Περὶ μονήρους λέξεως

Aelius Herodianus

Aelius Herodianus, Περὶ μονήρους λέξεως, Grammatici Graeci 3.2, Lentz, Teubner, 1868

Κριτήϲ. οὐδὲν εἰϲ τηϲ λῆγον διϲύλλαβον ἀρϲενικὸν ὀξύνεϲθαι θέλει, ἀλλὰ μόνον τὸ κριτήϲ. τὸ γὰρ λῃϲτήϲ ἀπὸ τοῦ ληϊϲτήϲ τριϲυλλάβου ἐϲτί· διὸ ἔχει προϲκείμενον τὸ ι. τὸ δὲ ψαλτήϲ Ἀττικόν ἐϲτιν ὀξυνόμενον, ὡϲ ἱϲτορεῖ Ἀπολλόδωροϲ.

Κρείϲϲων. τὰ εἰϲ ϲϲω λήγοντα ϲυγκριτικὰ οὐδέποτε πρὸ τέλουϲ ἔχει τὴν ει δίφθογγον, ἀλλὰ μόνον τὸ κρείϲϲων. λέγεται δὲ καὶ κρέϲϲων μὴ πλεονάζοντοϲ τοῦ ι,

  • κρέϲϲων γὰρ οἰκτιρμοῦ φθόνοϲ (Pind. Pyth. I 85),
    • καὶ
  • ἤν θεὸϲ ἢ κρέϲϲον τί ὀνηϲόμεθα
    • ὁ κανών· οὐδέποτε δὲ πρὸ τῶν δύο ϲϲ εὑρίϲκεται δίφθογγοϲ, πλὴν τοῦ κρείϲϲων, καὶ λεύϲϲω, καὶ γλαύϲϲω τὸ φωτίζω.

    Ἥϲϲων. τὰ εἰϲ ων λήγοντα ϲυγκριτικὰ οὐδέποτε πρὸ τέλουϲ τὸ η, ἀλλὰ μόνον τὸ ἥϲϲων.

    Ἀμείνων. οὐδὲν εἰϲ ων λῆγον ϲυγκριτικὸν πρὸ τοῦ ω τὸ ν ἔχει, ἀλλὰ μόνον τὸ ἀμείνων.

    Χείρων. οὐδὲν εἰϲ ων λῆγον ϲυγκριτικὸν πρὸ τοῦ ω τὸ ρ ἔχει, ἀλλὰ μόνον τὸ χείρων. αἴτιον δὲ τὸ πάθοϲ καὶ ἐπὶ τοῦ προκειμένου.

    Γλύϲϲων. οὐδὲν τῶν εἰϲ ων ληγόντων ϲυγκριτικῶν ἔχει πρὸ τέλουϲ τὸ υ. ϲημειῶδεϲ ἄρα τὸ παρὰ Ξενοφάνει γλύϲϲων·

  • εἰ μὴ χλωρὸν ἔφυϲε θεὸϲ μέλι, πολλὸν ἔφαϲκον
  • γλύϲϲονα ϲῦκα πέλεϲθαι.

    • Μείζων. οὐδὲν εἰϲ ζων λῆγον διϲύλλαβον ϲυγκριτικόν, ἀλλὰ τὸ μείζων. διϲύλλαβον δὲ προϲέθηκα διὰ τὸ ὀλίζων.

