Deipnosophistae
Athenaeus of Naucratis
Athenaeus. Athenaei Naucratitae Dipnosophistarum Libri XV (3 volumes). Kaibel, Georg, editor. Leipzig: Teubner, 1887-1892.
τοῦ πότου δὴ προιόντος καὶ τῆς ὥρας ὑποσκιαζούσης ἀναπεταννύουσι τὸν οἶκον, ἐν ᾧ κύκλῳ ὀθόναις διείληπτο πάντα λευκαῖς· καὶ ἀναπετασθεισῶν Ναΐδες ἐφάνησαν λάθρᾳ κατὰ μηχανὰς σχασθέντων τῶν φραγμάτων καὶ Ἔρωτες καὶ Ἀρτέμιδες καὶ Πᾶνες καὶ Ἑρμαῖ καὶ τοιαῦτα πολλὰ εἴδωλα ἀργυροῖς δᾳδουχοῦντα λαμπτῆρσι. θαυμαζόντων δ’ ἡμῶν τὴν τεχνιτείαν Ἐρυμάνθιοι τῷ ὄντι σύαγροι κατὰ πινάκων τετραγώνων χρυσομίτρων σιβύναις ἀργυραῖς διαπεπερονημένοι περιεφέροντο ἑκάστῳ. καὶ τὸ θαυμάσιον, ὅτι παρειμένοι καὶ καρηβαροῦντες ὑπὸ τῆς μέθης ὁπότε τι τῶν ἀγομένων θεασαίμεθα πάντες ἐξενήφομεν, ὀρθοὶ τὸ δὴ λεγόμενον ἀνιστάμενοι (Il. 24.11 ?). ἔναττον οὖν οἱ παῖδες εἰς τὰς εὐτυχεῖς σπυρίδας, ἕως ἐσάλπισε τὸ εἰωθὸς τοῦ τελευταίου δείπνου σημεῖον· οὕτω γὰρ τὸ Μακεδονικὸν οἶσθα ἔθος ἐν ταῖς πολυανθρώποις εὐωχίαις γινόμενον. καὶ ὁ Κάρανος ἄρξας πότου μικροῖς ἐκπώμασι περισοβεῖν ἐκέλευε τοῖς παισίν. ἐπίνομεν οὖν εὐμαρῶς ὥσπερ ἀντίδοτον ἐκ τῆς προτέρας ἀκρατοποσίας λαμβάνοντες. ἐν τούτῳ δὲ ὁ γελωτοποιὸς εἰσῆλθε Μανδρογένης, ἐκείνου Στράτωνος τοῦ Ἀττικοῦ, ὥς φασιν, ἀπόγονος καὶ πολλοὺς κατέρρηξεν ἡμῶν γέλωτας· καὶ μετὰ ταῦτα ὠρχεῖτο μετὰ τῆς γυναικὸς ἔτη οὔσης ὑπὲρ τὰ ὀγδοήκοντα. καὶ τελευταῖαι ἐπεισῆλθον ἐπιδόρπιαι τράπεζαι, τραγήματά τ’ ἐν πλεκτοῖς ἐλεφαντίνοις ἐπεδόθη πᾶσι καὶ
εἰς ταῦτα, ὦ ἑταῖρε Τιμόκρατες, ἀποβλέπων τίνι συγκρῖναι ἔχεις τῶν Ἑλληνικῶν δείπνων τὸ προκείμενον τοῦτο συμπόσιον; ὁπότε καὶ Ἀντιφάνης ὁ κωμῳδιοποιὸς ἐν Οἰνομάῳ ἢ Πέλοπι διαπαίζων ἔφη (II 81 K)·
ὁ Ἀριστοφάνης δ’ ἐν Ἀχαρνεῦσι καὶ αὐτὸς τῶν βαρβάρων ἐμφανίζων τὴν μεγαλειότητά φησιν (85)·
- τί δ’ ἂν Ἕλληνες μικροτράπεζοι,
- φυλλοτρῶγες δράσειαν; ὅπου
- τέτταρα λήψῃ κρέα μίκρ’ ὀβολοῦ.
- παρὰ δ’ ἡμετέροις προγόνοισιν ὅλους
- βοῦς ὤπτων, ὗς, ἐλάφους, ἄρνας·
- τὸ τελευταῖον δ’ ὁ μάγειρος ὅλον
- τέρας ὀπτήσας μεγάλῳ βασιλεῖ
- θερμὴν παρέθηκε κάμηλον.
Ἀναξανδρίδης δ’ ἐν Πρωτεσιλάῳ διασύρων τὸ τῶν Ἰφικράτους γάμων συμπόσιον, ὅτε ἤγετο τὴν Κότυος τοῦ Θρᾳκῶν βασιλέως θυγατέρα, φησί (I 151 K)·
- ΠΡ. εἶτ’ ἐξένιζε παρετίθει θ’ ἡμῖν ὅλους
- ἐκ κριβάνου βοῦς. ΔΙΚ. καὶ τίς εἶδε πώποτε
- βοῦς κριβανίτας; τῶν ἀλαζονευμάτων.
v.1.p.297- ΠΡ. καὶ ναὶ μὰ Δί’ ὄρνιν τριπλάσιον Κλεωνύμου
- παρέθηκεν ἡμῖν· ὄνομα δ’ ἦν αὐτῷ φέναξ.
