De Specialibus Legibus (lib. i‑iv)

ταυτὶ δέ φαμεν τῶν ἄλλων [οὐχ] ὁμοίως ἐχόντων· οὐ γὰρ ταὐτὸν ἀλλοτρίῳ καὶ πατρὶ πληγὰς ἐμφορῆσαι οὐδὲ ἄρχοντα ἢ ἰδιώτην κακῶς εἰπεῖν οὐδὲ ἐργάσασθαί τι τῶν μὴ ἐφειμένων ἐν βεβήλοις ἢ ἱεροῖς χωρίοις οὐδ’ ἐν ἑορταῖς καὶ πανηγύρεσι καὶ δημοτελέσι θυσίαις καὶ πάλιν ἐν ἡμέραις αἷς μηδὲν πρόσεστι τῶν εἰς ἐκεχειρίαν ἢ καὶ συνόλως ἀποφράσι, καὶ ὅσα ἄλλα τοιουτότροπα διερευνητέον εἰς συναύξησιν ἢ μείωσιν κολάσεως.

Πάλιν ἐάν τις, φησίν, ὀφθαλμὸν οἰκέτου ἢ θεραπαίνης ἐκκόψῃ, ἐλευθέρους ἀφιέτω. διὰ τί; ὥσπερ τὴν τοῦ σώματος ἡγεμονίαν ἡ φύσις ἀνῆψε κεφαλῇ χαρισαμένη καὶ τόπον οἰκειότατον ὡς βασιλεῖ τὴν ἄκραν—ἄνω γὰρ αὐτὴν ἐπ’ ἀρχὴν παραπέμψασα ἱδρύσατο καθάπερ ἀνδριάντι βάσιν ὑποθεῖσα τὴν ἀπ’ αὐχένος ἄχρι ποδῶν ἅπασαν ἁρμονίαν—, οὕτως καὶ τῶν αἰσθήσεων τὸ κράτος ἀνέδωκεν ὀφθαλμοῖς· ὑπεράνω γοῦν καὶ [*](1 οἶς] οἷα M 2 ἀδικῶσι P τῶν πλησίον F, τῶν πλησίων S1 (ut vid.): τὸν πλησίον ceteri (v) ἐὰν] ἂν ΑΗ2 2.3 ἐξαμαρτάνωσι(ν) SG: ἁμαρτάνωσι ceteri (v) 3 κατά τε S καὶ μέλη SF: ἢ μέλη M, ἢ καὶ μέλη ceteri (v) alt. καὶ om. Α ἄχρι om. S; post μέντοι add. μέχρι vag S2 4 τιμωρεῖσθαι· κελεύειν γὰρ (om. ὑπομένειν) S 5 ἄνθ’] ἂν F ἕτερα om. G 5. 6 ἀπηρτιμένα S 6 ταυτὶ] ταυτει S 7 περὶ vel ἐπὶ τῶν ἄλλων coni. Mang. ἄλλων] ὅλων F οὐχ ὁμοίως ἐχόντων om. S οὐχ seclusi ἀλλοτρίῳ καὶ πατρὶ FNMG: ἀλλοτρίῳ καὶ δεόντως πατρὶ S, ἀλλοτρίῳ καὶ πατρίῳ AH2, πατρὶ καὶ ἀλλοτρίω H1P (v) 8 pr. οὐδὲ S: οὐδ’ ceteri ἄρχοντ’ GH1P alt. οὐδὲ S: οὔτ’ M, οὐδ’ ceteri ἐργάσθαι (sic) F, ἐργάζεσθαι S (v) 9 ἐφειμένων F: ἐφιεμένων ceteri (v) οὐδ’ ἐν] οὐδὲν G 10 θυσίαις] ἀσυλίαις S η 11 πρόσεστι] προσέτι S2, ἐστι ΑΗ2 ἄδειαν ἐκεχειρίαν S ἢ ss. S2) ἐκκεχειρίαν AH2H1P pr. καὶ om. S ἀποφράσι AH2: ἀποφορὰς SFM, ἀποφορᾶς GH1P (Turn.) ὅσα SFM: ὅσ’ ceteri 12 κολάσεων F 13 tit. περὶ ἐκκοπῆς ὀφθαλμοῦ ῶν S) οἰκέτου add. S mg M ὀφθαλμοὺς F 14 ἀφιέτω] ἐάτω F διὰ τί SF: διότι ceteri (v) τοῦ om. Η1P (Turn.) ἀνῆψεν S 15 κεφαλὴν F τόπον] τὸ πᾶν S 16 ἀρχὴν] ἄκραν coni. Mang. παραπέμψασα SF: ἀναπέμψας ceteri ασ᾿ v) ἀνδριὰν ΑΗ2 17 ἀπ’] ὑπ’ F ἄχρι] μέχρι S πᾶσαν S σώματος ἁρμονίαν coni. Mang. οὕτως S: οὕτω ceteri 18 τὸ κράτος om. AH2 ὀφθαλμούς 2) [*](7—8 N fol. 159v: οὐ γὰρ ταὐτὸν — κακῶς εἰπεῖν. 13 Exod. 21,26.)

