De Virtutibus

ἔτι τοίνυν τὸ μὲν ἔθνος ἐπὶ μισανθρωπίᾳ διαβαλλέτωσαν, τοὺς δὲ νόμους ὡς ἄμικτα καὶ ἀκοινώνητα παραγγέλλοντας αἰτιάσθωσαν οἱ δεινοὶ συκοφάνται, φανερῶς οὕτως τῶν μὲν νόμων ἐλέου μεταδιδόντων καὶ ταῖς τῶν θρεμμάτων ἀγέλαις, τοῦ δὲ ἔθνους ταῖς ἐκ πρώτης ἡλικίας νομίμοις ὑφηγήσεσιν ὅσον ἐν ταῖς ψυχαῖς ἀπειθὲς μεθαρμοζομένου πρὸς τὸ τιθασόν.

ἐπαποδύεται δὲ αὐτὸς ἑαυτῷ καὶ ἐπαγωνίζεται πολύγονος ὢν ἀρετῆς καί τινι εὐτροπίᾳ χρώμενος πρὸς τὰς καλὰς ὑφηγήσεις· κελεύσας γάρ, πρὶν ἀπότιτθον γενέσθαι, μὴ ἀποσπᾶν τῆς τεκούσης μήτε ἄρνα μήτε ἔριφον μήτε ἄλλο τι τῶν ἐν ταῖς ἀγέλαις, καὶ προσδιαταξάμενος μηδὲ τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ κτείνειν μητέρα καὶ ἔγγονον, ἐπιδαψιλεύεται [*](1 τὰ SC: καὶ τὸ Λ, τὸ ceteri (v) 2 ταῦτ’ Α pr. καὶ om. AHP (v) ἔτι S: om. ceteri (v) ἄχρι] ἄ χρὴ 3 ἀπέτεινεν Clem. Α1: ἐπέτεινεν S, ἐπιτείνειν H1P, ἐπιτείνει H2 (v), ἀποτείνει ceteri ἐν τοῖς ἀνομοιογενέσιν S (Clem. Al.): ἐν τοῖς νόμοις πᾶσιν (πάντες G1) ceteri (v) 4 ἀσκηθέντες coni. Mang. 45 ἐν τοῖς ὁμογενέσι Clem. Al.: om. codd. 5 μὲν] μὴ F καὶ ἀντιλυπεῖν om. S 6 μὴ om. F 7 συγγενέσιν SF καὶ ἐκ φύσεως] ἤ οἰκεῖός S πανταχῆ HP (v) ἔτι om. in lac. G1 8 τοίνυν] νῦν F ἐπὶ SA: om. ceteri (Turn.) μισανθρωπίαν S διαβαλέτωσαν ΑP 9 ὡς SFG1P1: μὴ ὡς ceteri (Turn.) παραγγέλλοντες Α δεινοὶ] καινοὶ Α 10 φανερῶς S: περιφανῶς ceteri (v) οὕτῶ CG2G1 11 δ’ Α ταῖς S: om. ceteri (v) 12 ἀπειθές] ἀπηνὲς coni. Mang. 13 τιθασσόν CAF, θίασον (sic) S ἑαυτῶ SG1: αὐτῶ in αὑιτῶ corr. H, αὐτῶ ceteri ἐπαγωνίζεται S: ἀγωνίσεταί ceteri (Turn.) 13. 14 πολύγονος ὢν ἀρετῆς S: πολύτροπος ὢν ἅρπης FHP, πολύτροπος ὢν εὑρετὴς G1, πολύτροπος ὢν ἀρετὴ CG2A (v) 14 εὐτροπίᾳ] εὐφορία S κελεύσας S: κελεύει ceteri (v) 1.5 ἀπότιτθον] ἑπταήμερον G1 μήτ’ Α 16 προδιτξάμενος S 17 μηδένα (μηδὲ scripsi) τῆ αὐτὴ ἡμέρα κτείὶειν μητέρα καὶ ἔγγονον S: μηδένα τῆ αὐ. ἡ. μ. καὶ ἔ. καταθύειν C, μηδένα . . . θύειν F, μηδένα . . . ἀὶαιρεῖν AP, μηδένα . . . ἔγγονοί (om. verbo necandi) G2, μὴ κτείνειν τῆ, αὐτὴ ἡμἐρα μητέρα καὶ ἔγγονον G1, μὴ θύειν τῆ . . . ἔγγονον H2 (v)) [*](2—4 pergit Clem. Alex. l.l. (post verba ad p. 307,16 adnot.) οὕτως ἄχρι καὶ τῶν ἀλόγων ζῴων τὸ ἐπιεικὲς ἀπέτεινεν, ἵνα ἐν τοῖς ἀνομογενέσιν ἀσκήσαντες πολλῇ τινι περιουσία φιλανθρωπίας ἐν τοῖς ὁμογενέσι χρησώμεθα.)

