Fragmenta

Re 71 ἐντυχὼν γὰρ Ναρκίσσου τοῦ Νερωνιάδος προεστῶτος ἐπιστολῇ, ἢν γέγραφεν πρὸς Χρηστόν τινα καὶ Εὐφρόνιον καὶ Εὐσέβιον, ὡς Ὁσίου τοῦ ἐπισκόπου ἐρωτήσαντος αὐτόν, εἰ, ὥσπερ Εὐσέβιος ὁ τῆς Παλαιστί- [*](16 (πῶς) — 19 41, —10 — —24 125, —25 — —32 28, 28, —29, 6 — —S. 203, 2 26, 10) [*](1 Ex. 3, 15 — 5 Ex. 20, — 3 — 8 Ex. 20, 5 — 10 Deut. 4, 39 — 12 Deut. C, 4. 5 — 15 Deut. 32, 39 — 17 vgl. Nr. 65 — 18 Deut. 4, 39 — 19 Deut. 6, 4 — Deut. 4, 35. 32, 39(?) — 22 Baruch 3, —38 — 27 Gen. 1, 26 — 31 Gen. 1, 26 — 32 Gen. 1, 27) [*](1 εἶπεν δὲ V u. Lucians LXX καὶ εἶπεν LXX | 10 οὐ διαστραφήσῃ? ἐπιστραφήσῃ LXX Ι 11 ἄνω üb. d. Ζ. V2 13 ὑμῶν V2 Ι 17 λέγων V* S. 41, (corr. V2) Ι 18 ἄνω < V 125, 15 Ι 22 ἡμῶν m LXX Ι 25 ὥστ’ οὐκ ἂγ . . λέγοι Re Ι 26 οὐδὲν V, corr. Kl)

Re 72 διελεῖν γὰρ τὸν λόγον τοῦ θεοῦ τολμήσας καὶ ἓτερον θεὸν τὸν λόγον ὀνομάσαι, οὐσία τε καὶ δυνάμει διεστῶτα τοῦ πατρός, εἰς ὅσην βλασφημίαν ἐκπέπτωκεν ἔνεστιν σαφῶς ἀπ᾿ αὐτῶν τῶν ὐπ’ αὐτοῦ γραφέντων ῥητῶν ῥᾳδίως μανθάνειν. γέγραφεν δ’ αὐταῖς λέξεσιν οὕτως· οὑ ὒ δήπου δὲ ἡ εἰκὼν καὶ τὸ οὗ ἐστιν ἡ εἰκὼν ἔν καὶ ταὐτὸν ἐπινοεῖται, ἀλλὰ δύο μὲν οὐσίαι καὶ δύο πράγματα καὶ δύο δυνάμεις, ὡς καὶ τοσαῦται προσηγορίαι.

Re 73 ἀλλ’ ὁ μὲν ἀπόστολος τοιαῦτα περὶ τῆς Γαλατῶν πίστεως γράφει· Εὐσέβιος δὲ μεταφέρων τὴν ἀποστολικὴν ἔννοιαν δι’ ἢν τοῦθ’ ὁ ἀπόστολος τῆς προειρημένης αἰτίας ἕνεκα, »τέκνα μου« εἶπεν »οὓς πόλιν ὠδίνω ἄχρις οὗ μορφωθῇ Χριστὸς ἐν ὑμῖν« , καθήψατο Γαλατῶν ὡς μὴ ὀρθὴν ἐχόντων περὶ θεοῦ δόξαν. ὤδινεν γὰρ ἀληθῶς δριμεῖάν τινα καὶ πικρὰν ὠδῖνα, ὅτι ἠπίστατο Γαλάτας περὶ θεοσεβείας μὴ ὥσπερ ἐκεῖνος δοξάζοντας μηδὲ δύο οὐσίας τε καὶ πράγματα καὶ δυνάμεις καὶ θεοὺς λέγοντας.