τὰς μὲν οὖν χρείας καὶ ὠφελείας, ἃς παρέχουσι τῷ γένει ἡμῶν ὀφθαλμοί, μακρὸν ἂν εἴη καταριθμεῖσθαι· μίαν δὲ τὴν ἀρίστην λεκτέον. φιλοσοφίαν ὤμβρησε μὲν ὁ οὐρανός, ἐχώρησε δὲ ὁ ἀνθρώπινος νοῦς, ἐξενάγησε δὲ ὄψις· πρώτη γὰρ αὕτη κατεῖδε τὰς λεωφόρους ἐπ’ αἰθέρος ὁδούς.

ἀγαθῶν δέ, ὅσα πρὸς ἀλήθειαν ἀγαθά, πηγὴ φιλοσοφία· ἧς ὁ μὲν ἀρυτόμενος εἰς κτῆσιν καὶ χρῆσιν ἀρετῆς ἐπαινετός, ὁ δ’ ἕνεκα πανουργίας καὶ τοῦ κατασοφίσασθαί τινα ψεκτός· ἔοικε γὰρ ὁ μὲν ἀνδρὶ συμποτικῷ καὶ ἑαυτὸν καὶ τοὺς συνεστιωμένους πάντας εὐφραίνοντι, ὁ δὲ τῷ τὸν ἄκρατον εἰς παροινίαν καὶ ὕβριν ἑαυτοῦ τε καὶ τῶν πλησίον ἐμφορουμένῳ.

ὅτῳ δ’ οὖν τρόπῳ φιλοσοφίαν ἐξενάγησεν ὄψις, ἤδη λεκτέον. ἀναβλέψασα εἰς αἰθέρα κατεῖδεν ἥλιον καὶ σελήνην καὶ πλάνητας καὶ ἀπλανεῖς ἀστέρας, τὴν ἱεροπρεπεστάτην οὐρανοῦ στρατιάν, κόσμον ἐν κόσμῳ, εἶτ’ ἀνατολὰς καὶ δύσεις καὶ χορείας ἐμμελεῖς καὶ τεταγμέναις χρόνων περιόδοις συνόδους, ἐκλείψεις, ἐπιλάμψεις,

