Fragmenta In Evangelium Joannis (In Catenis)
Origen
Origenes, Origenes Werke, Vol 4. Preuschen, Erwin, editor. Leipzig: Hinrichs, 1903.
Vgl. XXXII, 18, S. 456, 23.
Inc. Σημείωσαι τίνα τρόπον ἐν τοῖς ἐξεταζομένοις Expl. μετὰ δόλου ψεκτόν ἐστιν.
Nicht von Origenes.
Inc. Τὸ δοθὲν ψωμίον ὑπὸ τοῦ Ἰησοῦ Explic. εἰσῆλθεν εἰς αὐτὸν ὁ σατανᾶς.
[*](XCVII. Ι ℵ] 4 (hier geht ein dem Origenes fremdes ück voraus εἰ δὲ καὶ ὑγιῆ — τἀναντία φέροντα λεγόντων]). ΙΙ Μ: οὐκ ἀπὸ Πέτρου — τῆς θεραπείας ποιεῖται. II Ρ Cord. p. 335. Cramer p. 339. σύμβολόν ἐστι τὸ νίψασθαι — τἀς τῶν ἀνθρώπων ψυχάς.)[*](XCVIIL Ι ℵ])[*](XCIX. Ιι ABBREV Cord. p. 339.)[*](C. Ι ℵ] Dazwischen ist ein Orig. fremdes ück eingesprengt ὥσπερ δὲ ἐπὶ τοῦ Λαζάρου — τοῦ τρόπου τὴν ὑπερβολήν].)[*](Cl. Ι ℵ. ΙΙ ABBREV Cord. p. 343 (anonym).)Vgl. XXXII, 94, o. S. 467, 10.
Inc. Οὐ μόνον δὲ κατὰ τὸ ἁπλούστερον ἐξῆλθε Explic. Ἡμεῖς δὲ ἡμέρας ὄντες νήφωμεν.
Vgl. XXXII, 28 ο. S. 474, 16.
Inc. Γέγραπται· Οὐδεὶς ἔγνω τὸν υἱὸν Explic. ἐνοπτριζόμενοι τὴν αὐτὴν εἰκόνα μεταμορφοῦνται.
Vgl. XXXII, 30 ο. S. 476, 6. 16.
Inc. Εντεῦθεν ἔστιν ἰδεῖν καὶ τῶν παραπλήσιον φωνῶν Expl. ἀπὸ τοῦ τοιούτου διδασκάλου τὴν σοφίαν τοῦ θεοῦ.
Εναντίον εἶναι δοκεῖ τῷ προειρημένῳ. ἄνω μὲν ὡς οὐκ οὔσης τοῦ ἑτοιμάσαι χρείας φησίν, ἐνταῦθα δὲ ὅτι Ἐὰν πορευθῶ, ἑτοιμάσω τόπον ὑμῖν. ὃ οὐν λέγει τοιοῦτόν ἐστιν· ὅτι ὅσον πρὸς τὴν ἀφθονίαν τῶν ἀγαθῶν ὡν κατὰ πρόγνωσιν ηὐτρέπισεν ὁ πατήρ, ὥστε τοὺς εὐ κοὶ κατὰ πᾶσαν βιοῦντας ἀκρίβειαν ἐνδιαιτᾶσθαι τοῖς ετοιμασθεῖσι καλοῖς διηνεκῶς, οὐ χρεία ὥστε ὑμῖν εὐτρεπισθῆναι παρ’ ἐμοῦ, ἀλλ᾿ ὥστε ὑμᾶς τὴν προσήκουσαν ἐπιδείξασθαι γνώμην. πλὴν ἀλλ’ ἐγὼ τούτων ὑμῖν ἑτοιμαστὴς καὶ πρόξενος γίνομαι. τί γὰρ τὸ »Πάλιν [*](19 Vgl. Joh. 14, 2. — 20 Vgl. Joh. 14, 3.) [*](CIL I ℵ. II ABBREV Cord. p. 349. Cramer p. 343. III BCD (verkürzt).) [*](cm. I ℵ.) [*](CIV. I ℵ.) [*](CV. I ℵ] 19 ὅτι < ℵ | 21 εὐτρέπησεν RV | ὥστε] ὥσπερ ℵ | 22 καὶ < 25 τὸ +) [*](II ABBREV (Cord p. 354 sq.)] (18 ἐναντίον — 20 ἐστίν Μ) 22 ἀκρίβειαν βιοῦντας Ρ Cord | 25 τι γὰρ — 561, 1 ἐμαυτὸν <)
