De Virtutibus

Ἃ μὲν οὖν ἐπ’ ἐλευθέροις ἔγνω, ταῦτα καὶ τὰ τούτοις ἐστὶ παραπλήσια. συνῳδὰ δ’ ὡς ἔοικε καὶ περὶ δούλων νομοθετεῖ, πάλιν τῶν συντεινόντων εἰς ἡμερότητα καὶ φιλανθρωπίαν καὶ τούτοις μεταδιδούς.

θῆτας μὲν οὖν ἕνεκα χρείας τῶν ἀναγκαίων ὑποβεβληκότας ἑαυτοὺς ἄλλων ὑπηρεσίαις οἴεται δεῖν ἀνάξιον μηδὲν ὑπομένειν τῆς [*](1 σοὶ] 01 S τδ] τὸν S τιμιώτατον] τελειότατον DK ἐν S: ἐπὶ ceteri 2 ἕπεται S (Clem. Α1.): ἕψεται G\ διέξεισι C (Turn.), διέξειμι ceteri κατὰ om. H σώματος FL 2 (Turii.) ταύτῃ addidi (cf. Clem. Al.) 3 διαλύσεις FHP ἄγεται ἄκων transp. Α 4 τε S: τ’ ceteri συμβούλω SH 2 : συμβόλῳ ceteri (sed βουλευομένῳ F) πράξει om. in lac. G 1 5 τέτραπται S: τέταται CH 2 (Turn.), τέτακται ceteri τοῦτο] ταῦτα conicio βουλεύεται F 6 τῆς S: om. ceteri (v) 6 om. G 2 8 ἀνθρώπων S: τῶν ἀνθρώπων ceteri (v) προσέλθοιεν S 9 εὐχαί om. F 10 δ’ S, δὲ καὶ F ὥς γε CG’: ὥστε S, ὦς γ’ ceteri καὶ om. S ἀψευδεστάτου (sic) θεοῦ S 11 ἐτησίους καρποὺς S: ἐτησίοις καρποῖς ceteri (v) ἀρεταῖς S: ἀρετῆς ceteri (v) ; ἀρετῶν coni. Mang. ὧν] ὡς F μὴ ἀμοιρῆσαι μὲν Α, μὴ ἀμοιρησάμενοι P, μὴ μοιρησάμενοι G 2, οὐκ εὐμοιρησάμενοι C οἱ] ὅτι S, om. F (CG 2P) τὸν om. Mang. 12 τερισ́έοοντος G 2 H 1 P, περιφέρομεν C (Turn.) 13 ἐλευθέροις SA: ἐλευθερίας ceteri (Turn.) ταῦτα om. G 2 FHP, om. in lac. G 1 14 ἐστι S: om. ceteri (v) tit. περὶ δούλων add. S δέ CAG 2 ἔοικεν CF πεοὶ S: τὰ A, τὰ περὶ ceteri (v) ; ct περὶ conicio 15 πάλιν τῶν S: πάντων τῶν CH 2 (v), πάντων ceteri συνόντων in textu S, συντεινόντων mg S pr. καὶ om. G 1 φιλανθρωπίας G 1 16 μεταδιδούς S: μεταδούς ceteri (v) θῆτας CG 2: ὄντας S, τοὺς ceteri (v) οὑν om. F 17 αὐτοὺς S ἀνάξιον μηδέν SCG 2: μηδὲν ἀνάξιον (ἂξιον Α) ceteri (v) τῆς] τοῖς S) [*](16 sqq. Lev. 25,39. 40. Exod. 21,2. Deut. 15,12. 16 sqq. Clem. Alex. 1. 1. ἔτι τοὺς ἐπὶ τροφῆ δουλεύοντας ἀτιμάζεσθαι κωλύει, τοῖς τε ἐκ δανείων καταὸουλωθεῖσιν ἐκεχειρίαν τὴν εἰς πᾶν οἰδῶσιν ἐνιαυτῷ ἑβδόμῳ.)

τοῖς μὲν γὰρ δανεισταῖς οὐ κομισαμένοις τὸ χρέος ἢ τρόπον ἕτερον κτησαμένοις τοὺς πρότερον ἐλευθέρους ἐξαρκεῖ, φησί, χρόνος εἰς ὑπηρεσίαν ἑξαετία· οἱ δὲ μὴ γένει δοῦλοι χρηστῆς ἐλπίδος μὴ εἰς ἅπαν ἀμοιρείτωσαν, ἀλλ’ ἴτωσαν ἐπὶ τὴν παλαιὰν ἄδειαν, ἧς διὰ καιροὺς ἀβουλήτους ἐστέρηντο.

