In Aristotelis Metaphysicorum

Tres igitiir universae substantiae sunt, inter qiias una immutabilis peuitus et immobilis est, quae non sensu, sed iutellectu dumtaxat [*](f. 5) apprelieuditur; reliquae duae seusui subiectae sunt, quarum una perenuis, altera corruptibilis existit. sed tuum est sensibilem substantiam corruptioui obnoxiam in tres substantias dirimere: in elementum, scilicet corpus forniam suscipiens, in formam et in id, quod ex his constat, quae tres substantiae in hoc fere conveniunt, ut sint hoc aliquid. hoc autem magis proprium substantiae est quam reliquae eius proprietates. quodsi unumquidque aliorum praedicamentorum <tamquam hoc aliquid> significamus, haec significatio substantiae tantum debetur. inter substantias autem materia remotissimcc ab eo est, ut sit hoc aliquid. nam materia ex sui natura est nisi quod est quodpiam optans, hoc aliquid apparere et inter substantias numerari — veluti si videri renueret, dum forma privatur, ne paupertatem atque egestatem suam ostendat — nec sensus eam percipit, donee formam induat. attamen intellectus analogia quadam materiam forma carere cognoscit et scit ipsam adulterinam esse, speciem scilicet eius praebere, quod non habet; non enim habet formam, qua fulciatur. at cum ipse ab ea omnes formas abstraxerit, tunc convertet se ad eam et semel ad primam materiam conversus invenit aliquando in materia cuilibet rei propiiiqua, quae percipi potest, istam materiam esse hoc aliquid. illa enim enim formam, ut aes statuae et tabulae navis, sed haec magis, cum sit ex rebus separatis et non unitis, ut sunt lateres ac lapides domus. hoc igitur modo ex imbecillitate, abstrusione et remotione convertitur materia, ut hoc aliquid appareat. nihilo minus videri respuit nec permanet ne per momentum quidem temporis, quo percipiatur. Forma vero, (piae quam informat materiam tegit, dignior est hoc aliquid esse; sed quae inter omnes substantias optimo iure hoc aliquid [*](1 conversiones . . laesiones] cf. Alex. 675,26 ἀποτυχίαι et 676,3 ἀποτυχίαι καὶ ἀμαρτήματα 10. 11 elementum codd. F hic et in seq. passim: 1. materiam 14 — debetur (16)] locus diltieilis. F exhibet: accidentibus enim ne per teinporaneum quidem spatiitm signijicatio super hoc suppedilabitur. verba ne—spatium om. BCD 18 — numerari (19)] textus hebr. vix permittit, ut vertas cum F: et substantia numerabilis esse, licet similem invenias sententiam apud Arist. 190b 25 ἡ ὅλη ἀριθμητή. 21 analogia] cf. Arist. 191a8 δ' ὑποκειμένη φύσις ἐπιστητὴ κατ’ ἀναλογίαν et Alex. in Metaph. 465,6 seq. 26 quae — potest] ad verbum: pro propinquitate vis perceptivae. cave constructionem destruas vertendo cum F: agiliorem postmodum comprehensionem in cuiuslibet rei materia proxima invenit. nam materia haec est hoc aliquid. 29 non unitis] Arist. a 10 καὶ μὴ συμύσει)

Inde ad sciscitaudum venit, utrum detur forma seiuncta a covpore, an omnes formae in corpore sint, adeo ut forma tantum substautiae compositae sit forma, quae cum fortasse separari possit intellectu, nusquam tamen re vera per se sola existat. dicamus artificialium formas hoc modo se habere, id quod ex earum ratione innotescit. nam lectuli forma aut in ligno est aut in artificis mente et sauitatis forma aut in corpore existit aut in mente medici, neque est generatio horum neque corrnptio, sed alio modo sunt et nou sunt, ut saepe dictum est. sed formarum, quacnatura sunt, nonnullas a corpore seiunetas esse veluti animam et intellectum non nego. idcirco ponentes formas [abstractas] esse, formas istas rebus naturalibus tribuebant, artificialibus vero nequaqiiam. plurimas vero formas naturales corpori coniunctas videmus, ut formas ignis et formas carnis, et, ut verbo dicam, dicain, nullius suhstantiue singularis naturalis formae sine corpore existere possunt. moventes autem formae et efficientes non est falsum dicere, quod antecedant ea, quae ab ipsis procreantur, tametsi in corpore sint, et hoc pacto Socratis pater Socratem autecedit et statuarius praecedit statuam, quam efifecerit. at formae substantiarum compositarum simul cum ipsis necessario sunt, non ante eas; Socratis enim sanitas cum Socrate est, non ante ipsum; figura quoque huius pilae et pila simul sunt, non ante ipsam. numquid autem post interitum compositi ulla harum formarum maneat, considerare oportet. in quibusdam nihil prohibere videtur, ne permaneat, veluti si anima talis sit, non tota, sed mens sola, ut enim iota permaneat anima, fieri fortasse non potest.

Si igitur forma praeexistens invenitur, quae agit, quatenus formam sibi similem inducit, ita ut homo generetur ex homine tantum, et equus ex equo, singularis inquam e singulari, — universale namque nee giguit nee gignitur, at id, quod generat et generatur, est hoc et illud — quid in generatione | opus habemus eius forma, [*](f.6) qua Plato dicebat? cur, inquam, forma, quae generatur, indiget altera forma ut exemplari, cum ad ipsius exemplum eftingatur id, quod ab ea gignitur? nam idem nomen eademque detinitio tam generatum quam generans amplectitur formaque utriusque est eadem; eiusmodi enim est natura formae generantis, ut aliam sibi similem formam generare possit. <similiter> ars in omnibus, quae facit, ulla tamquam exemplari minime indiget, ita ut scamnum e.g., quod facere sibi proponat, sine exemplari facere neqtieat. ars enim ipsa est scamni exemplar, quoniam forma scamni est in mente artificis [*](35 altera forma ut AD: om. BGF)