Ἔοικέ τι ἀκριβὲς καὶ ἐξητασμένον ἔχειν ὁ Θωμᾶς, ὅπερ παρίσταται καὶ ἐκ τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ λεγομένων, ἅπερ οἶμαι αὐτὸν εἰρηκέναι μὴ ἀπιστοῦντα τοῖς λέγουσι τεθεωρηκέναι τὸν κύριον, ἀλλ᾿ εὐλαβούμενον μήποτε φάντασμά ἐστι, καὶ μεμνημένον τοῦ »Πολλοὶ ἐλεύσονται ἐπὶ »τῷ ὀνόματί μου λέγοντες ὅτι Ἐγώ εἰμι«. τοῦτο δὲ οἶμαι πεπονθέναι καὶ τοὺς λοιποὺς ἀπόστόλους, ἀλλὰ κατ᾿ ἐξοχὴν τὸν Θωμᾶν. [[ὅτι δὲ καὶ οἱ λοιποὶ ἀπόστολοι τοιοῦτόν τι ἐνενόησαν ἰδόντες τὸν Ἰησοῦν δῆλον ἐκ τοῦ γεγράφθαι ὅτι »Ἐδοκουν ὅτι φάντασμά ἐστι«, καὶ ἀπεκρίθη καὶ εἶπεν αὐτοῖς» Ψηλαφήσατέ με καὶ ἵδετε. ὅτι πνεῦμα ὀστᾶ καὶ σάρκα οὐκ »ἔχει, καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα«.]] περὶ δὲ τοῦ πῶς λέγεται αὐτῷ »Μὴ γίνου ἄπιστος ἀλλὰ πιστὸς« καὶ εἰς τὸ ὄνομα δὲ τοῦ Θωμᾶ τοιαῦτα ἂν λεχθείη, ὅτι τῶν μὲν ἀξιωθησομένων ὑπὸ τοῦ σωτῆρος μείζονος θεωρίας περὶ τῆς ἐν τῷ ὄρει μεταμορφώοεως αὐτοῦ καὶ τῶν ὀφθέντων ἐν δόξῃ Μωσέως καὶ Ἠλίου τὰ ὀνόματα μετεποίησεν. τῶν δὲ λοιπῶν διὰ τοῦτο τὰ ὀνόματα οὐ μετεποίησεν, ἐπεὶ καὶ αὐτάρκη καὶ καθ᾿ ἑαυτὰ ἦν παραοτῆσαι τὸ ἑκάστου ἦθος. περὶ μὲν οὐν τῶν λοιπῶν ἀποστόλων οὐ νῦν πρόκειται λέγειν, περὶ δὲ τοῦ Θωμᾶ, ὃς [*](7 II Tim. 2, 12. — 14 Matth. 24, 5. — 18 Mark. 6, 49. — 19 Luk. 24, 39. 21 Joh. 20, 27. — 24 Vgl. Luk. 9, 30 f.) [*](CV. I ℵ] 2 τὴν . . ἄνωδον RV, τῆ . . ἀνόδω S | καὶ ὑμῖν ℵ, corr. Pr | ἀπὸ παύσεως ℵ | 4 δὲ] καὶ RV | αὐτοῦ δευτέραν RV | 5 ἀπελεύσομαι RV | εἰς τοὺς οὐρανοὺς < ℵ | 6 καὶ1] περ ℵ | ὥστε — 7 ἐμοὶ < ℵ.) [*](Π ABBREV (Cord. p. 304 sq.)] 1 ἐμαντόν] + ἵνα ὅπου εἰμὶ ἐγὼ καὶ ὑμεῖς ἦτε Ρ τῇ . . ἀνόδῳ Cord | 4 ἐλεύσομαι Ρ | 5 ὅπου καὶ] ὅπερ Ρ | 7 φησὶν ὁ Παῦλος Ρ Cord.) [*](CVI. Ι SR (V ist so stark durch Wasser beschädigt, dass fast nichts mehr zu erkennen ist) | 16 ὅτι — 20 ἔχοντα < RS | 24 τῶν — 25 μετεποίησεν < S | 25) τούτων R, corr. Br | 27 ὃς] ὅσον R.)
Eusebius, Η. Ε., VI, 25 s. Ο. S. 101, 21—34.
Ex secundo (qninto?) libro secundum Joannem de bis ipsis:
Origenes. Unigenitns ergo deus saluator noster solns a patre generatus, natura et non adoptione filius est. natus est autem ex ipsa patris mente, sicut uoluntas ex mente. non enim diuisibilis est diuina natura, id est, ingeniti patris, ut putemus uel diuisione uel imminutione substantiae eius filium esse progenitum. sed siue mens, siue cor, aut sensus de deo dicendus est indiscussus permanens, germen proferens uoluntatis, factus est uerbi pater; quod uerbum in sinu patris requiescens, annuntiat deum quem nemo uidit unquam, et reuelat patrem, quem nemo cognouit nisi ipse solus, bis quos ad eum pater caelestis attraxerit.