κἂν ἐκ τριγονίας μέν, φησί, δοῦλος ἑτέρου φόβῳ δεσποτικῶν ἀπειλῶν ἢ συνειδήσει τινῶν ἁμαρτημάτων ἢ μηδὲν ἠδικηκώς, ἀμειλίκτῳ καὶ ὠμοθύμῳ χρώμενος ἄλλως δεσπότῃ, πρὸς σὲ καταφύγῃ τευξόμενος ἐπικουρίας, μὴ περιίδῃς· ἐκδιδόναι γὰρ ἱκέτας οὐχ ὅσιον, ἱκέτης δὲ καὶ ὁ δοῦλος ὥσπερ εἰς ἱερὸν τὴν σὴν ἑστίαν καταπεφευγώς, ἐν ᾗ δίκαιόν ἐστιν ἀσυλίας τυγχάνειν, μάλιστα μὲν εἰς ἀδόλους ἐλθὼν καταλλαγὰς τὰς χωρὶς ἐνέδρας, [*](1 ἐκ γένους S: εὐγενοῦς ceteri (v) διακονίας] δουλείας Α 2 τύχης] ψυχῆς S 3 ἐφημερίας S, ἡμερινῶν Α προσβολῆς SA: προβολῆς ΗP, περιβολῆς CG 2 (v), παραβολῆς F (prob. Mang.), δουλείας G 1 4 ἡ] εἰ S βιαστικώτερον F 5 τούτοις τὴν S: om. ceteri (v) 6 εἰσάπαν aate ἐκκεχειρίαν (5) transp. Α οὐ om. F κομισομένοις S 7 ἢ τρόπον S: ἢ τοῖς τρόπον G 1, πρὸ τῶν, πρός τὸν ceteri (Turn.) ἕτερον] πρότερον Α κτησαμένοις] χρησαμένων Α 8 ἐξαρκεῖ codd.: ἀρκεῖ v ἑξαετίας Α, ἑξαετής G 1 οἱ δὲ μὴ γένει δοῦλοι S: οἴ τε μὴν δοῦλοι F, οἵ γε μὴν δοῦλοι ceteri (v) 9 χρηστῆς ἐλπίδος S: χρηστῆς CG 2 χρηστῶν ceteri (v) εἰς ἅπαν μὴ trausp. G’ ἤτωσαν S (ἴτωσαν scripsi): ἰἐτωσαν ceteri (v) 10 ἐστέρηντο SA : ἐστέρηνται ceteri (v) κὰν] καὶ AHP, καὶ εἰ G 1 ἐκ τριγονίας om. in lac. G 1 τριγωνίας G 2, τριγενείας S μέν om. C 11 δεσποτικῷ G 2 12 ἢ add. SG 1: om. ceteri (Turn.) καὶ ὠμοθύμῳ S: om. ceteri (Turn.) 13 ἄλλω S, ἀλλ’ ὡς G 2 HP πρὸς σὲ καταφύγῃ scripsi: προσκαταφὐγη S, καταφυγὴ χρῆται ceteri (v) τευξόμενος S: ὡς τευξόμενος CG 2 (v), προστευξόμενος ceteri περιΐδης S: περίͅδητε ceteri (v) 14 ἐκδιδόναι S (Clem. Α1.): προδιδόμεναι G 2, προδιδόναι ceteri (v) οἰκέτας G 1 G 2 HP 14. 15 ὥσπερ εἰς ἱερὰν G 1 (ἑερὀν recte coni. Mang.): ὥσπερ ὡς ἱερῶ S, ὥσπερ εἰς AFHP (v), ὥσπερ G 2, ὡς πρὸς C 15 τὴν σὴν ἑστίαν SCG 1 G 2: σὴν ἑστίαν AHP (Turn.), τὴν ἑστίαν F (Mang.) δίκαιος coni. Wendl. 16 ἀδόλους] ἀλόγους S ἐλθὼν καταλλαγάς S : καταλλαγὰς ἐλθόντα ceteri (v) τ̀ς S : om. ceteri (v) κωρὶς ἐνέδρας om. G 1) [*](10 sqq.Deut. 23,15. 16. 14 pergit Clem. Alex. l. I. ἀλλά καὶ ἱκέτας ἐκδιδόναι εἰ κόλασιν κωλύει.)

Ταῦτα μὲν οὖν περὶ οἰκείων καὶ ἀλλοτρίων καὶ φίλων καὶ ἐχθρῶν καὶ δούλων καὶ ἐλευθέρων καὶ συνόλως ἀνθρώπων νομοθετεῖ. τὸ δὲ ἐπιεικὲς καὶ ἥμερον καὶ ἐπὶ τὴν τῶν ἀλόγων ζῴων φύσιν ἄγει μεταδιδοὺς καὶ τούτοις, ὥσπερ ἀπὸ πηγῆς εὐμενοῦς ἀρύσασθαί τινος χρηστοῦ.

κελεύει γὰρ ἐν ταῖς ἡμέροις ἀγέλαις, κατά τε ποίμνας καὶ αἰπόλια καὶ βουκόλια, τῆς παραχρῆμα τῶν γεννωμένων ἀπολαύσεως ἀπέχεσθαι, μήτε πρὸς ἐδωδὴν μήτε ἐπὶ προφάσει θυσιῶν λαμβάνοντας. ὠμῆς γὰρ ὑπέλαβεν εἶναι ψυχῆς, ἐφεδρεύειν ἀποκυϊσκομένοις εἰς ἀνυπέρθετον διάζευξιν ἐγγόνων τε αὖ καὶ μητέρων ἕνεκα γαστρὸς ἡδονῆς, μᾶλλον δὲ ἀηδίας ἐκτόπου τινὸς [ψυχῆς] καὶ παρηλλαγμένης.

