Panarion (Adversus Haereses)

4 Τὰ γὰρ εἰς τὴν ἱερωσύνην παραδοθέντα διὰ τὸ ἐξοχώτατον τῆς ἱερουργίας εἰς πάντας ἐνόμισαν ἴσως φέρεσθαι. ἀκηκοότες γὰρ ὅτι »δεῖ τὸν ἐπίσκοπον ἀνεπίληπτον εἶναι, μιᾶς γυναικὸς ἄνδρα, ἐγκρατῆ«, »ὡσαύτως καὶ τὸν διάκονον« καὶ τὸν πρεσβύτερον, τὸν ὅρον τῶν ταγμάτων οὐκ ἐνόησαν.

καὶ γὰρ τῷ μὲν ὄντι οὐ δέχεται εἰς ἱερωσύνην τὸ ἅγιον τοῦ θεοῦ κήρυγμα μετὰ τὴν τοῦ Χριστοῦ ἐνδημίαν οὐδὲ τοὺς ἀπὸ πρώτου γάμου τελευτησάσης τῆς αὐτῶν γυναικὸς δευτέρῳ γάμῳ συναφθέντας, διὰ τὸ ὑπερβάλλον τῆς τιμνῆς τῆς ἱερωσύνης· καὶ ταῦτα ἀσφαλῶς ἡ ἁγία τοῦ θεοῦ ἐκκλησία μετὰ ἀκριβείας παραφυλάττεται.

ἀλλὰ καὶ τὸν ἔτι <συμ>βιοῦντα καὶ τεκυνογονοπυντα, μιᾶς γυναικὸς ὄντα ἄνδρα, οὐ δέχεται, ἀλλὰ ἀπὸ μιᾶς ἐγκρατευσάμενον ἢ χηρεύσαντα διάκονόν τε καὶ πρεσβύτερον καὶ ἐπίσκοπον καὶ ὑποδιάκονον, μάλιστα ὅπον ἀκριβεῖς κανόνες οἱ ἐκκλησιαστικοί.

Ἀλλὰ πάντως ἐρεῖς μοι, ἔν τισι τόποις ἔτι τεκνογονεῖν πρεσβυτέρους καὶ διακόνους καὶ ὑποδιακόνους. τοῦτο δὲ οὐ παρὰ τὸν [*](7ff vgl. Panarion| haer. 48, 9, 8ff; II 231, 22ff u. περὶ πίστεως c. 21, 6. 8f — 9 I Tim. 3,2 – 10 I Tim. 3, 8 – 16ff vgl. Eusebius demonstr. ev. I 9, 21; S. 43, 3ff Heikel πλὴν ἀλλὰ τοῖς ἱερωμένοις καὶ περὶ τὴν τοῦ θεοῦ θεραπείαν ἀσχολουμένοις ἀνέχειν λοιπὸν σφᾶς αὐτοὺς προσήκει τῆς γαμικῆς ὁμιλίας Cyrillus Hieros. cat. 12, 25; Migne 33, 757 A ὁ τῷ Ἰησοῦ καλῶς ἱερατεύων ἀπέχεται γυναικός πElvira c. 33 placuit in totum prohibere episeopis, presbyteris et diaconibus vel omnibus elericis positis in ministerio abstinere se a coniugibus suis et non generare filios: quicunque vero fecerit, ab homore elericatus exterminetur, dazu den in Nicäa abgelehnten Antrag Socr. I 11; Migne 67, 101 C ἐδόκει τοῖς ἐπισκόποις νόμον νεαρὸν εἰς τὴν ἐκκλησίαν εἰσφέρειν, ὥστε τοὺς ἱερωμένους λέγω δὲ ἐπισκόπους καὶ πρεσβυτέρους καὶ διακόνους μὴ συγκαθε΄λυδειν ταῖς γαμεταῖς, ἃς ἔτι λαϊκοὶ ὄντες ἠγάγοντο) [*](Μ U) [*](1 [δὲ] * 2 ἔκδωτον Μ | οὖτοι] αὐτοὶ U 5 οὐκ αὐτὺ] αὕτη U 6 τε <U 7 τὴν <U 10φ τὸν ὅρον—ἐνόησαν <U 11 μὲν <Μ 12 εἰς ἱερωσύνην <U | τοῦ1 <Μ 13 οὐδὲ <U 14 συναφθέντες Μ 15 τοῦ <Μ 16 <συμ>βιοῦντα * 22 δὲ <U)

