Panarion (Adversus Haereses)

22. Τί δὲ, οὑχὶ κἀκεῖνο, ἔφην, ὦ Ἀγλαοφῶν, δοκεῖ σοι μὴ ὀρθῶς ἔχειν;

Τὸ ποῖον;

Τὸ λέγειν, ἦν δὲ ἐγώ, δεσμὸν καὶ πέδας τὸ σῶμα μεμηχανῆσθαι κατὰ κατὰ τῆς ψυχῆς, καὶ ὅτι καὶ ὁ τροφήτης »δεσμίους γῆς« ἔφη ἡμᾶς διὰ τοῦτο καὶ ὁ Δαυίδ »πεπεδημένους«.

Καὶ ὅς· οὐκ ἔχω σοι προχείρως ἀποκρίνασθαι, ἔφη. ἀλλὰ τί ἄλλῳ οὐ διαλέγῃ;

Καὶ ἐγὠ — ᾐσθόμην γὰρ ἐρυθριᾶν αὐτόν, φεύγοντα ἐλεγχθῆναι τῷ [*](19 Klagel. Jerem. 3, 34 — 20 Psal. 145, 7) [*](M U S) [*](1 μανθάνω] ich habe gelernt S Ι οὐδέν τι] οὐκέτι U Ι ἀκονῆσαι Dind.] ἀκούεσθαι M ἀκούσεσθαι U 2 δεδωκότι M δεδοικότι U 4 ἡ < M 5 τὴν — αὐτοῖς] denn deshalb sind sie S 5f κατασκευάζονται] καὶ δι’ αὐτῶν ἡ τούτων αὐτοῖς κατασκεύασις U 6 τοὺς χιτῶνας] jcwer Kleider S Ι γίνεται M 8 ἀλλὰ M Ι αὐτὴ] αὕτη M Ι ἐν ἑαυτῇ < M sieh selbst S 10 ἀναβιῶναι δύνασθαι] stehe nicht auf S Ι τὸ σῶμα] χωρὶς σώματος M Ι διὰ τοῦτο + τὴν σάρακα MU 11 γεννηθῆ U Ι ὥσπερ] ὡς U Ι τοῦ 2 < Μ 13 διὰ ταῦτα < Ι weder einen andern noch mir S 14 λέγοντος + dieses S Ι εἰ δὲ] ἢ, < δὲ 16 τί δέ — ἔχειν] Jenes stimmt S 18 τὸ 1 + δὲ M Ι τὸ λέγειν, ἦν δὲ ἐγώ] was ich sage S Ι καὶ πέδας < S Ι μεμηχανῆσθαι] haltet ihr S 19 καὶ wie S Ι ἔφη < Μ Ι διὰ τοῦτο < S 21 Ι ἔφη — διαλέγῃ < S 23 ᾐσθόμην . . ἐρυθριᾶν αὐτὀν] ich erkannte, denn ich bemerkte S 23 f ἐλεγχθῆναι τῷ λόγῳ] das Wort der Widerlegung S | τῷ λόγῳ *] τὸν λόγον M U)

ὁρῇς γὰρ ὡς οὐ περὶ μικρῶν ἡμῖν εἰσιν οἱ λόγοι, ἀλλ’ οὖν τίνα τρόπον χρὴ πεπιστευκέναι· καὶ γὰρ οὐδὲν οἶμαι τοσοῦτον κακὸν ἀνθρώπῳ γενέσθαι ὅσον ἀπὸ τῶν ἀναγκαίων, ὁπόταν ψευδῆ περὶ αὐτῶν δοξάζοι.

ἴθι οὖν προθύμως πρὸς τὰ ἐρωτώμενα· ἀποσάφει καὶ ἐάν τί σοι λέγειν ἀληθὲς μὴ δοκῶ, μῆλλον τῆς ἀληθείας φροντίσας ἢ ἐμοῦ, ἔλεγξον. μεῖζον γὰρ ἀγαθὸν τὸ ἐλεγχθῆναι τοῦ ἐλέγξαι νομί ω, ὅσῳ μεῖζόν ἐστι τὸ αὐτὸν ἀπαλλαγῆναι κακοῦ τοῦ ἄλλον ἀπαλλάξαι.

