De Virtutibus

ὅπως οὖν μὴ τὰ μὲν οἰκεῖα βλάπτηται διὰ τῆς τῶν εἰς τὸν πόλεμον ἰόντων ἀνανδρίας, ἐπικυδέστερα δὲ γίνηται τὰ τῶν ἐχθρῶν αἱρούντων καταφρονητικῶς τοὺς ἀγεννεῖς, ὄχλον ἀργὸν εἰδὼς [*](1 ἤδη S τἄλλα KFG μενοῦντας S, μενοῦντος F, μὲν οὖν τά HP 3 ἀνθρωπίων S1, corr. S2 4 ἰδεῖν ἐστιν transp. F 5 καὶ περὶ μὲν (om. οὑν) Α 6 γένηται Α ἀνδρείαν οὐ παρέργως ἐξεταστέον SVOFG: ἀνδρείαν post ἐξεταστέον transp. ceteri (v) ἀνδρίαν AEFGO οὐ] μὴ Α 7 κατὰ Α ὕμνησα Α 8 ἀεὶ SK: αἰεὶ ceteri 9 ἐνθένδ’ ἐποιησάμεθα ’ τὴν ἀρχὴν ποιησόμεθα trnnsp. Α 10 ποιεῖτε ’, ποιῆτε S-G (fort. recte) τῶν στρατιωτικῶν Η 12 ἀστρατείας G: στρατείας ceteri (Turn.) κατεπτηκότας S1, corr. S2 12. 13 melqhsontaw OHP 14 συμμαχεῖν (sic) V εὑ πως] οὐκ οἶδ’ ὅπως coni. Mang. πλησίων Κ ἀνατάττεσθαι Κ 15 φιλεῖ] ὀφλεῖ G1, ὀφείλει ΒΕΚ1ΜΑ μάλιστα FHP τῶ πολέμω M 17 προμηθεὺς (sic) F 18 ἀνανδρείαν SB, ἀνδρείαν VOK-, δειλίαν F εὐτρεπέσι G 19 ἐπαμπίσχονiος Α, ἐπαμφίσχοντες SG1 οὑν SVOGH2: ἂν F, οὑν om. ceteri 20 τῆς SVOFG: τὴν ceteri (v) τῶν om. G τὸν om. F ἀνανδρίας V2OFG, ἀνανδρείας S, ἀνδρείας V: ἀνανδρίαν AEKHP (v), ἀνανδρείαν BM δὲ γίνηται] λέγειν εἴτε S γένηται Α 21 αἰρόντων M; ἀναιρούντων coni. Mang. οὑν post τοὺς add. A, post ὄχλον add. B2M ἀγενεῖς SKFMH) [*](12 Deut. 20,8.)

νόσος δέ τις καὶ ἡ δειλία, βαρυτέρα τῶν κατὰ τὸ σῶμα, τὰς ψυχῆς δυνάμεις καθαιροῦσα· τῶν μὲν γὰρ βραχὺν εἶναι συμβαίνει τὸν χρόνον τῆς ἀκμῆς, ἡ δ’ ἐστὶ κακὸν σύντροφον, μᾶλλον ἢ οὐχ ἧττον τῶν ἡνωμένων μερῶν προσπεφυκὸς ἐκ πρώτης ἡλικίας ἄχρι πανυστάτου γήρως, εἰ μὴ τύχοι θεὸς ἰώμενος· πάντα γὰρ θεῷ δυνατά.

καὶ μὴν οὐδ’ ἅπαντας τοὺς εὐτολμοτάτους καλεῖ, κἂν σφόδρα ἐρρωμένοι καθ’ ἑκάτερον σῶμα καὶ ψυχὴν προαγωνίζεσθαι καὶ προκινδυνεύειν ἐθέλωσιν· ἀλλὰ τῆς γνώμης αὐτοὺς ἐπαινέσας, ὅτι κοινωνικὸν καὶ πρόθυμον καὶ ἀκατάπληκτον ἦθος ἐπιδείκνυνται, διερευνᾷ μή τισιν ἀναγκαίαις αἰτίαις ἐνδέδενται, ὧν ὁλκὸς ἡ δύναμις.