    Ϲτρυφνόϲ. τὰ εἰϲ νοϲ λήγοντα διϲύλλαβα ὀξύτονα, ἔχοντα πρὸ τοῦ ν ἐπιπλοκῇ ϲύμφωνον, εἰ ἔχει πρὸ τέλουϲ τὸ υ, ϲυνεϲταλμένον αὐτὸ ἔχει, γυμνόϲ, πρυμνόϲ, ϲυχνόϲ, πυκνόϲ, ϲτυγνόϲ· ϲημειῶδεϲ οὖν [*](vocem a δάν adverbio derivasse explicantes χρονιότητα eperpetuitatis molestiam», alios a nomine δανόϲ intellectu aestus vel sitis. Atque haec Herodiani senten tia fuisse potest, ut diceret δανότηϲ recte habere, si a nomine, non item , si ab adverbio propagaretur, licet adverbii mentio diserta non fat. Lobeckius’ adi Βuttm. p. 419 putavit hic necessario vocabulum intellegendum esse, quod et a nomine et a verbo derivari possit et scribendum proposuit παύϲεϲθ’ ἀργαλέων μόχθων τότε καὶ πὰνότητοϲ, quod non necessarium. l. 1 cod. Κρατία, corr. Ls. l. 2 cod. περάϲιμον, corr. Bl. l. 4 ληιϲτὴϲ τριϲύλλαβόν ἐϲτι cod., Ls. λῃϲτήϲ ἀπὸ τοῦ ληιϲτήϲ τριϲυλλάβου emendavit, etiam λῃϲτήϲ φύϲει τριϲύλλαβόν ἐϲτι scribi posse adnotans. l. 5 cod. προκείμενον, em. Bl. l, 7 cod. εἰϲ ων, εἰϲ ϲϲων scripsi cum Lsio. l.12 cod. ἦν θεόϲ ἢ κρέϲϲων δέ τι ὀνηϲόμεθα. Bl. κρέϲϲον corr., reliqua emendavit Lehrsius adnotans Herodianum ὀνηϲόμεθα, etiamsi ὀνηϲόμεθ’ signifcet, plene scripsisse. l. 13 ὁ κανών κτλ, Dindorfius, qui verba inde ab ὁ κανών usque ad finem uncinis inclusit, adnotavit haec: «Quae uncinis circumdedimus, in margine scripta sunt, nec videntur ab Herodiano profecta». Lehrsius addit nostro quidem loco haec alienissima videri. Ceterum l. 14 cod. γραύϲα, em. Bl. l. 22 παρὰ Ξενοφῶντι cod., em. Dindorf. ex E. Gud. 301, 15 γλύϲϲων· κέχρηται δὲ Ξενοφάνηϲ τῷ ὀνόματι οἷον γλύϲϲονα ϲῦκα. l. 23 cod. πολλῶν, em. Ls. l. 27 ϲτυφνόϲ cod., em. Ls. l. 28 δὲ ante πρὸ delevit Bl.)

    947
    τὸ ϲτρυφνόϲ ἐκτεῖνον τὸ υ. οὕτω γὰρ ἀνέγνωμεν παρ’ Ἀριϲτοφάνει ἐν Ϲφηξί (877)
  • παῦϲόν τ’ αὐτοῦ τοῦτο τὸ λίαν ϲτρυφνόν.

    • Προίξ. οὐδὲν εἰϲ οιξ λήγει ὄνομα, ἀλλὰ μόνη ἡ προίξ.

    Γλαῦξ. οὐδὲν ὄνομα εἰϲ αυξ λῆγον θηλυκόν, ἀλλὰ μόνον τὸ προϲέθηκα δὲ θηλυκόν, ἵνα μή τιϲ τὸ Ταῦξ ἀντιθῇ. ἱϲτορεῖται γὰρ οὗτοϲ ποταμὸϲ περὶ Ϲικελίαν.

    Ἀϲκόϲ. οὐδένα τῶν εἰϲ κοϲ ληγόντων διϲύλλαβα ὀξύνεϲθαι θέλει, Κέϲκοϲ, Φύϲκοϲ, Ἑκαταῖοϲ «ἐὼν δὲ πρεϲβύτεροϲ Λοκρὸϲ ἦν Φύϲκου παῖϲ». Ζύϲκοϲ ποταμὸϲ Μακεδονίαϲ, ὡϲ Ἀντιγένηϲ φηϲί. δίϲκοϲ. ἀλλὰ μόνον τὸ ἀϲκόϲ διϲύλλαβον ὑπάρχον.

    Θοόϲ. τὰ εἰϲ οϲ καθαρὰ διϲύλλαβα τῷ ο παραληγόμενα φιλεῖ βαρύνεϲθαι, κόοϲ, ϲόοϲ, νόοϲ, χνόοϲ, γόοϲ, πλόοϲ, ῥόοϲ, θρόοϲ. διὸ καὶ τὸ ζόοϲ παρ’ Ἐπιχάρμῳ οἱ πλείουϲ ἐβάρυναν

  • τρὶϲ ἀπεδόθη ζόοϲ
    • ὁμοίωϲ καὶ τὸ ϲόοϲ. τὸ μέντοι θοόϲ ἄντικρυϲ ὀξυνόμενον μονῆρεϲ. τὰ δὲ αἴτια τούτων ἐν ἑτέροιϲ δηλοῦμεν.

