Ἁρμονικὰ στοιχεῖα
Aristoxenus
Aristoxenus. The Harmonics of Aristoxenus. Macran, Henry S., editor. Oxford: Clarendon Press, 1902.
οὗτοι παραμέσης τε καὶ ὑπάτης—καὶ διὰ ταύτην || τὴν αἰτίαν ἴδια κεῖται ὀνόματα ἑκάστοις αὐτῶν —, διάστημα δʼ αὐτοῖς πᾶσιν ὑπόκειται ἕν, τὸ διὰ πέντε, ὥσθʼ ὅτι μὲν οὐχ οἷόν τʼ ἀεὶ τῇ τῶν φθόγγων δία| φορξ τὴν τῶν διαστηματικῶν θῶν διωαφορὰν ἀκολουθεῖν φανερόν. Ὅτι δʼ οὐδὲ τοὐναντον ἀκολουθεῖν θετέον, κατανοήσειεν ἂν τις ἐκ τῶν ῥηθησομένων. Πρῶτον μὲν οὖν εἰ καὶ καθʼ ἑκά| στην αὔξησίν τε καὶ ἐλάττωσιν τῶν περὶ τὸ πυκνὸν γιγνομένων ἵδια ζητήσομεν ὀνόματα, δῆλον ὅτι ἀπείρων ὀνομάτων δεησόμεθα, ἐπειδήπερ ὁ
7 τῆς λιχανοῦ τόπος εἰς ἀπείρους τέμνεται τομάς. || Ὡς ἀληθῶς γὰρ τίνι ἄν τις προσθεῖτο τῶν ἀμφισβητούντων περὶ τὰς τῶν γενῶν | χρόας; οὐ γὰρ δὴ πρὸς τὴν αὐτὴν διααίρεσιν βλέποντες [*](1 τὰ add. Mb 2 ἡ] ἢ codd.: ἢ ἡ Marquard δίτπονος R λιχανὸς addidi: οὕτω Marquard ἥτις renovat Mb accent. add. Mc: ἡτις cum ras. supra lin. V 3 δεῖν Marquard : δὲῖ codd. τὸ om. S 4 δεῖ H 5 γὰρ ἶσα Studemund : πάρισα codd. : δʼ ἶσα Marquard 6 τοιοῦτοί] οὗτοί H ἐλέχθησαν] έ in ras. Mc (?) 9 παρανήτης ex παρανήτην Mb 10 δʼ post πάλιν add. H 11 παρυπάτης] ὑπάτης R 12 ὑπάτης] νήτης H 13 αὐτῶν supra lin. add. corr. B 14 ἕν, τὸ conieci : ἐν τῷ codd. 15 διαωστημάτων H 17 ἀκολουθεῖν θετέον conieci: ἀκολουθητέον codd. 18 εἰ καὶ] καὶ om. H ἐλάττοσιν S 19 ζητήσωμεν MVSB 20 δεησόμεθα] ησό in ras. Vb 21 τέμνεται post τομὰς ponit H ὡς ἀληθῶς . . . διαιρέσεων legg. in codd. post διαμένειν in p. 140, l. 1 : ordinem mutavi 22 προσθεῖτο ex προσθοῖτο Mc: προσθοῦτο VBS ἀμφισβητούτων (ν suprascr.) B)
ἔπειτα πειρώμενοι παρατηρεῖν τό τʼ ἴσον καὶ τὸ ἄνισον ἀποβαλοῦμεν τὴν τοῦ ὁμοίου τε καὶ ἀνομοίου διάγνωσιν, ὥστε μηδὲ πυκνὸν καλεν ἔξω ἑνὸς μεγέθους, δῆλον δʼ ὅτι μηδʼ ἁρμονίαν μηδὲ χρῶμα, τόπῳ γάρ τινι καὶ ταῦτα διώρισται. Δῇῆλον δʼ ὅτι οὐδὲν τούτων ἐστὶ πρὸς τὴν τῆς αἰσθήσεως φαντασίασ· ἐκείνη μὲν γὰρ εἴς ὁμοιότητα ἑνός τινος εδους βλέπουσα τό τε χρύώμα λέγει καὶ τὴν ἁρμονίαν ἀλλʼ οὐκ εἰς ἑνός τινος διαστήματος μέγεθος, λέγω δὲ πυκνοῦ μὲν εἶδος τιθεῖσα ἕως ἂν τὰ δύο διαστήματα τοῦ ἑνὸς ἐλάττω τόπον κατέχῃ—ἐμφαίνεται γὰρ ἐν πᾶσι τοῖς | πυκνοῖς πυκνοῦ τινὸς φωνὴ καίπερ ἀνίσων αὐτῶν ὄντων — χρώματος δὲ εἶδος ἕως ἂν τὸ χρωματικὸν ἤθος ἐμφαίνηται. ἰδίαν γὰρ δὴ κίνησιν ἕκαστον τῶν γενῶν κινεῖται πρὸς τὴν αἴσθησιω οὐ μιᾷ χρώμενον τετραχόρδο διαιρέσει ἀλλὰ
