Fragmenta

Marcellus of Ankara

Eusebius Werke, Volume 4. Klostermann, Erich, editor. Leipzig: J. C. Hinrichs, 1906.

Re 60 εἰ τοίνυν ὁ λόγος φαίνοιτο ἐξ αὐτοῦ τοῦ πατρὸς ἐξελθὼν καὶ πρὸς ἧμάς ἐληλυθώς, τὸ δὲ πνεῦμα τὸ ἅγιον, ὡς καὶ Ἀστέριος ὁμολόγησεν παρὰ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται, αὖθίς τε ὁ σωτήρ φησιν περὶ τοῦ πνεύματος ὅτι οὐκ ἀφ’ ἑαυτοῦ λαλήσει, ἀλλ’ ὅσα ἀκούσει λαλήσει, καὶ τὰ ἐρχόμενα ἀναγγελεῖ ὑμῖν. ἐκεῖνός με δοξάσει, ὅτι ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται καὶ ἀναγγελεῖ ύμῖνα, οὐ σαφῶς καὶ φαἔρως ἐνταῦθα ἀπορρήτῳ (δὲ) λόγῳ ἡ μονὰς φαίνεται, πλατυνομένη μὲν εἰς τριάδα, διαιρεῖσθαι δὲ μηδαμός ὑπομένουσα; εἰ γὰρ ὁ μὲν λόγος ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται, τὸ δὲ πνεῦμα καὶ αὐτὸ ὁμολογεῖται ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπο- ρεύεσθαιι αὖθίς τε περὶ τοῦ πνεύματος τὸν σωτῆρα λέγειν ,,ἐκεῖνος ἐκ τοῦ ἐμοῦ [*](3—8 ΠΑ· Μο; ὅ (ὅτι) — 8 ’εο, 34—131, Ρ — 9—2’i 18, ΑέΛρ — 2θ— ρσ ’ὅr, 32—36 — ῥ͂Α 198, 14 158, 226) [*](5 Es. 3, 14 — 7 iJx. 3, 14 — 24 Eph. 1, 10 — 28f Job. 15ι 26 — 30 Job. 16. 13. 14 — 33 f Joh. 1δ, 26 — 35 Job. 16, 14) [*](1 f τοΙ· πατρός] καὶ πατρός?Μo \ 1 φἀσκειV Vl’i.lS Ι λέγων Ύ"^ 12?,, ΥΑ \ 9 α vgl. zu S. 18, 14; Conybeare bat inzwiscben seine Ansiebt geändert ZNTW 6, 2. 11) ὥσπερ V. corr. We 1 2() τοῦ θεοῦ Υ*, corr. Λ’2 Ι 31 δοξάζει V*. corr. 2 32 όΐ Μο)

198
λήψεται καὶ ἀναγγελεῖ ὑμῖν«, οὐκ ὄρα πρόδηλόν ἐστιν κεκρυμμένον ἀνακαλύπτεσθαί τι μυστήριον; πῶς γάρ, εἰ μὴ ἧ μονὰς ἀδιαίρετος οὖσα εἰς τριάδα πλατύνοιτο, ἐγχωρεῖ αὐτὸν περὶ τοῦ πνεύματος ποτὲ μὲν λέγειν ὅτι ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται , ποτὲ δὲ λέγειν »ἐκεῖνος ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται καὶ ἀναγγελεῖ ὑμῖν«, αὖθίς τε ἐμφυσήσαντα τοῖς μαθηταῖς »λάβετε πνεῦμα ἃγιον« εἰρηκέναι; πῶς γὰρ εἰ ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται παρὰ τοῦ υἱοῦ τὴν διακονίαν ταύτην λαμβάνειν ἐπαγγέλλεται; ἀνάγκη γὰρ εἰ δύο διαιρούμενα, ὃς Ἀστέριος ἔφη, πρόσωπα εἴη, ἧ τὸ πνεῦμα ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορευόμενον μὴ δεῖσθαι τῆς παρὰ τοῦ υἱοῦ διακονίας πὰν γὰρ τὸ ἐκ πατρὸς ἐκπορευόμενον τέλειον εἶναι ἀνάγκη, μηδαμῶς προσδεόμενον τῆς παρ’ ἑτέρου βοηθείας), ἡ, εἰ παρὰ τοῦ υἱοῦ λαμβάνοι καὶ ἐκ τῆς ἐκείνου δυνάμεως διακονοίη τὴν χάριν, μηκέτι ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεσθαι.