φησὶν οὖν τῷ βιωσομένῳ κατὰ τὴν ἱερωτάτην αὐτοῦ πολιτείαν· „ὦ γενναῖε, πολλή τίς ἐστιν ἀφθονία σοι τῶν πρὸς ἀπόλαυσιν, οἷς μέμψις οὐ παρέπεται· συγγνωστὸν γὰρ ἂν ἦν ἴσως, ἐπειδὴ πολλὰ τῶν ἀβουλήτων [*](1 πανύστατον S: σπανιώτατον ceteri (Turn.) πραθείς] προσθείς F, πραθέντα G’ ἀλλαγαὶ γὰρ αἱ τῶν S: ἀλλά τε γὰρ τὸ Α, ἀλλάττεται· τὸ γὰρ C, ἀλλάττεται γάρ τὸ ceteri (Turn.) 2 ὅπου] ὂν ὅπη G1 ῥοπὴν] ῥωὴν G2 ἕξουσιν S ὡμολογημένου HP 4 tit, διὰ τί προστάσσει τὰ γεννήματα τῶν ζώων μὴ θύειν πρὸ ζ΄ ἡμερῶν add. S καὶ ante φίλων om. CG2 5 καὶ ante δούλων om. C, καὶ δούλων om. S 6 δ’ Α ἀλόγων] ἄλλλων G2 ζώων SCG2: om. ceteri (v) φύσιν ἄγει SG1: τείνει φύσιν ἀεὶ F (Mang.), φύσιν ἀεὶ ceteri (Turn.) ; φύσιν ἀποτείνει coni. Wendl. 7 μεταδιδοὺς] μετὰ αἰδοῦς G2 ὥσπερ] ὡς καθάπερ conicio εὐμενοῦς] ἀεννάοῦς (ἀενάου?) coni. Mang. 7. 8 τι χρηστόν G1 8 ἐν ταῖς SFG1: ἔν τε ceteri (Turn.) ἡμέρας HP τὰς ποίμνας S 9 αἰπόλια SFG1H2: ἐπαύλεις C, ἐπαύλια ceteri τῶν om. Α 10 μήτε . . . μήτε] μηδ’ . . . μηδ’ S πρὸς] εἰς S ἐπὶ προφάσει S (Clem. Α1.): ἐπὶ om. ceteri (v) 11 εἰς S: om. ceteri (v) 12 aὖ om. G1ΗP 13 δ’ Α ἀηδίας S: om. in lac. G1, ἀΐδιον F, ἀϊδίου ceteri (Turn.) ἐκτόπου τινὸς ψυχῆς S: ψυχῆς ἐκτόπου τινὸς ceteri ψυχῆς seclusit Mang. παρηλλαγμένην G2, παρηλλαγμένου F 14 τῶ βιασαμένω AFHP 15 σοι τῶν CG1G2: σίτων S, τῶν (om. σοι) AFHP 15. 16 οἷς μέμψις οὐ παρέπεται om. S 16 ἄν om. G2 ἣν om. F) [*](8 Exod. 22,30. Lev. 22,27. cf. loseph. Ant. lud. III §236 κωλύει δὲ ὁ νόμος θύειν ζῷον αὐθημερὸν μετὰ τοῦ γεγεννηκότος ἐπὶ ταὐτό, οὐδ’ ἄλλως δέ πρὶν ὀγδόην ἡμέραν γεννηθέντι διελθεῖν. 8 sqq. Cletm. Alex. l.l. p.477P. ἐμοὶ δὲ δοκεῖ καὶ Πυθαγόρας τὸ ἥμερον τὸ περὶ τά ἄλογα ζῷα παρὰ τοῦ νόμου εἰληφέναι. αὐτίκα τῶν γεννωμένων κατά τε τὰς ποίμνας κατά τε τὰ αἰπόλια καὶ βουκόλια τῆς παραχρῆμα ἀπολαύσεως ἀπέχεσθαι, μηδὲ ἐπὶ προφάσει θυσιῶν λλαμβάνοντας, διηγόρευσεν, ἐκγόνων τε ἕνεκα καὶ μητέρων, εἰς ἡμερότητα τόν ἄνθρωπον κάτωθεν ἀπὸ τῶν ἀλόγων ζῴων ἀνατρέφων.)

τί δ’ ἂν εἴη σκαιότερον ἢ ταῖς περὶ τὴν ἀποκύησιν ὠδῖσιν ἐπιφέρειν ἔξωθεν ἑτέρας ἐκ τῆς παραχρῆμα τῶν γεννωμένων διαζεύξεως; ἀνάγκη γὰρ σφαδᾴζειν ἀποσπωμένων, διά τινα φυσικὴν μητέρων πρὸς ἔγγονα φιλοστοργίαν, καὶ μάλιστα ὑπὸ τὸν τῆς κυήσεως καιρόν, ἐπειδὴ πηγάζοντες οἱ μαστοὶ σπάνει τοῦ θηλάζοντος, ἀνακοπὴν τῆς ἐπιρροίας λαμβανούσης, σκιρροῦνταί τε καὶ κατατεινόμενοι τῷ βάρει παγέντος εἴσω τοῦ γάλακτος ἀλγηδόσι πιέζονται.