πολλαῖς. ὥστʼ εἶναι φανερόν, ὅτι κινουμένων τῶν μεγεθῶν συμβαίνει μένειν τὸ γένος, οὐ γὰρ ὁμοίως κινεῖται τῶν με| γεθῶν κινουμένων μέχρι τινός, ἀλλὰ διαμένει· τούτου δὲ [*](2 post ὥστε add. οὐ πάνu ῥάδιaw awwδsν Marquard δίτονον conieci: διάτονον codd. ἢ] ᾖ H 3 ἁρμονίας sed ας postea corr. B 4 μεγέθη post διαστημάτοωw ponit H 5 ταάῶτα M V B S B δῆλοw δʼ ὅτι om. et μήΘ pro μηδʼ scrib. Merquard kʼ S: om. rll. 11 γὰρ om. V S 12 λέwoυσα in ras. Ma 13 οὐκ ss ἑνὸς renov. 88h ss om. B sἰσὶν ὡς R πυκωνοῦμεν B 14 εἶδος in marg. Mb: εἴδους Μ V S post ἒἷδος add. ὅταν ἡ φωνὴ φανῇ τὰ διαστήματα οὔτω Μarquard τεβεσa Μ V S B ἕως conieci : ὡς cοdd. (δια)στήματα τοῦ erat in ras. deinde renov, Mb 15 κατέχειν H ἐν κάσι τοῖς renov, Mb 16 (καί)περ ἀνίσων renov, Mb 17 δὲ εἶδος ἕως conieci: δὲ ἢ δι R : ὅς διέσεως rell. (διέσεωs in ras. Mb) ἂσ τὸ χρω in ras. Mb ἐμφασηται larquard : ἐμφανείαι codd. 18 8a S δὴ κίνησιaw] δείκνυσιuωω R (κιν) εῖται τρὸς τὴν in ras. Mb 19 μιᾷ] ἄ in ras. Mb διαρέσει ex διαρεσιν Mb 21 μένει addidi : ταύτό ε Μarquard οὐ in ras. Mb 22 δαμέ renov. Mb)
καὶ λιχανοῦ μελῳδεῖται ποτὲ ἴσον ποτὲ ἄνισον· ὅτι δʼ οὐκ ἐνδέχεται δύο διωαστημάτων ἑξῆς κειμένων τοῖς αὐτοῖς ὀνόμασιν ἑκάτερον αὐτῶν περιέχεσθαι φανερόν, εἴπερ μὴ μέλλοι ὁ μέσος δύο ἔξειω ὀνόματα. Δῆλον δὲ καὶ ἐπὶ τῶν ἀνίσων τὸ ἄτοπον· οὐ γὰρ δυνατὸν διαμένοντος τοῦ ἑτέρου τῶν ὀνομάτων τὸ ἕτερον κιuσεῖσθαι, πρὸς ἄλληλα γὰρ λέλεκται· | ὥσπερ γὰρ ὁ τέταρτος ἀπὸ τῆς μέσης ὑπάτη πρὸς μέσην λέγεται, οὕτως ὁ ἐχόμενος τῆς μέσης λιχανὸς πρὸς μέσην λέγεται. Πρὸς μὲν οὖν ταύτην τὴν διαπορίαν τοσαῦτα εἰρήσθω.|