Re 60 εἰ δὲ τὸ Εὐαγγέγγέλιον ὅτι ἐμφυσήσας τοῖς μαθηταῖς »λάβετε πνεῦμα ἃγιον« ἔφησεν, δῆλον ὅτι ἐκ τοῦ λόγου τὸ πνεῦμα ἐξῆλθεν. πῶς οὑν, εἰ ἐκ τοῦ λόγου τὸ πνεῦμα προῆλθεν, πόλιν τὸ αὐτὸ ἐκ τοῦ πατρὸς ἐκπορεύεται;

Re 60 οὐκ ὀρθῶς οὖν οὐδὲ προσηκόντως εἴρηκεν τρεῖς ὑποστάσεις εἶναι φήσας οὐχ ἅπαξ, ἀλλὰ καὶ δεύτερον.

Re 61 τὴν μὲν κατὰ σάρκα οἰκονομίαν τῴ ἀνθρώπῳ διαφέρειν γιγνώσκομεν, τὴν δὲ κατὰ πνεῦμα ἀιδιότητα ἡνῶσθαι τῷ πατρὶ πεπιστεύκαμεν.

Re 62 εἰ μὲν γὰρ ἡ τοῦ πνεύματος ἐξέτασις γίγνοιτο μόνη, ἒν καὶ ταὐτὸν εἰκότως ἀν’ ὁ λόγος εἶναι τῷ θεῷ φαίνοιτο· εἰ δὲ ἡ κατὰ σάρκα προσθήκη ἐπὶ τοῦ σωτῆρος ἐξετάζοιτο, ἐνεργείᾳ ἧ θεότης μόνῃ πλατύνεσθαι δοκεῖ· ὥστε εἰκότως μονὰς ὄντως ἐστὶν ἀδιαίρετος.

Re 63 ἓν γὰρ εἶναι καὶ ταὐτὸν Ἀστέριος κατὰ τοῦτο ἀπεφήνατο μόνον τὸν πατέρα καὶ τὸν υἱόν, καθ’ ὃ ἐν πᾶσιν συμφωνοῦσιν. οὓτω γάρ ἔφη· καὶ διὰ τὴν ἐν πᾶσιν λόγοις τε καὶ ἔργοις ἀκριβῆ συμφωνίαν »ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἓν ἐσμεν«.

Re 64 εἰ οὖν αὐτὸς λέγει ταῦτα ἐγὼ ἐκ τοῦ πατρὸς ἐξῆλθον καὶ ἣκω«, καὶ αὖθις καὶ ὁ λόγος, ὃν ἀκούετε, οὐκ ἔστιν ἐμὸς, ἀλλὰ τοῦ πέμψαντός με πατρός« καὶ »πάντα ὅσα ἔχει ὁ πατὴρ ἐμὰ ἐστιν«, δῆλον ὅτι εἰκότως κἀκεῖνο ἔλεγεν ἐν ἐμοὶ ὁ πατὴρ κἀγὼ ἐν τῷ πατρία ἵνα ἐν θεῷ μὲν ᾗ ὁ λόγος ὁ τοῦτο λέγων ἐν δὲ τῷ λόγῳ ὁ πατήρ, ὅτι δύναμις τοῦ πατρὸς ὁ λόγος. »θεοῦ« γὰρ αὐτὸν »δύναμιν καὶ θεοῦ σοφίαν« ἀξιόπιστος εἴρηκεν μάρτυς. οὐ διὰ τὴν ἐν [*](12—14 158, —31 — —16 158, —34 — —18 37, 20. —18 — —22 35, —36. 102, —25; —20 (φαίνοιτο) 77, 8 —26 29, —12 — —S. 199, 17 37, —38, 16; 32 οὐ) —S. 199, 3 λόγου) 102, 2 30) [*](3 Joh. 15, 26 — 4 Joh. 16, 14 — 5 Joh. 20, 22 — 12 Joh. 20, 22 — 26 Joh. 10, 30 — 27 Joh. 8. 42 — 28 Joh. 14,24 — 29 Joh. 16, 15 - 30 Joh. 1038 — 31 I Kor. 1, 24 — 32 ff vgl. Nr. 72) [*](1 οὐκ ὄρα Kl οὐ γὰρ V οὐ γοῦν Re j 6 λαμβάνειν Kl vgl. Z. 10 διακονεῖν V Ι 10 λαμβάνει V, corr. Kl | 12 Εὐαγγέλιον] + λέγει? | 17 γινώσκομεν 102, 17 Ι 20 ὁ λόγος < 8.5, 84 Ι εἰ V2 ἡ V*) 102, 22 Ι ἧ V2 εἰ ? V*) 35, 34 Ι 26 πατὴρ] + ἔφη r | 30 μὲν ᾖ] μένῃ mr vgl. Job. 14, 10)

