] fuisset De 22 parentes + cvim infantulo Jesu ADEe 24 nescierunt C quiddam] ahquid C 25 ~ patitur natura B potest intellegi C 26 ubi esset x > C esset + tantvun B ignorabat B quom.] quemadmodum C 27 quando] quoniam e 28 et 1 x > C 126, 13 — 21 k κ (K in einem Scholion τοῦ Μεταφρ. καὶ τοῦ Γεωμέτρου, abgedruckt Mai, Scr. v. n. c. IX))

alter ob partum, alter ob obse- qiiium matris et patris meru- erunt vocabula. Sequitur: > dolentes quaerebamus te < Non puto eos idcirco doluisse, quia putarent errasse puerum vel periisse; nec poterat accidere, ut Maria, quae sciebat se de Spiritu sancto concepisse, quae et angelum loquentem et currentes pastores et Simeonem audierat prophetantem, timeret, ne pvierum perderet oberrantem. Amove hanc opinionem maxime de Joseph, cui ab angelo praeceptum fuerat, ut toUeret puerum et Aegyptum pergeret, qui audierat: > timeas timeas toUere Mariam uxorem tuam; quod enim in ea natum est, de Spiritu sancto est < Nunquam fieri poterat, ut perditum formidaret infantem, quem divinum esse cognoverat. AHud quid- dam dolor et quaestio parentum, quam simplex lector intellegit, sonat. Quomodo tu, si quando scripturas legis, quaeris in eis sensum cum dolore quodam atque tormento, non quo scrip-

Τέ δέ καὶ > ἐζήτουν αὐτόν < Ἆρα ὅτι ἀπόλωνλεν ὡς παῖς ἢ ὅτι πεπλάνηται; Ἄπαγε· οὔτε γὰρ τῆς πανσόφου Μαρίας ἦν τοῦτο, τῆς μυρίας περὶ αὐτοῦ δεξαμένης θείας ἀποκαλύψεις, οὔτε τοῦ Ἰωσήφ.

Ἀλλ᾿ ὥσπερ σὺ ἐὰν ζητῇς γραφήν, ὀδυνώμενος αὐτὴν ζητεῖς, οὐχ ὡς πεπλανημένην οὐδὲ ὡς ἐοφα>-λ

[*](13 f. vgl. Matth. 2, 13 15 f. Matth. 1, 20 1 alter1] altera Cln ob2 > > E 2 ˜ patris et matris De + inquit CDe 8/9 ~ sancto spir. A 10 concurrentes B 12 Amove] abige AB, apage E 14 puerum — 15 tollere > C et + 15 uxorem] conjugem De tuam] suam C 17 formid,] crederet C quoddam E 18 quaestio de dolore B, dolore quaestio E 19 Quomodo + enim CDe quando + tu E 20 legeris D 22 atque] ac e quo] quod AB)[*](129, 3 –9 φησίν + (Hom. XVII) 112, 4 Ἁπλοστ. — 15 + (Hom. XIX) 127, 5 – 10 + 128, 3 οὕτως —6 + 129, 11 — 130, 2 kmL (127, 20 — 128, 5 Χριστόν > L) 127, 5 — 6 + 128, 3– 23 εἶναι Ζ 127, — 128, 6 λ 127 –128,6 + 129, –16 a 127,4 — 128,6 + 24 καὶ — 129, 2 + 11 ὁ— 130,2 S)[*](5 Τί—καὶ] Ἆρα V Τί — αὐτόν; > a] Πῶς ἐνόμιζον αὐτὸν Ζ Τί — Ἆρα] ἐζήτουν οὖν οὐχ dCS δὲ + δὴ km Ἆρα + δὲ μὴ a μὴ > β) 5/6 Ἆρα ὅτι > V 6/7 ὅτι — πεπλάν.] ὡς ὅτι ἀπόλωλε; οὐχὶ Ζ 6 ἀπόλωλ. — ὅτι] μήπως ὡς παιδίον ἀπόλωνλεν ἢ ( + ὅτι S) dCS ἀπώλωλεν dC), μὴ ἀπόλωλεν ὡςπαιδίον ἢV ὡς] ὁmλ παῖς + κατεζήτουν a 7 οὔτε] οὐ m γὰρ — πανσόφου > V 7/8 πανσόφου + aS 8 τοῦτο > S μυρίας] κυρίας m (!) Μαρίας K3V (?), πολλάκις 9 ˜ δεξαμ. περὶ αὐτοῦ aSV 10 οὔτε] ἀλλ᾿ οὐδὲ α, οὐδὲ S 20 σὺ ἐὰν ζητῇς V] ἐόν τις ζητῇ λ 21 ὀδυνωμένως b ζητεῖς V] ζητεῖ λ 22 ὡς + τὴν α ὡς πεπλαν.] ὥσπερ πλανημένην β οὐδὲ ὡς] οὐχ ὡς V, ἢ A 22 σφαλλόμενον α)