χάρισαι δή, φησί, τῇ μητρὶ τὸ ἔγγονον, εἰ καὶ μὴ τὸν σύμπαντα χρόνον, ἑπτὰ γοῦν τὰς πρώτας ἡμέρας γαλακτοτροφῆσαι, καὶ μὴ ἀνωφελεῖς ἃς ἡ φύσις ὤμβρησε πηγὰς ἐν μαστοῖς ἐργάσῃ, τὰς δευτέρας αὐτῆς χάριτας ἀνελών, ἃς ἐκ πολλοῦ τοῦ προμηθοῦς ἡτοιμάσατο τἀκόλουθον μακρόθεν αἰωνίῳ καὶ τελείᾳ φρονήσει κατιδοῦσα —

προτέρα μὲν γὰρ δωρεὰ γένεσις, [*](1 ἡ ἀπορία S: ἡ om. ceteri (v) alt. καὶ um. FG1H1P 2 τὰς ἄλλας S: om. ceteri (v) 3 ὑπὸ ταξιάρχῃ—δεῖ S: om. ceteri (Turn.) δι’ ὅν scripsi: δι’ ὧv S; δι’ ὅ coui. Mang. 4 μηδὲν S: καὶ μηδὲ Α, καὶ μηδὲν ceteri (Turn.) παραδεχόμενον S: παραδέχεσθαι ceteri (Turn.) τί δ’ ἄν εἴη σκαιότερον ἢ S: om. ceteri (Turn.): τί δ’ ἂν (cet. om.) Mang. ταῖς S: καὶ ταῖς G1, ἐν ταῖς ceteri (Turn.) 5 ὠδῖσι περιφέρειν ΙΙ ἑτέροις F, ἑτέρας om. S ἐκ τῆς om. F 6 ἀποσπωμένων S: ἀποσπώμενον ceteri (Turn.) 7 ἔγγονα SGG2: ἔγγονον ceteri (Turn.) μάλισι’ (sic) S 7. 8 ὑπὸ τῶν . . . καιρῶν S, τῶν etiam F 8 κτήσεως C1, κυήσεως corr. C2 μασθοὶ AF θηλάσοντος S 9 ἐπιρροῆς S σκιρροῦνται Α, σκιροῦνται P, σκηροῦνται S: στεροῦνται F2, στειροῦνται CG1G2H (v) καὶ SCG2: om. ceteri (V) κατακτεινόῳιοι Α 10 παγέντος εἴσω scripsi (cf. lin. 13): παγέντος ηλω S, om. ceteri (v) ἀλγηδόσι SCG2: καὶ ἀλγηδόσι ceteri (v) πιεζοῦνται G2 10.11 χάρισαι δεῖ S (χ.· δή scripsi): χάρισαι ceteri (v) 11 τῇ μητρὶ om. S εἰ—χρὁνον om. S εἰ καὶ] καὶ εἰ F 12 γα)ακ͂τοτροσ̔ͅηθῆναι S (Mang.) 13 ὤμβρισε S πηγὰς S: πηγὰς τοῦ γάλακτος C (v), πηγὰς τἀς τοῦ γάλακτος G1 πηγὰς τὰς ἐντός εἴσω τοῦ γάλακτος ceteri (et mg C2), uude πηγάς παγέντος εἴσω τοῦ γάλακτος sagaciter coni. Mang. (v. supra 1.10) μασθοῖς A αὐτῆς φύσεις S (αὐτῆς χάριτας scripsi): χάριτας αυπͅς ceteri (v) 14 ετοιμάσασ τὸ (sic) G2, ἑτοιμάσασα FHP1 τἀκόλουθον] τό τ’ ἁκόλουθον AFIIP 15 αἰωνία CG1 (v) τελείω FG2 καταδιδοῦσα AP2 πρότερον F1 δωρεὰν in textu Η, δωρεὰ mg Η γένεσις S: γέννησις ceteri (v)) [*](10 pergit Clem. Alex. l. l. χάρισαι γοῦν, φησί, τῇ μητρὶ τὸ ἔκγονον κἀν ἑπτὰ τὰς πρώτας ἡμέρας· εἰ γὰρ μηδὲν ἀναιτίως γίνεται, γάλα δὲ ἐπομβρεῖται ταῖς τετοκυίαις εἰς διατροφὴν τῶν ἐκγόνων, ὁ ἀποσπῶν τῆς τοῦ γάλακτος οἰκονομίας τό τεχθέν ἀτιμάζει τὴν φύσιν.)

τοῦτον ἀναγνόντες τὸν νόμον, οἱ χρηστοὶ καὶ περιμάχητοι γονεῖς, ἐγκαλύψασθε, οἱ ἐπὶ τοῖς βρέφεσιν ἀεὶ φονῶντες, οἱ κακὴν ἐφεδρεύοντες ἐφεδρείαν τοῖς ἀποκυομένοις εἰς ἔκθεσιν, οἱ τοῦ σύμπαντος ἀνθρώπων γένους ἄσπονδοι πολέμιοι.

