Deipnosophistae

Ἀθηναῖοι δὲ καὶ τῆς τῶν δούλων προνοοῦντες τύχης ἐνομοθέτησαν καὶ ὑπὲρ δούλων γραφὰς ὕβρεως εἶναι. Ὑπερείδης γοῦν ὁ ῥήτωρ ἐν τῷ κατὰ Μαντιθέου αἰκίας φησίν (fr. 123 Bl.)· ‘ἔθεσαν οὐ μόνον ὑπὲρ τῶν ἐλευθέρων, ἀλλὰ καὶ ἐάν τις εἰς δούλου σῶμα

διαφέρειν δέ φησι Χρύσιππος δοῦλον οἰκέτου γράφων ἐν δευτέρῳ περὶ ὁμονοίας διὰ τὸ τοὺς ἀπελευθέρους μὲν δούλους ἔτι εἶναι, οἰκέτας δὲ τοὺς μὴ τῆς κτήσεως ἀφειμένους. ‘ὁ γὰρ οἰκέτης, φησί, δοῦλός ἐστι κτήσει κατατεταγμένος.’ καλοῦνται δ’ οἱ δοῦλοι, ὡς μὲν Κλείταρχός φησιν ἐν ταῖς Γλώσσαις, ἆζοι καὶ θεράποντες καὶ ἀκόλουθοι καὶ διάκονοι καὶ ὑπηρέται, ἔτι δ’ ἑπάμονες καὶ λάτρεις. Ἀμερίας δὲ ἑρκίτας φησὶ καλεῖσθαι τοὺς κατὰ τοὺς ἀγροὺς οἰκέτας. Ἕρμων δὲ ἐν Κρητικαῖς Γλώτταις μνώτας τοὺς εὐγενεῖς οἰκέτας, Σέλευκος δ’ ἄζους τὰς θεραπαίνας καὶ τοὺς θεράποντας, ἀποφράσην δὲ τὴν δούλην καὶ βολίζην, σίνδρωνα δὲ τὸν δουλέκδουλον, ἀμφίπολον δὲ τὴν περὶ τὴν δέσποιναν θεράπαιναν, πρόπολον δὲ τὴν προπορευομένην. Πρόξενος δ’ ἐν δευτέρῳ Λακωνικῆς πολιτείας (FHG II 463) ἐπικαλεῖσθαί φησιν χαλκίδας

1. ἴθι μοι, δόμον, οἰκέτα, κλεῖσον ὑπόπτερος,
2. μή τις ἔλθῃ βροτῶν.

1. ὡς εὔδουλος, ὡς εὔοικος ἦν,

οἱ δὲ τῆς ἀρχαίας κωμῳδίας ποιηταὶ περὶ τοῦ ἀρχαίου βίου διαλεγόμενοι ὅτι οὐκ ἦν τότε δούλων χρεία τοιάδε ἐκτίθενται· Κρατῖνος μὲν ἐν Πλούτοις (I 64 K)·

1. οἷς δὴ βασιλεὺς Κρόνος ἦν τὸ παλαιόν,
2. ὅτε τοῖς ἄρτοις ἠστραγάλιζον, μᾶζαι δ’ ἐν ταῖσι
3. παλαίστραις
4. Αἰγιναῖαι κατεβέβληντο δρυπεπεῖς βώλοις τε κομῶσαι.

1. ἔπειτα δοῦλον οὐδὲ εἷς κεκτήσετ’ οὐδὲ δούλην,
2. ἀλλ’ αὐτὸς αὑτῷ δῆτ’ ἀνὴρ γέρων διακονήσει;
3. Β. οὐ δῆθ᾽· ὁδοιποροῦντα γὰρ τὰ πάντ’ ἐγὼ ποιήσω.
4. Α. τί δῆτα τοῦτ’ αὐτοῖς πλέον; Β. πρόσεισιν αὔθ᾽
5. ἕκαστον
6. τῶν σκευαρίων, ὅταν καλῇ τι· παρατίθου τράπεζα·
7. αὕτη παρασκεύαζε σαυτήν. μάττε θυλακίσκε.
   v.2.p.95
8. ἔγχει κύαθε. ποὖσθ’ ἡ κύλιξ; διάνιζ’ ἰοῦσα σαυτήν.
9. ἀνάβαινε μᾶζα. τὴν χύτραν χρῆν ἐξερᾶν τὰ τεῦτλα.
10. ἰχθύ, βάδιζ᾽. ἀλλ’ οὐδέπω ᾽πὶ θάτερ’ ὀπτός εἰμι.
11. οὔκουν μεταστρέψας σεαυτὸν ἁλὶ πάσεις ἀλείφων;

