Panarion (Adversus Haereses)

24. Οὐκοῦν οὕτω δὴ τούτων ἐχόντων ἀπολόγησαι, ὦ ’Αγλαοξῶν, πρὸς ἃ πρῶτον ὑπέθου. ἔφης γὰρ δεσμὸν καὶ εἰρκτὴν καὶ πέδας τὸ σῶμα τῆς ψυχῆς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν. καὶ ὁρᾷς ὡς οὐ συνᾴδουσι τούτοις ἃ ἔρης;

πῶς γὰρ συᾴδοιεν, εἴπερ γε ἀνάγκη, ὦ ἄριστε, δεσμὸν μὲν τὴν σάρκα νομίζεσθαι, τὴν δὲ ψυχὴν συνεργῷ πρὸς ἀδικίαν χρῆσθαι καὶ συμπράκτορι τῷ [*](M U S) [*](1 vor ἁμαρτάνειν + nicht S 1 f φονεύειν τε — σοι δοκεῖ, ἃ] u. eine andere Siinde, welche S; lies wohl εἰπερ τῷ μοιχᾶσθαι φονεύειν τε καὶ ἀσεβεῖν ἢ > ἁμαρτίᾳ συνευδοκεῖ, ἣν * 4 τὸν δεσμώτην] die Fessel S 7 ναί + sagte er S 9 ἐπένευσεν < S 10 ἡμῶν M 18 δῆλον < S 20 ταί] ich sage 21 f εἴρηει δὲ — συωέφη < S 23 vor δεσμός + ὁ U Ι κατὰ ἄλλων Μ Ι M < S 27 f πρὸς ἃ] wie S 28 καὶ πέδας < S 31 τὴν δὲ — χρῆσθαι δὲ] und S 31 f καὶ συμπράκτορι τῷ δεσμῷ < S)

εἰ γὰρ διὰ τὴν ἀμαρτίαν βασανιστήριον ἐδόθη, πρὸς τὸ ἀλγυνθεῖαν εἰς τὸ τιμᾶν τὸν θεὸν παιδευθῆναι τὴν ψυχήν, πῶς συνεργεῖ καὶ συναγωνίζεται τὸ σῶμα αὐτῇ πρὸς τὸ ἀδικεῖν; δεσμοὶ γὰρ καὶ φυλακαὶ καὶ πέδαι καὶ συλλήβδην αἱ τοιαῦται πάσαι πρὸς ἀπανόρθωδιν τιμωροὶ μηχαναὶ ἐφεκτικαὶ τοῦ ἀδικεῖν καὶ ἁμαρτάνειν τοῖς κολαζομένοις γίγνονται, οὐ γὰρ ὅπως ὁ ἀδικήσας ἀδικήσῃ πλέον,

συνεργὸς αὐτῷ πρὸς τὸ ἀδικεῖν ὁ δεσμὸς δίδοται, ἀλλ᾿ ὅπως λήξῃ τοῦ ἀδικεῖν, βασανιζόμενος διὰ τῶν δεσμὼν. καὶ γὰρ οἱ δικασταὶ ταύτῃ πεδοῦσι τοὺς φαύλους.

κωλύονται γάρ, κἂν μὴ βούλωνται, κακοποιεῖν ὑπὸ τῶν δεσμῶν· ἐλευθεριαζόντων δὲ κακουργεῖν ἐστι καὶ ζώντων ἀφυσάκτως, ἀλλ᾿ οὐ πεπεδημένων.

ὁ δὲ ἄνθρωπος πρῶτον μὲν ἐφόνευσε κατὰ τὸν Κάϊν, ηἠξήθη πρὸς ἀπιστίαν, εἰδώλοις προσέσχεν, ἀπεστάτησε θεοῦ. καὶ πῶς αὐτῷ δεσμὸς τὸ σῶμα ἐδόθη; ἢ πῶς ὁ θεὸς μετὰ τὸ πρὸ σώματος ἀνομῆσαι τὸν ἄνθρωπον συνεργὸν πρὸς ἀδικίαν αὐτῷ μείζονα τὸ σῶμα ἔδοτο;

πῶς δὲ καὶ μετὰ τὴν κατασκευὴν τοῦ δεσμοῦ τό »ιδού, πρὸ προσώπου σου« λέγεται »τέρεικα τὴν ζωὴν καὶ τὸν θάνατον, ἔκγεξαι τὴν ζωήν, τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ πονηρόν, ἔκλεξαι τὸ ἀγαθόν« καί »ἐὰν θέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου«. ταῦτα γὰρ ὡς αὐτεξουσιάζοντι καὶ οὐχ ὡς ὑπὸ δεσμὰ καὶ ἀνάγκην ἀγομένῳ ἐρρήθη.