τοτὲ δ’ αὖ Θήβας τὰς ἑπταπύλους, τὰς ἁρμονίας μεταβάλλοντας, φερνάς τε λαβεῖν δύο μὲν ξανθῶν ἵππων ἀγέλας αἰγῶν τ’ ἀγέλην χρυσοῦν τε σάκος .... φιάλην τε λεπαστὴν χιόνος τε πρόχουν κέρχνων τε χύτραν βολβῶν τε σιρὸν δωδεκάπηχυν καὶ πουλυπόδων ἑκατόμβην. ταῦτα μὲν οὕτως φασὶ ποιῆσαι Κότυν ἐν Θρᾴκῃ, γάμον Ἰφικράτει. τούτων δ’ ἔσται πολὺ σεμνότερον καὶ λαμπρότερον παρὰ δεσποσύνοις τοῖς ἡμετέροις. τί γὰρ ἐλλείπει δόμος ἡμέτερος, ποίων ἀγαθῶν; οὐ σμύρνης ἐκ Συρίας ὀδμαὶ λιβάνου τε πνοαί, τερενοχρῶτες μαζῶν ὄψεις, ἄρτων, ἀμύλων, πουλυποδείων, χολίκων, δημοῦ, φυσκῶν, ζωμοῦ, τεύτλων, θρίων, λεκίθου, σκορόδων, ἀφύης, σκόμβρων, ἐνθρυμματίδων, πτισάνης, ἀθάρης, κυάμων, λαθύρων, ὤχρων, δολίχων, μέλιτος, τυροῦ, χορίων, πυῶν, καρύων, χόνδρου, κάραβοι ὀπτοί, τευθίδες ὀπταί, κεστρεὺς ἑφθός, σηπίαι ἑφθαί,
- κἂν ταῦτα ποιῆθ᾽, ὥσπερ φράζω,
- λαμπροῖς δείπνοις δεξόμεθ’ ὑμᾶς,
- οὐδὲν ὁμοίοις τοῖς Ἰφικράτους
- τοῖς ἐν Θρᾴκῃ· καίτοι φασὶν
- βουβαυκαλόσαυλα γενέσθαι·
- κατὰ τὴν ἀγορὰν μὲν ὑπεστρῶσθαι
- στρώμαθ’ ἁλουργῆ μέχρι τῆς ἄρκτου·
- δειπνεῖν δ’ ἄνδρας βουτυροφάγους,
- αὐχμηροκόμας μυριοπληθεῖς·
- τοὺς δὲ λέβητας χαλκοῦς εἶναι
- μείζους λάκκων δωδεκακλίνων·
- αὐτὸν δὲ Κότυν περιεζῶσθαι
- ζωμόν τε φέρειν ἐν χοὶ χρυσῇ
- καὶ γευόμενον τῶν κρατήρων
- πρότερον μεθύειν τῶν πινόντων.
- αὐλεῖν δ’ αὐτοῖς Ἀντιγενείδαν,
- Ἀργᾶν δ’ ᾄδειν καὶ κιθαρίζειν
- Κηφισόδοτον τὸν Ἀχαρνῆθεν·
- μέλπειν δ’ ᾠδαῖς
- τοτὲ μὲν Σπάρτην τὴν εὐρύχορον,
v.1.p.298
- μύραιν’ ἑφθή, κωβιοὶ ἑφθοί,
- θυννίδες ὀπταί, φυκίδες ἑφθαί,
- βάτραχοι, πέρκαι,
- συνόδοντες, ὄνοι, βατίδες, ψῆτται,
- γαλεός, κόκκυξ, θρίσσαι, νάρκαι,
- ῥίνης τεμάχη, σχαδόνες, βότρυες,
- σῦκα, πλακοῦντες, μῆλα, κράνειαι,
- ῥόαι, ἕρπυλλος, μήκων, ἀχράδες,
- κνῆκος, ἐλᾶαι, στέμφυλ᾽, ἄμητες,
- πράσα, γήτειον, κρόμμυα, φυστή,
- βολβοί, καυλοί, σίλφιον, ὄξος,
- μάραθ᾽, ᾠά, φακῆ, τέττιγες, ὀποί,
- κάρδαμα, σήσαμα, κήρυκες, ἅλες,
- πίνναι, λεπάδες, μύες, ὄστρεια,
- κτένες, ὄρκυνες· καὶ πρὸς τούτοις
- ὀρνιθαρίων ἄφατον πλῆθος,
- νηττῶν, φαττῶν· χῆνες, στρουθοί,
- κίχλαι, κόρυδοι, κίτται, κύκνοι,
- πελεκάν, κίγκλοι, γέρανοσ — Β. τουδὶ
- τοῦ χάσκοντος διατειναμένη
- διὰ τοῦ πρωκτοῦ καὶ τῶν πλευρῶν
- διακόψειεν τὸ μέτωπον.
- Α. οἶνοι δέ σοι, λευκός,
- γλυκύς, αὐθιγενής, ἡδύς, καπνίας.
Λυγκεὺς δ’ ἐν Κενταύρῳ διαπαίζων τὰ Ἀττικὰ δεῖπνά φησι (IV 433 M)·
Δρομέας δ’ ὁ παράσιτος ἐρωτήσαντός τινος αὐτόν, ὥς φησιν ὁ Δελφὸς Ἡγήσανδρος (FHG IV 415), πότερον ἐν ἄστει γίνεται βελτίω δεῖπνα ἢ ἐν Χαλκίδι, τὸ προοίμιον εἶπε τῶν ἐν Χαλκίδι δείπνων χαριέστερον εἶναι τῆς ἐν ἄστει παρασκευῆς, τὸ πλῆθος τῶν ὀστρέων καὶ τὴν ποικιλίαν προοίμιον εἰπὼν δείπνου.
- μάγειρ᾽, ὁ θύων ἐστὶ δειπνίζων τ’ ἐμὲ
v.1.p.300- Ῥόδιος, ἐγὼ δ’ ὁ κεκλημένος Περίνθιος.
- οὐδέτερος ἡμῶν ἥδεται τοῖς Ἀττικοῖς
- δείπνοις. ἀηδία γάρ ἐστιν Ἀττικὴ
- ὥσπερ ξενική· παρέθηκε πίνακα γὰρ μέγαν
- ἔχοντα μικροὺς πέντε πινακίσκους ἄνω·
- τούτων ὃ μὲν ἔχει σκόροδον, ὃ δ’ ἐχίνους δύο,
- ὃ δὲ θρυμματίδα γλυκεῖαν, ὃ δὲ κόγχας δέκα,
- ὃ δ’ ἀντακαίου μικρόν. ἐν ὅσῳ δ’ ἐσθίω,
- ἕτερος ἐκεῖν᾽, ἐν ὅσῳ δ’ ἐκεῖνος, τοῦτ’ ἐγὼ
- ἠφάνισα. βούλομαι δέ γ᾽, ὦ βέλτιστε σύ,
- κἀκεῖνο καὶ τοῦτ᾽, ἀλλ’ ἀδύνατα βούλομαι·
- οὔτε στόματα γὰρ οὔτε χεῖρας πέντ’ ἔχω.