εἰ γάρ τις, φησί, νεωστὶ δειμάμενος οἰκίαν οὐκ ἔφθη εἰσοικίσασθαι ἢ ἀμπελῶνα φυτεύσας νεόφυτον, αὐτὸς εἰς γῆν τὰ κλήματα καθείς, μήπω τῆς ἐπικαρπίας καιρὸν ἔσχεν ἢ παρθένον ἐγγυησάμενος [*](1 ὠφέλημον S ἀνεῖρξαι S ἀτόλμους] ἀποτόμους Α 2 τοῖς . . . νοσοῦσι V2OFGK2H2: τοὺς . . . νοσοῦντας ceteri στρατηγὸς Maug.: στρατηγοῖς V2OFGK2H2, στρατηγοὺς ceteri 3 ὑποπαραιτουμένης Mang. (-νοις Τθρν): παραιτουμένης F, ὑπὲρ παριτουμένης VOK2, ὑπό παραιτουμένης ceteri 4 βαρύτερον Turn. τὰς ψυχῆς] ψυχικὰς Α b τῶν] τὸν S χρόνον συμβαίνει (om. τὸν) trausp. Α ἡ] rj ἣ H1P VOF ’P δέ VOF κακῶν Α ἢ om. O 7 προσπεφυκὼς SF τύχη Α 9 εὐτόλμους Α (fort. recte) ἑκάτερον] ἕτερον SG 10 ἐθέλουσιν G, ὀφείλωσιν ΒΕΚ, ὁφείλουσιν M 11 ἀκατάληπτον S, ἀκατάλακτον G 12 ἀναγκαίως (sic) αἰτίαις G, ἀναγκαίαις (oni. αἰτίαις) L; ἀνάγκαις v ἐνδέδονται L (Turu.) 13 εἰ] 6 mg F δημάμενος S1, corr. S2 οἰκίας F ἔφθη] ἔφθασεν couicio 14 οἰκίαν ante εἰσοικίσασθαι repet. HP (Turu.) εἰσοικίσασθαι AFKHP: εἰσοικήσασθαι ceteri κλίματα Η 15 καθείς] καταθεὶς Α ἐπικαρπίας AK: Καρπίας SVOFG (Mang.), καρπείας BEMHP (Turn.) παρθενείαν H) [*](13 Deut. 20,5—7. cf. loseph. Ant. lud. IV § 298 13 sqq. Clem. Alex. l. l. πάλιν εἰ τις, φησί, νεωστὶ δειμάμενος οἰκίαν οὐκ ἔφθη εἰσοικίσασθαι ἢ ἀμπελῶνα νεόφυτον ἐργασάμενος μηδέπω τοῦ καρποῦ μετεαηφεν ἡ παρθένον ἐγγυησάμενος οὐδέπω ἔγημεν, τούτους ἀφεῖσθαι τῆς στρατείας 6 φιλάνθρωπος κελεύει νόμος, στρατηγικῶς μέν ὡς μὴ περισπώμενοι πρὸς τὰς ἐπιθυμίας ἀπρόθυμοι τῷ πολέμῳ ἐξυπηρετῶμεν (-ῶσιν?), ἐλεύθεροι γὰρ τὰς ὁρμὰς οἱ ἀπροφασίστως τοῖς δεινοῖς ἐπαποδυόμενοι, φιλανθρώπως δὲ ἐπειδὴ τὰ κατὰ τοὺς πολέμους ἄδηλα, ἄδικον εlναι λογισάμενος τὸν μέν μὴ ὄνασθαι τῶν αὑτοῦ πόνων, ἕτερον δὲ τὰ τῶν καμόντων ἀταλαιπώρως λαβεῖν. ἔοικεν δὲ 6 νόμος καὶ τὴν τῆς ψυχῆς ἐμφαίνειν ἀνδρείαν δεῖν νομοθετῶν τὸν φυτεύσαντα καρποῦσθαι καὶ τὸν οἰκοδομησάμενον οἰκεῖν καὶ τὸν μνώμενον γαμεῖν, οὐ γὰρ ἀτελεῖς τἀς ἐλπίδας τοῖς ἀσκήσασι κατὰ τὸν λόγον τὸν γνωστικὸν κατασκευάζει· τελευτήσαντος γὰρ καὶ ζῶντος ἀνδρὸς ἀγαθοῦ οὐκ ἀπόλλυται ἐλπίς.)