πάνυ γὰρ ἄτοπον ὑπέλαβεν εἶναι τὴν τροφὴν ζῶντος ἥδυσμα γενέσθαι καὶ παράρτυσιν ἀναιρεθέντος καὶ τὴν μὲν φύσιν ἐπιμεληθεῖσαν αὐτοῦ τῆς διαμονῆς ὀμβρῆσαι γάλα, ὃ διὰ μαστῶν τῆς τεκούσης οἷα δεξαμενῶν φέρεσθαι διετάξατο, τὴν δὲ τῶν ἀνθρώπων ἀκρασίαν τοσοῦτον ἐπιβῆναι, ὡς τῷ τῆς ζωῆς αἰτίῳ καταχρήσασθαι καὶ πρὸς τὴν τοῦ ὑπολοίπου σώματος ἀνάλωσιν.

εἰ δή τις ἐν γάλακτι κρέα συνέψειν ἀξιοῖ, μὴ σὺν ὠμότητι, χωρὶς δὲ ἀσεβείας ἑψέτω· μυρίαι θρεμμάτων εἰσὶν ἀγέλαι πανταχοῦ καὶ καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ἀμελγόμεναι διὰ βουκόλων αἰπόλων ποιμένων, οἷς κτηνοτροφοῦσιν ἡ μεγίστη πρόσοδός ἐστι γάλα, τῇ μὲν κεχυμένον, τῇ δὲ συνεσταλμένον τε καὶ πηγνύμενον εἰς τυρόν· ὥστε ἀφθονίας ὑπαρχούσης τὸν ἀρνῶν ἢ ἐρίφων ἤ τινος ἑτέρου γάλακτι μητρῴῳ κρέα συνέψοντα χαλεπὴν ἐπιδείκνυσθαι τρόπων σκαιότητα, τὸ ἀναγκαιότατον καὶ συγγενέστατον λογικῇ ψυχῇ πάθος ἐκτετμημένον, τὸν ἔλεον.

Ἄγαμαι δὲ κἀκεῖνον τὸν νόμον, ὃς καθάπερ ἐν χορῷ παναρμονίῳ συνᾴδων τοῖς προτέροις διαγορεύει, βοῦν ἀλοῶντα μὴ φιμοῦν. οὗτος γάρ ἐστιν ὁ πρὸ μὲν τῆς σπορᾶς [οὔσης] τῆς βαθυγείου πεδιάδος ἀνατέμνων τὰς αὔλακας καὶ προετοιμασάμενος οὐρανῷ καὶ γεωπόνῳ τὰς ἀρούρας, τῷ μὲν ἵνα καιρίως κατασπείρῃ, τῷ δ’ ἵνα κόλποι βαθεῖς ὑποδεξάμενοι τὰς διὰ τῶν ὑετῶν χάριτας ταμιεύωσι καὶ χορηγῶσιν ἐκ τοῦ κατ’ ὀλίγον τῷ σπόρῳ τροφὰς πίονας, ἄχρις ἂν σταχυηφορήσας τελειογονήσῃ τὸν ἐτήσιον καρπόν· μετὰ δὲ τὴν τελείωσιν πάλιν βοῦς ἐστι πρὸς ἑτέραν ὑπηρεσίαν ἀναγκαῖος, κάθαρσιν δραγμάτων καὶ διάκρισιν σκυβάλων ἀπὸ τοῦ γνησίου καὶ χρησίμου.

