Panarion (Adversus Haereses)

Οὐκοῦν εἴργεται τοῦ ἁμαρτάνειν, τῶν δεσμῶν μὴ ἐώντων ἐλευθεριάζοντα χρῆσθαι ταῖς ἡδοναῖς, ἀλλὰ συστελλόντων καὶ τὸ δίκαιον διδασκόντων τιμᾶν ἔστ’ ἂν αὐτὸς μάθῃ νουθετούμενος σωφρονεῖν.

Φαίνεται, ἔλη.

Οὐδὲ τοίνυν παραίτιος ὁ δεσμὸς γίγνεται τοῦ πλημμελεῖν.

Ἔιοκε.

Σωφρονίζει γὰρ καὶ ποιεῖ δικαιοτέρους ἀλεξιφάρμακον ὢν Ι ψυχῆς, αὐστρὸν μὲν καὶ δηκτικόν, ἀλλ’ ἰατικόν.

Δῆλον, ἔλη.

Τί γάρ; φέρε, ἐξετάζωμεν πάλιν τὰ ἔμπροσθε. οὐ δεσμὸν τὸ σῶμα διὰ τὴν παράβασιν δέδωκας εἶvαι τῆς ψυχῆς;

Καὶ δίδωμι, ἔφη.

Ἀμαρτάωειν δὲ ψυχὴν μετὰ μετὰ σώματος, εἴπερ τὸ μοιχᾶσθαι. φονεύειν τε καὶ ἀσεβεῖν ἁμαρτία σοι δοκεῖ, ἃ μετὰ τοῦ σώμᾳτος ἡ ψυχὴ ποιεῖ;

Ἐπένευσεν.

Ἀλλὰ τὸν δεσμώτην ὡμολογήσαμεν μὴ δύνασθαι ἀδικεῖν;

Ὠμολογήσαμεν, ἔφη.

Κωλύεσθαι δὲ ἀλγμνόμενον ὑπὸ τῶν δεσμῶν;

Ναί.

Ἐπένευσεν.

Ἀλλὰ ἁμαρτάνομεν ὄντες ἐν σαρκί, ὁμοδοξούσης ἡμῖν εἰς τοῦτο τῆς σαρκός;

Ἀμαρτάνομεν, ἔφη.

Ὀ δὲ οὐ δύναται ἁμαρτάνειν;

Καὶ ἐνταῦθα ἐπένευσεν.

Ἄγχεται γάρ;

Μὴ ἐώμενος ὑπὸ τοῦ δεσμοῦ;

Ἀλλὰ τὸ μὲν σῶμα πρὸς τὸ ἁμαρτῆσαι συνεργόν;

Ναί.

Εἴργει δὲ ὁ δεσμός;

Οὐκ ἄρα τὸ σῶμα δεσμός, οὔτε κατὰ σὲ οὔτε κατὰ κατὰ ἄλλον, ἔφην, ὦ Ἀλγαοφῶν,ἀλλὰ πρὸς ἑκάτερον τῇ ψυχῇ συνεργόν, εἴτε πρὸς τὸ ἀγαθὸν εἴτε πρὸς τὸ κακόν.

Συνεχώρει.

24. Οὐκοῦν οὕτω δὴ τούτων ἐχόντων ἀπολόγησαι, ὦ ’Αγλαοξῶν, πρὸς ἃ πρῶτον ὑπέθου. ἔφης γὰρ δεσμὸν καὶ εἰρκτὴν καὶ πέδας τὸ σῶμα τῆς ψυχῆς ἐν τοῖς ἔμπροσθεν. καὶ ὁρᾷς ὡς οὐ συνᾴδουσι τούτοις ἃ ἔρης;

πῶς γὰρ συᾴδοιεν, εἴπερ γε ἀνάγκη, ὦ ἄριστε, δεσμὸν μὲν τὴν σάρκα νομίζεσθαι, τὴν δὲ ψυχὴν συνεργῷ πρὸς ἀδικίαν χρῆσθαι καὶ συμπράκτορι τῷ [*](M U S) [*](1 vor ἁμαρτάνειν + nicht S 1 f φονεύειν τε — σοι δοκεῖ, ἃ] u. eine andere Siinde, welche S; lies wohl εἰπερ τῷ μοιχᾶσθαι φονεύειν τε καὶ ἀσεβεῖν ἢ > ἁμαρτίᾳ συνευδοκεῖ, ἣν * 4 τὸν δεσμώτην] die Fessel S 7 ναί + sagte er S 9 ἐπένευσεν < S 10 ἡμῶν M 18 δῆλον < S 20 ταί] ich sage 21 f εἴρηει δὲ — συωέφη < S 23 vor δεσμός + ὁ U Ι κατὰ ἄλλων Μ Ι M < S 27 f πρὸς ἃ] wie S 28 καὶ πέδας < S 31 τὴν δὲ — χρῆσθαι δὲ] und S 31 f καὶ συμπράκτορι τῷ δεσμῷ < S)