Re 74 οὕτω δὲ καὶ Εὐσέβιος ὁ τῆς Καισαρείας γέγραφεν καὶ αὐτὸς τὴν αὐτὴν ἔχων Παυλίνῳ τε καὶ τοῖς ἔξωθεν περὶ θεῶν δόξαν. γέγραφεν γὰρ οὐχ ὡς ὄντος μόνου θεοῦ ἀλλ’ ἑνὸς ὄντος τοῦ μόνου ἀληθινοῦ θεοῦ. ὓδεν τοίνυν μαθὼν καὶ ὁ Ἀστερίου πατὴρ Παυλῖνος νεωτέρους δεοὺς εἶναι ωετο.

Re 75 πῶς οὖν οὐ τὴν αὐτὴν οὗτοι τοῖς ἔξωθεν κακίστην ὀδὸν τραπέντες τὰ αὐτὰ διδάξαί τε καὶ γράψαι προὔθεντο, τοῦ μὲν Εὐσεβίου Οὐαλεν τίνω τε καὶ ῾Ερμῇ ὁμοίως εἰρηκότος, τοῦ δὲ Ναρκίσσου Μαρκίωνί τε καὶ Πλάτωνι.

Re 76 ἀλλ’ ἀφέμενος τῆς ἀληθοῦς γνώσεως τὴν ἔντεχνον ἡμῖν καὶ νῦν ἐπεδε΄ξατο θεωρίαν, οὐκ ἔχων γάρ ἐκ τῶν θείων γραφῶν τὸ ἑαυτοῦ κάτα σκευάσαι βούλημα, ἐπὶ τοὺς σοφωτάτους, ὡς οἴεται, ἀνατρέχει πατέρας φάσκων ὅπερ οἱ σοφώτατοι τῶν πατέρων ἐν τοῖς οἰκείοις συντάγμασιν ἀπε φήναντο. ἀπόφασιν ἀποπεφάσθαι τοὺς ἑαυτοῦ πατέρας Ἀστέριός φησιν κα δόγμα περὶ θεοῦ γεγραφέναι ἀπὸ τῆς οἰκείας ἐαυτῶν προαιρέσεως. τὸ γὰρ τοῦ δόγματος ὄνομα τῆς ἀνθρωπίνης ἔχεται βουλῆς τε καὶ γνώμης. ὅτι δὲ τοῦθ οὕτως ἔχει μαρτυρεῖ μὲν ἧμίν ἱκανῶς ἡ δογματικὴ τῶν ἰατρῶν τέχνη, μαρτυρεῖ δὲ καὶ τὰ τῶν φιλοσόφων καλούμενα <δόγματα>· ὅτι δὲ καὶ τὰ συγκλήτῳ ἔτι καὶ νῦν δόγματα συγκλήτου λέγεται, οὐδένα ἀγνοεῖν οἶμαι.

Re 77 συνηγορἶͅσαι γὰρ βουληθεὶς τῷ τὴν ἐπστολἡν κακῶς γράψαντι Εὐσεβίῳ, πρῶτον μὲν οὐ διδασκαλικῶς ἀναπτύξας, ἔφη, τὸ δόγμα τὴν ἐπιστολὴν συνέταξεν, οὐ γὰρ πρὸς τὴν ἐκκλησίαν οὐδὲ πρὸς τοὺς ἀγνοοῦντας ἐγίγνετο τὸ γράμμα ἀλλὰ πρὸς τὸν μακάριον Π αυλἶνον, μακάριον αὐτὸν διὰ τοῦτο εἰπών, ὅτι τὴν αὐτὴν εἶχεν Ἀστερίῳ δόζαν. οὐκοῦν ἐπειδήπερ τοὺς σοφωτάτους πατέρας Ἀστερίου μεμαθήκαμεν, ἀκόλουθον ἡγοῦμαι λέγειν καὶ τὸν Παυλίνου τε καὶ τῶν ἄλλων γενόμενον διδάσκαλον. ἀπὸ γὰρ τἶίς Παυλίνου ἐπιστολῆς ὁ κἀκείνου διδάσκαλος γεγονὼς εὔδηλος γένοιτ’ ἂν ἡμῖν.