ἀλλ’ ἐπειδὴ τὴν ἐπὶ τοῖς [γῆν] ἀλοῶσι βουσὶν ἥμερον καὶ χρηστὴν πρόσταξιν εἶπον, καὶ τὸν ἐπὶ τοῖς γῆν ἀροῦσι θρέμμασι τεθέντα νόμον ἑξῆς δίειμι τῆς αὐτῆς ὄντα συγγενείας. ἀπαγορεύει γὰρ ἐν ταὐτῷ καταζευγνύναι πρὸς [*](1 tit.. εἰς τὸ βοῦν ἀλοῶντα οὐ κημώσεις add. S ἀγαμἐνοις (om. δὲ) AFH1P ἐκεῖνον F χορῷ] χώρω H1P, χωρίω F 1.2 συναρμονίω S 2 συνᾷδόν S2, συνῳδὸν S1 ut vid. τοῖς πρώτοις F φημοῦν H, κημοῦν S (fort. recte) 3 verba πρὸ μὲν τῆς σπορᾶς οὔσης om. S μέν om. G2 οὔσης om. in lac. G1, seclusi τῆς S: om. ceteri (v) βαθυγείας S 4 ἀνατεμὼν FG1HP (v) τὰς αὔλακας S: εἰς αὔλακας ceteri (Turn.) pr. καὶ SG1: om. ceteri (Turn.) προετοιμῳμένος F οὐρανῷ] οὖν AP2 45 γεωπονῶντας ἀρούρας C 5 ἶνα—ταμιεύωσι (6) om. Α κατασπείρῃ SCG2: κατασπείρει F, κατασπείροι G1HP 6 ταμιεύωσι καὶ χορηγῶσιν S: ταμιεύσωσι (σώσῃ Α) καὶ χορηγήσωσιν ceteri (v) 7 καθολίγον S1, corr. S2 πίονας] πλείονας CG2 ἄχρις ἂν] ὃς C σταχυηφορήσας G1: σταχυφορήσας Η, σταχυοφορήσας ceteri (v) 8 δὲ om. S 9 ἐστὶν S ἑτέραν om. S ὑπηρεσίαν ἀναγκαῖος Α: ὑπηρεσίαν ἀναγκαίαν CG2FG1 (Turn.), ἀναγκαίαν ὑπηρεσίαν S, ἀναγκαῖος om. ΗP κάθαρσιν om. S 10 ἀλλ’ ἐπειδὴ—συγγενείας (13) om. in lac. G1 10. 11 τὴν ἐπὶ τοῖς scrijjsi: τοῖς C (v), τὴν ceteri 11 γῆν h. l. seclusit Mang. ἀλόωσι AP βοῦς AΗ1P, βόες F χρηστὴν Mang.: ῥητὸν AFH1P, ῥητὴν ceteri εἶπον SC: εἰπὼν ceteri (v) 12 τὸν om. S γῆν b. l. inserui τεθέντων F δίειμι SCG2: δι’ ἥν AH1P, δι’ ἧς F, δίεισι Η2 τῆς] τά τῆς SCG2 13 ὄντα συγγενείας S: συγγενείας ὄντα CG2, ὄντας εὐγενείας AFHP; εὐμενείας coni. Mang. tit. περὶ τοῦ μὴ καταζευγνύειν βοῦν καὶ ὄνον add. S mg G2 κατζευγνύναι SCG2 (Clem. Al.): ζευγνύναι ceteri (v)) [*](2 Deut. 25,4. cf. loseph. Ant. lud. IV § 233 μηδὲ βοῶν ὁπότε τρίβοιεν τοὺς στάχυας ἀποδεῖν τὰ στόματα ἐπὶ τῆς ἅλωος· οὐ γσ̀ρ εἶναι δίκαιον εἴργειν τοὺς συνειργασμένους τοῦ καρποῦ καὶ περὶ τὴν γένεσιν αὐτοῦ πονήσαντας. 2 pergit Clem. Alex. l. l. ὁ δέ αὐτὐς νόμος διαγορεύει βοῦν ἀλοοῦντα μὴ φιμοῦν· δεῖ γὰρ καὶ τὸν ἐργάτην τροφῆς ἀξιοῦσθαι (cf. I Tim. 5,18). 13 Deut, 22,10. cf. Ioseph. Ant. Iud.IV § 228 . . . βουσὶν ἀροῦν τὴν γῆν, καὶ μηδέν τῶν ἑτέρων ζῴων σὺν αὐτοῖς ὑπό ζεύγλην ἄγοντας, ἀλλὰ κατ’ οἰκεῖα γένη κἀκείνοις ποιεῖσθαι τὸν ἄροτον. 13 sqq. pergit Clem. Alex. l. l. ἀπαγορεύει τε ἐν ταὐτῷ καταζευγνύαι πρὸς ἄροτον γῆς βοῦν καὶ ὄνον, τάχα μὲν καὶ τοῦ περὶ τὰ ζῷα ἀνοικείου στοχασάμενος, δηλῶν δ’ ἅμα μηδένα τῶν ἑτεροεθνῶν ἀδικεῖν καὶ ὑπὸ ζυγὸν ἄγειν οὐδὲν ἔχοντας αἰτιάσασθαι ὅτι μὴ ιὁ ἀλλογενές, ὅπερ ἐστὶν ἀναίτιον, μήτε κακία μήτε ἀπό κακίας ὁρμώμενον. ἐμοὶ δὲ δοκεῖ καὶ μηνύειν ἡ ἀλληγορί, μὴ δεῖν ἐπ’ ἴσης κθαρῷ καὶ ἀκαθάρτῳ πιστῷ τε καὶ ἀπίστῳ τῆς τοῦ λόγου μεταδιδόναι γεωργίας, διότι τὸ μέν ἐστι καθαρόν, ὁ βοῦς, ὄνος δέ τῶν ἀκαθάρτων λελόγισται. 13 sqq. pergit Clem. Alex. l. l. p. 479 P. δαψιλευόμενος δέ τῇ φιλανθρωπίᾳ 6 χρηστὸς λόγος μηδὲ ὅσα τῆς ἡμέρου ὕλης ἐστὶ δενδροτομεῖν ταῦτα προσῆκον εἶναι διδάσκει μηδὲ μὴν κείρειν ἐπὶ λύμη στάχυν πρὸ τοῦ θερισμοῦ, ἀλλὰ μηδὲ συνόλως καρπὸν ἥμερον διαφθείρειν μήτε τὸν τῆς γῆς μήτε τὸν τῆς ψυχῆς· οὐδὲ γὰρ τὴν τῶν πολεμίων χώραν τἐμνειν ἐᾷ.)