τίνι γὰρ δι’ εὐνοίας ἀφίξεσθε, γενόμενοι τῶν ἰδίων τέκνων αὐτόχειρες; οἱ τὰς πόλεις τό γ’ ἐφ’ ὑμῖν ἧκον μέρος ἐρημοῦντες, ἀπὸ τῶν ἐγγυτάτω γένους ἀρξάμενοι τῆς ἀπωλείας, οἱ τοὺς τῆς φύσεως θεσμοὺς ἀνατρέποντες καὶ ὅσα ἂν [*](1 ἄγεται post εἶναι trausp. CG2 πρὸς S: εἰς ceteri (v) ἐπίρρυα S 2 τροφὴ καιρίοις (καιρίως Mang.) μαλακωτάτη, πᾶν ἁπαλόνυχον ἄρδουσα S: τροφὴν καιροῖς μαλακωτάτην ἐν ἁπαλοῖς μέλεσι δοῦσα AP2 (prob. Mang.), τροφὴ καιροῖς (καιροῖς om. in lac. G1) μαλακωτάτη ἐν ἁπαλῶ, μία δ’ οὖσα ceteri (v) ὃ Α: om. ceteri (v) 3 ὅσον μέν γὰρ S : ἔστι γὰρ ὅσον μέν ceteri (v) τοῦ γαλακτώδους AFHP 4 δ’] θ’ F ὑποπαχύνεθαι AFP τὸ ἀντίγονον Α 5 ἐφεδρεῦσαν F ἀεὶ S: om. ceteri (v) ἐνδείας om. CG2 6 προφορὰν F1G1HP1, τροφὸν AP2, ἑκατέρας τροφῆς ἤδη S: ἑκατέρων ἀνατροφῆς ἤδη ΑFΗ1P;ἑκατέρων ἀνατροφῆς εἴδει CG2, ἑκατἐρων ἑνὶ τροφῆς εἴδει G1, ἑκατέρου τοῦ τῆς τροφῆς εἴδους H2 (v) τῆς πικρᾶς δεσποίτης Α τε om. A 7 ἐκφεύγειν AG1P1: ἐκφεύγει FHP1, ἐκφεύγῃ CG2 (Turn.), ἐκφύγῃ S ἀναγνῶνιες SF1 οἱ] ὦ conicio 8 φονῶντες S: μονοῦντες Ζ G1, πονοῦντες ceteri (Turu.) 9 ἀποκυομένοις AP2: ἀποκυουμένοις ceteri (Turn.) εἰς S: om. ceteri (Turn.) 10 γάρ ἄν G1 11 ἀφίξεσθε S: γένοισθε CG1, ἐγένεσθε ceteri (v) γινόμενοι G1, γενόμενοι post αὐτόχειρες trausp. S ἰδίων] οἰκείωνF οἱ—ἀπωείας(13) om. F γ’] τ’ S 11. 12 ἐφ’ὑμῖνG1: ἐφ’ ἑαυτοῖς S (.Maug.), ἐπ’ αὐτοῖς ceteri (Turu.) 12 μέρος ἧκον transp. CG2 ἐγγυτάτων Α 13 ὅσα ἂν Mang. : ὡσ ἂν (sed ω corr. e. ο) S, δσα ἐν ceteri (Turn.)) [*](7 sqq. pergit Cleni. Alex.l.l. δυσωείσθωσαν οὖν Ἕλληνες καὶ εἴ τις ἕτερός ἐστι τοῦ νόμου κατατρέχων, εἰ ὁ(??)ὲν καὶ ἐπ’ ἀλόγων ζῴων χρηστεύεται, οἱ δὲ καὶ τὰ τῶν ἀνθρώπων ἐκτιθέασιν ἔγγονα, καίτοι μακρόθεν καὶ προφητικῶς (προνοητικῶς coni. Mang.) ἀνακόπτοντος αὐτῶν τὴν ἀγριότητα τοῦ νόμου διά τῆς προειρημένης ἐντολῆς· εἰ γὰρ τῶν ἀλόγων τά ἔκγονα διαζεύγνυσθαι τῆς τεκούσης πρό τῆς γαλακτουχίας ἀπαγορεύει, πολὺ πλέον ἐπ’ ἀνθρώπων τὴν ὠμὴν καὶ ἀτιθάσευτον προeεραπεὐει γνώμην, ἵν’ εἰ καὶ τῆς φύσεως, μθήσεως γοῦν μὴ καταφρονῶσιν. ἐρίφων μὲν γὰρ καὶ ἀρνῶν ἐμφορεῖσθαι ἐπιτετραπται, καί τις ἴσως ἀπολογία τῷ διαζεύξαντι τῆς τεκούσης τό ἔκγονον, ἡ δὲ τοῦ 5 παιδίου ἔκθεσις τίνα τὴν αἰτίαν ἔχει; ἐχρῆν γάρ μηδὲ τὴν ἀρχὴν γῆμαι τῷ μηδὲ παιδοποιεῖσθαι γλιχοdνῳ ἤ δι’ ἡδονῆς ἀκρασίαν παιδοκτόνον γεγονέναι.)

ἢ οὐχ ὁρᾶτε, ὅτι τῷ πάντα ἀρίστῳ νομοθέτῃ δι’ ἐπιμελείας ἐγένετο μηδὲ τῶν ἀλόγων τὰ ἔγγονα διαζευχθῆναι τῆς τεκούσης, ἄχρις ἂν γαλακτοτροφηθῇ; τὸ πλέον, ὦ γενναῖοι, δι’ ὑμᾶς, ἵν’, εἰ καὶ μὴ τῇ φύσει, μαθήσει γοῦν ἀναδιδάσκησθε τὸ φιλοίκειον, εἰς ἄρνας καὶ ἐρίφους ἀποβλέποντες, οἳ ἐν ἀφθόνοις χορηγίαις τῶν ἀναγκαίων τρυφᾶν οὐ κεκώλυνται, τῆς φύσεως μὲν τοιαῦτα παρασκευασαμένης ἐν ἐπιτηδειοτάτοις χωρίοις, ἐξ ὧν εὐμαρεῖς τοῖς δεησομένοις αἱ ἀπολαύσεις γενήσονται, νομοθέτου δὲ μετὰ πολλῆς προμηθείας ἐφορῶντος, ἵνα μηδεὶς ἐμποδίζῃ τὰς εὐεργέτιδας καὶ σωτηρίους τοῦ θεοῦ δωρεάς.