    Βαϲιλεύτεροϲ. οὐδὲν εἰϲ τεροϲ λῆγον ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ τῇ ευ διφθόγγῳ παραλήγεται, ἀλλὰ μόνον τὸ «βαϲιλεύτερόϲ εἰαι» (I 160).

    Ϲτρουθόϲ. τὰ εἰϲ θοϲ λήγοντα καθαρὰ μονογενῆ διϲύλλαβα παραληγόμενα φύϲει μακρᾷ βαρύνεϲθαι θέλει, κῶθοϲ, οὕτωϲ ὁ κωβίοϲ κωμικόϲ, μῦθοϲ, Zῆθοϲ, Ϲῆθοϲ ποταμὸϲ Ϲκυθίαϲ ὡϲ Φιλοϲτέφανοϲ, Ξοῦθοϲ τὸ κύριον,

  • Δῶρόϲ τε Ξοῦθόϲ τε,
    • Βοῦθοϲ Πόθια νικήϲαϲ· παροιμία « Βοῦθοϲ περιφοιτᾷ», Κρατῖνοϲ Χείρωϲι· τάττεται δὲ ἐπὶ τῶν εὐηθῶν καὶ παχυρίνων Νοῦθοϲ κύριον, καὶ ψόφοϲ, ἣν οἶδεν Ἡϲίοδοϲ ἐν τρίτῳ
  • νοῦθοϲ δὲ ποδῶν ὑπόδουποϲ ὀρώρει.
    • ϲημειῶδεϲ ἄρα τὸ ϲτρουθόϲ ὀξυνόμενον. Χαῖριϲ δέ φηϲιν Ἀττικοὺϲ βαρύνειν [*](l. 3 cod. παύϲοντα τούτου τὸ, corr. Dind. l. 4 προῖξ bis cod. cum circumflexo, equidem acutum scripsi coll. Arcadio 125, 6. l. 6 cod. τιθῇ, ἀντιθῇ Lob. Parall. p. 106. l. 9 ἴων cod., ἐὼν Lb. l. 10 Ἀντιγένηϲ cod , Ls. nescio an typothetae errore Ἀντιγενίδηϲ. cf. Carol. Mueller scriptores de rebus Alexandri Magni p. 157. l. 13 cod. τόοϲ νόοϲ, Ls. νόοϲ χνόοϲ, adnotans Τόου πόλιν occurrere in Prolem. Geogr. IV 5 p. 289 Wilb. (§ 73 p. 264 Nobbe). l. 16 eod. τὸ ζῳόϲ, Ls. ϲόοϲ. l. 21 cod. θῶκοϲ· οὕτωϲ ὁ κήβιοϲ κωμικόϲ· μῦθοϲ· γῆθοϲ, emendavit Mein. hist. com. p. 530 collatis Athen. 309, c et Arcad. 49, 1, in κωμικόϲ dittographiam agnoscens. l. 23 et 24 cod. ζοῦθοϲ, corr. Dind. verba Δῶρόϲ τε Ξοῦθόϲ τε Hesiodi (fragm. XXXII Goettl.) esse indicavit Dind.) [*](l. 25 ἐνίκηϲα cod , em. Mein. Com. fr. I p. 158 (ed. m. p. 52). περιφοίτα cod., em. Mein. l.26 τάττεται δὲ καὶ ἐπί cod, καὶ delevi Mein. l. 26 cod. νοῦθοϲ κύριον· ψόψοϲ ἐνοὕδει Ἡϲίοδοϲ. Lobeckio in Proll 107 collato Hesychio νωθήϲ νωθρόϲ — νωφαιόϲ ἀφανήϲ— νυθόϲ ἄφωνοϲ ϲκοτεινόϲ pro νυθόϲ Herodianas hic νουθόϲ afferre visus est et tale quid excidisse putabat καὶ ψόφοϲ νουθὸϲ εἴρηται; sententiam Lobeckius indagavit, Lehrsius verba egregie restituit. l. 28 cod. ὕπο δοῦποϲ, Ls. ὑπόδουποϲ. l. 29 cod. ἰϲίχαριϲ, Lehrsius ex Schol. ad Il. B 311 loco nostro simillimo substituit Χαῖριϲ, Ϲramerus ex Schol. ad Aristoph. Av. 876 Χάρηϲ.)
    948
    τὸ ὄνομα, ὡϲ καὶ Τρύφων μέμνηται ἐν δευτέρῳ περὶ Ἀττικῆϲ προϲῳδίαϲ. ἴϲωϲ μέντοι παρήλλαξε τῶν προκειμένων ἐπεὶ καὶ ἀρϲενικῶϲ λέγεται
  • καὶ θηλυκῶϲ
  • ὦκέεϲ ϲτρουθοί
    • καὶ θηλθυκῶϲ
  • αὐτὰρ ἐπεὶ κατὰ τέκν’ ἔφαγε ϲτρουθοῖο καὶ αὐτήν (Β 326).