ἀλλ’ ὅμως οὔτε τῆς τῶν ἀκαθάρτων ἀσθενείας ὠλιγώρησεν οὔτε τοῖς καθαροῖς ἐφῆκεν ἰσχύϊ πρὸ δίκης χρῆσθαι, μόνον οὐκ ἄντικρυς βοῶν καὶ κεκραγὼς τοῖς ὦτα ἔχουσιν ἐν ψυχῇ, μηδένα τῶν ἑτεροεθνῶν ἀδικεῖν, οὐδὲν ἔχοντας αἰτιάσασθαι ὅτι μὴ τὸ ἀλλογενές, ὅπερ ἐστὶν ἀναίτιον· ὅσα γὰρ μήτε κακία μήτε ἀπὸ κακιῶν ἔξω παντὸς ἐγκλήματος ἵσταται.

Ἐπιδαψιλευόμενος δὲ τὸ ἐπιεικὲς πάλιν πλουσίως αὐτῷ καὶ κατακόρως χρῆται, μετιὼν ἀπὸ μὲν τῶν λογικῶν ἐπὶ τὰ ἄλογα, ἀπὸ δὲ τῶν ἀλόγων ἐπὶ τὰ φυτά, περὶ ὧν αὐτίκα λεκτέον, ἐπειδὴ [*](1 ἄροτρον γῆς S Clem. Al. (ἄροτον corr. Potter): ἄρουραν ceteri (v) 2 οὐ] μὴ G2 τά δ’ S 3 οὐ πρέπει S: οὐκ εὐπρεπές ceteri (v) 4 ἐστιν om. A, εἰσιν FG1H δέ SCG2: om. ceteri (v) 4.5 δυνατωτέρου βίᾳ coni. Mang. 5 βίας om. S, om. in lac. Α προσπιέζηται S: συνέχηται HP, πιέζηται ceteri (v) καίτοι τὸ μὲν SG1H2: καὶ τό μὲν CF, καὶ τοῦτο μὲν AG2H1P 6 ὁ ὄνος G1, ὄνον G2 περιραντηρίων SC ἐλαύνεσθαι G2 τὸ] τὸν S δ’ Α βοῦν] βοῦς C (v), 6 βοῦς G1, om. H fi. 6.7 ἐν ταῖς ἱερωτάταις Α 7 νόμος S: om. ceteri (v) ἱερουργεἱι] ἱερουργεῖ SH2, ἱερουργεῖται CG1 (v) τῆς om. AΗ1P τῶν om. FG1 8 ἀσθενείας S: ἀσφαλείας ceteri (v) ὠλιγώρησαν Α ἀφῆκεν F ἰσχύειν AFP 9 post μόνον add. ὡς S 10 οὐδενὸς ἔχοντος HP (Turn.), οὐδὲν ἔχουσιν G1 11 αἰτιᾶσθαι S ὅτι τὸ μὴ S 12 κακίαι G1, κακίας S 13 tit. περὶ τοῦ μὴ ἐκτεμεῖν τά ἥμερα δένδρα add. S 15 ἐπειδὴλέλεκται (313,2) om. C ἐπειδὴ γάρ H1P, ἐπειδὴ γε Η2 (v))