1. ἀλλ’ ἀντίθες τοι· ἐγὼ γὰρ αὐτὰ τἄμπαλιν
2. τὰ θερμὰ λουτρὰ πρῶτον ἄξω τοῖς ἐμοῖς
3. ἐπὶ κιόνων, ὥσπερ διὰ τοῦ Παιωνίου,
4. ἀπὸ τῆς θαλάττης, ὥσθ’ ἑκάστῳ ῥεύσεται
5. εἰς τὴν πύελον· ἐρεῖ δὲ θὔδωρ ‘ἀνέχετε’.
6. εἶτ’ ἁλάβαστος εὐθέως ἥξει μύρου
7. αὐτόματος ὁ σπόγγος τε καὶ τὰ σάνδαλα.

1. βέλτιον δὲ τούτων Τηλεκλείδης Ἀμφικτύοσι
2. (I 209 K)·
3. λέξω τοίνυν βίον ἐξ ἀρχῆς ὃν ἐγὼ θνητοῖσι παρεῖχον·
4. εἰρήνη μὲν πρῶτον ἁπάντων ἦν ὥσπερ ὕδωρ κατὰ χειρός.
5. ἡ γῆ δ’ ἔφερ’ οὐ δέος οὐδὲ νόσους, ἀλλ’ αὐτόματ’ ἦν τὰ δέοντα·
6. οἴνῳ γὰρ ἅπασ’ ἔρρει χαράδρα, μᾶζαι δ’ ἄρτοις ἐμάχοντο
7. περὶ τοῖς στόμασιν τῶν ἀνθρώπων ἱκετεύουσαι καταπίνειν,
   v.2.p.96
8. εἴ τι φιλοῖεν τὰς λευκοτάτας. οἱ δ’ ἰχθύες οἴκαδ᾽ ἰόντες
9. ἐξοπτῶντες σφᾶς αὐτοὺς ἂν παρέκειντ’ ἐπὶ ταῖσι τραπέζαις.
10. ζωμοῦ δ’ ἔρρει παρὰ τὰς κλίνας ποταμὸς κρέα θερμὰ κυλίνδων·
11. ὑποτριμματίων δ’ ὀχετοὶ τούτων τοῖς βουλομένοισι παρῆσαν,
12. ὥστ’ ἀφθονία τὴν ἔνθεσιν ἦν ἄρδονθ’ ἁπαλὴν καταπίνειν.
13. λεκανίσκαισιν δ’ ἂν ψαιστὰ παρῆν ἡδυσματίοις κατάπαστα,
14. ὀπταὶ δὲ κίχλαι μετ’ ἀμητίσκων εἰς τὸν φάρυγ᾽ εἰσεπέτοντο·
15. τῶν δὲ πλακούντων ὠστιζομένων περὶ τὴν γνάθον ἦν ἀλαλητός.
16. μήτρας δὲ τόμοις καὶ χναυματίοις οἱ παῖδες ἂν ἠστραγάλιζον.
17. οἱ δ’ ἄνθρωποι πίονες ἦσαν τότε καὶ μέγα χρῆμα γιγάντων.

πρὸς τῆς Δήμητρος ὑμῖν, ὦ ἑταῖροι, εἰ ταῦτα οὕτως ἐγίνετο, χρεία τίς ἡμῖν ἦν οἰκετῶν; ἀλλὰ γὰρ αὐτουργοὺς εἶναι ἐθίζοντες ἡμᾶς οἱ ἀρχαῖοι διὰ τῶν ποιημάτων ἐπαίδευον εὐωχοῦντες λόγοις. ἐγὼ δ’ ἐπειδὴ ὥσπερ λαμπάδιον κατασείσαντος τοῦ θαυμασιωτάτου Κρατίνου τὰ προκείμενα ἔπη καὶ οἱ μετ’ αὐτὸν γενόμενοι μιμησάμενοι ἐπεξειργάσαντο, ἐχρησάμην τῇ τάξει

