De Virtutibus

τὸ γὰρ ἐπιεικὲς καὶ ἥμερον οὐκ ἐν ταῖς πρὸς ἀνθρώπους αὐτὸ μόνον ἱδρύεται κοινωνίαις, ἀλλ’ [*](1 μετάστασιν HP (v) εἶτ’ SH (v) τὰ om. Α 2 τὴν] τά πρὸς S κατοικίαν H ἀριθμῶ̣] τόν ἀριθμδν S 2. 3 ἀριθμῷ δώδεκα seclusi 3 τῶν om. F φυλάρχων AH1P κατακλίσεως CG2 ἅς] αἰ A 4 πιστεύω Α ὅτε θεὸς SCG2G1; ὅ δὲ θεὸς AFHP (v) 5 ὑπέρ ὧν τε S: υιπἑρ ὧν CH’1, ὑπὲρ δὲ ὧν G^H^ (v), καὶ ὑπὲρ (ov AG^, οὗπερ (sic) F 6 verba αὶτήσεις-ἡ ψυχή (9) om. S nec Philonea esse existimo 7 ὅπως] ὅταν Α 8 ὐπαρχθῶσιν (sic) CG1 αὐτοῖς FG1H2: αὐτῶ CG1HΡ, τῷ Λ 9 μώσης γὰρ μόνος transp. F Μωυσῆμθεῖα om. S 10 ἔχειν S: ἕξειν ceteri (v) 11 τῆς] τῶν F δὴ S: ἡ ceteri (v) 12 ἀπέφαινεν S, ἀπέφανεν AH១P εἶχεν S: ἔσχεν ceteri (v) 13 κέκτητο S: ἐκέκτητο ceteri (v) 14 πηγὰς ἀεννάους S: ἀεννάους (ἀενάους C) πηγὰς ceteri (v) μέν οὔσας S: μενούσας ceteri 15 οἰκέταις· οἰκέται Α ἀρύτεσθαι G’, ἀρὐττεσθαι CAH1P: ἀρύεσθαι SFG2H2 (v) 17 τμ̀φύσεως (18) om. F φιλανθρωπίας] σοφίας Α 17.18 καὶ κοινωνίας S: 8 om. ceteri (v) 18 f; Α: οἷς ceteri (v) καὶ δι’ S: καὶ AG-^HP, κατ’ G1, πρὸς C (v) εὐμοιρίας AH1P 19 λογίων S: βιβλίων, βίβλων ceteri (v) δ’ F 20 εἰ καὶ CAG2: καὶ εἰ ceteri (v) 21 γὰρ] γοῦν CAG2 22 αὐτό CG2: αὐτῶ ceteri (Turn.) ἱδρύεται S: Τδρυται ceteri (Turn.)) [*](2 sq. Deut. cap. 33.)

Ἀπαγορεύει τοίνυν ἀδελφῷ δανείζειν, ἀδελφὸν ὀνομάζων οὐ μόνον τὸν ἐκ τῶν αὐτῶν φύντα γονέων, ἀλλὰ καὶ ὃς ἂν ἀστὸς καὶ ὁμόφυλος ᾖ, τόκους ἐπὶ χρήμασιν οὐ δικαιῶν ἐκλέγειν ὡς ἀπὸ θρεμμάτων ἔγγονα.

καὶ προτρέπει μὴ διὰ τοῦτ’ ἀναδύεσθαι καὶ συμβάλλειν ὀκνηρότερον, ἀλλ’ ἀνειμέναις χερσὶ καὶ γνώμαις μάλιστα μὲν χαρίζεσθαι τοῖς δεομένοις, λογιζομένους ὅτι καὶ ἡ χάρις τρόπον τινὰ δάνειόν ἐστιν, ἀποδοθησόμενον ἐν καιρῷ βελτίονι ἄνευ ἀνάγκης ἑκουσίῳ διαθέσει τοῦ λαβόντος, εἰ δὲ μὴ βούλοιντο δωρεῖσθαι, κιχράναι γοῦν ἑτοιμότατα καὶ προθυμότατα, μηδὲν ἔξω τῶν ἀρχαίων ἀποληψομένους.