Pampbilus, Apolog. pro Orig. 5 [IV, 92 Del.]
De eisdem in quinto libro de euangelio secundum Joannem:
Origenes. Uuigenitus filius saluator noster, qui solus ex patre natus est, solus natura et non adoptione filius est.
[*](3 Vgl. Mark. 4, 11. 34. — 23 Joh. 1, 18. — 24 Vgl. Matth. 11, 27; Joh. 6, 44.)[*](CVI. I SR] 1 ἐπειδὴ S | 5 τὸ + We | 6 ἐξ αἱρέσεως R | εἶχεν] + γνησίους χριστοῦ μαθητὰς R | 7 μόνον R | 9 μόνου S.)Item in ipso libro:
Origenes. Unus ergo est uerus deus qui solus habet immortalitatem, lucem habitat inaccessibilem; unus et uerus deus, ne scilicet multis ueri dei nomen conuenire credamus. ita ergo et hi qui accipiunt spiritum adoptionis filiorum, in quo damamus abba, paler, filii quidem dei sunt, sed non sicut unigenitus filius. unigenitus enim natura filius, et semper, et inseparabiliter filius est: ceteri uero pro eo quod susceperunt in se filium dei, polestatem acceperunt filii dei fieri. qui licet non ex sanguine, neque ex uoluntate carnis, neque ex uoluntate uiri, sed ex deo nati sint, non tarnen ea natiuitate sunt nati, qua natus est unigenitus filius. propter quod quantam differentiam uerus deus habet ad eos quibus dicitur: Ego dixi: Dii estis, tantam differentiam habet uerus filius ad eos qui audiunt: Filii excelsi omnes.
[*](1 I Tim. 6, 16. — 3 Röm. 8, 15. — 7 Joh. 1, 12 f. — 11 Ps. 81, 6 Pamphilus, Apolog. pro Orig. 5. [IV, 99 Del.])Anhang:
Die Fragmente des Cod. Moiiac. 208.
Κυριώτερον μὲν ἦν εἰπεῖν ἐπὶ τοῦ θεοῦ λόγου τὸ · ἀλλ’ ἐπειδὴ πρὸς διαφορὰν τῆς ἐνανθρωπήσεως γενομένης ἔν τινι καιρῷ ἐδήλου τὴν ὕπαρξιν τοῦ λόγου, ἀντὶ τοῦ >Ἔστιν< τῷ »Ἦν« ἰστέον δὲ ὅτι τὰς κυρίως σημασίας τῶν ῥημάτων τοῦ χρόνου οὐ δεῖ ἐκλαμβάνειν ἐπὶ τῶν ἀιδίων, ἤγουν τὸ »Ἦν« καὶ ἔστιν καὶ ἔσται. ὁ γὰρ θεὸς λόγος καὶ υἱὸς ὢν τοῦ πατρὸς ἀίδιος τυγχάνων θεὸς τὰ ἐπ᾿ αὐτοῦ ῥήματα οὐ μετὰ τοῦ προσσημαίνειν χρόνον ἐκλαμβάνειν δεῖ, μὴ ὢν αὐτὸς ὑπὸ χρόνον· ῥῆμα δέ ἐστι τὸ προσσημαῖνον χρόνον, ὡς Ἀριστοτέλης φησίν.
Καταλλήλοις τοῖς ῥήμασιν ἐχρήσατο τῷ μὲν »Ἐγένετο« ἐπὶ τῆς σαρκός, τῷ δὲ »Ἠν« ἐπὶ τῆς θεότητος. τὸ δὲ δι’ αὐτοῦ οὐ διακονίας ἕνεκα κεῖται, ἀλλὰ πρὸς τὸν πατέρα συνεργίας, καὶ ὅτι οὐδὲν ὑπεξαιρεῖται τῶν ὄντων τῆς δι᾿ αὐτοῦ ποιήσεως.