λέλεκται. διείρηκε τοίνυν ἄντικρυς μήτε δενδροτομεῖν ὅσα τῆς ἡμέρου ὕλης μήτε κείρειν ἐπὶ λύμῃ πρὸ καιροῦ σταχυηφοροῦσαν πεδιάδα μήτε συνόλως καρπὸν διαφθείρειν, ἵνα περιουσίᾳ μὲν τροφῶν ἀφθόνων χορηγῆται τὸ ἀνθρώπων γένος, περιουσίᾳ ζῇ δὲ μὴ μόνον τῶν ἀναγκαίων ἀλλὰ καὶ τῶν πρὸς τὸν ἁβροδίαιτον βίον. ἀναγκαῖον μὲν γὰρ ὁ τοῦ σίτου καρπὸς εἰς τροφὴν ἀνθρώπων ἀποκριθείς, πρὸς δὲ τὸν ἁβροδίαιτον βίον αἱ τῶν ἀκροδρύων ἀμύθητοι ποικιλίαι· γίνονται δὲ ἐν ἐνδείαις αὗται πολλάκις καὶ τροφαὶ δεύτεραι.

καὶ προσυπερβάλλων οὐδὲ τὴν τῶν πολεμίων χώραν τέμνειν ἐᾷ, παραγγέλλει δ’ ἀνέχειν δενδροτομιῶν καὶ δῃώσεων, ἄτοπον ὑπολαβὼν εἶναι τὴν πρὸς ἀνθρώπους ὀργὴν ἀποσκήπτειν εἰς τὰ μηδενὸς αἴτια κακοῦ.

ἔπειτα δὲ ἀξιοῖ μὴ μόνον τὸ παρὸν βλέπειν, ἀλλὰ καὶ τὸ μέλλον ὥσπερ ἀπὸ σκοπῆς μακρόθεν ὀξυωπίᾳ λογισμοῦ καθορᾶσθαι, μηδενὸς ἐν ὁμοίῳ μένοντος ἀλλὰ πάντων τροπαῖς καὶ μεταβολαῖς χρωμένων, ὡς εἰκὸς εἶναι τοὺς τέως δυσμενεῖς ἐπικηρυκευσαμένους καὶ συμβατηρίων ἄρξαντας ἐνσπόνδους αὐτίκα γενέσθαι.

φίλους δὲ τροφῶν ἀναγκαίων ἀποστερεῖν χαλεπόν, μηδὲν ταμιευσαμένους [*](1 περὶ τῶν προτέρων SA : περὶ τῶν πρότερον FG 2HP, τῶν προτέρων om. G 1 πρότερον περὶ τῶν coni. Mang. τε S: om. G 1, μὲν ceteri φυχῆ S 2 λέλεκται πρότερον G 1 διείρηκε G 2, διῄρηκε, S: εἴρηκε C, ἀπείρηκε ceteri (v) μήτε] μηδὲν S 3 λοίμη S πρὸ καιροδ σταχυηφοροῦσαν S: σταχ. πρδ κάρου ceteri (v) σταχυηφοροδσαν SCG 1: σταχυφοροδσαν G 2, σταχυοὁ̣οροῦὑαν ceteri (v) παιδιάδα G 1 4 τροφῶν] τρυφῶν A, καρπῶν S χορηγεῖται SF, τρέφηται G 1 4. 5 τὸ τῶν ἀνθρώπων II P (v) 5 post γένος add. ἀποκριθῇς S (cf. 1.7 περιουσίᾳ ζῇ-τῶν (6)om. S περιουσιάζη CG 2(περιουσίᾳ ζῇ scripsi): ζῆ ceteri τῶν ἁ αγκ͂αίων CG 2: t(o ἀναγκαίῳ H 2, τοῖς ἀναγκαίοις AP 2, τὸν ἀναγκαῖον FG 1H 1P 1 5 καὶ τῶν CF 2G 2: καὶ τῶ Η 2, καὶ τοῖς AP 2, καὶ τὸν F 1G 1H 1P 1 6 πρὸς δέ τὸν S, πρὸς τὸν om. G 1, τὸν om. CG 2A ἀναγκαἴον—βίον (7) oin. C ἀναγκαῖος S 7 ἀνθρώπων SG 2H: ἀνθρώποις ceteri (Mang.) ἀποκριθῇς (ῆ in ras.) S πρὸς δὲ τὸν SG 2H: πρός δὲ F, τὸ δ’ G 1, τὸν δ’ AH 1P βίον om. S 8 ἀκροδρύων] καρπῶν S post ποικιλίαι add. ποιοῦσιν Α αὗται πολλάκις S: πολλάκις ὅτι A, πολλάκις ἐστιν ὅτε G 1, πολλάκις ὕτε ceteri (Turn.) καὶ om. V 9 δεύτεροι S οὐδέ SG 1: οὔτε ceteri (v) τὴν codd.: om. v 10 ἀποτέμνειν S ὸ’ SA: δὲ ceteri καὶ δηώσεων S: om. C (v), om. in lac. G 1, καὶ δὴ ὡς ἐλαιῶνα ceteri 11 ἄτοπον S: ἄδικον CG 1 (v), τοῦτον ceteri δπολαβὼν S: δπολαμβάνων ceteri (v) εἶναι om. C (v) ἰͅποσκωπτειν· Α 12 δὲ ὰξιοῖ om. S δ’ Α βλἐπειν—λογισμοδ (13) S: oin. ceteri (Turn.) 14 καθορᾶσθαι S: παρορᾶσθαι A, προορᾶσθαι ceteri (Turn.) 15 τέως] τε S 16 γενέσθαι] γενήσεσθαι coni. Mang. 17 ταμιευσαμένο] τοὺς βιασαμένους A) [*](9 Deut. 20,19.)