οὕτως γὰρ οὔθ’ οἱ πένητες ἔμελλον ἀπορώτεροι γίνεσθαι, πλείονα ὧν ἔλαβον εἰσφέρειν ἀναγκαζόμενοι, οὔθ’ οἱ συμβάλλοντες ἀδικεῖσθαι, ἃ προήκαντο μόνα κομιζόμενοι· καίτοι γε οὐ μόνα· σὺν γὰρ τοῖς ἀρχαίοις ἀντὶ τόκων οὓς [*](1 ἀναχεῖ Mang. : ἀνάχει S, ἀνέχει ceteri αὐτδν G2H1, αὑτὸν G1P, ἑαυτὸν A τε] γε AG1HP (Turn.) τῶν om. S 2 δένδρων ἰδέας SA (εἰὸἐας S): ἰδέας δένδρων ceteri (v) a δὲ — ἀνθρώπων (4) om. F 3 ποιησάμενον CG2: ποιησάμενος AG1H1P, ποιησαμένοις SH2; ποιησαμένους v ἀπὸ S 5 tit. περὶ τοῦ μὴ δεῖν τόκον ἀπαιτεῖν ἀδελφόν add. S mg G2 6 τὸν] τὴν Richt. Tauchn. γονέων om. S ὃς] ὡς G2, οἷος Α ἀστὸς] αὐτὸς F 6. 7 καὶ ὁμόφυλος S: ἢ ὁμόφυλος ceteri (v) 7 ᾖ] ἡ F post τόκους add. γὰρ G’ δικαιῶν Mang. (Clem. Α1.): δικαίων G-’, δίκαιον ceteri ἐκλέγειν] ἀμέλγειν mg Η 8 τοῦτ’ S: τοῦτο ceteri 10 δάνειον] δαιμόνιον S ἐστιν S: om. ceteri (v) 11 ἄνευ add. Mang. 12 δέ om. F μὴ S: καὶ μὴ ceteri (sic Turn. Mang., μὴ om. Richt. Tauchn.) βούλοιντο G’ : βούλωνται S, βοὐλητο G1, βούλοιτο ceteri 13 ἀπͅοληΦ̣όμενο,́ Α οὕτως SClΗ2-’: οὕτω ceteri 14 ἀπορώτεροι S: ἀπορώτατοι ceteri (v) γίνεσθαι FG1P 15 συμβάλλοντες SCG1: συμβαλόντες ceteri (v) προήκαντο S: προσῆκε ceteri (Turn.) μὁνμκοινωνίν (289,2) S: om. ceteri (Turn.)) [*](5 Exod. 22,25. Lev. 25,36. 37. Deut. 23,19. d. loseph. Ant. lud. IV § 266.. 5 sqq. Clem. Ale.v. Strom. II 18 p.473 P. περί τε τῆς μεταδόσεως καὶ κοινωνίας πολλῶν ὄντων ἀπόχρη μόνον τοῦτο ἕπειν, ὅτι ὁ νόμος ἀπαγορεύει ἀδελφῷ δανείζεινι ἀδελφὸν ὀνομάζων οὐ μόνον τὸν ἐκ τῶν αὐτῶν φύντα γονέων, ἀλλὰ καὶ ὃς ἄν ὁμόφυλος ῇ, ὁμογνώμων ἁ καὶ τ(υ αὐτοῦ λόγου κεκοινωνηκώς, οὐ δικαιῶν ἐκλέγειν τόκους ἐπὶ χρήμασιν, ἀλλὰ ἀνειἀνειμέναις χερσὶ καὶ γνώμαις χαρίζεσθαι τοῖς δεομένοις· θεὸς γὰρ ὁ κτίστης τοιᾶσδε χάριτος· ἤδη δὲ ὁ μεταδοτικὸς καὶ τόκους ἀξιολόγους λαμβάνει τἄ τιμιώτατα τῶν ἐν ἀνθρώποις, ὁμερότητα, χρηστότητα, μεγαλόνοιαν, εὐφημίαν, εὔκλειαν.)

ἀπορώτατος μὲν οὖν καὶ ὁ μέγας βασιλεὺς ἀναφανεῖται κατὰ σύγκρισιν μιᾶς ἀρετῆς· τοῦ μὲν γὰρ ὁ πλοῦτος ἄψυχος ἐν ταμείοις καὶ μυχοῖς γῆς κατορωρυγμένος, ἀρετῆς δ’ ἐν ψυχῆς τῷ ἡγεμονικῷ· μεταποιεῖται δὲ αὐτοῦ καὶ τὸ καθαρώτατον τῆς οὐσίας, οὐρανός, καὶ ὁ γεννητὴς τῶν συμπάντων θεός. ἔτι τοίνυν τὴν ὀβολοστατῶν καὶ τοκογλύφων εὔπορον ἀπορίαν ἐν λόγῳ θετέον τῶν πολυχρύσων δοκούντων εἶναι βασιλέων οὐδ’ ὄναρ ἑωρακότων τὸν βλέποντα πλοῦτον;

εἰσὶ δ’ οἳ τοσαύτῃ κέχρηνται μοχθηρίας ὑπερβολῇ, ὥστε οὐκ ἔχοντες ἀργύριον τροφὰς δανείζουσιν ὡς πλείους ὧν ἔδοσαν αὖθις κομιζόμενοι. ταχύ γ’ ἂν οὗτοι μεταιτοῦσιν ἔρανον παράσχοιεν λιμὸν ἐν εὐθηνίᾳ καὶ εὐετηρίᾳ κατασκευάζοντες καὶ τὴν ἀθλίων ἀνθρώπων γαστρὸς ἔνδειαν προσοδευόμενοι καὶ μόνον οὐκ ἐπὶ τρυτάνης ἱστάντες σιτία καὶ ποτά, μὴ καθέλκῃ ῥοπή.