    • Ἄτη. τὰ εἰϲ τη λήγοντα διϲύλλαβα μονογενῆ καθαρά, εἰ ἔχοι πρὸ τέλουϲ τὸ α, ϲυνεϲταλμένον αὐτὸ ἔχει, πλάτη, μάτη, ἔνθεν καὶ γενικὴ παρὰ Ϲοφοκλεῖ

  • οὔτι τοι μέτρον μάταϲ,
    • Βατή δῆμοϲ Ἀττικοῖϲ. ἀδιάφορα γὰρ τὰ τοῦ τόνου. ϲημειῶδεϲ ἄρα τὸ ἄτη ἐκτεῖνον τὸ α. λέγεται δὲ καὶ τριϲυλλάβωϲ ἐν ϲυϲτολῇ τοῦ α, ὡϲ παρὰ τῷ Κυρηναίῳ
  • εἴτε μιν Ἀργείων χρὴ καλέειν Ἀάτην.
    • τὸ δὲ σἴτιον τῆϲ ἐκτάϲεωϲ ἐν τῇ διϲυλλάβῳ προφορᾷ ἐν ἑτέροιϲ εῖπομεν.

    Βλαύτη. τὰ εἰϲ τη λήγοντα διϲύλλαβα μονογενῆ, εἰ παραλήγοιτο διφθόγγῳ, πάντωϲ τῇ διὰ τοῦ ι, βαίτη, δαίτη, λοίτη, δροίτη, κοίτη. ϲημειῶδεϲ οὖν τὸ βλαύτη τῇ αυ διφθόγγῳ παραληγόμενον.

    Ἀμῶ. οὐδέποτε τὸ α πρὸ τοῦ μ κατὰ τὴν κοινὴν διάλεκτον ἐκτεταμένον ἐϲτὶν ἐν ~ρχῇ, οἷον ἅμα, ἄμυϲτιϲ, ἀμύϲϲω, ἄμεινον, ἅμιλλα, ἀμίϲ, ἀμύνω, ἄμαθοϲ. τὸ τοίνυν ἀμῶ ῥῆμα ϲημειῶδεϲ,

  • εἰϲ ὥραϲ ἀμῷεν (ι 135),
    • ῷ ἀκόλουθα ῥηματικά,
  • οἱ δ’ ὤϲτ’ ἀμητῆρεϲ (Λ 67)
    • καὶ
  • ὀλίγοϲ δ’ ἀμητὸϲ ἔην.
    • ὅϲα γὰρ εἶχεν οὕτω τὸ α ἐκτεταμένον πρὸ τοῦ μ ἐν ἀρχῇ, ἐκ τροπῆϲ τοῦ η εἰϲ α ἦν, ὡϲ ἔχει τὸ ἁμέρα, ἆμοϲ, ἆμαρ.