τὸ πρεπωδέστατον γὰρ ἀεὶ ἡ ἐκκλησία <ἐφ>ορῶσα ἁγίῳ πνεύματι εὖ διαταχθεῖσα ἔγνω »ἀπερισπάστως« θεῷ τὰς λατρείας ἐπιτελεῖσθαι σπουδάζειν καὶ τὰ πνευματικὰ τῶν χρειῶν μετὰ πάσης εὐνουστάτης συνειδήσεως τελειοῦσθαι.

φημὶ δὲ ὅτι πρέπον ἐστὶ διὰ τὰ ἐξαπίνης λειτουργίας καὶ χρείας σχολάζειν τὸν πρεσβύτερον καὶ διάκονον καὶ ἐπίσκοπον θεῷ.

εἰ γὰρ καὶ τοῖς ἀπὸ τοῦ λαοῦ προστάσσει ὁ ἅγιος ἀπόστολος λέγων, ἵνα »πρὸς καιρὸν σχολάσωσι τῇ προσευχῇ«, πόσῳ γε μᾶλλον τῷ ἱερεῖ τὸ αὐτὸ προστάσσει; τὸ ἀπερίσπαστον δὲ λέγω εἰς τὸ σσολάξειν τῇ κατὰ θεὸν ἐν ταῖς χρείαις ταῖς πνευματικαῖς τελεσιουργουμένῃ ἱερωσύνῃ.

ἔξεστι δὲ <ἐπὶ> τῷ λαῷ <τοῦτο> δι᾿ ἀσθένειαν διαβαστάζεσθαι καὶ <τοὺς> μὴ δυνηθέντας ἐπὶ τῇ πρώτῃ γαμετῇ στῆναιδευτέρᾳ μετὰ θάνατον τῆς πρώτης συναφθῆναι.