Re 78 καίτοι εἰ δεῖ τἀληθὲς περί Ὠριγἐνους εἰπεῖν, τοῦτο προσήκει λέγειν, ὅτι ἄρτι τῶν κατά φιλοσοφίαν ἀποστὰς μαθημάτων, καὶ τοῖς θείοις ὁμι- λῆσαι προελόμενος λόγοις πρὸ τῆς ἀκριβοῦς τῶν γραφῶν καταλήψεως, διὰ τὸ πολὺ καὶ φιλότιμον τῆς ἔζωθεν παιδεύσεως θᾶττον τοῦ δέοντος ἀρζάμενος [ὕπο] γράφειν ὑπὸ τῶν τῆς φιλοσοφίας παρήχθη λόγων, καί τινα δι’ αὐτοὺς οὐ καλῶς γέγραφεν. δῆλον δέ· ἔτι γὰρ τῶν Πλάτωνος μεμνημένος δογμάτων , καὶ τῆς τῶν ἀρχῶν παρ’ αὐτῷ διαφορὰς, ΠΕΡ1 ΛΡΧΒΝ γέγραφεν βιβλίον, καὶ ταύτην ψ συγγράμματι τὴν ἐπιγραφὴν ἔθετο. δεῖγμα δὲ τούτου μέγιστον τὸ μηδὲ ὄλλοθἐν ποθεν τὴν ἀρχι〉ν τῶν λέξεων αὐτὸν ἢ τὴν ἐπιγραφὴν τοῦ βιβλίου ποιήσασθαι, ἀλλ’ ἀπὸ τῶν Πλάτωνι λεχθέντων ῥημάτων· γέγραφεν γὰρ ἀρχόμενος οὕτως· οἱ πεπιστευ. κότες καὶ πεπεισμένοι. τοῦτο \τό) ῥητὸν οὕτως εἰρημένον εὕροις ἂν ἐν ψ Γοργίᾳ Πλάτωνος.

Re 70 ἀζιῶ δὲ τοὺς ἐντυγχόν ὄντας τῶν ἀγίων, ὡσπερεὶ σπέρματα καὶ ἀρχὰς τ-́ισδε τῆς ἐζηγήσεως ἀληθῶς εἰληφότας, πλείονας ἀποδείξεις προσθεῖ- ’ναι τοῖς εἰρημένοις ὥστε ἔτι μᾶλλον τἀς τῶν [περὶ] τὴν πίστιν διαστρεφόντων ἐλέγχεσθαι προαιρέσεις. ὄντως γὰρ θεὸν τὸν γεννήσαντα αὐτοὺς ,,ἐγκατέλιπον, καὶ ὤρυξαν ἑαυτοῖς λάκκους ‘‘ .

Re 80 ἀκόλουθον ἡγοῦμαι βραχέα καὶ περὶ τῆς εἰκόνος εἰπεῖν. γέγρα. φεν γὰρ· ἄλλος δέ ἐστιν ὁ ἐξ αὐτοῦ γεννηθείς ,,ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦθεοῦ τοῦ ἀο ρἀτουα. εἰκόνος διὰ τοῦτο μέμνηται θεοῦ ἀοράτου Ἀστέριος, ἵνα τόσου ’τον τὸν θεὸν τοῦ λόγου διαφέρειν διδάξῃ, ὅσον καὶ ἄνθρωπος ἦς ἑαυτοῦ εἰκόνος διαφέρειν δοκεῖ.

(Re 81 = 43) διὰ τοῦτο εἰκότως ἐπιφέρει ’’ὅς ἐστιν εἰκὼν τοῦ θεοῦ τοῦ ἀοράτουκ. πότε γενόμενος εἰκὼν ἧ ὁπηνίκα τὸ ,,κατ’ εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίο,σιν ἀνείληφεν πλάσμα; πρότερον γάρ, ὥσπερ πολλάκις ἔφην, οὐδὲν ἵτερον ἦν ἧ λόγος.

Re 82 οὐκοῦν πρόδηλον, ὅτι πρὸ τῆς τοῦ ἡμετέρου σώματος ἀνα- λήψεως ὁ λόγος καθ’ ἑαυτὸν οὐκ ἢν εἰκὼν τοῦ ἀοράτου θεοῦ. τὴν γὰρ εἰκόνα ὁρᾶσθαι προσήκει, ἵνα διὰ τῆς εἰκόνος τὸ τέως μῆ ὁρώμενον ὁρᾶσθαι δύνηται.