- ὄψιν μὲν οὖν ἔχει τὰ τοιαῦτα ποικίλην,
- ἀλλ’ οὐθέν ἐστι τοῦτο πρὸς τὴν γαστέρα·
- κατέπασα γὰρ τὸ χεῖλος, οὐκ ἐνέπλησα δέ.
- τί οὖν ἔχεις; Β. ὄστρεια πολλά. Α. πίνακά μοι
- τούτων παραθήσεις αὐτὸν ἐφ’ ἑαυτοῦ μέγαν.
- ἔχεις ἐχίνους; Β. ἕτερος ἔσται σοι πίναξ·
- αὐτὸς γὰρ αὐτὸν ἐπριάμην ὀκτὼ ὀβολῶν.
- Α. ὀψάριον αὐτὸ τοῦτο παραθήσεις μόνον,
- ἵνα ταὐτὰ πάντες, μὴ τὸ μὲν ἐγώ, τὸ δ’ ἕτερος ...
Δίφιλος
- πόσοι τὸ πλῆθός εἰσιν οἱ κεκλημένοι
- εἰς τοὺς γάμους, βέλτιστε, καὶ πότερ’ Ἀττικοὶ
- ἅπαντες ἢ κἀκ τοὐμπορίου τινές; Β. τί δαὶ
- τοῦτ’ ἐστὶ πρὸς σὲ τὸν μάγειρον; Α. τῆς τέχνης
- ἡγεμονία τίς ἐστιν αὕτη σοι, πάτερ,
- τὸ τῶν ἐδομένων τὰ στόματα προειδέναι.
- οἷον Ῥοδίους κέκληκας· εἰσιοῦσι δὸς
- εὐθὺς ἀπὸ θερμοῦ τὴν μεγάλην αὐτοῖς σπάσαι,
- ἀποζέσας σίλουρον ἢ λεβίαν, ἐφ’ ᾧ
- χαριεῖ πολὺ μᾶλλον ἢ μυρίνην προσεγχέας.
- Β. ἀστεῖον ὁ σιλουρισμός. Α. ἂν Βυζαντίους,
- ἀψινθίῳ σφιν δεῦσον ὅσα γ’ ἂν παρατιθῇς,
- κάθαλα ποιήσας πάντα κἀσκοροδισμένα.
- διὰ γὰρ τὸ πλῆθος τῶν παρ’ αὐτοῖς ἰχθύων
- πάντες βλιχανώδεις εἰσὶ καὶ μεστοὶ λάπης.
- Μένανδρος δ’ ἐν Τροφωνίῳ (IV 205 M)·
- ξένου τὸ δεῖπνόν ἐστιν ὑποδοχή. Β. τίνος;
- ποδαποῦ; διαφέρει τῷ μαγείρῳ τοῦτο γάρ.
- οἷον τὰ νησιωτικὰ ταυτὶ ξενύδρια,
- ἐν προσφάτοις ἰχθυδίοις τεθραμμένα
- καὶ παντοδαποῖς, τοῖς ἁλμίοις μὲν οὐ πάνυ
- ἁλίσκετ᾽, ἀλλ’ οὕτως παρέργως ἅπτεται·
- τὰς δ’ ὀνθυλεύσεις καὶ τὰ κεκαρυκευμένα
- μᾶλλον προσεδέξατ᾽. Ἀρκαδικὸς τοὐναντίον
v.1.p.302- ἀθάλασσος ὢν τοῖς λοπαδίοις ἁλίσκεται·
- Ἰωνικὸς πλούταξ ὑποστάσεις ποιῶν
- κάνδαυλον, ὑποβινητιῶντα βρώματα.
ἐχρῶντο γὰρ οἱ παλαιοὶ καὶ τοῖς εἰς ἀναστόμωσιν βρώμασιν ὥσπερ ταῖς ἁλμάσιν ἐλάαις, ἃς κολυμβάδας καλοῦσιν. Ἀριστοφάνης γοῦν ἐν Γήρᾳ φησίν (I 426 K)·
Φιλήμων δ’ ἐν Μετιόντι ἢ Ζωμίῳ (II 488 K)·
- ὦ πρεσβῦτα, πότερα φιλεῖς τὰς δρυπεπεῖς ἑταίρας
- ἢ σὺ τὰς ὑποπαρθένους ἁλμάδας ὡς ἐλάας
- στιφράς;
ἤσθιον δὲ καὶ τέττιγας καὶ κερκώπας ἀναστομώσεως χάριν. Ἀριστοφάνης Ἀναγύρῳ (I 404 K)·
- ἰχθὺς τί σοι
- ἐφαίνεθ’ οὑφθός; Β. μικρὸς ἦν, ἀκήκοας;
- ἅλμη τε λευκὴ καὶ παχεῖ’ ὑπερβολῇ,
- κοὐχὶ λοπάδος προσῶζεν οὐδ’ ἡδυσμάτων.
- ἐβόων δ᾽ ἅπαντες, ὡς ἀγαθὴν ἅλμην ποιεῖς.
ἐστὶν δ’ ἡ κερκώπη ζῷον ὅμοιον τέττιγι καὶ τιτιγονίῳ, ὡς Σπεύσιππος παρίστησιν ἐν δʹ Ὁμοίων. μνημονεύει αὐτῶν Ἐπίλυκος ἐν Κωραλίσκῳ (I 804 K). Ἄλεξις ἐν Θράσωνί φησι (II 326 K)·
- πρὸς θεῶν, ἔραμαι τέττιγα φαγεῖν
- καὶ κερκώπην θηρευσαμένη
- καλάμῳ λεπτῷ.
Νικόστρατος δ’ ἐν Ἅβρᾳ (II 219 K)·
- σοῦ δ’ ἐγὼ λαλιστέραν
v.1.p.303- οὐπώποτ’ εἶδον οὔτε κερκώπην, γύναι,
- οὐ κίτταν, οὐκ ἀηδόν᾽, οὐ χελιδόνα,
- οὐ τρυγόν᾽, οὐ τέττιγα.