199
ἅπασί οὑν λόγοις τε ἰαὶ ἔργοις ἀκριβῆ συμφωνίαν, ὡς Ἀστέριος ἔφη, ὁ σωτῆρ’ λέγει »ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἓν ἐσμεν«, ἀλλά διότι ἀδύνατόν ἐστιν, ἧ λόγον θεοῦ ἧ θεὸν τοῦ ἑαυτοῦ μερίζεσθαι λόγου. ἐπεὶ εἰ διὰ τὴν ἐν ἃπασιν συμφωνίαν τοῦτο εἰρηκέναι τὸν σωτῆρα Ἀστέριος οἴεται, καὶ μὴ τῇ δευτέρᾳ οἰκονομίᾳ προσέχων τἀληθὲς μανθάνειν ἐθέλει, ἀναγκαῖόν ἐστιν ὑπομνῆσαι αὐτόν, πῶς ἐνίοτε τὸ] κατὰ τὸ σὴν] φαινόμενον ἀσυμφωνίαν ἔστιν ἰδεῖν. οὕτω γὰρ ἧμάς ἆ ῥητά διδάσκει. ποία γὰρ ἐν καιρῷ τοῦ πάθους συμφωνία τοῦτο λέγοντος »πάτερ, εἰ δυνατόν, παρελθέτω τὸ ποτήριον τοῦτο«, ἐπιφέροντος δὲ κἀκεῖνο »πλὴν μῆ ὡς ἐγὼ ἀλλ᾿ ἀλλ’ ὡς σύ«. οὐ συμφωνοῦντος γάρ ἦν πρῶτον μὲν τὸ λέγειν »παρελθέτω τὸ ποτήριον τοῦτο«· οὐδὲν δὲ ἐχόμενον συμφωνίας καὶ τὸ ἐπιφερόμενον εἶναι δοκεῖ, λέγει γὰρ »μὴ τὸ ἐμὸν ἀλλὰ τὸ σὸν γενέσθω, πάτερ, θέλημα«. ἀκούεις ὅπως ἀσυμφωνίαν κατά τὸ φαινόμενον δηλοῖ τὸ γράμμα, τοῖ μὲν θέλον. τος. 〈τοῦ δὲ μὴ θέλοντος〉 ὅτι μὲν γὰρ ἐβούλετο ὁ πατὴρ δῆλον ἀφ’ ὦν ὃ ἐβούλετο γέγονεν· ὅτι δὲ οὐκ ἐβούλετο ὁ υἱὸς δῆλον δι’ ὃν παραιτεῖται Λαὶ αὖθις οὐ ζητῶ‘ φησὶν τὸ θέλημα τὸ ἐμὸν ἀλλὰ τὸ θέλημα τοῖ· πέμψαντός με πατρός·. πῶς οὔ διὰ τῆν’ ἐν ἅπασιν συμφωνίαν ίαν τὸν σωτῆρα εἰρηκέναι φησὶν ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἵν ἐσμεν«.