Βουλόμενος δὲ πολυτρόποις ἰδέαις τὰ ἡμερότητος καὶ ἐπιεικείας σπέρματα ταῖς διανοίαις ἐγκατασπείρειν ἄλλο τίθησι διάταγμα συγγενὲς τοῖς προτέροις, ἀπαγορεύων ἡμέρᾳ τῇ αὐτῇ συγκαταθύειν μητέρα καὶ ἔγγονον· καὶ γὰρ εἰ θυτέον, ἀλλ’ οὖν ἐν χρόνοις γε διαφέρουσιν· ὑπερβολὴ γὰρ ἀγριότητος τὴν αἰτίαν τῆς γενέσεως μετὰ [*](1 δι’ ἀνημέρου καὶ ἀττιθάσου ψυχῆς ὠμότητα S: οἱ ἀνήμεροι καὶ ἀτίθασοι (-σσοι AFH) ψυχῆς ὠμότητι ceteri (v) 1. 2 γενέσει φθορὰν S: γεννητικὴ φθορᾶς F, γετηταὶ φθορᾶς ceteri (Turn.) 2 καὶ S: om. ceteri (Turn.) ζωὴν θανάτω G1 ὁρᾶται G1 ὅτι om. Α πάντ’ A, πάντων HP (Turn.) 3 μηδὲν S 4 ἄχρι C1G2 πλέον] πλεῖστον Α 5 εἰ καὶ μὴ S: εἰ μὴ καὶ ceteri (Turu.) τῇ om. S ἀναδιδάσκεσθι Α 6 ἐρήφους S ἀφθονίαις G2 7 τῆς φύσεως F mg H, φύσεως AG1P: ὡς CG2Η, ἄλλως S 7.8 τοιαῦτα S: αὐτὰ ceteri (αὐτὰς v) 8 παρασκευασαυασαμένοις CG2H, παρεσκευίσμἐνους S 9 δεηθησομἐνοις S, δεομένοις CG2 δέ] δ’ εἰ S 10 προμηθείας G1: προνοίας C, ἀκριβείας S, προθυμίας ceteri (v) 12 titulum taraquam novi opusculi h. l. add. S: Φίλωνος περὶ γ΄ ἀρετῶν· περὶ ἡμερότητος καὶ ἐπιεικείας· περὶ τοῦ μὴ δεῖν ἐν ἡμέρα τῆ αὐτὴ θύειν μητέρα καὶ ἔγγονον· διὰ τί ἔγκυον ζῶον προστάσσει μὴ θύεσθαι, tit. περὶ τοῦ μὴ δεῖν ἡμέρα τῆ αὐτὴ θύειν μητέρα καὶ ἔγγονον add. mg G2 πολυτρόποις ἰδέαις post σπέρματα (13) transp. HP (v) εἰδέαις S ἡμερότατα F1, ἡμερώτατα F2 13 ἐγκατασπεῖραι (sic) ταῖς διανοίαις transp. HP (v) 14 προτέροις ἀπαγορεύων ἡμέρα τῆ αὐτὴ S (Clem. Al.): ἀπαγορεὐωναὐτῇ om. G1, προτέροις-αὐτᾐ om. ceteri (Turn.) συγκαταθύειν S (Clem. Al.): μὴ καταθύειν ἄμα G1, καταθύειν ceteri (Turn.) post καταθύειν add. τολμῶσι AP2 15 post ἔγγονον add. ἐθέλουσι FL (Turn.) θυτέον S: θυτὸν ceteri (Turn.) ἐν χρόνοις γε S: γε ἐν κρόνοις ceteri (v) 16 γενέσεως S: γενἡσεως, γεννἡσεως ceteri (v)) [*](14 Lev. 22,28. cf. loseph. Ant. lud. III §236 (supra p. 303,8). 14 pergit Clem. Alex. 1. 1. p. 478 P. πάλιν αὗ ὁ χρηστὸς νόμος ἀπαγορεύει ἡμέρα τῇ αὐτῇ συγκαταθὐα ἔκγονον καὶ μητέρα.)

ἢ γὰρ ἐπὶ προφάσει θυσιῶν ἢ διὰ γαστρὸς ἀπόλαυσιν· εἰ μὲν οὖν ἕνεκα θυσιῶν, ἐπέψευσται καὶ τοὔνομα· τὰ γὰρ τοιαῦτα σφάγια, οὐ θυσία. τίς δὲ δὴ καὶ θεοῦ βωμὸς οὕτως ἀνίερα ἱερεῖα προσδέξεται; ποῖον δὲ πῦρ οὐκ ἂν δίχα τμηθὲν ἐξ ἑαυτοῦ διασταίη φεῦγον τὴν ἐξ ἀμίκτου πράγματος ἕνωσιν; οἶμαι ἂν αὐτὸ μηδὲ πρὸς βραχύτατον ὑπομεῖναι χρόνον, ἀλλ’ αὐτίκα σβεσθῆναι προνοίᾳ τινὶ τοῦ μὴ τὸν ἀέρα καὶ τὴν ἱερωτάτην πνεύματος φύσιν ὑπὸ τῆς αἰρομένης φλογὸς μιαίνεσθαι.