- πίναξ ὁ πρῶτος τῶν μεγάλων ἡγήσεται
- ἔχων ἐχῖνον, ὠμοτάριχον, κάππαριν,
- θρυμματίδα, τέμαχος, βολβὸν ἐν ὑποτρίμματι.
ὅτι δ’ ἤσθιον διὰ τὴν ἀναστόμωσιν καὶ τὰς δι’ ὄξους καὶ νάπυος γογγυλίδας σαφῶς παρίστησι Νίκανδρος ἐν δευτέρῳ Γεωργικῶν λέγων οὕτως (fr. 70 Schn)·
Δίφιλος δ’ ἢ Σώσιππος ἐν Ἀπολειπούσῃ (II 546 K)·
- γογγυλίδος δισσὴ γὰρ ἰδ’ ἐκ ῥαφάνοιο γενέθλη
- μακρή τε στιφρή τε φαείνεται ἐν πρασιῇσι.
- καὶ τὰς μέν θ’ αὕηνον ἀποπλύνας βορέῃσι,
- προσφιλέας χειμῶνι καὶ οἰκουροῖσιν ἀεργοῖς·
- θερμοῖς δ’ ἰκμανθεῖσαι ἀναζώουσ’ ὑδάτεσσι.
- τμῆγε δὲ γογγυλίδος ῥίζας καὶ ἀκαρφέα φλοιὸν
- ἦκα καθηράμενος λεπτουργέας, ἠελίῳ δὲ
- αὐήνας ἐπὶ τυτθὸν ὅτ’ ἐν ζεστῷ ἀποβάπτων
- ὕδατι δριμείῃ πολέας ἐμβάπτισον ἅλμῃ,
- ἄλλοτε δ’ αὖ λευκὸν γλεῦκος συστάμνισον ὄξει
- ἶσον ἴσῳ, τὰς δ’ ἐντὸς ἐπιστύψας ἁλὶ κρύψαις.
- πολλάκι δ’ ἀσταφίδας προχέαις τριπτῆρι λεήνας
- σπέρματά τ’ ἐνδάκνοντα σινήπυος. εἰν ἑνὶ δὲ τρὺξ
- ὄξεος ἰκμάζουσα καὶ ὠμοτέρην ἐπὶ κόρσην
- ὥριον ἁλμαίην αμυσαι κεχρηόσι δαίτης.
v.1.p.304
- ἔστιν ἔνδον ὄξος ὀξύ σοι.
- ὑπολαμβάνω, παιδάριον, ὀπὸν εἰλήφαμεν.
- ἄριστα τούτοις πάντα πιέσω καὶ πυκνά,
- ἡ φυλλὰς ἡ δριμεῖα περιοισθήσεται·
- τῶν πρεσβυτέρων γὰρ ταῦτα τῶν ἡδυσμάτων
- ἀναστομοῖ τάχιστα τᾀσθητήρια,
- τό τε νωκαρῶδες καὶ κατημβλυωμένον
- ἐσκέδασε κἀποίησεν ἡδέως φαγεῖν.
Ἄλεξις δ’ ἐν Ταραντίνοις ἐν τοῖς συμποσίοις φησὶ τοὺς Ἀττικοὺς καὶ ὀρχεῖσθαι ὑποπιόντας (II 379 K)·
μήποτε δὲ καὶ Ἀντιφάνης ἐν Καρσὶ κατὰ τὸ Ἀττικὸν ἔθος τῆς ὀρχήσεως κωμῳδεῖ τινα τῶν σοφῶν ὡς παρὰ δεῖπνον ὀρχούμενον λέγων οὕτως (II 55 K)·
- τοῦτο γὰρ νῦν ἐστί σοι
- ἐν ταῖς Ἀθήναις ταῖς καλαῖς ἐπιχώριον·
- ἅπαντες ὀρχοῦντ’ εὐθύς, ἂν οἴνου μόνον
- ὀσμὴν ἴδωσι· συμφορὰν λέγεις ἄρ’ ἂν
- φαίης ἂν εἰς συμπόσιον εἰσελθὼν ἄφνω.
- καὶ τοῖς μὲν ἀγενείοις ἴσως ἔπεστί τις
- χάρις· ἀλλ’ ἐπὰν δὴ τὸν γόητα Θεόδοτον
- ἢ τὸν παραμασύντην ἴδω τὸν ἀνόσιον
- βαυκιζόμενον τὰ λευκά τ’ ἀναβάλλονθ’ ἅμα,
- ἥδιστ’ ἂν ἀναπήξαιμ’ ἂν αὐτὸν ἐπὶ τοῦ ξύλου
- λαβών.
τούτοις οὐδ’ ἀναρμόστως ἄν τις ἐπενέγκαι τὰ Ἐρίφῳ τῷ κωμικῷ ἐν Αἰόλῳ εἰρημένα τάδε (II 428 K)·
- οὐχ ὁρᾷς ὀρχούμενον
- ταῖς χερσὶ τὸν βάκηλον; οὐδ’ αἰσχύνεται
- ὁ τὸν Ἡράκλειτον πᾶσιν ἐξηγούμενος,
- ὁ τὴν Θεοδέκτου μόνος ἀνευρηκὼς τέχνην,
- ὁ τὰ κεφάλαια συγγράφων Εὐριπίδῃ.
Ἄλεξις δ’ ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ Ἰσοστάσιόν φησιν (II 328 K)·
- λόγος γάρ ἐστ’ ἀρχαῖος οὐ κακῶς ἔχων·
- οἶνον λέγουσι τοὺς γέροντας, ὦ πάτερ,
- πείθειν χορεύειν οὐ θέλοντας.
- ἀπὸ συμβολῶν ἔπινον ὀρχεῖσθαι μόνον
- βλέποντες, ἄλλο δ’ οὐδέν, ὄψων ὀνόματα
- καὶ σιτίων ἔχοντες, Ὄψων, Κάραβος
- καὶ Κωβιός, Σεμίδαλις.
Μάτρων ὁ παρῳδός, ὅπερ διὰ τὸ σπάνιον οὐκ ἂν ὀκνήσαιμι ὑμῖν, ἄνδρες φίλοι,’ ὁ Πλούταρχος ἔφη, ‘ἀπομνημονεῦσαι·
- ‘Ἀττικὸν δὲ δεῖπνον οὐκ ἀχαρίτως διαγράφει
(Il. 10.436. 7)...