Re 82 πώς οὖν εἰκόνα τοῦ ἀοράτου θεοῦ τὸν τοῦ θεοῦ λόγον Ἀστέριος εἶναι γέγραφεν; αἱ γὰρ εἰκόνες τούτων ὧν εἰσιν εἰκόνες καὶ ἀπόντων δεικτικαί εἰσιν, ὥστε καὶ τὸν ἀπόντα δι’ αὐτῶν φαίνεσθαι δοκεῖν. εἰ δὲ τοῦ θεοῦ ἀοράτου ὄντος ἀόρατον εἶναι καὶ τὸν λόγον συμβαίνει, πῶς εἰκὼν τοῦ ἀορά- του θεοῦ ὁ λόγος καθ’ ἑαυτὸν εἶναι δύναται, καὶ αὐτὸς ἀόρατος ὤν· ἀδύνατον γὰρ τὸ μὴ ὁρατὸν διὰ τοῦ ἀοράτου φανῆναί ποτε.

(Re SiJ) διὸ πανταχόθεν δῆλον εἰκόνα τοῦ ἀοράτου θεοῦ ὑπὸ τοῦ ἱεροῖ εἰρῆσθαι ἀποστόλου τὴν προσγενομένην τῷ λόγῳ σάρκα, ἵνα διὰ τοῦ ὁρατοῦ καὶ τὸ ἀόρατον φαίνηται. »εἰκὼν δὲ »ἐστὶν« φησὶν ὁ ἀπόστολος »τοὺ ἀοράτου θεοῦ«. νῦν δηλονότι, ὁπηνίκα τῆν’ κατ’ εἰκόνα τοῦ θεοῦ γενομένην ἀνείληφεν σάρκα, εἰκὼν ἀληθὴς τοῦ ἀοράτου θεοῦ γέγονεν. εἰ γάρ διὰ τῆς εἰκόνος ταύτης τὸν τοῦ θεοῦ λόγον ἠξιώθημεν γνῶναι, πιστεύειν ὀφείλομεν αὐτῷ τῷ λόγῳ διὰ τῆς εἰκόνος λέγοντι ἠῶ καὶ ὁ πατὴρ ἵν ἐσμεν«. οὔτε γὰρ τὸν λόγον οὔτε τὸν πατέρα τοῦ λόγου χωρὶς τῆς εἰκόνος ταύτης γνῶναί τινα δυνατόν.

Re 84 οὕτω γοῦν καὶ ὁ ἀπόστολός φησιν, ὥσπερ μικρῷ πρόσθεν ἔφαμεν ἐκένωσεν ἑαυτὸν μορφὴν δούλου λαβών«, διά τῆς μορφῆς τοῦ δούλου τὴν ἀνθρωπίνην ἧμίν σημαίνων σάρκα ἣν ὁ δεσπότης ἡμῶν θεὸς τῇ ἑαυτοῦ διαπλάττων σοφίᾳ ποιήσωμεν ἄνθρωπον« ἔφη »κατ᾿ εἰκόνα ἡμετέραν καὶ ὁμοίωσιν‘‘, καλῶς τὴν ἀνθρωπίνην σάρκα ὀνομάζων εἰκόνα. ᾔδει γάρ ἀκριβῶς ὅτι εἰκὼν ἔσται μικρὸν ὕστερον τοῦ ἑαυτοῦ λόγου.