φέρε οὖν παραλλήλους παραβάλλοντες τοὺς λόγους σκεπτώμεθα εἴ τι διοίσουσιν ἀλλήλων. καὶ γὰρ τυγχάνει περὶ ὧν ἀμφισβητοῦμεν οὐ πάνυ σμικρὰ ὅντα, ἀλλὰ περὶ ὧν εἰδέναι τε κάλλιον, μὴ εἰδέναι τε αἰσχρόν. οὐκοῦν σὺ μὲν οὐ νομίζεις ἀναβιῶναι τὸ σῶμα, νομίζω δὲ ἐγώ.

Πάνυ μὲν οὖν, ἔφη, καὶ δι’ ἅ εἴρηκα.

Καὶ σὺ δὲ ἦν δὲ ἐγώ, δεσμὸν αὐτὸ καὶ φυλακὴν καὶ σῆμα καὶ ἄχθος καὶ πέδας εἶναι ἔφης, ἐγὼ δὲ οὐ φημί.

Ἀληθῆ, ἔφη, μοι λέγεις.

Καὶ μὴν καὶ ἀκολασίας καὶ πλάδης καὶ λύπης κα θυμοῦ καὶ συλλήβδην τῶν ἄλλων ἁπάντων εἶναι παραίτιον αὐτὸ κακῶν ἔφης, ἄ ἐμποδίζουσιν ἡμῶν τὴν πρὸς τὸ κάλλιον ὁρμὴν τῆς χυχῆς, μὴ ἐῶντα τῶν ὅντως ὅιντων εἰς κατάληψιν ἡμὰς καὶ γνῶσιν παρελθεῖν.

κἂν γὰρ ἐπιχειρήσωμεν [*](M U S 8 μεῖζον — ἀπαλλάξαι Sacra Par all. Bruchst. 414 Eoll (= Pa)) [*](1 με] με] U Ι ἐπιχειρῖν < S Ι ἔφην < S 1 f καὶ μὴ — ποιῆσαι] damit ich eine Widerlegung des Worts bereite S 2 ἀποκάμιος U 3 ἂν ἐρωτώμενος U mit Fragen S Ι μικρὸν M Ι εἰσὶν Μιν U Ι οἱ λόγοι] die VerhandJmig S 4 οὖν τίνα] ὅντινα U Ι χρὴ τρόπον U Ι οὐδὲν < M Ι οἶμαι < S Ι τὸ σούτων κακῶν U 5 ἀπὸ τῶν — ὁπόταν < S 5 f ψευδῆ — δοξάζοι) nicht nach der Wahrheit glaubt S 6 ἰθι] uclcher S Ι ἀποσαφὲς M < S Ι καὶ] aber S 7 λέγει . . μὴ δοκῶ] nicht sage S 7 f φροντίσας ἢ ἐμοῦ] φρόνη ἐμοῦ M 8 vor μεῖζον + um Vieles S Ι μείζονα M Ι ἐλεγχθῆναι τοῦ < M Ι νομίζω < S 9 τὸ αὐτὸ M 10 παραλλήλους] παρ’ ἄλλους M Ι παραβλόντες M 12 τε κάλλιον] das Gute S Ι τε αἰσχρόν] das Böse S 13 νομίζης M 14 ἔφην U Ι δι’ ἅ] δὴ M Ι εἴρηκα] was er sagte S 15 καὶ σὺ δὲ — ἐγὼ] du aber nun, ich auch S Ι ἦν δὲ] ἦν μὲν U Ι καὶ φυλακὴν καὶ σῦμα < S 16 ἔφης] φῂς S Ι ἐγὼ δὲ + ἴφη S 17 λέγεις + hierüber jetxt S 18 καὶ 2] δι U 19 ἁπάντων + ὧν U Ι κακὸν M Ι φῂς S | ἅ < U 19f ἐμπόδιζον U 20 Μιν US Ι vor μὴ ἐῶντα + und S Ι μὴ ἐῶντα τῶν] μὴ ἐὸν τὸν U 21 καὶ γνῶσιν < S Ι ἐπιχειρήσωμεν] ich versuche S)