τὸ λόγιον τοῦτο χρὴ φυλάττειν καὶ τὰς πόλεις, ἐν μὲν εἰρήνῃ προνοουμένας τῶν κατὰ πόλεμον, ἐν δὲ πολέμῳ τῶν κατ’ εἰρήνην, καὶ μήτε τοῖς συμμάχοις ἀνέδην προπιστεύειν ὡς οὐ χρησομένοις μεταβολῇ πρὸς τὸ ἀντίπαλον μήτε τοῖς πολεμίοις εἰς ἅπαν ἀπιστεῖν ὡς οὐ δυνησομένοις ποτὲ μεθορμίσασθαι πρὸς τὸ ἔνσπονδον.

εἰ μέντοι καὶ μηδὲν ὑπὲρ ἐχθροῦ πρακτέον δι’ ἐλπίδα καταλλαγῶν, οὐδὲν ἐχθρὸν φυτόν, ἀλλ’ ἔνσπονδα πάντα καὶ ὠφέλιμα, τὰ δ’ ἥμερα καὶ διαφερόντως ἀναγκαῖα, ὧν ὁ καρπὸς ἢ τροφή ἐστιν ἢ ἰσότιμον τροφῇ κτῆμα. τί δὴ δεῖ πεπολεμῶσθαι πρὸς τὰ μὴ πολέμια τέμνοντας ἢ καίοντας ἢ ῥίζαις αὐταῖς ἀνασπῶντας, ἅπερ αὐτὴ ἡ φύσις ὑδάτων ἐπιρροίαις καὶ εὐκρασίαις ἀέρων ἐτελειογόνησε, δασμοὺς ἐτησίους οἴσοντα ἀνθρώποις οἷα βασιλεῦσιν;

Ἐμέλησε δ’ αὐτῷ καθάπερ ἀγαθῷ προστάτῃ τὴν ἀλειπτικὴν μὴ μόνον ζῴοις ἀλλὰ καὶ φυτοῖς ἰσχύν τε καὶ ῥώμην ἀπεργάσασθαι, καὶ [*](1 τῶν SCG 2: om. ceteri διὰ om. S 2 τοῖς πάλαι S κοινωνητέον] τέλεον S 4 αὐτδ AP 1, ἑαυτῇ S τι τῶν om. S 5 ὅτε CG 2, ὅταν H 1P 6 ὤφελος S 1 τὸ λόγιον SCG 2: om. ceteri 7 τῶ πολέμω F (Mang.) 8 τοῖς om. FG 1 ἀναίδην S προσπιστεύειν F 2 (v), πιστεύειν S ὡς] οὓς S 10 t.εθορuήσασθαι S (μεθορμίσασθαι scripsi): μεθαρμόσασθαι ceteri (v) τό] τὸν SF 1 11 ὑπέρ] κατ’ G 1 τοῦ ἐχθροῦ F πρακτέον] πέπρακται ὃν S 12 οὐδὲν δὲ AP 2 (fort. recte) ἀλλ’ ἔνσπονδα πάντα S: ἀλλὰ πάντα ἔνσπονδα ceteri (v) ὠφέλημα S 13 pr. ἡ] ἡ S alt. ἢ—κτῆμα (14) om. S, κτῆμα om. C (fort. recte) 14 τί δὴ δεῖ πεπολεμῶσθαι S: τί δὴ δεῖται πολεμεῖσθαι A, τί δὴ δεῖται πόλεμός τε FG 2HP, τί δὴ δεῖ πολεμεῖν G 1, οὐ δεῖ πολεμεῖν C (Turn.) 15 καίοντας] κείροντας coni. Mang. ἢ ῥίζαις αὐταῖς ἀνασπῶντας om. S (in fiue paginae) αὐτὴ] αὐτὰ Α l6ἐπιρροαῖς S εὐκρασίαις ἀέρων S: ἀέρων εὐκρασίαις G 1, θέρους εὐκρασίαις ceteri (v) δεσμοὺς F 1, corr. F 2 18 ἐμέλλησεν S, ἐμέλλησε G 2 δὲ G 2 καθάπερ—ἀλειπτικὴν om. in lac. G 1 ἀγαθῶ προστάτῃ C: ἀγαθωτάτην G 2HP, ἀγαθωτατῶ F, ἀγαθώτατον A, ἀγαθῶ S τὴν ἀληπτικὴν S (ἀλειπτικὴν scripsi): om. C, ἄληπτον γῆν ceteri; ἀΑηπτον εἶναι v, ἀθλητικὴν coni. Mang. 19 ἀπεργάσασθαι S: om. ceteri (v)) [*](2 cf. Diog. La. I 87 (Bias) ἔλεγέ τε τὸν ἵίον οὕτω μετρεῖν ὡς καὶ πολὺν καὶ ὀλίγον χρόνον βιωσομένους, καὶ φιλεῖν ὡς μισήσοντας· τοὺς γὰρ πλείστους εἶναι κακούς. Soph. Ai. 678 ἐγὼ δ’ ἐπίσταμαι γάρ ἀρτίως ὅτι | ὅ τ’ ἐχθρδς ἡμῖν ἐς τοσόνδ’ ἐχθαρτέος, | ὡς καὶ φιλήσων αὖθις, ἔς τε τδν φίλον | τοσαῦτ’ ὑπουργῶν ὠφελεῖν βουλήσομαι, | ὡς αἰὲν οὐ μενοῦντα. Heylbut, De Theoplirasti iibris Περὶ φιλίας p. 25. 20.)

