In Aristotelis Sophisticos Elenchos Commentarius [Sp.]

Ἐπεὶ δέ ἐστι πολλὰ μὲν ταῦτα.

Ἐπειδή, φησί, τὰ κοινὰ ταῦτα πολλά εἰσι καὶ ἐν πάσαις ταῖς τέχναις καὶ ταῖς ἐπιστήμαις ταῦτα εὑρίσκονται, οὐ τοιαῦτα δέ εἰσιν ὥστε μιᾶς τινος εἶναι φύσεως καὶ ὑφ’ ἓν ἀνάγεσθαι γένος (πῶς γὰρ ἄν καὶ καὶ διὰ τοῦτο οὐδ’ ὡρισμένα εἰσὶν ἀλλ’ οἷον αἱ ἀποφάσεις, τουτέστιν ἀόριστα (καὶ γὰρ αἱ ἀποφάσεις ἀόριστοί εἰσιν· ἡ λέγουσα ἀπόφασις ῾τόδε οὐ λευκόν ἐστιν᾿ ἀόριστος), ἐπεὶ γοῦν τὰ μέν εἰσι κοινὰ καὶ ἀόριστα, εἰσὶ δέ τινα καὶ μὴ κοινὰ ἀλλ’ ἴδιά τινος ἐπιστήμης, δυνατόν ἐστιν ἐκ τούτων τῶν κοινῶν περὶ πάντων πεῖραν λαμβάνειν, καὶ ἔστι τις τέχνη ἡ ἀπὸ τῶν κοινῶν ἐπιχειροῦσα, καθὸ ὁμιλεῖ τε καὶ ἐρωτᾷ, οὐχὶ τοιαύτη δὲ οἷαί εἰσιν αἱ ἐπιστημονικαί. τὸ δὲ διόπερ ὁ ἐριστικὸς οὐκ ἔστιν οὕτως ἔχων καὶ τὰ ἑξῆς ἀποδοθήσεται μὲν καὶ πρὸς τὰ ἄνωθεν εἰρημένα· ἔλεγε γὰρ ἐν τοῖς προλαβοῦσιν, [*](1 πάντων Arist. v 2. 3 ἡ πειραστική· εἰσὶ γάρ τινα καὶ γνώριμα πᾶσιν Α 4 εἰσὶν Α ἡ οὔ om. Α 5 τούτου φίλῃ a1I: τούτου φιλίᾳ a2: τοῦ φίλου Α καὶ cm. Α 7. 8 προσέθηκε δὲ τὸ τρ. τ. Α 8 εἰ al: οἱ Α 8. 9 γινώσκωσιν Α: γινώσκωμεν σκωμεν I: γινώσκομεν a 11 προΐσχετο a περὶ a: πῶς I 12 διειλήφαμεν b 13 ἀνεπιστήμονές Ι: ἀνεπιστήμονα a 14 καὶ delevi 15 εἰρήκαμεν a: εἰρήκειμεν I: εἴπομεν Α 18 φησί om. Α 18 et 19 ταῖς om. Α 19 ταῦτα om. Α εὑρί- σκονται ante 18 ἐν πάσαις collocat Α ante οὐ add. κοινὸν δὲ λέγω ὡς τὸ ἐπὶ παντὸς ἡ κατάφασις ἡ ἡ ἀπόφασις Α post εἰσιν add. τὰ κοινὰ Α 19. 20 ὡς μιᾶς τινος φύσεως εἶναι καὶ ἐπιστήμης καὶ ὑφ’ ἓν γένος ἀνάγεσθαι, ἤγουν ὑπὸ ποσὸν ἢ ὑπὸ ποιόν Α 20. 21 ἀναδεικθείησαν a1 21 οὐδ’ ὡρισμένα AI: οὐ διωρισμένα a 22 ἤγουν ἀόριστοι(??) Α ante αἱ add. καὶ I εἰσιν om. Α 23 λέγουσα om. Α post ἀπόφασις add. ἡ Α 27 τὲ Ι: τί a 29 πρὸς ἄνω εἰρημένον. προλαβὼν γάρ ἔλεγεν Α ἔλεγε] c. 11 p. 171b34sq.)

τρόποι μὲν οὖν εἰσιν οὗτοι τῶν σοφιστικῶν ἐλέγχων.