[*](2 γὰρ conieci : δʼ codd. εἶδος ex αἶδος Ma 4 μένει S H 5 λέγηται] γένηται H ὑκάτη δʼ ἡ βαρυτέὰὰρα] ὑπάτη in ras. Mb δὲ supra lin. add. Mc ἡ om. MM δʼ ἡ om. V S B ἡ δὲ βαρυτέρα (omissis ὑπάτη δὲ) R, in marg. B 6 διαμενεT Merquard : διαμένει codd. 7 λιχανὸς Merquard : μέση codd. παρυπάτη] ὑπάτη sed παρ ante w eras. M : ὑπάτη rell. 9 ἢ restituit Marquard ασθησιν S 10 τοῖς ante ἑτέροις add. H 11 μάχεσθαι] συνέχεσθαι R ἐστι ante τοῖς φαινομένοις ponit H rs seclusi 12 πλεονάκις . . . ἢ del. Meibom 13 καὶ restituit Meibom ποτε μελωδεῖται (B supra ποτε, et α sup9 μελωδεῖται scr.) Ma κοτὲ μὲν σὸν ποτὲ δὲ ἄνισον H 14 αὐτοῖς supra lin. add. corr. B 17 τὸ postea ad Ma (ut vid.) 18 λέγεται H 19 ὥσπερ . . . λιχανὸς πρὸς μέσην λέγεται seclusit Marquard ὑπάτης H : ὑπάτη sed ν post η eras. M : ὑκάτην V B sed ὑπάτη in marg. B 20 λέγεται in ras. Mb: deinde 4 litt. eras. quarum extremae ται fuisse videntur ante πρὸς μέσην add. καὶ Μc 21 οὖν ταύτην restituit Merquard 22 τοσαῦτα] ταῦτα H)Πυκνὸν δὲ λεγέσθω μέχρι τούτου ἕως ἂν ἐν τετραχόρδῳ διὰ τεσσάρων συμμφωνούντων τῶν ἄκρων τὰ δύο διαστήματα συντεθέντα τοῦ ἑνὸς ἐλάττω τόπον κατέχῃ. Tεραχόρδου δέ εἰσι δι| αιρέσεις ἐξαίρετοί τε καὶ γνώριμοι αὗται αἴ εἰσιν εἰς γνώριμα διαιρούμεναι μεγέθη διωαστημάτων. Μία μὲν οὖν τούτων τῶν διαιρέσεων ἐστιν ἐναρμόνιος ἐν ἧ τὸ μὲν πυκνὸν ἡμιτόνιόν ἐστι τὸ δὲ λοιπὸν δίτονον. τρεῖς δὲ χρωνματιαί, ἥ τε τοῦ μαλακοῦ χρώματος καὶ ἡ τοῦ ἡμιολίου καὶ ἡ τοῦ τονιαίου· μαλακοῦ μὲν οὖν χρώματός ἐστι διαίρεσις ἐν ᾗ τὸ μὲν πυκνὸν ἐκ δύο χρω| μματικῶν δέσεων ἐλαχίστων σύγκειται, τὸ δὲ λοιπὸν δύο μέτροις μετρεῖται, ἡμιτονίῳ μὲν τρίς, χροωματικῇ δὲ διέσει ἅπαξ, ὥστε μετρεῖσθαι τρισὶν ἡμιτονίοις καὶ τόνου τρίτῳ μέρει ἅπαξ· ἔστι δὲ τῶν χραωμματικῶν πυκνῶν ἐλάχιστον καὶ λιχανὸς αὕτη βαρυτάτη τοῦ γένους τούτου. ἡμιολίου δὲ χρώματος διαίρεσίς ἐστιν ἐν
ᾗ τό τε πυκνὸν ἡμιόλιόν ἐστι τοῦ τʼ ἐναρμονίου καὶ τῶν διέσεων ἑκατέρα ἑκατέρας τῶν ἐναρμονίων· ὅτι δʼ ἐστὶ μεῖζον τὸ μιόλιον πυκνὸν τοῦ μαλακοῦ, ῥδιον συνιδεῖν, τὸ μὲν γὰρ ἐναρμονίου διέσεως λείπει τόνος εἶναι τὸ δὲ χραωμαικῆς. τονιαίου δὲ χρώματος διαίρεσίς ἐστιν ἐν ᾗ τὸ μὲν πυκνὸν ἐξ ἡμι|τονίων δύο σύγκειται τὸ δὲ λοιπὸν τριώμιτόνιόν ἐστν. Μέχρι μὲν οὖν ταύτης τῆς διωαιρέσεως [*](1 ἂν om. R 3 κατέχῃ ex κατέχει Mb: κατέχει S τετραχόρδουυ κ.