Re 65 πῶς συμφωνίαν ἔχειν πρὸς τὸν πατέρα ὁ υἱὸς δύναται ἢ ὁ πατὴρ πρὸς τὸν υἱόν, τοῦ υἱοῦ »πάντα ὅσα ἔχει ὁ πατὴρ ἐμὰ ἐστιν« λέγοντος; ἄντικρυς γὰρ πλεονεκτοῦντος ἦν τοῦ υἱοῦ τὸν πατέρα τὸ λέγειν »πάντα ὅσα ἔχει ὁ πατὴρ ἐμά ἐστιν «. τούτου γὰρ χάριν, παρεὶς τὸ πάντα ὅσα ἔχει ὁ πατὴρ κοινά ἐστιν εἰπεῖν, πάντα ὅσα ἔχει ὁ πατὴρ ἐμά ἐστιν‘‘ ἔφη. καίτοι οὐκ ἢν ἴδιον τοῦ συμφωνοῦντος οὕτω λέγειν, ἀλλά· πάντα ὅσα ἔχει ὁ πατὴρ κοινὰ ἐστιν. εἰ γὰρ αἱ τῶν ἀποστόλων Πραξεῖς τήν τῶν τηνικαῦτα προσιόντων τῇ πίστει συμφωνίαν ἐπαινοῦσαι πάντα ἦν αὐτοῖς κοινὰ« ἔφασαν, καὶ ἐπ’ ἀνθρώπων τῶν συμφωνεῖν δυναμένων κοινὰ εἶναι πάντα νομίζειν ὀφείλει, πόσῳ μᾶλλον ἔδει τὸν πατέρα καὶ τὸν υἱὸν κοινωνίας μετέχειν, εἰς δύο ὑποστάσεις διῃρημένους; νυνὶ δὲ ἐν μὲν τῷ λέγειν »πάντα ὅσα ἔχει ὁ πατὴρ ἐμά ἐστιν« πλεονεκτῶν ὁ υἱὸς τὸν πατέρα φαίνεται· ἐν δὲ τῷ φάσκειν μηδὲ τοῦ ἑαυτοῦ λόγου κύριον εἶναι, ἀλλὰ καὶ τούτου τὸν πατέρα »ὁ« γὰρ »λόγος ὃν ἀκούετε« φησὶν οὐκ ἔστιν ἐμὸς ἀλλὰ τοῦ πέμψαντός με πατρός«), ἀφαιρεῖσθαι τὸν πατέρα τὰ ἴδια τοῖ· παιδὸς δείκνυσιν. ἑκάτερα δὲ κατά τὴν Ἀστερίου οἴησιν οὐκ ἀκολούθως εἰρημένα φαίνεται ἔδει γάρ τὸν συμφωνοῦντα μὴ τὰ <τῷ> ἑτέρῳ προσόντα παρασπᾶσθαι γὰρ τοῦτό γε, ἀλλὰ τὰ ἑκατέρῳ προσόντα κοινὰ εἶναι νομίζειν. ὥστε ὅταν μὲν εἰς τῆν’ ἀνθρωπίνην ἀποβλέπωμεν σάρκα, οἴα ὥσπερ Ἀστέριος γέγραφεν, οὕτως εὑρήσομεν εἰρηκότα τὸν σωτῆρα »ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἵν ἐσμεν«, οὐ γάρ διὰ τὴν ἐν ἅπασιν λόγοις τε καὶ ἔργοις ἀκριβῆ συμφωνίαν , ὡς αὐτὸς γέγραφεν, [*](18—S, 200, 14 38) [*](2 Joh. 10, 30 — 8 Matth. 26, 39 — Matth. 26, 30 — 10 Matth. 26, 39 — 11 Matth. 26, 39 — 15 Joh. 5, 30 — 17 Joh. 10, 30 — 19 Joh. 16, 15 — 20 Joh. 16, 15 — 22 Joh. 16,15 — 25 Act. 4, 32 — 28 Joh. 16, 15 — 30 Joh. 14, 24 — 35 vgl. Nr. 72. 73 — 36 Joh. lU, 30) [*](6 κατὰ τὸ mr vgl. Z. 12 τὸ κατὰ τήν σὴν V Ι 7 τοῦτο] + μὲν? Ι 13 τοῦ δὲ μ’ θέλοντος V2 a. R. Ι 13f f ὃ ἐβούλετο zu str. ? 1 20 τὸ λέγειν Kl vgl. Ζ. 23 τοῦ λέγοντος V Ι 21 χάριν γὰρ V*, ~ V1 | 26 ὀφείλει Μο ὀφειλόντων V Ι 27 υἱὸν] + τῆς αὐτῆς Μο Ι 33 τῴ We)