κελεύει γὰρ τὰ νεόφυτα τῶν δένδρων ἐπὶ τριετίαν ἑξῆς τιθηνεῖσθαι τάς τε περιττὰς ἐπιφύσεις ἀποτέμνοντας, ὑπὲρ τοῦ μὴ βαρυνόμενα πιέζεσθαι καὶ ὑπὲρ τοῦ μὴ κατακερματιζομένης τῆς τροφῆς δι’ ἔνδειαν ἐξασθενεῖν, γυροῦν τε καὶ περισκάπτειν, ἵνα μηδὲν τῶν ἐπὶ ζημίᾳ παραναβλαστάνῃ τὴν αὔξησιν κωλῦον· τόν τε καρπὸν οὐκ ἐᾷ δρέπεσθαι κατὰ μετουσίαν ἀπολαύσεως, οὐ μόνον ἐπειδὴ ἀτελὴς ἐξ ἀτελῶν ἔμελλεν ἔσεσθαι — καὶ γὰρ τῶν ζῴων ὅσα μὴ τέλεια οὐ τελειογονεῖ—, ἀλλὰ καὶ διότι βλάπτεσθαι τὰ νεόφυτα καὶ τρόπον τινὰ χαμαίζηλα ἔμελλε κωλυόμενα ἐρνοῦσθαι.

πολλοὶ γοῦν τῶν γεωπόνων ἔαρος ὥρας ἐπιτηροῦσι τὰ νέα τῶν δένδρων, ἵνα ὃν ἂν τέκῃ καρπὸν εὐθὺς ἀποθλίβωσι, πρὶν ἐπίδοσιν καὶ συναύξησιν λαβεῖν, φόβῳ τῆς τῶν τεκόντων ἀσθενείας. συμβαίνει γάρ, εἰ μὴ προφυλάξαιτό τις, ὅτε χρὴ τελειωθέντα καρπὸν φέρειν, ἀγονεῖν ἢ ἀμβλίσκειν ἐξασθενήσαντα τῷ πρὸ καιροῦ πονηθῆναι φοραῖς, ἃς αἱ πάλαι κληματίδες ἐπηχθισμέναι ῥίζαις αὐταῖς ἐκτρύχουσι τὰ στελέχη.