τ.λ.] in marg. Πτολεμαῖον ἐν Ἁρμονικοῖς H 4 ante ἐξαίρετοι una litt. eras. M αἵ] καὶ R 5 εἰ γνώριμά ἐστι τὰ διαρούμενα μεγέθη τῶν διαδτημάτων H διαρούμενα M V S 6 τούτων addidi πῶν om. H διαιρέσεων post ἐστι ponit H πυκνον in ras. Mb: μικρὸν R 7 δίτονον] post ι litt. α ersa. M 8 ἡ τοῦ τονιαίου] τοῦ supra lin. add. Mb: ἡμιτονίου R 9 οὖν om. R 10 καὶ ante διέσεαων add. R 12 τρεῖς δὲ add. Mc: om. V B S διέσει] ει in ras. Mb : διέσις Va ἅπαξ ὥστε μετρεσβαιι om. M V B S H ὥστε . . . ἄκαξ om. R τρινσὶν ἡμιτονίοις καὶ τόνου τρίτω μέρει in marg. Mb 14 πυκνῶν R : πυκνὸν rell. λιχανὸς] os in ras. Mb 16 τ del. Marquard ἐναώρμονίοw] ἐν add. Mb 17 ἑκατέρα restituit Merquard (lac. a syllab. R) 19 τόνος post εἶναι ponit H 20 διαίπυκσά - ρεσις] αίρ add. Mx in marg. Mb (?) Vc ἐναρμον. μαλακ. ἡμιολ. η Θ΄)
χρωματικαὶ καὶ δύο διάτονοι, ὅσαι περ αἱ τῶν τετραχόρδων διαιρέσεις, παρυπάται δὲ δύο ἐλάττους, τῇ γὰρ ἡμιονιααίᾳ χρώμεθα πρός τε τὰς διατόνους καὶ πρὸς τὴν τοῦ τονιαίου χρώματος διαίρε σιω· τεττάρων δʼ οὐσῶν παρυπατῶν ἡ μὲν ἐναρμόνιος ἴδα ἐστὶ τῆς ρμονίας, αἱ δὲ τρεῖς κοιναὶ τοῦ τε διατόνου καὶ τοῦ χρώματος. Γῶν δʼ ἐν τῷ τετραχόρδῳ διαστημάτων τὸ μὲν ὑπάτης καὶ παρυπάτης τῷ παρυπάτης καὶ λιχανοῦ ἢ ἴσον μελῳδεῖται ἢ ἔλαττον, μεῖζον δʼ οὐδέποτε. ὅτι μὲν οὖν ἴσον φανερὸν ἐκ τῆς ἐναρμονίνου διαιέσεως καὶ τῶν χρωματικῶν, ὅτι δʼ ἔλαττον ἐκ μὲν τῶν διωατόνων φανερόν, ἐκ δὲ τῶν χραωματικῶν οὕτως ἂν τις κατανοήσειεν, εἰ παρυπάτην μὲν λάβοι τὴν τοῦ μαλακοῦ [*](2 αὐτῆς Marquard : αὐτῆς codd. 8 διαίρεσις διατόνου H 9 οὖν om. R 10 ante ἡμιτονιον 5 fere litt. eras. (vid. χρῶμα fuisse) M ἐστι om. R 12 καὶ in marg. Mc: om. rell. 13 τονιαῖον ex ἡμιτονιωαἴaaων Ma τονιαῖόν post ἑκάτερον ponit H 14 ἕξ . . . τέτταρες in marg. Mb: om. R 15 ὅσαι ex ὅσα Ma 16 παρυπάται δὲ τέτταρες seclusit Marquard παρυπάτης B : παρυπα (τʼ suprascr.) S δύεν M : δυοῖν V S 19 ἰδία H : ὄιος rell. 21 τῷ παρυπάτης om. R 23 φανερὸν . . > . διαιόνων restituit Westphal)
Μετὰ δὲ ταῦτα δεικτέον περὶ τοῦ ἑξῆς ὑποτυπώσαντες πρῶτον αὐτὸν τὸν || τρόπον καθʼ ὃν ἀξιωτέον τὸ ἑξῆς ἀφορίζειν.