- δεῖπνα μοι ἔννεπε, Μοῦσα, πολύτροφα καὶ μάλα
- πολλά (Od. 1.1),
- ἃ Ξενοκλῆς ῥήτωρ ἐν Ἀθήναις δείπνισεν ἡμᾶς·
- ἦλθον γὰρ κἀκεῖσε, πολὺς δέ μοι ἕσπετο λιμός (Od. 6.164).
- οὗ δὴ καλλίστους ἄρτους ἴδον ἠδὲ μεγίστους,
- λευκοτέρους χιόνος, ἔσθειν δ’ ἀμύλοισιν ὁμοίους
αἰρομένων· τὸ δὲ πῆμα θεοὶ θέσαν ἀνθρώποισι
- τάων καὶ Βορέης ἠράσσατο πεσσομενάων (Il. 20.223)·
v.1.p.306- αὐτὸς δὲ Ξενοκλῆς ἐπεπωλεῖτο στίχας ἀνδρῶν (Il. 3.196),
- στῆ δ’ ἄρ’ ἐπ’ οὐδὸν ἰών. σχεδόθεν δέ οἱ ἦν παράσιτος (Od. 20.128. 30)
- Χαιρεφόων, πεινῶντι λάρῳ ὄρνιθι ἐοικώς (Od. 5.51),
- νήστης, ἀλλοτρίων εὖ εἰδὼς δειπνοσυνάων (Od. 5.250).
- τῷ δὲ μάγειροι μὲν φόρεον πλῆσάν τε τραπέζας,
- οἷς ἐπιτετράφαται μέγας οὐρανὸς ὀπτανιάων (Il. 5.750)
- ἠμὲν ἐπισπεῦσαι δείπνου χρόνον ἠδ’ ἀναμεῖναι.
- ἔνθ’ ἄλλοι πάντες λαχάνοις ἐπὶ χεῖρας ἴαλλον (Od. 9.288),
- ἀλλ’ ἐγὼ οὐ πιθόμην, ἀλλ’ ἤσθιον εἴδατα πάντα,
- βολβοὺς ἀσπάραγόν τε καὶ ὄστρεα μυελόεντα (Od. 9.293),
- ὠμοτάριχον ἐῶν χαίρειν, Φοινίκιον ὄψον.
- αὐτὰρ ἐχίνους ῥῖψα καρηκομόωντας ἀκάνθαις·
- οἳ δὲ κυλινδόμενοι καναχὴν ἔχον ἐν ποσὶ παίδων
- (Il. 16.794)
- ἐν καθαρῷ, ὅθι κύματ’ ἐπ’ ἠιόνος κλύζεσκε (Il. 21.61)·
- πολλὰς δ’ ἐκ κεφαλῆς προθελύμνους εἷλκον ἀκάνθας (Il. 10.15).
- ἡ δὲ Φαληρικὴ ἦλθ’ ἀφύη, Τρίτωνος ἑταίρη,
- ἄντα παρειάων σχομένη ῥυπαρὰ κρήδεμνα (Od. 1.334)...
- τοὺς δ’ ὁ Κύκλωψ ἐφίλει καὶ ἐν οὔρεσιν ἐξεπεφύκει ...
- πίνας ἦλθε φέρων καὶ ἄμυλα ἠχήεντα (Od. 4.72),
- ἃς κατὰ φυκότριχος πέτρης λευκὸν τρέφει ὕδωρ ...
- ψῆττά τε χονδροφυὴς καὶ τρίγλη μιλτοπάρῃος (Od. 9.125).
- τῇ δ’ ἐγὼ ἐν πρώτοις ἐπέχον κρατερώνυχα χεῖρα
- (Od. 17.410?)
v.1.p.307- οὐδ’ ἔφθην τρώσας μιν, ἄασε δὲ Φοῖβος Ἀπόλλων.
- ὡς δὲ ἴδον Στρατοκλῆ, κρατερὸν μήστωρα φόβοιο (Il. 12.39),
- τρίγλης ἱπποδάμοιο κάρη μετὰ χερσὶν ἔχοντα (Il. 24.724),
- ἂψ δ’ ἑλόμην χάρμῃ, λαιμὸν δ’ ἄπληστον ἄμυξα.
- ἦλθε δὲ Νηρῆος θυγάτηρ, Θέτις ἀργυρόπεζα,
- σηπίη εὐπλόκαμος, δεινὴ θεὸς αὐδήεσσα (Od. 10.136),
- ἣ μόνη ἰχθὺς οὖσα τὸ λευκὸν καὶ μέλαν οἶδε.
- καὶ Τιτυὸν ἔιδον, λίμνης ἐρικυδέα γόγγρον (Od. 11.576)
- κείμενον ἐν λοπάδεσσ᾽· ὃ δ’ ἐπ’ ἐννέα κεῖτο τραπέζας·
- τῷ δὲ μετ’ ἴχνια βαῖνε θεὰ λευκώλενος ἰχθὺς (Od. 3.30 Il. 1.55)
- ἔγχελυς, ἣ Διὸς εὔχετ’ ἐν ἀγκοίνῃσι μιγῆναι (Od. 11.267),
- ἐκ Κωπῶν, ὅθεν ἐγχέλεων γένος ἀγροτεράων (Il. 2.852),
- παμμεγέθης, ἣν οὔ κε δύ’ ἀνέρες ἀθλητῆρες (Il. 12.447),
- οἷοι ἄρ’ Ἀστυάναξ τε καὶ Ἀντήνωρ ἐγένοντο,
- ῥηιδίως ἐπ’ ἄμαξαν ἀπ’ οὔδεος ὀχλίσσειαν (Il. 12.448)·
- τρισπίθαμοι γὰρ ταί γε καὶ ἐννεαπήχεες ἦσαν (Od. 11.310)
- εὖρος, ἀτὰρ μῆκός γε γενέσθην ἐννεόργυιοι (Od. 11.312).