ὥδτε ἐκ παντὸς συνίστασθαι μήτε πέδας ἢ φυλακὴν ἢ δεσμοὺς <δεῖν> νουίζειν τὸ σῶμα μήτε δεσμώτιδας γῆς διὰ ταῦτα ψυχάς, χοïκαῖς κατακρίνοντος αὐτὰς τοῦ θεοῦ δεθῆναι πέδαις.

πῶς γάρ, ὁπότε μὴ δύναται ἀποδειχθῆνκι τοῦτο; ἄτοπον δὲ κἀκεῖνο προφανῶς τὸ οἴεσθαι τὸ σῶμα ἐν τῇ κατὰ τοὺς αἰῶνας διαγωγῇ μὴ συνέσεσθαι τῇ [*](15 Deut. 30, 15 — 17 Jes. 1, 19 — 20 vgl. Klagel. Jerem. 3, 34) [*](M U S 22–S. 441, 6 Doctr. vett. Patr. S. 179, 21 ff Diekamp (= Do) Parall. Brachst. 415 Holl (= Pa)) [*](1 εἰ] ἕνα M 2 εἰς τὸ τιμᾶν τὸν θεὸν παιδευθῆναι τὴν ψυχὴν] Gott ehre S 3 καὶ GviaycoriZeraL < S | δεσμὸς M 4 καὶ πέδαι — πᾶσαι] u. das Übrige s | πᾶσαι < M 4f πρὸς ἐπανόρθωσιν — ἐφεκτικαὶ] kur Erhaltung u. Weisung u. zur Besserung S. 5 ἐπεκτικαὶ U | τοῦ ἀδικεῖν] der Unzucht S | τοῖς κολαζομένοις] den Sündigenden S 6 ἀδικήδει U | αὐτῷ] αὐτὸ M 6f πρὸς τὸ ἀδικεῖν] zur Vollbringung S 8 διὰ τὸν δεσμὸν M |)

λελυμένου γὰρ ἱκανῶς καὶ ἐξελεγχθέντος τοῦ λόγου, ἐν ᾦ »δεσμὸν τῆς ψυχῆς« ὡρίσαντο εἰναι τὶν σάρκα, λέλυται καὶ τό· »ἵνα μὴ δεσμῶται δε’ αὐτὴν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ φωτὸς — ἢν ἀπολαμβάνωμεν — ἐσόμεθα, διὰ τοῦτο οὐκ ἀναστήδεται«.

Ποταπὸν γὰρ λοιπὸν εἰς πειθὼ τοῖς δυσχεραίνουσιν ἔτερον ἀλή- θευμα χρὴ δεικνύναι τῶν εἰρημένων ἀναρέστερον, οὖ ἀνέξονται; ἀλλὰ ταύτην μὲν αὐτῶν τὴν φιλονεικίαν καὶ ἐκ τούτων ἄν τις καἰ ἐξ ἐτέρων ἐλέγχοι πλειόνων.

ἀποδείξομεν γὰρ ἐν τοὶς ἐξῆς προβαίνοντος τοῦ λόγου φύσεως ἀληθεύμασι καὶ οὐκ εἰκασίαις μήτε τὸν ’Ιερεμίαν »δεσμίους« ἠμᾶς »γῆς« διὰ τὴν πρὸν τὸ σῶμα κοινωνίαν εἰρηκέναι μήτε τὸν Δαυ δ κατὰ τοῦτο »πεπεδημένους«. ἄξιον γὰρ καὶ ταῦτα προφέρειν ἐν οῖς μάλιστα φαίνονται διαπίπτοντες.

περὶ μὲν οὖν τῶν δερματίνων χιτώνων καὶ ὄτι πρὸ τῆς κατασκευῆς αὐτῶν οἰ πρωτόπλαστοι διῆγον μετὰ σώματος, ἀθανασίας ἀπολαύοντες, ἔτι τε καὶ ὡς οὐ δύναται τὸ σῶμα δεσμὸς καὶ εἱρκτὴ νομίζεσθαι, τὰ προσήκοντα εἰπών, ὦ ἄνδρες δικασταί (δικαστὰς ὁμᾶς τῶν λόγων, ὦ κράτιστε Θεόφιλε, καλῶ), τρέψομαι λοιπόν ἐπὶ τὰ ἀκόλουθα, καθάπερ ὑπεσχόμην, τῶν προκειμένων, ἵν’ εὐκρινέστερον ιδωμεν ὃ βουσόμεθα.