200
ὁ σωτὴρ εἴρηκεν ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἓν ἐσμεν«. εἰ γὰρ τοῦτ’ ἦν, πάντως ἂν ἔφη· ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἐν ἅπασιν πρὸς ἀλλήλους συμφωνοῦμεν. νυνὶ δὲ »ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἵν ἐσμεν« ἔφη. οὐκοῦν εἰ ἐν ἐκείνοις ἀσυμφωνία τις ἥν, ἀνάγκη δὲ τὸν δεσπότην ἀληθεύειν, τὸν σωτῆρα ἀκριβῶς εἰδέναι προσήκει, ὅτι ἡνίκα ἂν »ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἓν ἐσμεν« λέγῃ, τηνικαῦτα οὐκ εἰς τὸν ἄνθρωπον ὂν ἀνείληφεν ἀποβλέπων τοῦτό φησιν, ἀλλ’ εἰς τὸν ἐκ τοῦ πατρὸς προελθόντα λόγον. εἰ γάρ τις ἀσυμφωνία εἶναι δοκοίη, αὕτη ἀναφέρεσθαι εἰς τὴν τῆς σαρκὸς ἀσθένειαν ὀφείλει, ἣν μὴ πρότερον ἔχων ἀνείληφεν ὁ λόγος. εἰ δὲ ἑνότης λέγοιτο, αὕτη τῷ λόγῳ διαφέρουσα φαίνεται. ὅθεν οὐ μόνον τὸ »ἐγὼ καὶ ὁ πατὴρ ἵν ἐσμεν« εἰκότως ἔφη, ἀλλὰ κἀκεῖνο· »τοσούτῳ χρόνῳ μεθ’ ὑμῶν εἰμί, Φίλιππε, καὶ λέγεις· δεῖξόν μοι τὸν πατέρα«, δῆλον ὅτι οὐ τούτοις τοῖς ὀφθαλμοῖς ἀλλὰ τοῖς νοητοῖς τὰ νοητὰ ὁρᾶν δυναμένοις. ἀόρατος γὰρ τοῖς τῆς σαρκὸς ὄμμασιν ὅ τε πατὴρ ὑπάρχει καὶ ὁ τούτου λόγος. οὐ διὰ τὴν ἐν ἅπασιν οὑν συμφωνίαν τοῦτ’ ἔφη πρὸς Φίλιππον.

Re 66 αὐτὸς γὰρ ὁμολογεῖ λέγων ’ἐν ἐμοὶ ὁ πατὴρ κἀγὼ ἐν τῷ πατρία· ὅτι δὲ τοῦτο οὐχ ἁπλῶς οὐδὲ ἀσκόπως εἴρηκεν, δῆλον καὶ ἀφ’ ἑτέρας ἀποστολικῆς ῥήσεως· »εἷς« γὰρ ὁ εἰπὼν »κύριος, μία πίστις, ἓν βάπτισμα« »εἷς θεὸς« ἔφη »καὶ πατήρ, ὁ ἐπὶ πάντων καὶ διὰ πόντων καὶ ἐν πᾶσιν«. ὁρᾷς ὅτι οὐδ’ ἐνταῦθα ἀφίσταται τῖς συμφωνίας ἀλλά καὶ ἐνταῦθα τὸ αὐτὸ πέπονθεν, »εἷς« γάρ εἰπὼν κύριος« αὖθις εἶς θεὸς« ἔφη, ἵνα ἡνίκα ἂν τοῦ ἑνὸς κυρίου μνημονεύῃ περιλαμβάνῃ καὶ τὸν πατέρα, ἡνίκα δ᾿ ἂν περὶ τοῦ πατρὸς λέγῃ μὴ ἐκτὸς εἶναι τὸν λόγον τοῦ θεοῦ μαρτυρῇ.