turas errasse aut perperam quid habere arbitreris, sed quod illae intrinsecus habeant veritatis sermonem atque rationem, et tu nequeas invenire, quod verum est: ita et illi quaerebant Jesum, ne forte recessisset ab eis, ne relinquens eos ad alia transmigrasset et, quod magis puto, ne revertisset ad caelos, cum illi placuisset, iterum descensurus. > Dolentes < ergo quaerebant Filium Dei. Et cum quaererent, non invenerunt > inter cognatos < Neque enim poterat humana cognatio Dei FiUum continere. Non inve- nerunt > inter notos >, quia divina virtus major erat notitia scientiaque mortali. Ubi igitur inveniunt eum ? < In templo <; ; ibi enim invenitur Filius Dei. Si quando et tu quaesieris Filium Dei, quaere primum templum, illuc propera, ibi Christum, sermonem atque sapientiam, id est

μένην, ἀλλ᾿ ὡς ἔχουσαν μὲν τὸν ἀληθῆ καὶ μυστικὸν λόγον, μήπω δέ σοι πεφανερωμένην, οὕτως κἀκεῖνοι ἐζήτουν τὸν κύριον ἡμῶν Ιησοῦν Χριστόν, μήπως ἀπέστη ἀπ᾿ αὐτῶν, μήπως καταλέλοιπεν αὐτούς.

Διὸ καὶ αὐτὴ ὡς ἐκείνου πατέρα τὸν Ἰωσὴφ ὠνόμασε διὰ τοὺς Ἰουδαίους. Αὐτὸς τὴν ὑπόνοιαν ἐκκόπτων ταύτην πόλιν ἔλεγεν· > οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί με <, πατέρα αὐτοῦ δηλῶν τὸν θεόν, ἀλλ᾿ οὐ τὸν Ἰωσήφ· > ἐν τοῖς τοῦ x < δὲ εἶπεν διὰ τὸν ναόν, ἐν ᾧ ἦν, ὅπου καὶ εὑρέθη ζητοςυμενος. Πῶς λέγει ἡ παναγία παρθένος· > ἰδοὺ ἐγὼ καὶ ὁ πατήρ σου ὀδυνώμενοι ἐζητοῦμέν σε <, ἐπιστα- μένη, ὅτι ἐκ παρθενίας ἐστὶν ἀμολύντου; Διὰτοὺς ἀκούοντας διδασκάλους, ἐπειδὴ ἐνόμιζον αὐτὸν ἐκ πορνείας εἶναι.| > Ὀδυνώμενοι < οὖν ἐζήτουν τὸν υἱὸν τοῦ θεοῦ, καὶ ζητοῦντες αὐτὸν οὐχ ευρον > εν τοις συγ-