τοῖς οὖν μεθέξουσι τῆς καθ’ αὑτὸν ἱερᾶς πολιτείας ἀναγκαίως παραγγέλλει τὰς ἰδέας τῶν τοιούτων πόρων ἐκτρέπεσθαι· δουλοπρεποῦς γὰρ καὶ σφόδρα ἀνελευθέρου ψυχῆς τὰ ἐπιτηδεύματα μεταβεβληκυίας εἰς ἀγριότητα καὶ θηρίων φύσιν.

Ἕν τι τῶν εἰς φιλανθρωπίαν τεινόντων παράγγελμα κἀκεῖνο διατάττεται, μισθὸν πένητος αὐθημερὸν ἀποδιδόναι, οὐ μόνον ὅτι τὴν χρείαν ἐφ’ ἣν παρελήφθη παρασχόντα δίκαιον ἦν τὸν ἐπὶ τῇ ὑπηρεσίᾳ μισθὸν ἀνυπερθέτως ἀπολαβεῖν, ἀλλ’ ὅτι καί, ὡς εἶπόν τινες, ἐφημερόβιος ὢν ὁ χειροτέχνης ἢ ἀχθοφόρος, ὅλῳ τῷ σώματι κακοπαθῶν ὑποζυγίου τρόπον, ἐπὶ τῷ μισθῷ τέθειται τὴν ἐλπίδα· ὃν εἰ μὲν εὐθὺς κομίσαιτο, γήθει καὶ ῥώννυται πρὸς τὴν ἐπιοῦσαν προθυμίᾳ διπλασίονι ἐργασόμενος, εἰ δὲ μὴ κομίσαιτο, πρὸς τῷ σφόδρα ἄχθεσθαι καὶ τοὺς τόνους ὑπὸ λύπης ἐκλυθεὶς ἀναπέπτωκεν, ὡς ἀδυνατεῖν πρὸς τὰ ἐν ἔθει τῶν ἔργων ἀπαντᾶν.

Ἔτι φησί· δανειστὴς μὴ ἐπεισίτω χρεωστῶν οἰκίαις ἐνέχυρόν τι καὶ ῥύσιον ἐπὶ τῷ δανείῳ μετὰ βίας ληψόμενος, ἀλλ’ ἐν προθύροις ἔξω παρεστὼς ἀναμενέτω κελεύων ἡσυχῇ προφέρειν. οἱ δέ, ἂν ἔχωσι, μὴ ἀναδυέσθωσαν, εἴ γε ἁρμόττει τὸν μὲν μὴ τῷ δύνασθαι καταχρῆσθαι πρὸς τὸ αὐθαδέστερον ἐφ’ ὕβρει τῶν δανεισαμένων, τοὺς δὲ πρὸς ὑπόμνησιν τῆς τῶν ἀλλοτρίων ἀποδόσεως ἄξια παρέχειν ἐνέχυρα.

Τίς γε μὴν οὐκ ἂν ἀγάσαιτο τοῦ περὶ τοὺς θεριστὰς ἢ τρυγητὰς διατάγματος; κελεύει γὰρ ἐν μὲν τῷ ἀμήτῳ μήτε τὰ ἀποπίπτοντα τῶν δραγμάτων ἀναιρεῖσθαι μήτε πάντα τὸν σπόρον κείρειν, ἀλλ’ ὑπολείπεσθαί τι τοῦ κλήρου μέρος ἄτμητον, ἅμα μὲν τοὺς εὐπόρους μεγαλόφρονας καὶ κοινωνικοὺς κατασκευάζων ἐκ τοῦ τι προϊέναι τῶν ἰδίων καὶ μὴ πᾶσι προσκεχηνέναι καὶ πάντα συμφορεῖν καὶ συγκομίζειν οἴκαδε θησαυροφυλακήσοντας, ἅμα δὲ τοὺς πένητας εὐθυμοτέρους ἀπεργαζόμενος· ἐπειδὴ γὰρ κτημάτων ἰδίων ἀποροῦσιν, ἐφίησιν αὐτοῖς εἰς τὰ τῶν ὁμοφύλων εἰσιέναι κἀκ τῶν ὑπολειφθέντων ὡς οἰκείων ἀμᾶν.