Ὀρᾷς, ἔφη, ὦ Εὐβούλιε, ὡς ἐγὼ ἕτοιμός εἰμί σε ἐπαινεῖν, ὁπόταν ὁρθῶς διασαφῇς τοὺς λόγους;

23. Ἄρα οὖν, ἵνα δὴ με κα μᾶλλον ἐπαινεσῃς, εἶ δεσμὸς τὸ σῶμα καθ’ ὁμᾶς δοκεῖ, οὐ δὐναται κακίας υπαίτιον εἶναι νομίζεσθαι τῇ ψυχῇ, καὶ ἀδικίας ἔτι, ἀλλὰ σωφροσύνης ἀντιστρόφως καὶ παιδείας.

ὧδε δὲ σκόπει· οὔτω γὰρ ἂν μᾶλλον ἀκολουθήσειας. ποῖ ἄγομεν τοὺς τὰ κάμνοντας; οὐ παρὰ τοὺς ἰατρούς; Δῆλον, ἔφη.

Ποῖ δὲ τοὺς ἁμαρτάνοντας; οὐ παρὰ τοὺς δικαστάς;

Ἀνάγκη.

Οὐκοῦν δίκην ὧν ἔδρασαν δώσοντας, ἔφην, δικαίως;

Ναί.

Τὸ δὲ δίκαιον πάγκαλον;

Ὡμολόγει.

Ὁ δὲ δικαίως κρίνων καλῶς ποιεῖ· δικαίως γὰρ κρίνει;

Συνέφη.

Τὸ Τε καλὸν ὠφέλιμον;

Φαίνεται.

Ὠφελοῦνται ἄρα οἶ κρινόμενοι. ἀναιρεῖται γὰρ αὐτῶν ταῖς βασάνοις ἡ πονηρία κωλυομένη, καθάπερ καὶ πρὸς τῶν ἰατρῶν τομαῖς καὶ φαρμάκοις αἱ νόσοι. τὸ γὰρ ἀδικοῦντα διδόναι δίκην ἐπανορθοῦσθαι τὴν ψυχήν ἐστι, τὴν μεγάλην νὀσον ἀδικίαν ἀποβάλλοντα.

Ὡμολόγει.

Τί δὲ ; οὐ κατὰ ἀναλογίαν τῶν ἀμαρτηθέντων τὰς κολάσεις τοῖς κολαζομένοις ζομένοις δικαίως προσφέρεσθαι ψῂς, καθάπερ καὶ τοῖς ἰατρευομένοις κατὰ ἀναλογίαν τῶν τραυμάτων τὰς χειρουργίας;

Ἐπένευσεν.

Οὐκοῦν ὁ μὲν δράσας ἄξια θανάτου τιμᾶται θανάτῳ τὴν δίκην, ὁ δὲ πληγῶν πληγαῖς, ὁ δὲ δεσμῶν δεμοῖς;

Ὠμολόγει.

Ζημιοῦται δὲ ὁ ὀφλήσας, ἔφην, δεσμοῖς ἢ πληγαῖς ἢ ἄλλῃ τινὶ τοιαύτῃ τιμωρίᾳ, ὅπως παύσηται μεταγνοὺς τοῦ ἀδικεῖν, ξύλον καθάπερ διεστραμμένον βασάνοις εὐθυνόμενος;

Ἀληθέστατα, ἔφη, λέγεις.

Τιμωρεῖται γὰρ αὐτὸν οὐ τοῦ παρεληλυθότος ἐγκλήματος ἕνεκα ὁ δικαστής, ἀλλὰ τοῦ μέλλοντος, ὅπως μὴ καὶ αὖθις ποιήσῃ τοῦτο.

Δῆλον, ἔφη.

Ὁ γὰρ δεσμὸς αὐτῷ δῆλον ὡς τὴν πρὸς τὸ ἀδικεῖν ὁρμὴν ἀναιρεῖ, μὴ ἐπιτρέπων ποιεῖν ἃ θέλει.

Αληθές.