μετὰ δὲ τριετίαν, ὅταν αἱ μὲν [*](1 ἐστὶ] εἰσὶ Α 2 εὔτονα S: ἔγγονα ceteri 3 νεόφυτα S (Clem. Al.): νέα φυτὰ ceteri 4 τιθηνίζεσθαι S ἀποτέμνειν G 1 5 πιαίζεσθαι S ὑπέρ] ὑπὸ F 6 ἀσθενεῖν S γυροῦν] γυμνοῦν S μηδέν τι Α 6.7 τῶν ἐπιζημίων G 1 7 παραναβλαστάνη S: παραβλαστάνειν A, παραβλαστάνῃ ceteri (v) αὔξην S κωλυόντων CG 2 8 ἐπειδὴ post ἀτελῶν (9) transp. AFHP ἀτελὴς] οὗτος G 1 10 ἀλλὰ S: om. ceteri (Turn.) 11 χαμαίζηλα] χθαμαλοῦσθαι coni. Mang. ἔμελλε om. Α ἑνοῦσθαι G 2 γοῦν] γὰρ Α 12 ὤρας C: ὥρα ceteri (ὥρα v) ἶνα S: ἴν' ceteri ἂν om. CG 2 13 ἐπίδοσον] ἐπιδίδωσι A αὔξησιν S 14 προσφυλάξαιτο A, παραφυλάξαιτο F ὅτι χρὴ F, ὅτε χρὴ om. C, ὁ (pro ὅτε χρὴ) G 2 15 ἀγονεῖν om. S ἢ ἐξασθενήσαντα S, ἐξασθενήσαντι Α τῷ] τό S 16 πονηθῆναι φοραῖς S: πλησθῆναι φορᾶς ceteri (v) ἅς—στελἐχη (17) om. in lac. G 1 ἅς] ὡς Η (v) αἱ πάλαι] αἱ om. S, αἱ παλαιαὶ Η (v) ; αἱ πολλαὶ coni. Mang. ἐπιχθησμέναι S (ἐπηχθισμέναι Mang.): ἐπειλυσμἐναις CA, ἐπειλυμἐναις HP (Turn.), ἐπιλυμέναις G 2 ἐπειλημμέναις F 17 αὐταῖς S: ταῖς ceteri (Turn.) ἐκτρύχουσι] ἐκτρέχουσι HP (Turn.) τὰ στελέχη S: ὑπό στελέχη ceteri (Turn.) δταν] ὅτι AP μὲν om. S, μὲν αἱ transp. F) [*](3 Lev. 19,23. cf. Ioseph. Ant. Iud. IV § 226.227. 3 sqq. pergit Clem. Alex. l. l. ναὶ μὴν καὶ γεωργικοὶ παρὰ τοῦ νόμου καὶ ταῦτα ὠφέληνται· κελεύει γάρ τά νεόφυτα τῶν δένδρων ἐπὶ τριετίαν ἑξῆς τιθηνεῖσθαι τάς τε περιττὰς ἐπιφύσεις ἀποτέμνοντας, ὑπέρ τοῦ μὴ βαρυνόμενα πιέζεσθαι καὶ ὑπὲρ τοῦ μὴ κατακερρ-ατιζομἐνης τῆς τροφῆς δι’ ἔνδειαν ἐξασθενεῖν, γυροῦν (ἀροῦν cod.) τε καὶ περισκ̀άπτειν, ὡς μηδὲν τͅαραβλαστκ́άνον κωλύῃ τὴν αὔξησιν· τόν τε καρπὸν οὐκ ἐᾷ δρέπεσθαι ἀτελῆ ἐξ ἀτελῶν, ἀλλά μετὰ τριετίαν ἔτει τετάρτῳ καθιερώσοντα τὴν ἀπαρχήν τῷ θεῷ μετὰ τὸ τελεωθῆναι τὸ δἐνὸρον.)

τετράδι δὲ κελεύει μὴ δρέπεσθαι τὸν καρπὸν πρὸς ἀπόλαυσιν, ἀλλ’ ὅλον αὐτὸν καθιεροῦν ἀπαρχὴν τῷ θεῷ, τῇ μὲν τῶν προγεγονότων χαριστήριον, τῇ δὲ ἐλπίδα τῆς εἰς τὸ μέλλον εὐκαρπίας καὶ τοῦ μετὰ τοῦτο προσοδεύεσθαι.

ὁρᾷς ὅσον τὸ ἵλεων καὶ χρηστὸν ἐπιδείκνυται καὶ ὡς ἀνακέχυκεν αὐτὸ πρὸς πᾶσαν ἰδέαν ἀνθρώπων τὸ πρῶτον, κἂν ἀλλόφυλός τις ἢ ἐχθρὸς ᾖ, εἶτα ζῴων ἀλόγων, κἂν μὴ τυγχάνῃ καθαρά, ἐπὶ δὲ πᾶσι σπαρτῶν ὁμοῦ καὶ δένδρων. ὅ τε γὰρ ἐν ταῖς ἀφαντάστοις φύσεσι προμαθὼν ἐπιείκειαν εἰς οὐδὲν ἂν τῶν ψυχῆς μεμοιραμένων ἐξαμάρτοι, ὅ τε μὴ ἐπιχειρῶν νεωτερίζειν περὶ τὰ ἔμψυχα πόρρωθεν ἀναδιδάσκεται τῶν λογικῶν ἐπιμελεῖσθαι.