[*](22 f. gr. vgl. Joh. 8, 41 24 f. lat. vgl. 1 Kor. 1, 24)[*](3 veritatem sermonem DcE, veritatem sermonis B, veritatem sermonum C 4/5 et tu nequeas] et ut queras A, non possis autem C 6 ille quaerebat E Jesum > De 8 alia] alta ABE 8/9 transmigr.] transvolasset 9 et — 11 placuiss. > C 15 eogitatio (!) C 17 inter notos > notos] cognatos CDe divina virtus > ABE virtus > De 18 erant De 19 invenerunt C 20 Ibi] ubi AE enim > C 21 Filium Dei] eum A 23 temiolum] in templum AC, in templo (aus in templum corr.) e 24 ibi] ubi E)[*](128, 17 πῶς — 23 εἶναι neues Schol. Z)[*](1 μὲν — 2 λόγον] ἐν ἀπορρήτων λόγον τινὰ μυστικὸν A 2 ~ λόγον καὶ μυοτικ. S μήπω] μηδέποτε α, μηδέπω α1 3 σοι V > λ α οὕτως — 6 αὐτούς] ἀλλ᾿ ὡς νομίζοντες, ὅτι κατέλιπεν αὐτοὺς ἢ ἀπέστη ἀπ᾿ αὐτῶν Ζ 3/4 οὕτως κἀκεῖνοι] ἀλλ᾿ km 4 τὸν — 5 Χριστόν x > km κύριον — 5 Χριστόν] Ἰησοῦν V 5 ἀποστῇ a 6 ~ αὐτοὺς καταλελοιπ. km αὐτὸς k3) 17 ὅτι πῶς Ζ 24 κοὶ — 25 εὗρον] οὐχ εὑρέθη δὲ S)

Filium Dei, reperies. Quoniam vero parvulus erat, invenitur > in medio praeceptorum < sanctificans et erudiens eos. Quia parvulus erat, invenitur > in non eos docens, sed < interrogans >, et hoc pro aetatis officio, ut nos doceret, quid pueris, quamvis sapientes et eruditi sint, conveniret, ut sudiant potius magistros, quam docere desiderent, et se vana ostemtatione non jactent. Interrogabat, inquam, magistros, non ut aliquid disceret, sed ut interrogans

·γὰρ τὴν συγγένειαν αὐτῶν ἦν.

| Ἤιδει μὲν ἡ παναγία παρθένος μὴ τέκνον αὐτὸν εἶναι τοῦ Ἰωσήφ, ἀλλ᾿ εἰς πατέρα τούτῳ τὸν ἑαυτῆς ἐγκρίνει μνηστῆρα <καὶ > διὰ τὴν τῶν Ιουδαίων ὑποψίαν, οἰομένων αὐτὸν ἐκ πορνείας γεγεννῆσθαι, τοῦτό φησιν. Καὶ ἐπειδὴ εἶπεν, ὅτι· > ὁ πατήρ σου κἀγὼ ὀδυνώμενοι ἐζητοῦμέν x >, ὁ κύριος, ἀφεὶς ἀνθρωπίνην δοῦναι ἀπόκρισιν, θείαν δίδωσι παρεμφαίνων, ὅτι θεὸς εἴη σεσαρκωμένος. Διὰ τοῦτο καί φησιν· τί ὅτι

