In Aristotelis Metaphysicorum

Et hie sermo de reicienda forma perfectus [et absolutus] esset, nisi facesseret negotium animalium multitudo, quae a nou simili nascuutur. eeruimus euim vesparum geuiis ex equorum, apes ex bourn cadaveribus gigui, rauam ex putredine aquae atque genus quoddam rausearum exigui corporis ex vino corrupto neque invenimus naturam produeere ida ex similibus in forma, et nos optime novimus proportionem quandam peculiarem spermati seminibusque cuiuslibet plautarura ac animalium esse, qua generantur, quae gigni debent, certa, iuquam, aniraalia certaeque plantae, non aliae, adeo ut ex humano semine nou generetur equus neque ex equino semine homo fieri possit parique ratione neque ex huiusce plantae semine alia planta efficiatur. nee aliter respondent hae proportiones animalis huiusmodi generationi, nisi quia proportio prius posita in natura est, quae parata atque disposita sit ad novandam omnem viventis speeiem possibilem, dummodo materiam ad proereandam inveniat idoneam, quae nondum erupit in aetum. nee spernas obsecro talium animalium condicionem, sed cogita admirandam magis fore artificis peritiam, si quid ex luto fingat, quam si idem ex auro aut marmore conflasset; quin immo si rationem maioris viventium bene consideraverimus, inveniemus eundem in illo naturae proeessum. itaque fieri non potest, quin proportiones atque formae in natura iam positae sint, secundum quas facit id, quod facit. tametsi euim generatur homo ab homine, pater tamen nihil artificii habet in hac sua compositione, quae talis existit, ut meliore modo se habere nequeat; sed ita fit, quoniam in cuiuseunque substantiae natura proportio atque formae insunt; [proinde] non artificio patris, sed proportione fit. [praeterea] eorpus in sola corporis superficie operatur, natura vero se in corpus universum insinuat. neque mirandum naturam nescientem ea, quae facit, ad finem, qui intenditur, adducere; etenim ipsa nee quid agat intellegit, nee actu pereipit. et hoc indicat proportiones illas numine honorabilioris nobiliorisque causae, quam ipsa sit, atque sublimiore gradu collocatae affiari, nempe anima, quae est in terra, quae secundum Platonem a diis secundis manat, secundum Aristotelem a sole proveuit et a circulo obliquo. et ideo facit illud, quod facit, desiderio intentionis, qua agitur, incensa, licet ipsa non intellegat intentionem; quomodo afflantur homines, ut verba loquantur, cum futura vaticinantur, baud sane percipientes, quid ipsi dicant. in summa fieri non potest, quin adsint in natura proportiones ac formae; nam in rei generatione ipsius similitudinem adesse oportet. sed non [*](3 et seq.] Av. 303 F sq. et AvFr 58 6 genus—corporis] 1. muscas ut 15 proportiol fort, proportiones ut Av.)

Sed cum institutum sit primum principium eorum, quae sunt, quaerere, idcirco huiusmodi quaestioni quaedam praemiitere proficiet. et | primo quaerimus, utrum principium omnium, quae sunt, possit esse [*](f.7) unum et idem, ut illud principium sit principium substantiae, eorum, quae sunt ad aliquid, quantitatis et qualitatis, an quodlibet praedicamentorum diversuni principium a principio alterius babeat. cum vero principium variis modis dicatur, tum quod est initium motus, turn id, propter quod est id quod est, tum elementum, decet nos de elementis prius quaerere, sitne idem elementum omnium entium, an quodlibet praedicamentum diversa elementa possideat ab alterius elementis. sed absurdum videtur, si eadem omnium sint, ita ut eadem sint elementa substantiae, relationis, qualitatis et quantitatis. si vero quis hoc affirmare conabitur, quaeremus ab eo, quid hoc elementum sit, si unum est, aut quaeuam haec elementa sint, si plura sunt; utrum extra decem genera, an in aliquo eorum existant. non esse extra decem praedicamenta [in promptu est]; nam esset aliud praedicamentum praeter decem atque illis prius haberetur. nam elementum prius est bisce, quorum est elementiivi. at nullum genus substantiam praecedit, ut ex praedictis liquet, sin vero hoc fugias contendasque ponere elcmentum in praedicamento substantiae, tunc elementum substantiae erit elementum relationis, quantitatis, qualitatis, actionis, passionis atque habitus, praeterea sequetur uecessario id, quod est extra captum intellectus, elementum substantiae esse in substantia; sed elementa priora ac simpliciora sunt his, quae ex eis componuntur, ut literae sunt dictione priores. supponamus igitur elementa non esse in aliquo praedicamento. at in quaestionem venit, num fieri possit, ut sint quicquam universalium omnia comprehendentium, ut unum. si dicatur huiusmodi elementa omnium esse, respondebimus baec nomina <non> magis de simplicibus rebus de compositis praedicari. ex quo sequeretur simpliciora non esse compositorum elementa; cum enim composita his nominibus appellarentur, simpliciorum elementa forent. praeterea si unum atque ens sint priucipia decem praedicamentorum et principia dicersa ab his sint, quorum principia sunt, ut punctum diversum a linea et unitas a numero et producens aliud atque ea, quae ab eo producuntur: tum [*](4 generante BCF Av.: generati AD 16 quantitatis om. C si vero et sq.] abbreviationem expositionis, quae sequitur, invenies apiul Averr. 306 HJ 23 post genus add. BD communius; cf. Ar. b2 κοινόν praedictis] Ar. p. 1038b27 supplevi 39 post producuntur F exhibet: sequitur ens, et unum sine praedicamentis esse posse, sed ens et unum non sunt sine essentia substantiae, quantitatis, qualitatis et reliquorum. nec unum (p, 11,2)..: quae omnia commenticia sunt)

At proportione quaclam nihil prohibet, si id, quod supira statutum erat, pro eerto habemus. principia enim omnium tria sint, forma, materia atque privatio — e. g. in sensibilibus substantiis calidum quidem ut forma est, frigidum vero ut privatio, materia autem illud, quod est potentia haec duo] in praedicamento vero qualitatis album habet locum formae, nigrum locum privationis, superficies vero supposita his est ut materia quaedam; sic etiam lumen loco formae, tenebrae loco privationis habeutur et corpus recipiens lumen utrique supponitur. impossibile est igitur elementa dari, quae communia omnino omnibus sint, at reperiuntur proportione et analogia (piadam. sed nunc non quaerimus eleinentuni eorum, quae sunt; nam eorum principium quaerere propositum fuit. sane utrumque causa est. sed principium potest esse extraneum ut causa movens, elementa vero nequeunt esse nisi in iis, quae ex ipsis fiunt. quod igitur elementum est, id et iam principium dici potest, quod vero principium est, elementum procul dubio non est; nam movens potest esse extra rem motam. at proximum movens in naturalibus simile est formae; homo namque hominem geuerat. in artificialibus vero, quae meute fiunt, forma est aut privatio. exemplo sit medicina aut ipsius ignoratio, aedificatoria ars aut imperitia eius. in midtis vero rehus movens causa simul et forma est; medicina namque sanitas quodam | modo est, quoniam [*](f.8) movens, et aedificandi facultas quodam modo aedium est forma, homo vero generatur ab homine. at nostrum non est nunc proximum movens iuvestigare, sed quaerimus primum movens, quo omnia moventur.