ἐν δὲ καιρῷ τῆς ὀπώρας πάλιν δρεπομένοις κληρούχοις προστάττει μήτε ῥῶγας ἀποπιπτούσας συλλέγειν μήτε ἐπανατρυγᾶν ἀμπελῶνας. τὰ δ’ αὐτὰ καὶ τοῖς ἐλαιαλογοῦσι διατάττεται, καθάπερ φιλοστοργότατος καὶ δικαιότατος πατὴρ οὐχὶ ταῖς αὐταῖς εὐπραγίαις κεχρημένων παίδων, ἀλλὰ τῶν μὲν ἐν [*](1 tit. περὶ ἀμητοῦ καὶ τρυγητοῦ add. S mg G2 τίς γε μὴν] τί δὲ μὴν F, πῶς δὲ G1, τὴν δὲ μνήμην πῶς Α ἀγάσαιτο SCH2: ἀγάσαιτό τις αὐτὸν G1, ἄγοιτό τις AFH1 ἢ τρυγητὰς S (καὶ τρ. Mang.): om. ceteri (Turn.) 2 διατάγματος S: κηρύγματος ἢ (καὶ G2) διατάγματος ceteri (v) ἐν μέν τῷ ἀμήτῳ scripsi: ἐν τῶ ἀμήτῳ S, ἐν μὲv ἀμήτῳ ceteri (v) μήτε post γὰρ transp. S μήτε SH2: μηδὲ ceteri 3 πάντα- ἄτμητον (4) om. in lac. G1 κείρειν S: κεῖραι CG2F2 (v), σπκεῖραι A, σπεῖραι F1HP 3.4 ὑπολιπέσθαι (sic) S1, ὑπολιπέσθαι C (v) 4 τι τοῦ SCG2 (Clem. Α1.): τὸ τοῦ FHP (v), τοῦτο Α ἄτμητον CG2 (Clem. Α1.): ἄμητον S, ἄτΑΒΒREVμητον ἦτον F, ἀτίμητον AHP b ἐκ τοῦ τι] ἐκτοστὶ (sic) Α προιέναι Clem. Al.: παριέναι codd. (v) 5. 6 πᾶσι προσκεχηνέναι καὶ om. (G2 6 καὶ πάντα S: πᾶν G2 καὶ μὴ πᾶν C, μηδέ πὰν ceteri (v) συμφορεῖν S: συμφύρειν A, συμφέρειν ceteri (Turn.) 6. 7 θησαυροφυλακήσαντας AH 7 ἅμα δέ SCG2: ἅμα δὲ καὶ ceteri (v) 8 αὐτοὺς AG2 9 εἰσιέναι] ABBREVσιτία (sic) F κἀκ] καὶ S οἰκείων] ἰὸίων A τῶ καιρῶ HP (v) 10 δρεπομένοις] δρεπάνοις C κληρούχοις SCG2: τοῖς κληρούχοις ceteri (v) ῤῶγας SG2 (Clem. Al.): ῤάγας CA, ῤάγας ceteri (v) 1 1 μήτ’ Α ἐπανατρυγᾶν S : ἀνατρυγᾶν ceteri (v) 12 ἐλαιαλογοῦσι SAG1HP: ἐαλογοῦσι F1, ἐλαιολογοῦσι CG2F2 (v) φιλοστοργότατος καὶ δικαιότατος scripsi: δικαιότατος S, φιλοστοργότατος ceteri (v) 13 εὐπραγίαις κεχρημένων SH: κεχρημένων εὐπραγίαις ceteri παίδων CG2: τέκνων S, τῶν παίδων ceteri (v) ἐν om. S) [*](2 Lev. 19,9. 23,22. Deut. 24,19. cf. Ιoseph. Ant. lud. IV §231. 2 sqq. pergit Clem. Alex. l. l. ἔν τε τῷ ἀμήτῳ τὰ ἀποπίπτοντα τῶν δραγμάτων ἀνἁρεῖσθαι κωλύει τοὺς κτήτορας, καθάπερ κἀν τῷ θερισμῷ ὑπολείπεσθαί τι παραινεῖ ἄτμητον, διὰ τούτου εὖ μάλα τοὺς μὲν κτήτορας εἰς κοινωνίαν καὶ μεγαλοφροσύνην συνασκῶν ἐκ τοῦ προϊέναι τι τῶν ἰδίων τοῖς δεομένοις, τοῖς πένησι δέ ἀφορμὴν πορίζων τροφῶν. 10 Lev. 1910. Deut. 24,20. 21. 1Osqq. Clem. Alex. 1. 1. ... ἔν τε αὐτὴ τρυγῇ τό ἐπιέναι πάλιν τὰ κατλλειφθἐντα δρεπομένους καὶ τὸ τὰς ἀποπιπτούσας ῤῶγας συλλέγειν κεκώλυκεν· τὰ δ’ αὐτὰ καὶ τοῖς ἐλάας συλλέγουσι διατάσσεται.)