εἶτ’ αὐξήσεις καὶ μειώσεις σελήνης, ἡλίου κινήσεις τὰς κατὰ πλάτος, ἀπὸ μὲν τῶν νοτίων ἐπὶ τὰ βόρεια προσιόντος, ἀπὸ δὲ τῶν βορείων [*](1 ὡς] ὡσὰν F 2 χωρίω SF χωρίοις S2): σημείω ceteri (v) περισημοτάτῳ καὶ περιφανεστάτω S ὄις ss. S2), περιφανεστάτω καὶ παρασημοτάτω ΑΗ2 γερᾶραι SF γεραίρειν ceteri (v) 3 παρέχουσι S: παρέχονται ceteri (v) 5 ὤμβρισε SG ὁ οὐρανός F: ὁ om. ceteri (v) δὲ SF: δ’ ceteri 6 δὲ S: δ’ ceteri αὕτη] ταύτῃ S ἐπ’ αἰθέρος Mang.: ἀπ’ αἰθέρος codd. Flor. 7 ὁδοὺς καὶ ὅσα Flor. δέ ΑΗ2: δ’ ceteri, om. S ἀγαθὴ S πηγὴ] ἐπήγαγε Flor. φιλοσοφίας GH1P 8 ἀρυτόμενος scripsi: ὀρεγόμενος F Flor., ἀρρυόμενος SH1, ἀρυόμενος ceteri (v) χρῆσιν καὶ κτῆσιν transp. MAH2 9 κατασοφίσασθαι Mang.: καταψηφίσασθαι codd. τινα τινος A, om. Flor. ἀνδρὶ] ἀνδριάντι S 10 ἑαυτῶ S συμποσιωμένους (sic) S εὐφραίνοντι πάντας transp. H1P (v) 11 τῶ τὸν M: τῶ ex τὸν corr. H1, τὸν (om. τῷ) ceteri καὶ ὕβριν SF: om. ceteri (v) αὑτοῦ Α, αὐτοῦ GH2 τε καὶ] τοὺς F τῶν F Flor.: τοῦ ceteri (v) 12 ἐμφορουμένων F, ἐμφορούμενος S2 ὅτῳ] ὅτι S δ’ οὑν scripsi: γοῦν codd. (v) τρόπῳ om. S φιλοσοφίας P, αν ex ας corr. H1 13 ἀναβλέψας AH1 εἶδεν H1P (Turn.) 13. 14 πλανήτας AH1 14 στρατιάν SF: στρατείαν ceteri (v) 16 τεταγμέναις . . . περιόδοις] τεταγμένας . . . περιόδους S2F2 corr. H1 (v) συνόδους om. S 16. 17 εἶτ’ αὐξήσεις] ἐπαυξήσεις F, αὐξήσεις S 17 σελήνης, ἡλίου] ἡλίου καὶ σελήνης F 18 ἐπὶ] εἰς AH2 βόρια S προἰόντος S ἀπὸ δὲ τῶν βορείων mg H1, ἐπὶ δὲ τὰ βόρεια in textu H1 βορίων S) [*](5—11 Flor. Laur. nr. 4: φιλοσοφίαν — ψεκτός (9). ὁ μὲν γὰρ καὶ ἑαυτὸν καὶ πάντας εὐφραίνει ὁ δὲ ὕβριν ἑαυτοῦ ἴε καὶ τῶν πλησίον καταχέει κατέχει Neap., καταχεῖ scribendum).)

ὁ δ’ ἅπερ οὐχ οἷός τ’ ἦν δι’ αὑτοῦ καταλαβεῖν διὰ τῆς ὁράσεως ἰδὼν οὐκ ἐπὶ τῶν ὁραθέντων αὐτὸ μόνον ἔστη, ἀλλ’ ἅτε φιλομαθὴς καὶ φιλόκαλος, ἀγάμενος τὴν θέαν, λογισμὸν εἰκότα ἐλάμβανεν, ὅτι ταῦτα οὐκ ἀπαυτοματισθέντα συνέστη φοραῖς ἀλόγοις, ἀλλὰ διανοίᾳ θεοῦ, ὃν πατέρα καὶ ποιητὴν ὀνομάζειν θέμις, καὶ ὅτι οὐκ ἔστιν ἄπειρα, πεπέρασται δὲ ἑνὸς κόσμου περιγραφῇ, πόλεως τρόπον τῇ τῶν ἀπλανῶν ἐξωτάτω σφαίρᾳ περιλαμβανόμενα, καὶ ὡς ὁ γεννήσας πατὴρ νόμῳ φύσεως ἐπιμελεῖται τοῦ γενομένου, προνοούμενος καὶ τοῦ ὅλου καὶ τῶν μερῶν.