- πολλὰ δ’ ἄναντα κάταντα κατὰ στέγος ἦλθ’ ὁ μάγειρος (Il. 21.116),
- σείων ὀψοφόρους πίνακας κατὰ δεξιὸν ὦμον (Il. 5.46).
- τῷ δ’ ἅμα τεσσαράκοντα μέλαιναι χύτραι ἕποντο
- (Il. 2.534),
- αὐτὰρ ἀπ’ Εὐβοίας λοπάδες τόσαι ἐστιχόωντο (Il. 2.516).
v.1.p.308- Ἶρις δ’ ἄγγελος ἦλθε ποδήνεμος, ὠκέα τευθίς (Il. 2.786),
- πέρκη τ’ ἀνθεσίχρως καὶ ὁ δημοτικὸς μελάνουρος,
- ὃς καὶ θνητὸς ἐὼν ἕπετ’ ἰχθύσιν ἀθανάτοισιν (Il. 16.154).
- οἴη δ’ αὖ θύννου κεφαλὴ θαλαμηιάδαο (Od. 11.543. 557)
- νόσφιν ἀφειστήκει, κεχολωμένη οὕνεκα τευχέων
- (Od. 11.555).
- ῥίνη δ᾽, ἣν φιλέουσι περισσῶς τέκτονες ἄνδρες (Il. 6.315),
- τρηχεῖ’ ἀλλ’ ἀγαθὴ κουροτρόφος· οὐ γὰρ ἔγωγε
- ἧς σαρκὸς δύναμαι γλυκερώτερον ἄλλο ἰδέσθαι
- (Od. 9.27. 28).
- ὀπταλέος δ’ εἰσῆλθε πελώριος ἱππότα κεστρεὺς (Il. 2.336)
- οὐκ οἶος· ἅμα τῷ γε δυώδεκα σαργοὶ ἕποντο (Il. 3.143).
- κυανόχρως δ’ ἀμίας ἐπὶ τοῖς μέγας, ὅς τε θαλάσσης
- πάσης βένθεα οἶδε, Ποσειδάωνος ὑποδμώς (Od. 4.385. 6),
- καρῖδές θ᾽, αἳ Ζηνὸς Ὀλυμπίου εἰσὶν ἀοιδοί,
- αἳ δὴ γήραι κυφαὶ ἔσαν, χρησταὶ δὲ πάσασθαι (Od. 2.16).
- χρύσοφρυς, ὃς κάλλιστος ἐν ἄλλοις ἵσταται ἰχθύς
- (Il. 23.318),
- κάραβος, ἀστακὸς αὖτε λιλαίετο θωρήσσεσθαι (Od. 20.27)
- ἐν μακάρων δείπνοις. τοῖς δαιτυμόνες χέρ’ ἐφέντες
- ἐν στόμασίν τ᾽ ἔθεσαν καὶ ἀπήγαγον ἄλλυδις ἄλλον (Od. 11.385).
- τῶν δ’ ἄρ’ ἔλοψ κρείων δουρικλυτὸς ἡγεμόνευεν
- (Il. 2.645),
- οὗ πλήρης περ ἐὼν κρατερῶς παλάμῃ ἐπορέχθην
v.1.p.309- γεύσασθ’ ἱμείρων· τὸ δέ γ’ ἀμβροσίη μοι ἔδοξεν (Od. 10.555),
- οἵην δαίνυνται μάκαρες θεοὶ αἰὲν ἐόντες (Od. 5.7).
- μύραιναν δ’ ἐπέθηκε φέρων, προκάλυμμα τραπέζης
- (Od. 17.333),
- ζώνην θ᾽, ἣν φορέεσκεν ἀγαλλομένη περὶ δειρήν
- (Il. 4.137),
- εἰς λέχος ἡνίκ’ ἔβαινε Δρακοντιάδῃ μεγαθύμῳ.
- σάνδαλα δ’ αὖ παρέθηκεν ἀειγενῆ ἀθανατάων,
- βούγλωσσόν θ᾽, ὃς ἔναιεν ἐν ἅλμῃ μορμυρούσῃ
- (Il. 6.396),
- κίχλας δ’ ἑξείης ἡβήτορας ὑψιπετήεις
- καὶ πέτρας κάτα βοσκομένας, ὑάδας θ’ ὑδατινούς.
- ἐν δ’ ἀναμὶξ σαργοί τε καὶ ἵππουροι γλάνιές τε,
- μόρμυρος ἄντα δ’ ἦν, μεγάλη, σπάρος· οὓς ὁ μάγειρος
- σίζοντας παρέθηκε φέρων, κνίσωσε δὲ δῶμα (Od. 17.333).
- τῶν ἔλεγεν δαίνυσθαι· ἐμοὶ δέ γε θηλυτεράων
- εἶναι βρώματ’ ἔδοξεν· ἐπεὶ δ’ ορμαινον ἐπ’ ἄλλα.
- κεῖτο δέ τις βατάνη, ἧς οὐδεὶς ἥπτετο δειπνῶν,
- ἐν καθαρῷ ὅθι περ λοπάδων διεφαίνετο χῶρος
- (Il. 10.199)...
- ἑξῆς κόσσυφος ἦλθε μόνος γεύσασθαι ἕτοιμος·
- οὐ μὴν οὐδ’ ἄρ’ ἄθικτος ἔην, πόθεον δὲ καὶ ἄλλοι.
v.1.p.310- κωλῆν δ’ ὡς ἔιδον, ὡς ἔτρεμον (Il. 14.294)· ἐν δὲ σίναπυ
- κεῖτ’ ἀγχοῦ γλυκὺ πλείονα χρυσὸς ὢν ἀπερύκων.
- γευσάμενος δ’ ἔκλαιον, ὅτ’ αὔριον οὐκ ἔτι ταῦτα
- (Od. 12.309)
- ὄψομαι, ἀλλά με τυρῷ δεῖ καὶ μάζῃ ὀτρηρῇ ....
- νηδὺς δ’ οὐχ ὑπέμεινε, βιάζετο γὰρ ἀδέεσσι (Il. 16.102)·
- δάμνα μιν ζωμός τε μέλας ἀκροκώλιά θ’ ἑφθά.