Ἡ γὰρ ἐν αὐτῷ ζωτικὴ δύναμις οὐ πρὸς τὸ ζωοποιεῖν μόνον ἱκανή ἐστιν, ἀλλὰ καὶ γνώσεως πληροῦν τὰς τῶν ἀνθρώπων ψυχάς, [*](2 Vgl. S. 483, 16 — 484, 6. — 11 Vgl. Arist., de interpr. 3. — 13 Vgl. S. 483, —16. — 20 Vgl. S. 487, 3ff.) [*](2 f. 108v | 5 τῷ M2 τοῦ M1 | ἦν Μ2 a. Ras. | 10 δεῖ] „man erwartet etwa ἐᾷ“ We | 13 f. 109r | 14. 15 τῷ We] τὸ Μ | τὴν σἀρκα, corr. We | 16 ὑφεξαιρεῖτα | 20 f. 109 V.)
Ἡ μὲν γὰρ πρόθεσις τοῦ πέμψαντος ἦν πιστεῦσαι πάντας· εἰ δε μὴ πάντες ἐπίστευσαν, καὶ τὸν φωτισμὸν μὴ παρεδέξαντο τοῦ οὐκ ἤδη δὲ τὸν φαίη φαίη τις ἂν μὴ ἐπὶ τοῦτο ἀνατέλλειν. οἱ μὲν γὰρ πρὸ Ἰωάννου προφῆται μάρτυρες γεγόνασι τοῦ φωτὸς ἐπὶ τῷ τοὺς Ἐρα ίο υς πιστεῦσαι δι᾿ αὐτῶν. ὁ δὲ Ἰωἀννης μετ᾿ αὐτοὺς γενόμενος τοῦ σωτῆρος τὴν ἐπιδημίαν μαρτυρεῖ ἐπὶ ἐπὶ τῷ οὐ τοὺς Ἑβραίους μόνους πιστεῦσαι ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐξ ἐθνῶν πάντας, καθώς φησιν ὁ προφήτης· »Ἐκχεῶ ἀπὸ τοῦ πνεύματός μου ἐπὶ πᾶσαν σάρ- »κα«· καὶ ὁ Δαβίδ· »Πάντα τὰ ἔθνη δουλεύσουσιν αὐτῷ«.
»Ἐξ αἱμάτων« τουτέστιν ἐξ ὑλικῶν ἔχουσι τὴν γέννησιν. τῷ γοῦν Πέτρῳ ὁ σωτήρ φησιν ὅτι »Σὰρξ καὶ αἷμα οὐκ ἀπεκάλυψέ σοι, ἀλλ᾿ »Ο πατήρ μου ὁ ἐν τοῖς ούρανοῖς«.
(Καὶ ἄλλως·) Υἱοὶ θεοῦ εἶναι λέγονται οἱ οὐκ ἐξ αἱμάτων τὰς κατὰ νόμους θυσίας προσάγοντες, ἤγουν διὰ σφαγῶν καὶ αἱμάτων ἐκχύσεως εὐαρεστοῦντ·ες τῷ θεῷ, ἐκ θελήματος δὲ σαρκὸς οἱ πάντα ποιοῦντες πρὸς τὸ φανῆναι τοῖς ἀνθρώποις δίκαιοι. »θελή- »ματι γὰρ σαρκὸς‘ εὐαρεστεῖν οὗτοι προτέθεινται τὴν σάρκα περιτεμνόμενοι τεμνόμενοικαὶ προφανῶς ἰουδαΐζειν θέλοντες, μὴ ἐπιμελεῖσθαι δὲ τῆς καρδίας καὶ τοῦ ἐν τῷ κρυπτῷ Ἰουδαϊσμοῦ ἐκ θελήματος ἀνδρὸς οἱ προφάσει ἀνθρωπίνης φιλοσοφίας ἀπεχόμενοι μὲν κακίας, ἀρετὴν δὲ ἀναλαβόμενοι.
[*](1 Vgl. Gal. 1, 13 f. Act. 9, 3 f. — 3 Vgl. Luk. 23, 40. — 4 Joh. 6, 44. — 7 Vgl. Nr. IV. — 10 Vgl. Matth. 5, 45. — 13 Vgl. Joh. 1, 5. — 15 Joel 3, 1 (Act. 2, 17). — 16 Ps. 71, 11. — 18 [Vgl. Nr. VIII.] — 20 Matth. 16, 17. — 24 Vgl. Hebr. 9, 22. 11, 5. — 25 Vgl. Matth. 6, 5. — 27 Vgl. Gal. 2, 14. — 28 Vgl. Röm. 2, 29.)[*](1 τέ) + Pr | ἐλαύνου | οἷος, cf. 487, 3 | 7 f. 110r | 9 μὴ + Pr | 14 τούτῳ? 11 τῷ We] τὸ | 13 ἐπὶ τῷ + We | 18 f. 112r | 26 προστέθεινται, corr. We 27 προσφανῶς, corr. We | δὲ + Pr.)Τὸ δὲ »Κέκραγε« λέγων ἀντὶ τοῦ Μετὰ παρρησίας καὶ ἐλευθερίας καὶ χωρὶς ὑποστολῆς ἁπάσης τὴν παρουσίαν ἐκήρυξε. τὴν δὲ κραυγὴν οὐ κατὰ τὴν προφορὰν ἀλλὰ κατὰ τὸ τῆς νοήσεως ἐπιτεταμένον. ὁ γὰρ περὶ μεγάλων δογμάτων ἀπαγγέλλων κατὰ τὴν νόησιν, ὡς δεῖ, μεγαλοφώνως προφέρει.