Εἰπὼν πόσοι εἰσὶν οἱ σοφιστικοὶ ἔλεγχοι, καὶ ἀναγαγὼν αὐτοὺς εἰς τὴν τοῦ ἐλέγχου ἄγνοιαν καὶ πρὸς τοὺς διαιροῦντας αὐτοὺς εἰς τοὺς πρὸς τοὔνομα καὶ παρὰ τὴν διάνοιαν ἀπομαχεσάμενος, ἔτι γε μὴν καὶ διαφορὰν πειραστικοῦ καὶ ἐριστικοῦ παραδούς, καὶ αὐτὸν δὲ αὖθις τὸν ἐριστικὸν εἰς τὸν σοφιστικὸν καὶ ἐριστικὸν διελὼν καὶ διαφορὰν ἑκατέρου ἀποδούς, νῦν μέλλων εἰπεῖν, πῶς οἱ σοφισταὶ ἐλέγχουσί τινα ψευδόμενον ἢ παράδοξα λέγοντα ἡ ἀδολεσχοῦντα ἢ σολοικίζοντα, πρῶτον τοῦτο λέγει, ὅτι ὁ διαλεκτικὸς δύναται θεωρῆσαι περὶ τῶν σοφισμάτων καὶ διακρῖναι ταῦτα καὶ ἐλέγξαι σοφίσματα ὄντα. τὸ γὰρ τάττειν τὰς προτάσεις καὶ συντιθέναι τῆς διαλεκτικῆς ἐστιν· εἰ γοῦν τοῦτο τῆς διαλεκτικῆς, λοιπὸν αὐτῆς καὶ τὸ κρίνειν τὰ σοφίσματα. ἅπασαν τοίνυν τὴν περὶ τῶν σοφιστικῶν ἐλέγχων θεωρίαν ἡ διαλεκτικὴ μέθοδος κέκτηται.

Καὶ περὶ μὲν τῶν ἐλέγχων εἴρηται τῶν φ¦αινομένων.

Πέντε τινῶν στοχάζεσθαι κατ’ ἀρχὰς τῆς παρούσης πραγματείας ἔφη τοὺς σοφιστάς, τοῦ πειρᾶσθαι ἐλέγχοντας φαίνεσθαι καὶ τοῦ εἰς ψεῦδος ἄγειν τὸν προσδιαλεγόμενον, τοῦ παράδοξον αὐτὸν ἐλέγχειν λέγοντα, τέταρτον σολοικίζειν ποιεῖν καὶ πέμπτον ἀδολεσχοῦντα ἀποδεικνύειν τὸν ἀποκρινόμενον. καὶ περὶ μὲν τοῦ πῶς σπουδάζουσιν ἔλεγχον φαινόμενον ποιεῖν εἴρηκε, καὶ τὸν λόγον συγκεφαλαιούμενος καὶ αὐτὸς τοῦτο δηλοῖ· λέγει γὰρ [*](1 post ὡς καὶ A 1 —3 ὅτι—γεωμέτρην, καὶ om. I 1. 2 οὐκ—τὴν αὐτὴν a: οὐ τὴν αὐτὴν ὁμοιότητα ἔχει πρὸς τὴν διαλεκτικὴν A 3 καὶ prius a: om. A διὰ τοῦτο al: ὅθεν A 3 καὶ alt. AI: om. a 3 —5 ῥηθήσεται—ἐριστικὸς aI: ταῦτα εἰπὼν ἄνω, ἐνταῦθα φησὶν ὅτι ὁ ἐριστικὸς οὐκ ἔστιν Α 6 ψευδογράφος Α ἦν τοῦτο καὶ om. A 7 αὐτοῦ Ab: αὐτῶν a: compend. I καὶ AI: om. a 8 προτιθεμένου I: προτεθέντος Α: προκειμένου a παραλογίσασθαι A 9 εἶναι αὐτὸν I: inv. ord. a: εἶναι A πάντων a: πάντας I 12 πρὸς prius scripsi: εἰς aAI τοὺς alt. A: τὸν a: compend. I 13 καὶ alt. om. Α 14 πειραστικοῦ—ἐριστικοῦ Av: πειραστικῆς—ἐριστικῆς al 15 ἑκατέρου scripsi: ἑκατέρων Α: compend. I: ἑκάστου a 16 σοφισταὶ Av: σοφιστικοὶ al 17 ἀδολέσχοντα a 18 θεωρηθῆναι a1 24 ἔφη] ἓ p. 165b13sq. 20 παράδηλον a1 29 τοῦτο δηλοῖ I: inv. ord. a)

Στοιχεῖον δὲ τοῦ τυχεῖν ἢ ψεύδους τινός.