- παῖς δέ τις ἐκ Σαλαμῖνος ἄγεν τρισκαίδεκα νήσσας
- (Il. 2.557),
- λίμνης ἐξ ἱερῆς, μάλα πίονας· ἃς ὁ μάγειρος (Il. 5.710)
- θῆκε φέρων, ἵν’ Ἀθηναίων κατέκειντο φάλαγγες
- (Il. 2.558)....
- Χαιρεφόων δ’ ἐνόησεν ἅμα πρόσσω καὶ ὀπίσσω
- (Il. 1.343)
- ὄρνιθας γνῶναι καὶ ἐναίσιμα σιτίζεσθαι (Od. 2.159).
- ἤσθιε δ’ ὥστε λέων, παλάμῃ δ’ ἔχε τὸ σκέλος αὐτοῦ (Od. 9.292. Od. 1.104),
- ὄφρα οἱ οἴκαδ’ ἰόντι πάλιν ποτιδόρπιον εἴη (Od. 9.234).
- χόνδρος δ’ ἡδυπρόσωπος, ὃν Ἥφαιστος κάμεν ἕψων
- (Il. 2.101),
- Ἀττικῷ ἐν κεράμῳ πέττων τρισκαίδεκα μῆνας (Il. 5.387).
- αὐτὰρ ἐπεὶ δόρποιο μελίφρονος ἐξ ἔρον ἕντο (Od. 24.489),
- χεῖρας νιψαμένοισιν ἀπ’ ὠκεανοῖο ῥοάων (Il. 19.1)
- ὡραῖος παῖς ἦλθε φέρων μύρον ἴρινον ἡδύ,
- ἄλλος δ’ αὖ στεφάνους ἐπὶ δεξιὰ πᾶσιν ἔδωκεν,
v.1.p.311- οἳ ῥόδον ἀμφεπλέκοντο διάνδιχα κοσμηθέντες (Od. 9.157).
- κρητὴρ δὲ Βρομίου ἐκεράννυτο, πίνετο δ’ οἶνος
- Λέσβιος, οὗ δὴ πλεῖστον ἀνὴρ ὑπὲρ ἄνδρα πεπώκει.
- δεύτεραι αὖτε τράπεζαι ἐφωπλίζοντο γέμουσαι·
- ἐν δ’ αὐταῖσιν ἐπῆν ἄπιοι καὶ πίονα μῆλα (Od. 9.217),
- ῥοιαί τε σταφυλαί τε, θεοῦ Βρομίοιο τιθῆναι,
- πρόσφατος ἥν θ’ ἁμάμαξυν ἐπίκλησιν καλέουσι (Od. 5.273).
- τῶν δ’ ἐγὼ οὐδενὸς ἦσθον ἁπλῶς, μεστὸς δ᾽ ἀνεκείμην.
- ὡς δὲ ἴδον ξανθόν, γλυκερόν, μέγαν ἔγκυκλον,
- ἄνδρες,
- Δήμητρος παῖδ’ ὀπτὸν ἐπεισελθόντα πλακοῦντα,
- πῶς ἂν ἔπειτα πλακοῦντος ἐγὼ θείου ἀπεχοίμην
- (Il. 10.243)...
- οὐδ’ εἴ μοι δέκα μὲν χεῖρες, δέκα δὲ στόματ’ εἶεν
- (Il. 2.490),
- γαστὴρ δ’ ἄρρηκτος, χάλκεον δέ μοι ἦτορ ἐνείη.
- πόρναι δ’ εἰσῆλθον, κοῦραι δύο θαυματοποιοί,
- ἃς Στρατοκλῆς ἤλαυνε ποδώκεας ὄρνιθας ὥς (Il. 2.764).
Ἄλεξις δ’ ἐν Συντρέχουσιν ἐπισκώπτων τὰ Ἀττικὰ δεῖπνά φησιν (II 375 K)·
εὐτράπεζοι δ’ εἰσὶν ὄντως οἱ Θετταλοί, καθὰ καὶ Ἔριφός φησιν ἐν Πελταστῇ οὕτως (II 430 K)·
- ἔγωγε δύο λαβεῖν μαγείρους βούλομαι
- οὓς ἂν σοφωτάτους δύνωμ’ ἐν τῇ πόλει.
- μέλλοντα δειπνίζειν γὰρ ἄνδρα Θετταλὸν
- οὐκ Ἀττικηρῶς οὐδ’ ἀπηκριβωμένως
- λιμῷ παρελθεῖν ἃ δεῖ καθ’ ἓν
- ἕκαστον αὐτοῖς παρατιθέντα ... μεγαλείως δέ ...
v.1.p.312
ὁ δὲ τοὺς εἰς Χιωνίδην ἀναφερομένους Πτωχοὺς ποιήσας τοὺς Ἀθηναίους φησίν (I 5 K), ὅταν τοῖς Διοσκούροις ἐν πρυτανείῳ ἄριστον προτιθῶνται, ἐπὶ τῶν τραπεζῶν τιθέναι ‘τυρὸν καὶ φυστὴν δρυπεπεῖς τ’ ἐλάας καὶ πράσα’, ὑπόμνησιν ποιουμένους τῆς ἀρχαίας ἀγωγῆς. Σόλων δὲ τοῖς ἐν πρυτανείῳ σιτουμένοις μᾶζαν παρέχειν κελεύει, ἄρτον δὲ ταῖς ἑορταῖς προσπαρατιθέναι, μιμούμενος τὸν Ὅμηρον. καὶ γὰρ ἐκεῖνος τοὺς ἀριστεῖς συνάγων πρὸς τὸν Ἀγαμέμνονα ‘φύρετο δ’ ἄλφιτα’ φησίν. Χρύσιππός τ’ ἐν τετάρτῳ περὶ τοῦ καλοῦ καὶ τῆς ἡδονῆς φησιν· ‘ἐν Ἀθήναις δὲ ἱστοροῦσιν οὐ πάνυ ἀρχαίων δυεῖν γινομένων δείπνων ἐν Λυκείῳ τε καὶ Ἀκαδημείᾳ, τοῦ μὲν εἰς τὴν Ἀκαδήμειαν εἰσενέγκαντος ὀψοποιοῦ λοπάδα πρὸς ἑτέραν τινὰ χρείαν τὸν κέραμον κατᾶξαι πάντα τοὺς ἱεροποιοὺς ὡς μακρόθεν οὐκ ἀστείας παρεισδύσεως γινομένης, δέοντος ἀπέχεσθαι τούτων τῶν μακρόθεν· τὸν δ’ ἐν τῷ Λυκείῳ κρέας ταριχηρὸν εἰς τάριχος διασκευάσαντα μαστιγωθῆναι ὡς παρασοφιζόμενον πονηρῶς.’ Πλάτων δ’ ἐν βʹ
- τάδ’ οὐ Κόρινθος οὐδὲ Λαίς, ὦ Σύρε,
- οὐδ’ εὐτραπέζων Θετταλῶν ξένων τροφαί,
- ὧν οὐκ ἄμοιρος ἥδε χεὶρ ἐγίνετο.