1. πλούτῳ δ’ ἐκεῖν’ ἦν πάντα συμπεφυρμένα,
2. ἐν πᾶσιν ἀγαθοῖς πάντα τρόπον εἰργασμένα.
3. ποταμοὶ μὲν ἀθάρης καὶ μέλανος ζωμοῦ πλέῳ
4. διὰ τῶν στενωπῶν τονθολυγοῦντες ἔρρεον
5. αὐταῖσι μυστίλαισι καὶ ναστῶν τρύφη,
6. ὥστ’ εὐμαρῆ γε καὐτομάτοις τὴν ἔνθεσιν
7. χωρεῖν λιπαρὰν κατὰ τοῦ λάρυγγος τοῖς νεκροῖς.
8. φύσκαι δὲ καὶ σίζοντες ἀλλάντων τόμοι
9. παρὰ τοῖς ποταμοῖσιν ἐξεκέχυντ’ ἀντ’ ὀστράκων.
10. καὶ μὴν παρῆν τεμάχη μὲν ἐξωπτημένα,
11. καταχυσματίοισι παντοδαποῖσιν εὐτρεπῆ·
12. σχελίδες δ’ ὁλόκνημοι πλησίον τακερώταται
13. ἐπὶ πινακίσκοις καὶ δίεφθ’ ἀκροκώλια
14. ἥδιστον ἀπατμίζοντα καὶ χόλικες βοὸς
15. καὶ πλευρὰ δελφάκει’ ἐπεξανθισμένα
16. χναυρότατα παρέκειτ’ ἐπ’ ἀμύλοις καθήμενα.
17. παρῆν δὲ χόνδρος γάλατι κατανενιμμένος
18. ἐν καταχύτλοις λεκάναισι καὶ πύου τόμοι.
19. Β. οἴμ’ ὡς ἀπολεῖς μ’ ἐνταῦθα διατρίβουσ’ ἔτι,
20. παρὸν κολυμβᾶν ὡς ἔχω ᾽ς τὸν Τάρταρον.
    v.2.p.98

κἀν τοῖς Πέρσαις δέ φησιν (I 182 K)· τίς δ᾽ ἔσθ’ ἡμῖν τῶν σῶν ἀροτῶν ἢ ζυγοποιῶν ἔτι χρεία ἢ δρεπανουργῶν ἢ χαλκοτύπων ἢ σπέρματος ἢ

1. χαρακισμοῦ;

1. ἐπιπάστοις

1. ἐπιβλὺξ

1. ἀρύτεσθαι.

1. βαλανεύσει,

1. πολυτύρων
   v.2.p.99
2. ὀχετεύσονται θερμῷ σὺν ἔτνει καὶ λειριοπολφανεμώναις.
3. τὰ δὲ δὴ δένδρη τἀν τοῖς ὄρεσιν χορδαῖς ὀπταῖς
4. ἐριφείοις
5. φυλλοροήσει καὶ τευθιδίοις ἁπαλοῖσι κίχλαις τ᾽
6. ἀναβράστοις.

τί δεῖ πρὸς τούτοις ἔτι παρατίθεσθαι τὰ ἐκ Ταγηνιστῶν τοῦ χαρίεντος Ἀριστοφάνους (I 523 K) ;ʼ πάντες γὰρ τῆς καταχήνης αὐτοῦ πλήρεις ἐστέ. τῶν δὲ Μεταγένους ἐκ Θουριοπερσῶν μνημονεύσας καταπαύσω τὸν λόγον, μακρὰ χαίρειν εἰπὼν ταῖς Νικοφῶντος Σειρῆσιν, ἐν αἷς τάδε γέγραπται (I 777 K)·

1. νιφέτω μὲν ἀλφίτοις,
2. ψακαζέτω δ’ ἄρτοισιν, ὑέτω δ’ ἔτνει,
3. ζωμὸς διὰ τῶν ὁδῶν κυλινδείτω κρέα,
4. πλακοῦς ἑαυτὸν ἐσθίειν κελευέτω.