Ὅπερ ἄνωθεν ἔλεγε, καὶ ἔτι τὸ αὐτό φησι. σαφέστερον δὲ νῦν τὸν λόγον μεταχειρίζεται λέγων ἀρχὴν εἶναι καὶ οἱονεὶ στοιχεῖον τοῦ ἐλέγξαι τινὰ ψεῦδος ἢ ἄδοξον λέγοντα τὸ μὴ δῆλον ποιεῖν τὸ βούλημα μηδὲ τὸ πρόβλημα τιθέναι καὶ ἐρωτᾶν, ἀλλὰ λέγειν μὴ πειραστικῶς διαλέγεσθαι, ἐρωτᾶν δὲ χάριν μαθήσεως· τὸ γὰρ λέγειν σε μαθητείας χάριν προσδιαλέγεσθαι πολλὴν παρέξει ἀφθονίαν εἰς τὸ ἀπατῆσαι αὐτὸν μὴ προορῶντα τὸ συμβησόμενον. ἔτι πρὸς τὸ ψευδῶς τινα ἀπελέγχειν μέθοδος ἥδε, ἥτις καὶ σοφιστική ἐστι· τὸ γὰρ τιθέναι τι πρόβλημα, εἶτα τούτου μὲν ἀναχωρεῖν ἐπ’ ἄλλα δέ τινα κατατρίβειν μὴ ἀναγκαῖα τῷ προβλήματι λόγων [*](1 δὲ I: om. a 2 αὐτοῖς v: αὐτὸς al 9 τὸν ἐν a ὁρίσαιτο] τὸ postea add. I1 15 ἔοικε δὲ, orn. καὶ, Α 16 τε I: τ’ Α: γε a 18 ἐπὶ τούτου Α 19 τὸν ἐρωτώμενον Α post λέγειν add. καὶ Α 23 ἧττον Arist. v δύνανται Α Arist.: δύναται al 24 τοῦ ἐρωτῶντος Α: τῶ ἐρωτῶντι al 26 post τινός add. ἡ ἀδόξου a 27 ἔλεγε AI: ἐλέγετο a 28 δεῖξαι Α 29 ψευδόμενον ἡ ἄδοξόν τι Α post μὴ add. τὸν ἐρωτῶντα Α 29. 30 τὸ βούλημα ὃ βούλεται, μὴ δὲ τὴν θέσιν ἤγουν τὸ πρόβλημα ἐρωτᾶν A)

Πάλιν πρὸς τὸ παράδοξα λέγειν σκοπεῖν.

