In Aristotelis Metaphysicorum

At possit aliquis hie logice obviani ire inquiens nullum | potentia [*](f.11) existens ullo pacto villus esse eo, quod actu est, immo ea, quae potentia sunt, ad ea, quae actu, tamquam prius adposterius se habere; etenim aliquid natura ad actum progressum procul dubio habere potentiam priorem in esse, neque necesse esse, ut omnis potestas ad actum reducatur. sed hoc tantum in rebus sensibilibus verum est, eae namque et potestatem et actum possideutes potentiam semper prius habent. simpliciter tamen actum cum potentia comparantes actum natura priorem inveniemus; ipse namque potentiam extrahit atque movet. potentiam autem praecedere actum statuerunt autiqui theologi, qui generabant muudum ex tenebris et aere — ut dicebat Hesiodus — itemque physici, qui materiam omnia procedere asseverabant — veluti qui ponehant omnia simul esse vel particulas illas insectiles atque infinitas dari raultaque alia — communis vero error eorum est, quod adscribunt materiam huic honorabili ac universali principio. sed quomodo materies movebitur, nisi sit praecedens aliqua causa, quae moveat eam? nullam enim invenimus materiam ex se ad formam moveri. at sicut liguum non ex se movetur ad formam lecticae, sed artificis opera, sic et menstruus sanguis; terra quoque ex se nee plantam producit nee semen ullum; at sol movet terram ceteraque elementa et semina ad plantam geuerandam. hinc veritatis vi convincitur ponentes materiam omnia praecedere, velint nolint, causam actu existentem adesse fateri, ut Leucippus commiscuit sempiteruum motum suis illis particulis indivisibilibus, ut Plato posuit inordinatum motum ante opus dei, Empedocles statuit litem et amicitiam et Anaxagoras mentem. sed par erat eos potius de causa huius aeterni motus verba facere quidque aeternum intellegant [explicare]. nullum enim perpetuum motum nisi solum localem, qui [*](5 praeterea—flectere (6)] BC exhibent: fieri vero potest quodammodo, ut in actu non sit; quod potentia est, ad — se flectit 7 nihil—habere FC: necessario tamen habet 8 substantiam] conicio potentiam 21 aere] luce C i. t.; i. m. laudatur Av., qui iure chao exhibet; cf. initium cap. 7 22 Hesiodus] Sinodes sive Sudes codd.: Dinodes Av. 30 ex se—generandam (32)] locus vix integer 34 commiscuit CF: instituit . . (in suis))

circulo cietur, dici posse credimus; hie solus uamque praeter ceteros [*](f.11) motus eontiuuus est. nec tamen quemquam dixisse constat, utrum primus motus corporum naturalis sit an praeter naturani. nam nihil, quod temere moveatur, invenimus, sed aut natura aut ab intellectu aut vi, cum status eius huic statui sit oppositus. neque dicuut. quisuam motuum prior sit, naturalisne an is, qui ab intellectu [mauat], (ni is. qui praeter naturam existit. magni enim id inter esse videtur.