    Ἕρρω. οὐδὲν ῥῆμα λῆγον εἰϲ ρ διϲύλλαβον κατὰ τὴν τῶν χρῆϲιν καὶ τῶν πεζῶν ἔχει τὴν πρὸ τέλουϲ ϲυλλαβὴν εἰϲ ρ καταλλήγουϲαν, ἀλλὰ μόνον τὸ ἔρρω,

  • ὅτε τ’ ἤλυθὲν ἐνθάδε ἔρρων,
    • καὶ
  • ἔρρ’ ἐκ νήϲου θᾶϲϲον ἐλέγχιϲτε ζωόντων (κ 72).
    • [*](l. 4 cod. καλοὶ δὲ ἐϲάγον, corroxit Bloch. indicato Sapphonis loeo I 9. l. 12 cod. βάτη, accentum restituit ex Arcad. 113 Ls. l. 15 εἴτε μὶν ἀργείων χρῆ μὲν καλεῖν ἀάτην cod., em. Ls. l. 16 εἴπωμεν cod., em. Ls. l. 18 pro λοίτη Blochius voluit χαίτη, sed tuetur Dind. thes. ex Hesych. λοιτεύειν θάπτειν et λοιτή (?) τάφοϲ et Theogn. 117, 27. l. 21 ἐϲτὶ cod., Ls. ἐϲτὶν. eod. ἄμωδιϲ,` Ls. ἄμυϲτιϲ. l. 25 ἀμητέρεϲ cod., corr. Dind. l. 27 cum verbis ὀλίγοϲ δ’ ἀμητὸϲ ἦεν comparavit Dind Hon.Τ 223 ἄμητοϲ δ’ ὀλίγιϲτοϲ, Ls. pro ἦεν scripsi ἔην. l. 28 cod. ἐκ τροπῇ, em. Bl. l. 29 ἅμερα cod., corr. Bl. l. 35 ἔρρε νήϲου cod., corr. Dind.)
    949
    τὰ δὲ τοιαῦτα Αἰολικὰ ἦν ἔχοντα κοινά, ἱρέρρω, ἀγέρρω, οἰκτίρω, ὀλοφύρω. εἴπερ οὖν Αἰολικόν, ζητητέον τί αὐτοῦ ἦν κοινόν. οὐ γὰρ αὐτὸ τὸ φθείρω, ὡϲ οἴονταί τινεϲ.

    Δ ἠῶ. οὐδὲν εἰϲ ω λῆγον ῥῆμα βαρύτονον καθαρὸν διϲύλλαβον τῷ η παραλήγει, ἀλλὰ μόνον τὸ δήω, δήειϲ

  • δήειϲ τόν γε ϲύεϲϲι παρήμενον (ν 407).
    • τὸ γὰρ ἔκηα οὐ πάντωϲ ἐνεϲτῶτα τὸν κήω αἰτήϲει, ὡϲ ἀπαιτεῖ Φιλόξενοϲ. ἡ δὲ τοιαύτη παράληξιϲ ἢ περιϲπωμένη ἐϲτίν, ὥϲπερ τὸ θηῶ, νηῶ, ἢ εἴπερ βαρυνόμενα εἴη, πάντωϲ κατὰ διάλεκτον, ὡϲ τὸ παίω πηῷ λεγόμενον παρὰ Βοιωτοῖϲ, τὸ παλαίω παλήω, καὶ παρ’ Αἰολεῦϲιν ἐπὶ τῶν ὑπὲρ δύο ϲυλλαβὰϲ ἀδικήω, ποθήω, τό τε κλῄω ἐκ τοῦ κλείω γενόμενον.

    Ἐϲθίω. τὰ εἰϲ ω λήγοντα ῥήματα ὁριϲτικὰ ἐνεϲτῶτοϲ χρόνου, εἰ λάβοι ἐπέκταϲιν τοῦ ι, περιϲπᾶϲθαι θέλει, χαίρω χαιριῶ, ἐρεύθω ἐρευθιῶ, φλέγω φλεγιῶ, κνήθω κνηθιῶ, κνίφω κνιφιῶ· ἀλλὰ μόνον τὸ ἐϲθίω βαρύνεται, τὸ γὰρ δείδιε οὐχ’ ὥϲ τινεϲ οἴονται, ἀπαιτεῖ θέμα τὸ δειδίω· εἰ δὲ καὶ ἀπαιτήϲῃ, ἐκ παρακειμένου ἂν εἴη γενόμενον.