[*](6–8 gr. vgl. Orig. eontra Celsvim I, 32 (S. 83, 17 f. östchau); vgl. auch p. 128, 9– 11 11 u. 21 23)[*](1 repperias E 3 praecept.] doctorum C 8/9 ˜ sint et erud. A 9 sunt E conveniat A 11 desiderant E H disceret] doceret C)[*](129, –9 φησίν + (Hom. XVII) 112, 4 Ἁπλουστ. — 15 + (Hom. XIX) 127, 5 — 10 + 128, 3 οὕτως — 6 + 129, 11 — 130, 2 Μ (127, 20 — 128, 5 χριστόν > L) 129, 3 –9 φησίν + (Hom. XVII) 112, 4 — 7 προσηγ. ε (aus 129, 3 — 11 σε + 14 — 130, 2 W (Hom. XVII) — 112,5 + (Hom. XIX) 129, 6 διά — 8 γεγενν. S)[*](1 ὑπὲρ γὰρ] ὅτι ὑπὲρ S 2 αὐτῶν > S ἦν dC + Zusatz : διὸ κοὶ αὐτοὺς ἔλεγεν· διὰ τί ἐζητεῖτέ με; vgl. 14 — 130,2) μὴ γὰρ ( > dS) σύναται ἀπολέσθαι; οὐκ ἐνταῦθα καταλελοίπατέ με; dCS ἔλεγεν] ἔφη S | διὰ τί] τί ὅτι S | με + οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρὸς δεῖ εἶναί με S | οὐκ — με > S, + 11 —130, 2 S) 3 καὶ ᾔδει a μὲν + γὰρ W παναγία x > β)m navayia παρθ.] μήτηρ αὐτοῦ W 4 ˜ εἶναι αὐτὸν W 5 εἰς] εἰ m εἰς — 6 μνηστῆρα > aW πατέρα τούτῳ] πρόσωπα τούτων ε 6/7 ˜ ὑποψίαν τῶν Ἰουδ. 7 οἰομένων] νομιζόντων aS οἰομένων — 8 γεγεν. > mW 7/8 ˜ ἐκ αὐτὸν aS 8 τοῦτο — 9 εἶπεν] φησὶ πρὸς αὐτόν a τοῦτο — 11 σε nur aW > km 9 ὅτι + ἰδοὺ a ὅτι > a 11 ὁ — 13 σεσαρκ. > 11 ὁ + δὲ akmL ὁ — 12 ἀπόκρισιν] διὸ καὶ αφεὶς ἀνθρωπίνην δοῦναι ἀπολογίαν S κύριος + ἡμῶν καὶ θεὸς aL 12 θείαν διδωσι] θείας ἅπτεται ἀποκρίσεως aLS 13/14 σεσαρδωμένος + ἐπειδὴ γὰρ ἡ παρθένος καὶ θεοτόκος τὸν ἐπικληθέντα αὐτοῦ πατέρα ἰωσὴφ ἔλεγεν αὐτοῦ πατέρα (+ διὰ τὰς εἰρημένας αἰτίας S), αὐτός φησιν, ὅτι ἐμὸς πατὴρ οὐχ ὁ Ἰωσήφ, ἀλλ᾿ ὁ θεός ἐστιν, ὁ τοῦ νοοῦ δεσπότης· εἰς τὸν ναὸν γᾶρ τοῦ ὤν ὤν aS [παρθένος καὶ > Α | καὶ θεοτόκος > S τὸν — πατέρα2] τὸν Ἰωσὴφ ἐκάλει πατέρα αὐτοῦ A | ἐμὸς] ἐμοῦ aS + ὁ S | ˜ πατὴρ ἐμὸς A Ι ἀλλ᾿ ὁ θεὸς > A | ἐστὶν] ὅτι β | ~ ὢν τοῦ θεοῦ aS(ggb)] 14 — φησιν] καὶ εἶπε πρὸς αὐτοὺς K3, ὁ σωτὴρ πρὸς τοῦτο λέγει W, ἔφη aLS + τὸS Διὰ— p. 130, 1 με > Κε τί — p. 130, 1 με > Origenes IX. 9)

erudiret. Ex uno quippe doctrinae fonte manat et interrogare et respondere sapienter; et ejusdem scientiae est scire, quid interroges quidve respondeas. Oportuit primum Salvatorem eruditae interrogationis magistrum fieri, ut postea interrogationibus responderet juxta rationem Dei atque sermonem : cui est gloria et imperium in saecula seaculorum Amen.

ἐζητεῖτέ με; οὐκ ᾔδειτε ὅτι ἐν τοῖς τοῦ πατρός μου δεῖ εἶναί <

Πρετόντως δὲ παιδίῳ, ὅτε < διδασκάλων ἐν μέσῳ < Ἰησοῦς· οὐκ ἐδίδασκε μέν, ἀλλ᾿ > ἤκουεν καὶ ἐπηρώται < ρώτα(, ὅπερ καὶ ὁ Ἰησοῦς ἐποίει τοῖς νέοις τύπον διδοὺς καὶ ὑπο- γραμμὸν μὴ προπετεύεσθαι, καλῶς διεγείρων πρὸς ἐπαπορήσεις.