εἰσὶ δ’ οἳ οὕτως ῥυπῶσι τὰς διανοίας προστετηκότες ἀργυρισμῷ καὶ δυσθανατῶντες περὶ πᾶσαν ἰδέαν κέρδους, τὸ πόθεν ἂν γένοιτο μὴ σκεπτόμενοι, ὥστε ἐπανατρυγῶσι μὲν τοὺς ἀμπελῶνας καὶ ἐλαιῶνας, τὴν δὲ κριθοφόρον καὶ σιτοφόρον γῆν ἀναθερίζουσι, τὴν δουλοπρεπῆ καὶ ἀνελεύθερον μικροψυχίαν αὑτῶν ἐλέγχοντες καὶ ἅμα ἀσεβοῦντες.

ὀλίγα μὲν γὰρ αὐτοὶ τῶν εἰς γεωργίαν παρέσχον, τὰ δὲ πλεῖστα καὶ ἀναγκαιότατα τῶν εἰς καρποφορίαν καὶ εὐγονίαν ἡ φύσις, καιρίους ὑετούς, ἀέρος εὐκρασίας, τὰς τιθηνοὺς τῶν φυομένων συνεχεῖς καὶ μαλακὰς δρόσους, ζωτικωτάτας αὔρας, ὡρῶν τῶν ἐτησίων ἀζημίους γενέσεις, ὡς μήτε θέρος περιφλέγοι μήτε κρυμὸς περιψύχοι μήτ’ ἔαρος καὶ μετοπώρου τροπαὶ βλάπτοιεν τὰ γεννώμενα.

καὶ ταῦτ’ εἰδότες καὶ ὁρῶντες ἀεὶ τὴν φύσιν τελεσιουργοῦσαν καὶ πλουσίαις χάρισι δωρουμένην ὅμως τὰς ἐκείνης εὐεργεσίας σφετερίζεσθαι τολμῶσι καὶ ὡς αὐτοὶ πάντων αἴτιοι μεταδιδόασιν οὐδενὸς οὐδενί, μισανθρωπίαν ὁμοῦ καὶ ἀσέβειαν ἀσκοῦντες. οὕς, ἐπειδὴ γνώμαις ἑκουσίοις ἀρετὴν οὐ διεπόνησαν, ἄκοντας νουθετεῖ καὶ [*](1 περ-̔ουσιαζόντω- (sed ὁ ex ὤ corr.) S περιηκόντων] ὑπερρυηκότων Α (fort. recte) 2 ἰδίων] οἰκείων Α 3 ἀναισχύντως S: εἰς ἀναισχυντίαν ceteri (v) 4 καρπῶν HP (v) ὅσα SG1: ἴσα ceteri (Turn.) τὸ S1, τῶ corr, S2 οὕτως SF: οὕτω ceteri 5 προστετηκότες SCG1: τροστεθεικό ἐς ceteri περὶ om. Α 6 εἰδέαν S μὴ σκεπτόμενοι] διασκεπτόμενοι F 7 τὴν δὲ S: ἰήν τε ceteri (v) 8 ἀναπαραθερίζουσι Α ἀνελευθἐραν Α 8. 9 μικρουχίαν αὐτῶν. S (αὑτῶν scripsi): αὐτῶν μικροψυχίαν ceteri (v) 9 ὀλίγαμέν γὰρ αὐτοὶ S: ὀλιγαρκῆ μὲν αὐτοὶ F, ὀλιγαρκῆ αὐτοὶ G2, ὀλιγαρκῆ (corr. in -εὶν H) αὐτοῖς ΗP1, ὡς ἐπ’ ὀλιγαρκία Α, ὡς ἐπ’ ὀλιγαρκία ὐτοὶ P2, όλίγα—αὐτοὶ om. C (Turn.), ὀλίγα-γεωργίαν (10) om. in lac. G1 τῶν om. v 9. 10 τῶν εἰς γεωργίαν] εἰς τὸν πρὸς γεωργίαν C (Turn.) 10 παρέσχον, τὰ δὲ πλεῖστα S: παρασχόν, τὰ δὲ πλεῖστα G2, παρασχόντα πλεῖστα C (Turn.), παρέσχετο δὲ πλεῖστα AG’Hip, παρασχόντες πλεῖστα δὲ F, παρασχοῦσα δὲ πλεῖστα τῶν εἰς] πρὸς C (Turn.) 11 ἡ φύσις om. C (Turn.) καιρίους S: καὶ καιροὺς G1, καῳοὺς ceteri (Turn.) ἀέρος SC2H2: θέρος G1, ἔαρος ceteri τὰς om. C τιθηνοὺς G1: τιθήνας S, τιθηνίας ceteri (Turn.) ; τιθήνας Mang. 12 μαλακὰς S: μεγάλας ceteri (v) 13 τῶν] τε HP (v), om. C θέρους AHP παραφλέγοι F, πῦρ φλέγοι Λ κρυμὸς S: κρύους HP, κρύος ceteri (v) 14 παραψὐχοι F μήτε CH ἔρος] ἀέρος S μεθοπώρου S1, corr. S1 βλάπτοιεν S: ἐλαττοῖεν ceteri (v) τὰ γενόμενα Α 15 ταῦθ’ ὁρῶντες (om. εἰδότες καὶ) HP 16 ταῖς χάρισι Mang. χάρισι] χερσὶ coni. Mang. δωρουμένης F 18 ἐπειδὴ S: ἐπεὶ μὴ ceteri (v) 19 ἑκουσίαις SHP (v) οὐ διεπόνησαν S: οὑ om. ceteri (v) νομοθετεῖ F)