Re 85 τί οὖν πρὸς ταῦτα λέξει; οὐ γὰρ οἶμαι αὐτὸν ἔχειν τι περὶ τούτου λέγειν. οὐδὲ γὰρ σαφῶς αὐτὸν καὶ ἀπαρακαλύπτως ἡγοῦμαι καὶ πρὸς ἑτέρους ὁμολογῆσαι ἄν, ὅπερ αὐτὸς ἐν τῇ ἑαυτοῦ κρύπτει διανοίᾳ, ὡς ἔστιν σαφῶς ἀφ’ ὦν γέγραφεν μανθάνειν. ἄλλος μὲν γάρ, φησίν, ἐστὶν ὁ πατὴρ ὁ γεννήσας ἐς αὑτοῦ τὸν μονογενῆ λόγον καὶ πρωτότοκον ἁπάσης κτίσεως, μόνος μόνον, τέλειος τέλειον, βασιλεὺς βασιλέα, βασιλέα, κύριον, θεὸς θεόν, οὐσίας τε καὶ βουλῆς καὶ δόξης καὶ δυνάμεως ἀπαράλλακτον ὂν εἰκόνα. ταῦτα τὰ ῥητά σαφῶς τὴν φαύλην αὐτοῦ περὶ θεότητος ἐλέγχει δόξαν. [*](1—3 24, —21. 48, —31; 1 οὐκοῦν) — 2 θεοῦ) 35, —19 49, 19. 134, —14 — —9 48, —49, 5; —8 ὤν) 24, —29 — — 17 49, — 30 — —23 49, —50, 4 — —S. 206, 4 24, —25, 14; 27 ἄλλος) — 4 Acacius bei Epiphanius haer. 72, ὅ (ed. Dindorf) vgl. 72, 8. 9) [*](2 Kol. 1, 15 — 4 Kol. 1,15 — 7 Kol. 1,15 — 10 Kol. 1,15 — 12 Kol. 1, 15 — 14 Kol. 1, 15 — 16 Joh. 10, 30 — 19 Phil. 2, 7 — 21 Gen. 1, 26 — 27 —31 vgl. S. 186, 5 f. 204, 28 f — 28 Kol. 1, 15) [*](1 οὐκοῦν πρόδηλον < 49, 18 Ι 2 ὁ λόγος καθ’ ἑαυτὸν < 49, 19 | θεοῦ] + ὁ λόγος αὐτοῦ 49, 19 Ι 6 θεοῦ] + τοῦ V 24, 26 Ι 8 καθ’ ἑαυτὸν ὁ λόγος 49, 3f Ι 11 f ὁρατοῦ . . ἀόρατον Μο ἀοράτου . . ὁρατὸν V | 14 ἀληθῶς m Ι 17 τινι mr Ι 23 ἔσται V2 ἐστιν V* | 25 οὐδὲν V, corr. We | 28 ἑαυτοῦ Acac. αὐτοῦ V Ι λόγον] υἱὸν Re | πάσης Acac. | 31 εἰκόνα] + ἄλλος . . . . . ἀοράτου Re vgl. S. 204, 28 f f Ι ῥήματα Acac. Ι αὐτοῦ φαύλην Acac.)

Re 86 οὐδὲν οὖν αὐτὸν ὧν προεῖπεν εἶναι βούλεται· πάντων γὰρ τούτων εἰκόνα αὐτὸν εἶναι λέγει. οὐκοῦν εἰ οὐσίας ἐστὶν εἰκών, οὐκέτι αὐτοουσία δύναται εἶναι· καὶ εἰ βουλῆς ἐστιν εἰκών οὐκέτι αὐτοβουλὴ εἶναι δύναται· καὶ εἰ δυνάμεως εἰκών, οὐκέτι δύναμις· καὶ εἰ δόξης εἰκών, οὐκέτι δόξα. ἡ γὰρ εἰκὼν οὐχ ἑαυτῆς ἀλλ᾿ ἀλλ’ ἑτέρω· τινὸς εἰκών ἐστιν.

Re 87 ἰδοὺ γὰρ τὸ κατὰ Ἀστέριον ἡμᾶς οὐ τοσοῦτον λυπεῖ εἰ τοιαῦτα προήχθη γράφειν, ἀλλ’ ὅτι καἰ τινες τῶν προεστάναι δοκούντων τῆς ἐκκλησίας, τῆς μὲν ἀποστολικῆς ἐπιλαθόμενοι παραδόσεως τὰ δὲ ἔξωθεν τῶν θείων προτιμήσαντες τοιαῦτά τινα γράψαι τε καὶ διδάξαι ἐτόλμησαν , ἃ οὐδὲν ἔλαττον τῆς τώι προειρημένων ἔχεται πλάνης.