εἰ γὰρ διὰ τὴν ἀμαρτίαν βασανιστήριον ἐδόθη, πρὸς τὸ ἀλγυνθεῖαν εἰς τὸ τιμᾶν τὸν θεὸν παιδευθῆναι τὴν ψυχήν, πῶς συνεργεῖ καὶ συναγωνίζεται τὸ σῶμα αὐτῇ πρὸς τὸ ἀδικεῖν; δεσμοὶ γὰρ καὶ φυλακαὶ καὶ πέδαι καὶ συλλήβδην αἱ τοιαῦται πάσαι πρὸς ἀπανόρθωδιν τιμωροὶ μηχαναὶ ἐφεκτικαὶ τοῦ ἀδικεῖν καὶ ἁμαρτάνειν τοῖς κολαζομένοις γίγνονται, οὐ γὰρ ὅπως ὁ ἀδικήσας ἀδικήσῃ πλέον,

συνεργὸς αὐτῷ πρὸς τὸ ἀδικεῖν ὁ δεσμὸς δίδοται, ἀλλ᾿ ὅπως λήξῃ τοῦ ἀδικεῖν, βασανιζόμενος διὰ τῶν δεσμὼν. καὶ γὰρ οἱ δικασταὶ ταύτῃ πεδοῦσι τοὺς φαύλους.

κωλύονται γάρ, κἂν μὴ βούλωνται, κακοποιεῖν ὑπὸ τῶν δεσμῶν· ἐλευθεριαζόντων δὲ κακουργεῖν ἐστι καὶ ζώντων ἀφυσάκτως, ἀλλ᾿ οὐ πεπεδημένων.

ὁ δὲ ἄνθρωπος πρῶτον μὲν ἐφόνευσε κατὰ τὸν Κάϊν, ηἠξήθη πρὸς ἀπιστίαν, εἰδώλοις προσέσχεν, ἀπεστάτησε θεοῦ. καὶ πῶς αὐτῷ δεσμὸς τὸ σῶμα ἐδόθη; ἢ πῶς ὁ θεὸς μετὰ τὸ πρὸ σώματος ἀνομῆσαι τὸν ἄνθρωπον συνεργὸν πρὸς ἀδικίαν αὐτῷ μείζονα τὸ σῶμα ἔδοτο;

πῶς δὲ καὶ μετὰ τὴν κατασκευὴν τοῦ δεσμοῦ τό »ιδού, πρὸ προσώπου σου« λέγεται »τέρεικα τὴν ζωὴν καὶ τὸν θάνατον, ἔκγεξαι τὴν ζωήν, τὸ ἀγαθὸν καὶ τὸ πονηρόν, ἔκλεξαι τὸ ἀγαθόν« καί »ἐὰν θέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου«. ταῦτα γὰρ ὡς αὐτεξουσιάζοντι καὶ οὐχ ὡς ὑπὸ δεσμὰ καὶ ἀνάγκην ἀγομένῳ ἐρρήθη.

ὥδτε ἐκ παντὸς συνίστασθαι μήτε πέδας ἢ φυλακὴν ἢ δεσμοὺς <δεῖν> νουίζειν τὸ σῶμα μήτε δεσμώτιδας γῆς διὰ ταῦτα ψυχάς, χοïκαῖς κατακρίνοντος αὐτὰς τοῦ θεοῦ δεθῆναι πέδαις.

πῶς γάρ, ὁπότε μὴ δύναται ἀποδειχθῆνκι τοῦτο; ἄτοπον δὲ κἀκεῖνο προφανῶς τὸ οἴεσθαι τὸ σῶμα ἐν τῇ κατὰ τοὺς αἰῶνας διαγωγῇ μὴ συνέσεσθαι τῇ [*](15 Deut. 30, 15 — 17 Jes. 1, 19 — 20 vgl. Klagel. Jerem. 3, 34) [*](M U S 22–S. 441, 6 Doctr. vett. Patr. S. 179, 21 ff Diekamp (= Do) Parall. Brachst. 415 Holl (= Pa)) [*](1 εἰ] ἕνα M 2 εἰς τὸ τιμᾶν τὸν θεὸν παιδευθῆναι τὴν ψυχὴν] Gott ehre S 3 καὶ GviaycoriZeraL < S | δεσμὸς M 4 καὶ πέδαι — πᾶσαι] u. das Übrige s | πᾶσαι < M 4f πρὸς ἐπανόρθωσιν — ἐφεκτικαὶ] kur Erhaltung u. Weisung u. zur Besserung S. 5 ἐπεκτικαὶ U | τοῦ ἀδικεῖν] der Unzucht S | τοῖς κολαζομένοις] den Sündigenden S 6 ἀδικήδει U | αὐτῷ] αὐτὸ M 6f πρὸς τὸ ἀδικεῖν] zur Vollbringung S 8 διὰ τὸν δεσμὸν M |)

λελυμένου γὰρ ἱκανῶς καὶ ἐξελεγχθέντος τοῦ λόγου, ἐν ᾦ »δεσμὸν τῆς ψυχῆς« ὡρίσαντο εἰναι τὶν σάρκα, λέλυται καὶ τό· »ἵνα μὴ δεσμῶται δε’ αὐτὴν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ φωτὸς — ἢν ἀπολαμβάνωμεν — ἐσόμεθα, διὰ τοῦτο οὐκ ἀναστήδεται«.