Κελεύουσιν οἱ νόμοι δεκάτας μὲν ἀπό τε σίτου καὶ οἴνου καὶ ἐλαίου καὶ θρεμμάτων ἡμέρων καὶ ἐρίων ἀπάρχεσθαι τοῖς ἱερωμένοις, ἀπὸ δὲ τῆς κατ’ ἀγροὺς ὀπώρας καὶ τῶν ἄλλων ἀκροδρύων κατὰ τὸ ἀνάλογον τῆς κτήσεως ἐν ταλάροις πλήρεσι κομίζειν σὺν ᾠδαῖς εἰς τὸν θεὸν πεποιημέναις, ἃς ἀναγράπτους στηλιτεύουσιν αἱ ἱερώταται βίβλοι, καὶ προσέτι βοῶν καὶ προβάτων καὶ αἰγῶν τὰ πρωτότοκα μὴ ὥσπερ ἴδια κατατάττειν ἐν ταῖς ἀγέλαις, ἀλλὰ καὶ ταῦτα νομίζειν ἀπαρχάς, ὅπως ἐξεθιζόμενοι τῇ μὲν τιμᾶν τὸ θεῖον τῇ δὲ μὴ πάντα κερδαίνειν εὐσεβείᾳ καὶ φιλανθρωπίᾳ ταῖς ἀρετῶν ἡγεμονίσιν ἐπικοσμῶνται.

Πάλιν ἐὰν ἴδῃς, φησί, τινὸς τῶν οἰκείων ἢ φίλων ἢ συνόλως ὧν οἶδας ἀνθρώπων ὑποζύγιον ἐν ἐρημίᾳ πλανώμενον, ἀπαγαγὼν ἀπόδος· κἂν ἄρα τύχῃ μακρὰν ἀφεστὼς ὁ δεσπότης, μετὰ τῶν σαυτοῦ διαφύλαξον, ἄχρις ἂν ἐπανελθὼν κομίσηται παρακαταθήκην ἣν οὐκ ἔδωκεν, ἀλλ’ ἣν αὐτὸς ἐξευρὼν ἕνεκα φυσικῆς κοινωνίας ἀποδίδως. [*](1 ἐθελοντής SCG 2: ἐθέλων ceteri (Turn.) 3 tit. περὶ δεκατῶν add. S, περὶ δεκάτῆς mg G 2 μέν om. HP, add. mg P τε S: om. ceteri (v) καὶ ante οἴνου om. HP (Turn.) 4 καὶ ἡμέρων S ἐρίων] ἀγρίων S, ἱερεῖ F 1, ἱερείων F 2 τῆς] τῶν S, τοῦ HP ἀκροδύων C 5. 6 τὸ ἀνάλογον Α: τὸν ἀνάλογον S, ἀνάογον ceteri (v) 6 κτίσεως S ταλάροις] γὰρ λασίοις καὶ S πλήρεσι SH 2: πλήθουσι CG 1, πλήθεσι ceteri 7 ἀνάπτους (sic) S ἱερώταται S: ἱεραὶ ceteri (v) 8 καὶ προβάτων om. CG 2 9 κατατάττει S, κατατάττων G 2 H 1 ἐν] μὲv S 10 ἐξεθιζόμενοι S: ἐρεθιζόμενοι HP (Turn.), ἐξερεθιζόμενοι ceteri 11 φιλανθρωπότητι Α ταῖς] τῶν Α ἡγεμονίσιν] ἡγεμονίαις S; ἡγεμόσι Mang. ἐπικοσμῶνται S: κοσμῶνται ceteri (Turn.) 12 tit. περὶ ὑποζυγίου πλανωμένου add. S mg G 2 φησί om. HP 1 (Turn.) τινὸς SFG 1 H 2: τινά ceteri 13 ἐν ἐρήμω S 14 κἄν S: καὶ ἄν A, καὶ ἐὰν ceteri (v) σαυτοῦ S (Clem. Αl.): σῶν ceteri (v) 14. 15 φύλαξον S 16 ἕνεκα S: ὑπό CG 2, ἐκ ceteri (v) ἀποδίδωσι SAFH 1 P) [*](3 Num. 18,12. Deut. 18,4. 3 sqq. pergit Clem. Alex. l. l. ναὶ μὴν καὶ αἱ δεκάται τῶν τε καρπῶν καὶ τῶν θρεμμάτων εὐσεβεῖν τε εἰς τό θεῖον καὶ μὴ πάντα εἶναι φιλοκεπδεῖς, μεταδιδόναι δὲ φιλανθρωπίας καὶ τοῖς πλησίον ἐδίδασκον. ἐκ τούτων γὰρ οἶμαι τῶν ἀπαρχῶν καὶ οἱ ἱερεῖς διετρέφοντο. 5 Deut. 26,1 sqq. 8 Num. 18,15. 17. 12 Exod. 23,4. Deut. 22,1—3. cf. loseph. Ant. lud. IV §274 . . . ὁμοίως καὶ περὶ βοσκημάτων οἷς ἂν ἐντύχῃ τις κατ’ ἐρημίαν πλανωμένοις, μὴ εὑρεθέντος τοῦ κυρίου παραχρῆμα παρ’ αὑτῷ φυλαττέτω μαρτυράμενος τόν θεόν μὴ νοσφίζεσθαι ἀλλότρια. 12 sqq. Clem. Alex. Strom. II IS p.475 P. πάλιν ἐάν τἲδῃς, φησί, τῶν οἰκείων ἡ φίλων ἢ καθόλου ὧν γνωρίζεις ἀνθρώπων ἐν ἐρημίᾳ πλανώμενον ὑποζύγιον, ἀπαγαγὼν ἀπόδος· κἂν οὖν τύχῃ μακρὰν ἀφεστὼς ὁ δεσπότης, μετά τῶν σαυτοῦ διαφυλάξας ἄχρις ἄν κομίσηται ἀπόδος. φυσικὴν κοινωνίαν διδάσκει τὸ εὕρημα παρακαταθήίην λογίζεσθαι μηδὲ μνησικακεῖν τῷ ἐχθρῷ.)