τὴν ἄδειαν εὑρισκόμενος, ἕνεκα δυοῖν· ἑνὸς μὲν ἵνα, ἐπειδὴ τὰ κατὰ πολέμους ἄδηλα, μὴ τὰ τῶν πονησάντων ἀταλαιπώρως ἄλλοι λαμβάνωσι· χαλεπὸν γὰρ ἔδοξεν εἶναι, τῶν ἰδίων τινὰ μὴ ἀπόνασθαι δυνηθῆναι, ἀλλ’ οἰκοδομεῖν μὲν ἕτερον, ἐνοικεῖν δὲ ἄλλον, καὶ φυτεύειν μέν τινα, τὸν δὲ μὴ φυτεύσαντα καρποῦσθαι, καὶ μνᾶσθαι μὲν ἄλλον, γαμεῖν δὲ τὸν μὴ μνώμενον, ὡς οὐ δεῖν ἀτελεῖς τὰς ἐλπίδας κατασκευάζειν τοῖς χρηστὰ τὰ κατὰ τὸν βίον προσδοκήσασιν·

ἑτέρου δὲ ἵνα μὴ σώματι στρατευόμενοι ταῖς ψυχαῖς ὑστερίζωσιν· ἀνάγκη γὰρ αὐτῶν τὴν διάνοιαν ἐκεῖ τετάσθαι πόθῳ τῆς ἀπολαύσεως ὧν ἀφειλκύσθησαν· ὡς γὰρ οἱ πεινῶντες ἢ διψῶντες, ὅταν σιτίον ἢ ποτόν που παραφανῇ, διώκουσι καὶ ἐπιτρέχουσιν ἀμεταστρεπτὶ γλιχόμενοι μεταλαβεῖν, οὕτως οἱ περὶ νομίμου γυναικὸς ἢ οἰκίας ἢ χωρίου κτήσεως πονηθέντες καὶ ὅσον οὔπω τῇ ἐλπίδι νομίζοντες εἰς τὸν ἑκάστου τῆς χρήσεως ἀφῖχθαι καιρόν, ὅταν ἀφαιρεθῶσι τὴν ἀπόλαυσιν, σφαδᾴζουσιν, ὡς παρόντας μὴ παρεῖναι τῷ κρείττονι μέρει, ψυχῇ,

δι’ οὗ συμβαίνει κατορθοῦν ἢ τοὐναντίον. τούτους οὖν καὶ τοὺς ὁμοίους οὐκ οἴεται δεῖν εἰς τὸν στρατιωτικὸν ἄγειν κατάλογον, ἀλλ’ οἷς οὐδὲν προενεληλυθὸς ὑποικουρεῖ πάθος, ὅπως ἐλευθέροις καὶ ἀφέτοις ὁρμαῖς ἀπροφασίστως τοῖς δεινοῖς ἐπαποδύωνται. καθάπερ γὰρ παντευχίας οὐδὲν ὄφελος ἀσθενεῖ σώματι ἢ λελωβημένῳ, ἣν ἀδυνατοῦν ἀπορρίψει, τὸν αὐτὸν τρόπον ἐρρωμένον σῶμα φθερεῖ τι κηραινούσης πάθος ψυχῆς μὴ συνᾷδον τοῖς παροῦσιν.