Πῶς ἄν τις εἰς τὸ φαινόμενον ψεῦδος τὸν ἀποκρινόμενον ἀπενέγκοι, εἰπὼν νῦν καὶ περὶ τῆς εἰς παράδοξον ἀπαγωγῆς φησιν. εἰ βούλει γάρ, φησί, ποιεῖν τὸν ἀποκρινόμενον παράδοξα λέγειν, σκόπει καὶ ἐξέταζε ὁποῖός τίς ἐστιν οὗτος καὶ ποίας αἱρέσεως καὶ ποίου δόγματος ἀντέχεται τῆς φιλοσοφίας, εἰ Περιπατητικός ἐστιν ἢ Στωικός· καὶ εἰ Περιπατητικός ἐστιν, ἐρεύνα ὅπερ εἶπον οὗτοι παράδοξον καὶ ἐναντίον τοῖς λοιποῖς, οἷον ὅτι πέμπτου σώματός ἐστιν ὁ οὐρανός, καὶ ἐρώτα τοῦτο, εἶτα παράγαγε τοὺς πολλούς· τούτοις γὰρ ἀνόητον πάντῃ καὶ παράδοξον τὸ τοιοῦτον φανεῖται. ὅτι δὲ ἑκάστη αἵρεσις ἔχει τι παράδοξον, ἐδήλωσεν εἰπὼν ἔστι γὰρ ἐν ἑκάστοις τι τοιοῦτον. ἀρχὴ δὲ καὶ τοῦ εἰς παράδοξον ἄγειν τὸν ἀποκρινόμενον τὸ μὴ ἁπλῶς καὶ ἀνακεκαλυμμένως καὶ φανερῶς καὶ χωρὶς ἐπικρύψεως τιθέναι τὰ τῶν αἱρέσεων παράδοξα ἀλλὰ μέσον τῶν προτάσεων· ἐπεὶ γάρ, εἰ ἐρωτηθείησαν ἀνέδην, ἴσως οὐκ ἂν αὐτὰς ὁμολογήσειαν διὰ τοὺς πολλούς, δεῖ τὰς παραδόξους τῶν οἷς προσδιαλεγόμεθα ἃς καὶ παρὰ τοὺς πολλοὺς δογματίζουσι, παραλαμβάνειν ἐν ταῖς προτάσε|σιν. οὐκ ἦν δὲ ἄρα ὁ Σταγειρίτης εἰς τὸ παραδιδόναι μέθοδον f. 33v τῇ ἀπάτῃ μόνον δεινός, ἀλλὰ καὶ λύσιν τούτου παρασχεῖν πολὺ δυνατώτερος. εἰ γοῦν τις, ὦ Περιπατητικέ, φησίν, εἰς παράδοξόν σε ἄγει πέμπτου σώματος τὸν οὐρανὸν λέγοντα, φάθι τούτῳ μὴ διὰ τὸν σὸν λόγον μηδὲ διὰ τὰς σὰς ἀποδείξεις τοῦτο συμβῆναι ἀλλὰ διὰ τοὺς πολλοὺς προκατει- [*](1 δ’ al: τὲ Α σοφιστικὸν aA: σοφιστικῶν I 2 καὶ prius om. Α (i) πρὸς I: περὶ a 4 τοῖς τοπικοῖς I: τῶ ᾱ τῶν τοπικῶν a; citatur VIII 1 p. 155b 21 sq. 7 μηθὲν I 8 εἰλημμένα AI: εἰλήμματα a 9 σκοπεῖ a 19 supra τοιοῦτον scripsit παράδοξον I1 22 αὐτὰς Α: αὐτὸ a: compeud. I 22. 23 ὁμολογήσειεν A 24 παρὰ τοὺς πολλοὺς AI: περὶ τοῖς πολλοῖς a 25 δὲ om. A, sed cf. p. 103,0 26. 27 δεινὸς παραδιδόναι μέθοδον τοῦ πῶς δεῖ ἀπατᾶν καὶ παραλογίζεσθαι, ἀλλὰ πολὺ δυνατώ- τερος παρασχεῖν λύσιν τῆς ἀπάτης καὶ τῶν παραλογισμῶν A 27 —p. 102,2 ὦ περιπατητικοί φησιν εἰς τὸ παράδοξόν τι εἰπεῖν ἀγάγη σε λέγοντα τὸν οὐρανὸν πέμπτον εἶναι σῶμα καὶ ἕτερον τῶν στοιχείων, εἰπέ· οὐ διὰ τὸν λόγον ὃν εἴρηκα συμβαίνει τὸ ἄδοξον· ἢ διὰ τὰς ἐμὰς ἀποδείξεις, ἀλλά διά τὸ τοὺς πολλοὺς δοξάζειν πάντα τὰ ὄντα ἐκ τῶν τεσσάρων στοιχείων γίνεσθαι· ἀλλὰ καὶ πᾶς ὁ ἐρωτώμενος τοῦτο βούλεται λέγειν, ἤγουν τὸ μὴ δι’ αὐτὸν καὶ τὴν ἀπόκρισιν αὐτοῦ νομισθῆναι Α 28 σὸν a: om. 1)

Ἔτι δ’ ἐκ τῶν βουλήσεων καὶ τῶν φανερῶν δοξῶν.

Ἔτι περὶ τοῦ πῶς ἄν τις παράδοξα ποιήσῃ λέγειν τὸν ἀποκρινόμενον διδάσκει. φησὶν οὖν ὅτι, ἐπειδὴ ἄλλα μὲν πολλάκις βουλόμεθα, ἄλλα δὲ δοξάζομεν, οἷον βουλόμεθα μὲν πάντες πλουτεῖν, εὐεκτεῖν, δοξάζεσθαι, δοξάζομεν δὲ καλὸν εἶναι πένεσθαι καὶ νοσεῖν, ὁπόταν οὖν διαλέγῃ μετά τινος, σκόπει εἰ ἀπὸ τῶν βουλήσεων τῶν πολλῶν διαλέγεται· οἷον εἰ λέγει κατὰ τὴν τῶν πολλῶν βούλησιν καλὸν τὸ ζῆν ἡδέως, καλὸν τὸ πλουτεῖν αἰσχρῶς, ἐπιχείρει σὺ ἀπὸ τῶν φανερῶν δοξῶν φάσκων καλὸν εἶναι τὸ σωφρονεῖν, τὸ τεθνάναι καλῶς, τὸ πένεσθαι δικαίως· φαίνεται γὰρ ἅπασι τοῦτο. καὶ οὕτως εἰς παράδοξον ἄξεις τὸν προσδιαλεγόμενον, εἰ μὲν κατὰ τὰς βουλήσεις ἀπόκρισιν διδῷ, τὰς φανερὰς δόξας σοῦ ἀντιτιθέντος αὐτῷ, εἰ δὲ κατὰ τὰς φανερὰς δόξας ἀποκρίναιτο, ἀντιπαριστῶντος σοῦ τὰς ἀποκεκρυμμένας, τουτέστι τὰς βουλήσεις· ταύτας γὰρ κρυπτὰς καὶ ἀφανεῖς δόξας ἔχομεν.