Τὰ δὲ περὶ τοῦ ἑβδόμου ἔτους νομοθετηθέντα, καθ’ ὃ δεῖ τὴν μὲν χώραν ἀνίεσθαι πᾶσαν ἀργὴν ἀφιεμένην, τοὺς δὲ πένητας ἀδεῶς τοῖς τῶν πλουσίων χωρίοις ἐπιβατεύειν δρεψομένους τὸν ἀπαυτοματισθέντα καρπόν, δώρημα φύσεως, ἆρ’ οὐ χρηστὰ καὶ φιλάνθρωπα;

ἑξαετίαν, φησίν, ἀπολαυέτωσαν οἱ κτήτορες ἀνθ’ ὧν ἐκτήσαντο καὶ ἐγεωπόνησαν, ἕνα δὲ ἐνιαυτὸν ἕβδομον οἱ ἀκτήμονες καὶ ἀχρήματοι, μηδενὸς τῶν κατὰ γεωργίαν ἐπιτελεσθέντος· ἄδικον γὰρ ἦν, ἑτέρους μὲν πονεῖν, ἑτέρους δὲ καρποῦσθαι· ἀλλ’ ἵνα τρόπον τινὰ τῶν χωρίων ἀδεσπότων ἐαθέντων, μὴ συνεφαψαμένης γεωργίας, ἄρτιαι καὶ πλήρεις αἱ χάριτες ἐκ θεοῦ μόνου γίνωνται προαπαντῶσαι τοῖς δεομένοις.