εἶτα προσεπεσκέψατο, τίς οὐσία τοῦ ὁρατοῦ καὶ εἰ πάντων ἡ αὐτὴ τῶν κατὰ τὸν κόσμον ἢ ἑτέρων ἑτέρα καὶ ἐκ τίνων ἕκαστα ἐτελέσθη, καὶ τὰς αἰτίας δι’ ἃς ἐγένετο καὶ δυνάμεις αἷς συνέχεται καὶ πότερον αὗται σώματα ἢ ἀσώματοι.

ἡ γὰρ περὶ τούτων καὶ τῶν παραπλησίων ἔρευνα τί ἂν ἄλλο ἢ φιλοσοφία προσαγορεύοιτο; τί δὲ τῷ σκοπουμένῳ ταῦτα θεῖτο ἄν τις οἰκειότερον ὄνομα ἢ φιλόσοφον; τὸ γὰρ περὶ θεοῦ σκοπεῖν καὶ κόσμου καὶ τῶν ἐν αὐτῷ κοινῶς ζῴων τε καὶ φυτῶν καὶ περὶ νοητῶν παραδειγμάτων καὶ πάλιν αἰσθητῶν ἀποτελεσμάτων καὶ τῆς καθ’ ἕκαστον τῶν γεγονότων [*](1 πρὸς] ἐπὶ S καιρῶν] καρπῶν ΑΗ2 (Mang.) οἶς scripsi: ὧ S2, ὡς ceteri (v) 2 τελεσφορεῖται SF: τελεσφορεῖσθαι ceteri (v) μυρί’ ἄλλα πρὸς τούτοις transp. M μυρί᾿ MGH1P θαυμάσια· καὶ] θαυμάσια κάλλη coni. Mang. 2. 3 περιαθρήσας ἃ S 3 alt. κατὰ SF: om. ceteri (Mang.) καὶ ἀέρα F: καὶ (om. ἀέρα) S, καὶ ἀέρα τὰ κατὰ ceteri (κ. ἁ. καὶ τὰ κατὰ v) τάδε πάντα om. πάντα om. S, πάντα τάδε transp. M 4 ἕκαστα ἐπεδείξατο S δι’ αὐτοῦ FMGP, αὑ ex αὖ corr. Η1, διὰ τοῦ S 4. 5 καταλαβεῖν δι’ αὐτοῦ transp. M 5 διὰ τῆς ὁράσεως S: δι’ ὁράσεως ceteri (v) ἰδὼν om. S1, add. S2 αὐτῶ FM, αὐτῶν S2 αὐτὸ S1) μόνων M 6 καὶ φύσει φιλόκαλος F εἰκότα SF: εἰκότ’ ceteri 7 ταῦτα SF: ταῦτ’ ceteri αὐτοματισθέντα S 8 ὀνομάζειν] νομίζειν coni. Mang. 9 πεπεράσθαι (sic) Α; πεπεράτωται coni. Mang. δὲ SM: δ’ ceteri 10 τῶν om. M περιλαμβανόμενα 2 περιλαμβανόμενος ceteri (Turn.) ὡς om. AH2 ἐγέννησας (sic) G 12 ὁ ante καὶ τῶν add. F προεσκέψατο S 13 τῶν om. S τὸν κόσμον F: τὸν om. ceteri (v) ἑτέρων ἑτέρα F: ἑτέρα ἕτερα H1P) ἑτέρων ceteri (v) 14 ἕκαστα SFM: ἕκαστ’ ceteri ἐγένοντο S 14. 15 συνέχονται S 15 καὶ om. AH2 πρότερον AH2 αὐταὶ S σώματα SF: σώματ’ ceteri 16 τῶν παραπλησίον H1P, τῶν πλησίον S ἂν om. S 17 τί—θεῖτο] τί δ’ ἔστω σκοποῦμεν· ὧ ταῦτα τ’ (om. θεῖτο) S ταῦτα om. FH1P (Turn.) Ι7. 18 φιλοσόφου conicio 18 τὸ] τῷ Richt. θεοῦ] κόσμου F καὶ κόσμου om. SF αὐτῷ] κόσμω S 19 κοινῶν F, κοινῶς om. SH2 ζῴων τε om. SF)