Ἁπλῶς μὲν οὖν εἰπεῖν κατὰ τὴν τοῦ μέλους φύσιν ζητητέον τὸ ἑξῆς καὶ οὐχ ὡς οἱ εἰς τὴν καταπύκνω|σιν βλέποντες εἰώθασιν ἀποδιδόναι τὸ συνεχές. ἐκεῖνοι μὲν γὰρ ὀλιγωρεῖν φαίνονται τῆς τοῦ μέλους ἀγωγῆς· φανερὸν δʼ ἐκ τοῦ πλήθους τῶν ἑξῆς τιθεμένων διέσεων, οὐ γὰρ δᾶ τοσούτων δυωηθείη τις ἄν μέχρι γὰρ τριῶν ῇ φωνὴ δύναται συνείρειν· ὥστʼ εἶναι φανερὸν ὅτι τὸ ἑξῆς οὔτʼ ἐν τοῖς ἐλαχίστοις οὔτʼ ἐν τοῖς ἀνίσοις οὔτʼ ἐν τοῖς ἴσοις ἀεὶ ξητητέον δωαστήμασιν, ἀλλʼ ἀκόλου| θητέον τῇ φύσει. Τὸν [*](1 τοῦ restituit Mαrquard a ἐμμελες] ἐκμελεῖς H ἐκμελὲς] ἐκμελεῖς B: ἐμμελὲς (κ supra prius μ scr.) H 4 ἡμιολίου ἡμιολίου M sed post ἡμι una litt. eras., λι in ras. in qua τονιαί fuisse vid. Mc: ἡμντνίοω V S B H 5 ἢ . . . χρώματος om. H δὲ add. Me Vb 7 τῷ λιχανοῦ restituit Meibom 8 ελώδεῖται post ἀμφοτέρως ponit H 10 τις addidi 11 βαρυτέρων τινὶ] βαρυτόνων παρυπάτη δὲ τῶν βαρωτόνων τινὶ B : βαρυτέρων in marg. B 12 χρήσπται ex χρήσεται Ma 14 ἀφορίζεσθαι H 16 καὶ οὐχ ὡς οἱ εἰς τὸ in ras. Mb 17 διδόναι R 19 οὐ . . . s seclusi ut gglossema : οὐ γὰρ supra lin. add. Mb 20 ἂs om. codd. praeter R τριῶν] τνῶν B 21 συνερεισ ex συωήρειν Ma (?) αὔτʼ ἐν ex οὔτε Mb 22 τοῖς restituit Marquard 23 ἀκλσωβέον H)
Ἐχόμενον δʼ ἂν εἴη τὸ ἀφορίσαι τὸ πρῶτον καὶ ἀναγκαιότατον
τῶν συντεινόν || των πρὸς τὰς ἐμμελεῖς συνθέσεις τῶν διαστημάτων. Ἐν παντὶ δὲ γένει ἀπὸ παντὸς φθόγγου διὰ τῶν ἑξῆς τὸ μέλος ἀγόμενον καὶ ἐπὶ τὸ βαρὺ καὶ ἐπὶ τὸ |ὀξὺ ἢ τὸν τέταρτον τῶν ἑξῆς διὰ τεσσάρων ἢ τὸν πέμπτον διὰ πέντε σύμφωνον λαμβανέτω, ᾧ δʼ ἂν μηδέτερα τούτων συμβαίνῃ, ἐκμελὴς ἔστω οὕτος πρὸς ἅπαντας οἷς συμβέβηκεν ἀσυμφώνῳ εἶναι κατὰ τοὺς εἰρημένους ἀριθμούς. Οὐ δεῖ δʼ ἀγνοεῖν, ὅτι οὐκ ἔστιν αὔταρκες τὸ εἰρημένον πρὸς τὸ ἐμμελῶς συγκεῖσθαι τὰ συστήματα ἐκ τῶν διαστηάτων· οὐδὲν γὰρ κωλύει συμφω| νούντων τῶν φθόγγων κατὰ τοὺς ερημένους ἀριθμοὺς ἐκμελῶς τὰ συστήματα συνεστάναι, [*](3 τῷ add. Mb: om. R φανερὸν] ανερον S 5 τέμνωμεν H 6 ὃν] 5 S 8 πυθανὸν H τοῦ restituit Marquard προειρημένου ἀριθμοῦ Marquard : προειρημένοι (προειρη in ras. Mb) ἀριθμοί M V S B : (οἴ) γε εἰρημένοι ἀριθμοί R 10 τοιούτων restituit Marquard 11 ἡ νήτη Westphal : ἦν τε H : ἦν rell. 12 καὶ add. Marquard ἡ παρανήτη H (coni. Marquard) : τῇ παρανήτῃ rell. οτούτοιs συνεχεῖς R : ἡ τούτοις συνεχής rell. 16 τῶν] τὸν H 17 τὸν . . . τὸν] τὸ . . . τὸ H τῶν Marquard : τῷ codd. 18 σύμφονον S λαμβανέτω conieci; λαμβάνεται codd. μηδέτερον Meibom συμβαίνει H 19 ἐκμελὴς (ἐκ in ras.) Mb: ἐμμελὴς in marg. B οὕτως H ος H: ἐν οἷς rell. 20 ἂσυμφώνοις H δεῖ H : om. rell. 22 συγκεῖσθαι] κινεῖσθαι R 23 κωλύοι S συμφώνων ὄντων H 24 ἐκμελῶς(ἐκ in ras.) Mb: ἐμμελῶς R συνεστάναι H: συνιστάναι rell.)