τί δ’ ὅσα περὶ τοῦ πεντηκοστοῦ ἐνιαυτοῦ διατέτακται, οὐχὶ πᾶσαν ὑπερβάλλει φιλανθρωπίαν; καὶ τίς οὐκ ἂν εἴποι τῶν μὴ χείλεσιν ἄκροις ἀπογευσαμένων τῆς νομοθεσίας, ἀλλ’ ἐπὶ πλέον ἑστιαθέντων καὶ ἐντρυφησάντων ἡδίστοις ἅμα καὶ καλλίστοις [*](1 tit. περὶ τοῦ ζ΄ ἔτους add. S mg G 2 καθό AF δεῖ] δὴ F 2 ἀνείεσθαι S πάσαν ἀργὴν S: ἀργὴν πᾶσαν ceteri (v) ἀφιομἐνην (sic) S 3 ἐπιβτεύειν S: διατρφῆναι A, om. ceteri (Turn.) δρεψομένους v: τρεφου̣άνους S, δρεψαμένους ceteri τὸν ἀπαυτοματισθέντα S : αὐτοματισθἐντα ceteri (v) 4 οὐ S: οὐχὶ ceteri (v) 5 ἀπολαβέτωσαν AF 1 οἱ κτήτορες CG 1 HP: οἰκήτορες SA, οἱ οἰκήτορες FG 2 (v) ἀφ’ ὧν ἐκέκτηντο F 6 δ’ Α μηδέν Η 7 ἐπιτελεσθέντος S: ἀποτελεσθέντος ceteri (v) ἄδικον S: ἄτοπον ceteri (v) 8 post καρποῦσθαι nonnulla deesse cens. Mang. 9 συνεψαὺαμένους G 2 H 1 P ἄρτιαι scripsi: ἄρτιοι codd. (v) μόνον FH (v) 10 γίνωνται G 1, γίγνωνται S: γένωνται C (Turn.), γένονται G 2 τίνωνται F, τείνωνται ΑΗ 2 (Mang.), τείνονται H 1 P προαπαντῶσαι om. G 2, προαπαντῶσαι τοῖς δεομένοις om. S προαπαντῶσαι Mang.: προσαντῶσαι codd. tit. περὶ τοῦ ν΄ ἔτους add. S mg G 2 11 διατέτακται ἐνιαυτοῦ transp. Α οὐχὶ πᾶσαν S: πᾶσαν οὐχ ceteri (v) τίς οὐκ F: οὐκ om. ceteri (Turn.) 12 τῆς om. S 13 ἑστιαθέντων SAG 1 H 2: ἑστιασάντων ceteri ἐντρυφησάντων S: ἐπιτρυφησάντων ceteri (v)) [*](1 Exod. 23,10. 11. Lev. 25,3—6. cf. loseijh. Ant. lud. III §281 δι’ ἑβδόμου ἔτους ἄνεσιν δίδωσι τῇ γῇ ἀπό τε ἀρότρου (leg. ἀρότου) καὶ φυτείας . . . καὶ τῶν αὐτομάτως ἀναδοθέντων ἀπὸ τῆς γῆς κοίτην εἶναι τοῖς θέλουσι τὴν χρῆσιν τῶν τε ὁμοφύλων καὶ τῶν ἀλλοτριοχώρων, μηδὲν ἐξ αὐτῶν φυλάττοντας· ’ ποιεῖν δἐ τοῦτο καὶ μεθ’ ἑβδόμην ἐτῶν ἑβδομ́δα. 1 sqq. Clem. Alex. Slrom. II 18 p. 474 P. ἡ γὰρ οὐχὶ διά μὲν τοῦ ἑβὸόμου ἔτους ἀργὴν ἀνίεσθαι τὴν χώραν προστάττει, τοὺς πένητας δὲ ἀδεῶς τοῖς κατὰ θεὸν φυεῖσι καρποῖς χρῆσθαι ἐκέλευεν τῆς φύσεως τοῖς βουλομένοις γεωργούσης; πῶς oὖv οὐ χρηστός ὁ νόμς καὶ δικαιοσύνης διδάσκαλος; 10 Lev. 25,8 sqq. lOsqq. pergit Clem. Alex.l.l. πάλιν τε αὖ Tῷ πεντηκοστῷ ἔτει τά αὐτά ἐπιτελεῖν κελεύει ἃ καὶ τῷ ἑβδόμῳ, προσαποδοδπὺς ἑκάστῳ τό ὃδιον, εἲ τις ἐν τῷ μεταξὺ διά τινα περίστασιν ἀφῃρέθη χωρίον, τήν τε ἐπιθυμίαν τῶν κτᾶσθαι ποθούντων περιορίζων χρόνῳ μεμετρημένῳ καρπώσεως τούς τε πενίᾳ μακρᾷ ὑποσχόντας δίκην μὴ (καὶ?) διὰ βίου κολαζομένους ἐλεῶν.)

ἐπιτελεῖται μὲν γὰρ ἃ καὶ τῷ ἑβδόμῳ, προσείληφε δὲ ἔτι μείζονα, ἀνάληψιν τῶν ἰδίων κτημάτων, ἃ διὰ καιροὺς ἀβουλήτους παρεχώρησαν ἑτέροις· οὔτε γὰρ παγκτησίαν ἔχειν τῶν ἀλλοτρίων ἐφίησι, τὰς εἰς πλεονεξίαν ἐπιφράττων ὁδοὺς ἕνεκα τοῦ στεῖλαι τὴν ἐπίβουλον καὶ πάντων κακῶν αἰτίαν ἐπιθυμίαν, οὔτε τοὺς κληρούχους εἰς ἅπαν ᾠήθη χρῆναι τῶν οἰκείων ἀποστερεῖσθαι, πενίᾳ διδόντας δίκας, ἣν κολάζεσθαι μὲν οὐ θέμις, ἐλεεῖσθαι δὲ ἀναγκαῖον.