εἰ δὲ μὴ θυσιῶν χάριν ἀλλὰ θοίνης, τίς οὐκ ἂν τῆς ὑπερφυοῦς γαστριμαργίας ὀρέξεις προβάλλοιτο καινὰς καὶ παρηλλαγμένας; ἐκτόπους μὲν γὰρ ἡδονὰς οἱ τοιοῦτοι μεταδιώκουσι. τίς δὲ ἡδονὴ κρεωφαγοῦσι, γεύσασθαι σαρκῶν ἐν ταὐτῷ μητέρων καὶ ἐγγόνων; ὧν εἰ τὰ μέλη τις ἀναμῖξαι θελήσειεν ἀναπείρων ὀβελοῖς, ἵν’ ὀπτῶν ἐμφορήσαιτο, οὐκ ἄν μοι δοκεῖ διατελεῖν ἥσυχα, ῥήξειν δὲ φωνὴν σχετλιάσαντα δι’ ὑπερβολὴν τοῦ καινουργηθέντος πάθους καὶ μυρία λοιδορήσεσθαι τῆς λαιμαργίας τοῖς εὐτρεπίζουσιν ἄσιτον εὐωχίαν.

ἀλλ’ ὅ γε νόμος ἔξω [*](1 ζωογονηθἐντος S: ζώου γεννηθέντος CG2, γεννηθέντος ζώου ceteri (v) κτείνει S τοῦτο om. S 3 ἐπέψευσται SCG2: ἔψευσται ceteri (Turn.) τά om. S καὶ οὐ S 4 δὴ] δεῖ S, om. Α βωμὸς om. in lac. G1 προσδέξηται S -εται scripsi): παραδέξαιτο ceteri (v) ποῖον S: τὸ ceteri (v) 5 οὐκ ἂν] κἂν S διατμηθὲν P αυτοῦ S φεύγων G2 6 αὐτό] τὸ S χρόνον ὑπομεῖναι transp. HP (v) ἀπομεῖναι F 7 ἀλλ’ αὐτίκα S: αὐτίκα δἑ ceteri (v) προνοία τινὶ S: τινὶ om. ceteri (v) 8 αἰρορ.ἐνης S: καιομένης eteri (v) 9 θοίνης] τροφῆς S τίς] τί S ὑπερφυἄς C 10 ὀρέξεις G1: αἰτιάσεις Α (ἑστιάσεις coni. Mang.), οm. ceteri (v) προβάλοιτο C κενὰς L (Turn.), καινάς γὰρ S ἐκτοπίους μὲν ἄν ἐκθύσαιτό τις ἡδονὰς S 11 οἱ τοιοῦτοι S: οἱ δ’ οἱ τοιοῦτοι G2, οἱ δὴ τοιοῦτοι cetcri (v) μεταδιώκουσι] διώκουσι F, μέντοι ἀδικοῦσι S κρεοφαγοῦσιν S, κρεηφαγοῦσι C 12 ἐν ταὐτῶ S: ἔκ τε ceteri (Turn.) μητέρων SC: τῶν μητέρων ceteri (v) τῶν ἐγγόνων G1 ὧν S: om. ceteri (Turu.) 13 ἀναμίξας S θελήσειεν ἀναπείρων ὀβελοῖς om. S θελήσειεν CG2: θελήσει ceteri καὶ ἀναπείρων G1 ὀβελοῖς, ἵν' scripsi: ὀβελοῖσιν CG2FHP, ὀβελοῖσι καὶ A, ὀβελίσκοις G1 ἐμφορήσαιτο S: ἐμφορήσασθαι ceteri (v) 14 δοκεῖν S, δοκῆ (sed fj ex εἴ corr.) AF διατελέσειν SCG2 (v) ἥσυχα CG1: ἡσυχῆ S, ἥσυχον ceteri ῥήξει Α δέ] τέ S σχετλιάσαντα SCG1: σχετλιάσαν FΗ2, σχετλιάσας AG2H1P (Turn.) 15 λοιδορήσεσθαι S: λοιδορήσασθαι ceteri 16 ἄσιτον S: ἄδεκτον F, ἄλεκτον ceteri (v) tit. διὰ τί ἔγκυον ζῶον προστάσσει μὴ θύεσθαι add. S, περὶ τοῦ μὴ θύειν τὰ ἔγκυα ζῷα mg G2 ὅ γε νόμος] ὁ γενόμενος SG2) [*](16 sqq. Clem. Alex. l. l. ἄντικρυς γοῦν καὶ ὅσα τῶν ζῴων κυοφορεῖ ὁ νόμος οὐκ ἐπιτρέπει ἄχρις ἂν ἀποτέκῃ σφαγιάyεσθαι, μακρόθεν ἐπισχὼν τὴν εὐχέρειαν τῶν εἰς ἄνθρωπον ἀδικούντων.)

εἰ γὰρ τὰ φυτῶν τρόπον ἔτι παραυξανόμενα καὶ μέρη νομιζόμενα τῶν κυόντων, νυνὶ μὲν ἡνωμένα, μηνῶν δὲ περιόδοις αὖθις ἀποσπασθησόμενα τῆς συμφυΐας, διὰ τὴν ἐλπίδα τοῦ γενήσεσθαι ζῷα φυλάττεται τῷ περὶ τὰς μητέρας ἀνεπιβουλεύτῳ, χάριν τοῦ μὴ τὸ λεχθὲν μίασμα συμβῆναι, πῶς οὐχὶ μᾶλλον τὰ ἀποτεχθέντα καὶ καθ’ αὑτὰ ψυχῆς καὶ σώματος μεμοιραμένα; πάντων γὰρ ἀνοσιώτατον ἑνὶ καιρῷ καὶ ἡμέρᾳ μιᾷ ἔγγονον ὁμοῦ καὶ μητέρα κτείνειν.