καὶ ὁ μὲν μίαν ἐσχηκὼς ἐν ἐπαίνῳ μείζονι καὶ τιμῇ παρὰ πᾶσιν ἐκκλησιαζομένοις ἐνυπάρχει, τὸν δὲ μὴ δυνηθέντα τῇ μιᾷ ἀρκεσθῆναι τελευτησάσῃ <ἢ> ἕνεκέν τινος προφάσεως, ἢ πορνείας ἢ μοιχείας ἢ ἄλλης αἰτίας, χωρισμοῦ γενομένου συναφθέντα δευτέρᾳ γυναικὶ ἢ γυναῖκα δευτέρῳ ἀνδρί, οὐκ αἰτιᾶται ὁ θεῖος λόγος οὐδὲ ἀπὸ τῆς [*](4 vgl. I Kor. 7,35 –9 I Kor. 7, 5 – 12ff vgl. Hermas mand. IV 4, 1 f ἐὰν γυνή, φημί, κύριε, ἢ πάλιν ἀνήρ τις κοιμηθῇ καὶ γαμήσῌ τις ἐξ αὐτῶν, μήτι ἁμαρτάνει ὁ γαμῶν; οὐχ ἁμαρτάνει, φησίν· ἐὰν δὲ ἐφ᾿ ἑαυτῷ μείνῃ τις, περισσοτέραν ἑαυτῷ τιμὴν καὶ μεγάλην δόξαν περιποιεῖοαι πρὸς τὸν κύριον Clemens Al strom. III82,4; II233,25ff Stählin καὶ εἴ τιλνι ὁ ἀπόστολος δι᾿ ἀκρασίαν καὶ πύρωσιν κατὰ συγγνώμην δευτέρου ΄μεταδίδωσι γάμου, ἐπεὶ καὶ οὖτος οὐχ ἁμαρτάνει μὲν κατὰ διαθήκην (οὐ γὰρ κεκώλυται πρὸς τοῦ νόμου), οὐ πληροῖ δὲ τῆς κατὰ τὸ εὐαγγέλιον πολιτείας τὴν κατ᾿ ἐπίτασιν τελειότητα· δόξαν δὲ αὑτῷ ο᾿/υράνιον περιποιεῖ μείνας ἐφ᾿ ἑαυτοῦ καὶ τὴν διαλυθεῖσαν θανάτῳ συζυγίαν ἄχραντον φυλάσσων, vgl. auch zu S. 370, 17ff – 19f strenger Laodicea can. 1 περὶ τοῦ δεῖν κατὰ τὸν ἐκκλησιαστικὸν κανόνα τὸυς ἐλευθέρως καὶ νομίμως συνφθέντας δευτέροις γάμοις, μὴ λαθρογαμίαν ποιήσαντας, ὀλίγου χρόνου παρελθόντος καὶ σχολασάντων ταῖς προσευχαῖς καὶ νηστείαις κατὰ συγγνώμην ἀποδίδοσθαι αὐτοῖς τὴν κοινωνίαν ὡρίσαμεν Basilius ep. 188 can. 4; Migne 32, 673A περὶ τριγάμων . . . τὸν αὐτὸν ὥρισαν κανόνα ὅν καὶ ἐπὶ τῶν διγάμων ἀναλόγως· ἐνιαυτὸν μὲν γὰρ ἐπὶ τῶν διγ΄λαμων, ἄλλοι δὲ δύο ἔτη) [*](Μ U) [*](1 γίνεται <U 3 πρεπηδέστατον Μ πρεπωδέστερον U | <ἐφ>ορῶσα * 4 ἀπερισπάστους U 5 χρεῶν Μ 11 τῇ <U | ἐν <Μ 12 <ἐπὶ> * 13 <τοῦτο> * | <τοὺς> * δυνηθέντα Μ 16 τὸν μὴ δυνηθέντα *] ὁ δὲ μὴ δυνηθεὶς Μ U 17 <ἢ> Pet. | ἢ <U 18 ἄλλης *] κακῆς Μ U 19 γυναῖκα *] γυνὴ Μ U)

οὐχ ἵνα δύο γυναῖκας ἐπὶ τὸ αὐτὸ σχῇ ἔτι περιούσης μιᾶς, ἀλλ’ <ἵνα> ἀπὸ μιᾶς ἀποσχισθεὶς δευτέρᾳ, εἰ τύχοι, ἐννόμως συναφθῇ, ἐλεεῖ τοῦτον ὁ ἅγιος λόγος καὶ ἡ ἁγία θεοῦ ἐκκλησίας, μάλιστα εἰ τυγχάνει ὁ τοιοῦτος τὰ ἄλλα εὐλαβὴς καὶ κατὰ νόμον θεοῦ πολιτευόμενος.

καὶ γὰρ ἂν ἔλεγεν ὁ ἀπόστολος ταῖς χήραις »γαμείτωσαν τεκνογονείωσαν οἰκοδεσποτείτωσαν«, οὐδὲ πάλιν ἔλεγε τῷ ἀνδρὶ τῷ ἀνδρι τῷ τὴν γυναῖκα τοῦ πατρὸς ἔχοντι καὶ παραδοθέντι »τῷ σατανᾷ εἰς ὄλεθρον τῆς σαρκός, ἵνα τὸ πνεῦμα σωθῇ ἐν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ κυριου« — οὐκ ἔλεγε πάλιν »κυρώσατε εἰς αὐτὸν ἀγάπην, ἵνα μὴ τῇ περισσοτέρᾳ λύπῃ καταποθῇ ὁ τοιοῦτος«.

ἔλεγε γὰρ πάλιν »ᾧ τι χαρίζεσθε, κἀγώ· διότι εἴ τι κεχάρισμαι, δι’ ὑμᾶς κεχάρισμαι ἐν προσώπῳ κυριου, ἵνα μὴ πλεονεκτηθῶμεν ὐπὸ τοῦ σατανᾶ. οὐ γὰρ αὐτοῦ τὰ νοήματα ἀγνοοῦμεν«. καὶ ὅρα πῶς δίδωσι μετάνοιαν καὶ μετὰ παράπτωμα.