1. ὁ μὲν ποταμὸς ὁ Κρᾶθις ἡμῖν καταφέρει
2. μάζας μεγίστας αὐτομάτας μεμαγμένας,
3. ὁ δ’ ἕτερος ὠθεῖ κῦμα ναστῶν καὶ κρεῶν
4. ἑφθῶν τε βατίδων εἰλυομένων αὐτόσε·
5. τὰ δὲ μικρὰ ταυτὶ ποτάμι’ ἐνμεντευθενὶ
6. ῥεῖ τευθίσιν ὀπταῖς καὶ φάγροις καὶ καράβοις,
7. ἐντευθενὶ δ’ ἀλλᾶσι καὶ περικόμμασι,
   v.2.p.100
8. τῃδὶ δ’ ἀφύαισι, τῇδε δ’ αὖ ταγηνίαις.
9. τεμάχη δ’ ἄνωθεν αὐτόματα πεπνιγμένα
10. εἰς τὸ στόμ’ ᾄττει, τὰ δὲ παρ’ αὐτὼ τὼ πόδε.
11. ἄμυλοι δὲ περινέουσιν ἡμῖν ἐν κύκλῳ.

ταῦτα τοῦ Δημοκρίτου σαφῶς καὶ τορῶς διεξελθόντος ἐπῄνουν μὲν οἱ δαιταλεῖς, ὁ δὲ Κύνουλκος ἔφη· ‘ἄνδρες σύσσιτοι, σφόδρα με λιμώττοντα οὐκ ἀηδῶς ὁ Δημόκριτος εἱστίασεν ποταμοὺς διαπερανάμενος ἀμβροσίας καὶ νέκταρος, ὑφ’ ὧν ‘ἀρδευθεὶς τὴν ψυχὴν πάνυ πειναλέος γεγένημαι’ λόγους αὐτὸ μόνον καταβροχθίσας· ὥστε ἤδη παυσάμενοί ποτε τῆς τοσαύτης ἀπεραντολογίας καὶ κατὰ τὸν Παιανιέα ῥήτορα τοιούτων τινῶν μεταλάβωμεν ἃ μήτ’ ἰσχὺν ἐντίθησι μήτ᾽ ἀποθνῄσκειν ἐᾷ (3, 33)·

1. ἐν κενῇ γὰρ γαστρὶ τῶν καλῶν ἔρως
2. οὐκ ἔστι· πεινῶσιν γὰρ ἡ Κύπρις πικρά,

1. ἐν πλησμονῇ τοι Κύπρις, ἐν πεινῶντι δ’ οὔ.’

1. ‘πλήρης μὲν λαχάνων ἀγορή, πλήρης δὲ καὶ ἄρτων,

1. μικρὰς τίθημι συμβολὰς ἀκροώμενος

1. πεινῶντι γὰρ ἀνδρὶ μᾶζα τιμιωτέρα
2. χρυσοῦ τε κἀλέφαντος,

καὶ ἅμα ταῦτα λέγων οἷος ἦν ἀπανίστασθαι· ἐπιστραφεὶς δὲ καὶ θεασάμενος πλῆθος ἰχθύων καὶ ἄλλων παντοδαπῶν ὄψων παρασκευὴν εἰσκυκλουμένην τύψας τῇ χειρὶ τὸ προσκεφάλαιον ἀνέκραγεν (A 586. 61)·

1. ‘τέτλαθι δή, πενίη, καὶ ἀνάσχεο μωρολογούντων·
2. ὄψων γὰρ πλῆθός σε δαμᾷ καὶ λιμὸς ἀτερπής.

1. κοὐδ’ εἷς σοὐστὶν τῶν πλουτούντων, μὰ τὸν Ἥφαιστον, προσόμοιος,
2. καλλιτράπεζος καὶ βουλόμενος λιπαρὸν ψωμὸν καταπίνειν.
   v.2.p.102
3. ὁρῶ γὰρ θαῦμ’ ἄπιστον, ἰχθύων γένη
4. περὶ τὴν ἄκραν παίζοντα, κωβιούς, σπάρους,
5. ψήττας, ἐρυθίνους, κεστρέας, πέρκας, ὄνους,
6. θύννους, μελανούρους, σηπίας, αὐλωπίας,
7. τρίγλας, ἑλεδώνας, σκορπίους,

1. εἷς οἰωνὸς ἄριστος, ἀμύνεσθαι περὶ δείπνου