Τὸ δὲ »Γέγονεν« ἀντὶ τοῦ >γενήσεται< ληπτέον. ἔθος γὰρ τοῦτο τῇ γραφῇ, καθὼς εἰρήκαμεν. καὶ τὸ »Οὐ κατέλαβεν‘ ἀντὶ τοῦ οὐ >καταλήψεται<.
Ὡς γὰρ προφήτης καὶ λύχνος φωτὸς προγυμνάζων καὶ ἐθίζων τῆς ψυχῆς τὸ ὄμμα τοῦ θέλοντος φωτίζεσθαι, οὕτω καὶ φωνὴ βοῶντος. »βοῶντα« λέγει τὸν λόγον· φωνὴν δὲ τὸν Ἰωάννην. ἀνάγκη δὲ πρὸ τοῦ λόγου φωνὴν γίνεσθαι. ἔργον δὲ φωνῆς σαφηνίζειν τὸ σημαινόμενον. ἔρημον δὲ λέγει τὴν ἀπεστερημένην ψυχὴν τῆς θείας διδασκαλίας. τί δὲ προστάσσει ἡ τοῦ βοῶντος φωνὴ ταῖς ἐρήμοις ψυχαῖς; »εὐθεῖαν ποιήσατε τὴν ὁδὸν τοῦ κυρίου« πρὸς ὑποδοχήν.
Μαρτυρῶν ὁ Ἰωάννης περὶ τοῦ φωτὸς ᾔδει, ὅτι καὶ θεὸς λόγος ἦν· οὗτος δὲ παντὶ λογικῷ πάρεστι. τὸ δὲ διανοητικὸν ἡν], ὃ καὶ ἡγεμονικὸν καλεῖται, μεσαίτατον ἡμῶν ἔστιν· ἐκεῖ γὰρ ἐστιν ὁ ἐνδιάθετος λόγος, καθ’ ὃν λογικοί ἐσμεν, ὃν καὶ ἐπισκοπεῖ ὡς θεὸς ὁ χριστὸς καὶ λόγος, ὁ μέλλων ἔρχεσθαι βαπτισθῆναι. οὗτος ὁ ἀγνοούμενος ὑφ᾿ ὑμῶν μέσος ὑμῶν ἕστηκε τὰς καρδίας πάντων καὶ τοὺς νεφροὺς ἐμβατεύων.
[*](3 Vgl. Nr. Χ S. 491, 26 — 492, 1. — 14 [Vgl. Nr. XVII.] — 17 Vgl. VI, 20 S. 128, 31 ff. — 19 Vgl. VI, 17 S. 127, 21 ff. — 23 Vgl. Nr. XVIIl. — 24 Vgl. Joh. 1, 1. — 29 Vgl. Kol. 2, 18.)[*](3 f. 113r | 10 f. 113r | 14 f. 116 r | 23 f. 116 r.v.)Εἶδον μὲν καὶ οἱ παρόντες ἅπαντες, οὐ μὴν δὲ πάντες ἐπίστευον. τι.νὲς δὲ φασιν οὐδὲ πάντας τεθεᾶσθαι τὸ πνεῦμα, ἀλλὰ Ἰωάννην καὶ τοὺς εὐγνωμονέστερον διακειμένους. εἰ γὰρ καὶ τοῖς αἰσθητοῖς ὀφθαλμοῖς εἶδον, ἀλλ’ οὐ πάντως πᾶσι διὰ τοῦτο κατάδηλος ἠν. ἐπεὶ δὲ προφῆται καὶ Μωσῆς πολλὰ τεθέανται ἄλλα, καὶ ἐν τῇ μεταμοφρώσει τοῦ ὄρους οὐ πάντες ἀπέλαυσαν οἱ μαθηταί, ἀλλ᾿ οὐδὲ τῆς κατά τὴν ἀνάστασιν ὄφεως ἐκοινώνησαν ἅπαντες· πολλῷ γε μᾶλλον οἱ Ἰουδαῖοι ἐπὶ τοῦ βαπτισμοῦ.