26.Ὀ τῶν ὅλων δημιουργὸς θεός, ἐπειδὴ τὸ πᾶν εὐτάκτως συνεστή σατο καθάπερ μεγάλην πόλιν καὶ διεκόσμησε προστάσσων τῷ λόγῳ, ἕκαστόν τε αὐτῷ συμφώνως ἥρμοστο στοιχεῖον καὶ πάντα ζῴων πεπλήρωτο [*](11 vgl. Klagel. Jerem. 3, 34 — 13 Psal. 145, 7) [*](M U S Do (bis Ζ. 6) —S. 443, 18 Sacra Parall. Bruchst. Holl HoU (= Pa)) [*](1 αὐτῶ U Ι καὶ πέδας < S 2 δεσμῶται — φθορᾶς < S Ι φθορίας U 3 λελυμένοι M Ι ἐλεχθέντος Do 4 τὴν σάρκα] der Leib S Ι λέλυται < S Ι ἵνα] εἴναι U Ι δι’ αὐτὴν] διὰ τὴν M 5 ἢν *] ἦν M ἣν εἰ Pa wenn S Ι ἀπολαμβάνομεν U ἀπολάβωμεν S Pa 7 τοῖς δυσχεραί νουσιν < S 8 ἐναργέστερον Pet.] ἐνεργέστερον MU Ι οὗ] U 10 χων M Ι πλειόνων < S Ι ἀποδείξωμεν M U wir haben es gezeigt u. wir es zeigen S 11 μήτε] denn auch S Ι ’Ιηρεμίαν M 12 ἡμᾶς < S | nannte S Ι μηδὲ M 12 f μήτε — πεπεδημένους] aber Jeremias u. David redete davon S 13 καὶ < U Ι προσφέρειν M 14 φαίνονται] dahinfallen S 16 ἔτι τε < S 18 τῶν λόγων] den vorliegenden Worten S, vgl. Ζ. 19 Ι ω Θεόφιλε < S 19f καθάπερ — ὃ βουλόμεθα < S 19 ἵν’ < M τὸ πᾶν Pa 22 καθάπερ μεγάλην πόλιν hinter διεκόσμησε S 23 αὑτῷ Bonwetsch, nach S: in sich Ι ἥρμοστο] εἱρμόσατο Μ ἠρμώσατο U harmonisch irar S 23 f καὶ πάντα — διαφοραὶς < S)

τῆς ἰδίας εἰκόνος ἐμφερὲς εἰς τὸν κόσμον εἰσήγαγεν, ἄγαλμα ὡς ἐν ναῷ καλῷ φαιδρὸν ταῖς ἑαυτοῦ χερσὶ κατασκευάσας.

ἠπέστατο γὰρ ὅτι πάντως ὄπερ ἄν τῇ τεχνήσηται χειρί, ἐξ ἀνάγκης ἔσται ἀθάνατον, ἅτε ἀθανασίας ἔργον ὄν.

ἀθανασᾳ γὰρ ἀθάνατα τὰ ἀθάνατα γέγνεται, καθάπερ καὶ τὰ κακὰ κακίᾳ κακὰ καὶ τὰ ἄδικα ἀδικίᾳ δικα. οὐ γὰρ δικαιοπραγεῖν ἔργον τὸ ἀδικεῖν ἀλλὰ ἀδικίας, οὐδ’ αὖ ἀδικίας ἀντιστρόφως τὸ δικαιοπραγεῖν ἔργον ἀλλὰ δικαιοσύνης, ὥσπερ οὐδὲ ἀφθαρσίας τὸ φθείρεσθαι ποιεῖν ἀλλὰ φθορᾶς, οὐδὲ φθορᾶς τὸ ἀθανατίζειν ἀλλ’ ἀφθαρσίας.

σίας. καὶ συλλήβδην οἶον ἂν ᾖ τὸ ποιοῦν, κατὰ τὸν αὐτὸν οὕτως λόγον τοιοῦτο καὶ τὸ ποιούμενον ἐξ ἀνάγκης ἀπεργάζεσθαι συμβαίνει.