Re 88 δέον τἀναντία μετὰ δακρύων τε καὶ πένθους πρὸς κύριον βοᾶν »ἡμάρτομεν, ἠσεβήσαμεν, ἠνομήσαμεν«, καὶ τὸ πονηρὸν ἐνώπιόν σου ἐποιήσαμεν, καὶ νῖν μεταγνόντες τῆς παρά σου τυχεῖν ἀξιοῦμεν φιλανθρωπίας. ταῦθ’ ἥρμοττεν αὐτῷ, ταῦτα συνέφερεν λέγειν διὰ τὴν ἄμετρον τοῦ θεοῦ χρηστότητα καὶ φιλανθρωπίαν. καίτοι ἀκόλουθον ἢν τὸν μετὰ φιλανθρωπίας καὶ δικαιοσύνης ἐπιμελούμενον θεὸν ἀντειπεῖν λέγοντα »εἰ ἐχθρὸς ὠνείδισέν με, ὑπήνεγκα ἂν, καὶ εἰ ὁ μισῶν με ἐπ’ ἐμὲ ἐμεγαλορημόνησεν, ἐκρύβην ἂν ἀπ’ αὐτοῦ. σὺ δέ, ἄνθρωπε ἰσόψυχε, ἡγεμών μου καὶ γνωστά μου· ὃς ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐγλύκανάς μοι ἐδέσματα, ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ θεοῦ ἐπορεύθημεν ἐν ὁμονοίᾳ«. ὅτι γὰρ σύνεστιν ἡμῖν τοῖς αὐτοῦ λειτουργοῖς ἴσμεν ἀπὸ τῆς αὐτοῦ ῥήσεως, »ἰδοὺ» γάρ »ἔσομαι μεθ’ ὑμῶν« ἔφη »πάσας τἀς ἡμέρας« τῆς ζωῆς ὑμῶν »ἓως τῆς συντελείας τοῦ αἰῶνος«. εἶτα ἀκολούθως πάντως που καὶ τὰ ἑπόμενα τοῖς προάγουσιν ἐπήγαγεν ἂν ῥητά »ἐλθέτω θάνατος ἐπ’ αὐτούς, καὶ καταβήτωσαν εἰς ᾅδου ζῶντες· ὅτι πονηρία ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν«. τοὺς γὰρ ἐν ἀγνοίᾳ τῆς ἀσεβείας ὄντας νεκροὺς ὑπὸ τοῦ ᾅδου καταπίνεσθαί φησιν ἡ γραφή· νεκροὶ γάρ, καὶ ζῆν δοκοῦντες, ἐτύγχανον <ὄν>τες.

Re 89 ἄνθρωπον γὰρ τὸν σωτῆρα εἶναι βούλονται· δῆλον δὲ ἀφ’ ὧν πανούργως τά τοῦ ἀποστόλου ῥητὰ Εὐσέβιος πρὸς τὸ ἑαυτοῦ μετήνεγκεν βούλημα. ὡς γὰρ ἐκ παλαιᾶς τινος ὠδῖνος μεγίστην ἀποκυῆσαι βουλόμενος βλα- [*](5—9 Acacius bei Epiphanius haer. 72, 6. 9 (ed. Divdorf) vgl. 72, 10 — — 14 25, —26, 3 — —29 26, —27, 13 — —S. 207, 10 29, — 28) [*](6 vgl. S. 205, 31 — 16 Dan. 9, Θ΄? — 18f Tit. .8, 4 — 20 Ps. 54, 15 — 24 Matth. 28, 20 — 27 Ps. 54, 16 — 32 vgl. S. 203, 14) [*](1 καὶ] + ὁ V Ι δύναται] + ἔτι Acac. Ι 3 θεός2] + ὄντως Acac. | 4 καὶ1] + ὁ V | 5 οὑν < Ερ. 72, 9 Ι αὐτῶν Ερ. 72, 9 Ι προεῖπον Ερ. 72, 6 Ι πάν τὼς Ερ. 72, 6 | 6 λέγεις Ερ. 72, 9 Ι 6f οὐ δύναται αὐτοουσία Ep. 72, 6 Ι εἰκών1.2 < Ερ. 72, | 9 εἰκών < Ερ. 72, 6 | 16 τὸν V | 19 τὸν g τὸ V οὐ Μο Ι φιλανθρωπίας] + ἄλλα Μο Ι 20 εἰ] + ὁ üb. d. Ζ. V2 Ι 20 ἐπήγαγεν r ἐπήγαγον r Ι 29 ἐντυγχάνοντες V, corr. Μ0 Ι 30 βού- λεται m)