ἐνθένδε μοι δοκοῦσιν ὁρμηθέντες ἔνιοι τῶν νομοθετῶν τὸν ἐπὶ ταῖς κατακρίτοις γυναιξὶν εἰσηγήσασθαι νόμον, ὃς κελεύει τὰς ἐγκύους, ἐὰν ἄξια θανάτου δράσωσιν, φυλάττεσθαι μέχρις ἂν ἀποτέκωσιν, ἵνα μὴ [*](1 pr. τῶν S: om. ceteri (v) θυσιῶν καὶ τεριρραντrιρίων Α ἐλαύνειν F 2 ἀποτέκοι H 3 ἤδη S: om. ceteri (v) ἔλαχε ιάξιν S: ἔλαχεν ἀξίαν ceteri (v) ἅ] ἂν S 4 πως S (πω scripsi): om. celeri (v) προῆλθεν S: πρότερον ἦλθεν ceteri (v) 5 φύρειν] φέρειν Α 5. 6 ἔτι παραυξόμενα S (ἔτι παραυξανόμενα scripsi): ἐμτεριαυξανόμενα ceteri (v) ; ἔτι περιεχόμενᾳ coni. Μang. 6 μέρη S: μὴ ceteri (Turn.) κυόντων SCG2: κυούντων ceteri (v) νῦν εἰ S (νυνὶ scripsi): νῦν ceteri (v) μὲν om. G2 8 τοῦ . . . ἀνεπιβουλεύτου S, τῶ . . . εὐεπιβουλεύτω Α χάριν S: om. ceteri (v) 10 καθαυτὰ S: κατ’ αὐτὰ CG2 (Turn.), κατὰ ταὐτὰ F, κατὰ ταῦτα AG1HP τῆς τῆς ψυχῆς CG2 11 ἑνὶ καιρῷ] ἐν καιρῶ CG2, ἡλίω ενι S 12 ἔνθεν δέ S (ἐνθένδε recte Mang., cf. Clem. Al.): συνιέ(??)ναι F, συνιεῖν δὲ ceteri (Turn.) post νομοθετῶν add. ἐντεῦθεν G1 τὸν] καὶ τὸν FL2 (v), τὸν corr. ex τῶν S 13 εἰσηγεῖσθαι S ἐγγύους AP2, ἐγγυούσας HP1 ἐὰν S: om. C, κἂν Α (Μang.), ἂν ceteri (Turu.) 14 δράσωσιν S: δρώσας C, δρῶσιν ceteri (v) φυλάττεσθι S: om. G2H1P1, μὴ ἀναιρεῖσθαι C, μὴ ἀποκτείνεσθαι AP2, μὴ θαιεῖν mg Η2 (v), μὴ ἀποθνήσκειν (post ἐγκύους I. 13) G1, μὴ κτείνειν (post ἐγκύους) F) [*](12 cf. Diodor. 177,9 (de Aegyptiis) τῶν δέ γυναικῶν τῶν καταδιασθεισῶν θανάτου τὰς ἐγκύους μὴ θανατοῦσθαι, πρὶν ἂν τέκωσι. καὶ τοῦτο τὸ νόμιμον πολλοὶ καὶ τῶν Ἑλλἡνων κατέδειξαν, ἡγούμενοι παντελῶς ἄδικον εἶναι τὀͅ μηδὲν ἀδικῆσαν τῷ ἀδικήσαντι τῆς αὐτῆς μετέχειν τιμωρίας. Plut. de sera num. vind. 7 p. 552d τὸν δ' ἐν Αἰγύπτῳ νόμον ἄρ’ οὐκ εἰκότως ὑμῖν ἀπογράψασθαι δοκοῦσιν ἔνιοι τῶν Ἑλλήνων, ὃς κελεύει τὴν ἔγκυον, ἂν ἁλῷ θανάτου, μέχρι τέκῃ φυλάττειν; Ael. Var. Hist. V 18 ἡ ἐξ Ἀρείου πάγου βουλὴ, ἐπεί τινα φαρμακίδα συνέλβον καὶ ἔμελλον θανατώσειν, οὐ πρότερον αὐτὴν ἀπέκτεινεν, πρὶν ἤ ἀπεκύησε r2 sqq. pergit Clem. Alex. l. l. (post verba ad p. 306,14 adnot.): ἐντεῦθεν καὶ Ῥωμαῖοι, εἰ καί τις ἔγκυος καταὸικασθείη τὴν ἐπὶ θανάτῳ, οὐ πρότερον ἐῶσιν ὑποσχεῖν τὴν τιμωρίαν πρὶν ἥ ἐκτεκεῖν.)

ἀλλ’ οὗτοι μὲν ἐπ’ ἀνθρώπων ταῦτα ἔγνωσαν· ὁ δὲ καὶ προσυπερβάλλων ἔτι ἄχρι καὶ τῶν ἀλόγων ζῴων τὸ ἐπιεικὲς ἀπέτεινεν, ἵν’ ἐν τοῖς ἀνομοιογενέσιν ἀσκήσαντες πολλῇ τινι περιουσίᾳ χρώμεθα φιλανθρωπίας ἐν τοῖς ὁμογενέσι, τοῦ μὲν λυπεῖν καὶ ἀντιλυπεῖν ἀλλήλους ἀπεχόμενοι, τὰ δ’ οἰκεῖα ἀγαθὰ μὴ θησαυροφυλακοῦντες, ἀλλ’ εἰς μέσον προφέροντες καθάπερ συγγενέσι καὶ ἐκ φύσεως ἀδελφοῖς τοῖς πανταχοῦ πᾶσιν.