ἑξῆς δὲ λεκτέον καὶ περὶ τῶν Λακωνικῶν συμποσίων. Ἡρόδοτος μὲν οὖν ἐν τῇ ἐνάτῃ τῶν ἱστοριῶν περὶ τῆς Μαρδονίου παρασκευῆς λέγων καὶ μνημονεύσας Λακωνικῶν συμποσίων φησί (c. 82)· ‘Ξέρξης φεύγων ἐκ τῆς Ἑλλάδος Μαρδονίῳ τὴν παρασκευὴν κατέλιπε τὴν αὑτοῦ. Παυσανίαν οὖν ἰδόντα τὴν τοῦ Μαρδονίου παρασκευὴν χρυσῷ καὶ ἀργύρῳ καὶ παραπετάσμασι ποικίλοις κατεσκευασμένην κελεῦσαι τοὺς ἀρτοποιοὺς καὶ ὀψοποιοὺς κατὰ ταὐτὰ καθὼς Μαρδονίῳ δεῖπνον παρασκευάσαι. ποιησάντων δὲ τούτων τὰ κελευσθέντα τὸν Παυσανίαν ἰδόντα κλίνας χρυσᾶς καὶ ἀργυρᾶς ἐστρωμένας καὶ τραπέζας ἀργυρᾶς καὶ παρασκευὴν μεγαλοπρεπῆ δείπνου ἐκπλαγέντα τὰ προκείμενα κελεῦσαι ἐπὶ γέλωτι τοῖς ἑαυτοῦ διακόνοις παρασκευάσαι Λακωνικὸν δεῖπνον. καὶ παρασκευασθέντος γελάσας ὁ Παυσανίας μετεπέμψατο τῶν Ἑλλήνων τοὺς στρατηγοὺς καὶ ἐλθόντων ἐπιδείξας
Πολέμων δ’ (fr. 86 Pr) ἐν τῷ παρὰ Ξενοφῶντι κανάθρῳ (Ages. 8, 7) τοῦ παρὰ Λάκωσι καλουμένου δείπνου κοπίδος μνημονεύοντα Κρατῖνον ἐν Πλούτοις λέγειν (I 63 K)·
καὶ Εὔπολις ἐν Εἵλωσι (I 294 K)·
- ἆρ’ ἀληθῶς τοῖς ξένοισιν ἔστιν, ὡς λέγουσ᾽, ἐκεῖ
- πᾶσι τοῖς ἐλθοῦσιν ἐν τῇ κοπίδι θοινᾶσθαι καλῶς,
- ἐν δὲ ταῖς λέσχαισι φύσκαι προσπεπατταλευμέναι
- κατακρέμανται τοῖσι πρεσβύταισιν ἀποδάκνειν ὀδάξ;
δεῖπνον δ’ ἐστὶν ἰδίως ἔχον ἡ κοπίς, καθάπερ καὶ τὸ καλούμενον ἄικλον. ἐπὴν δὲ κοπίζωσι, πρῶτον μὲν δὴ σκηνὰς ποιοῦνται παρὰ τὸν θεόν, ἐν δὲ ταύταις στιβάδας ἐξ ὕλης, ἐπὶ δὲ τούτων δάπιδας ὑποστρωννύουσιν, ἐφ’ αἷς τοὺς κατακλιθέντας εὐωχοῦσιν οὐ μόνον τοὺς ἐκ τῆς ἡμεδαπῆς ἀφικνουμένους, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἐπιδημήσαντας τῶν ξένων. θύουσι δ’ ἐν ταῖς κοπίσιν αἶγας, ἄλλο δ’ οὐδὲν ἱερεῖον· καὶ τῶν
- καὶ γένηται τοῖσδε σάμερον κοπίς.
τὰ αὐτὰ εἴρηκε καὶ ἐν Περιάλλῳ. ἐν δὲ τῇ Λακεδαίμονι τοῖς εἰσιοῦσιν εἰς τὸ φιδίτιον μετὰ δεῖπνον τὸ καλούμενον ἄικλον εἰσφέρουσιν ἄρτους ἐν ἀρριχίδι
- ἐκάλεσε γάρ τύ τις
- ἐπ’ αἶκλον ἀέκων, τὺ δὲ ἑκὼν ᾤχεο τρέχων.
ταῦτα μὲν ὁ Πολέμων· πρὸς ὃν ἀντιλέγων Δίδυμος ὁ γραμματικὸσ — καλεῖ δὲ τοῦτον Δημήτριος ὁ Τροιζήνιος βιβλιολάθαν διὰ τὸ πλῆθος ὧν ἐκδέδωκε συγγραμμάτων· ἐστὶ γὰρ τρισχίλια πρὸς τοῖς πεντακοσίοισ — φησὶ τάδε (om. Schm)· ‘Πολυκράτης, φησί, ἐν τοῖς Λακωνικοῖς ἱστορεῖ (FHG IV 480) ὅτι τὴν μὲν τῶν Ὑακινθίων θυσίαν οἱ Λάκωνες ἐπὶ τρεῖς ἡμέρας συντελοῦσι καὶ διὰ τὸ πένθος τὸ γενόμενον περὶ τὸν Ὑάκινθον οὔτε στεφανοῦνται ἐπὶ τοῖς δείπνοις οὔτε ἄρτον εἰσφέρουσιν οὔτε ἄλλα πέμματα καὶ τὰ τούτοις ἀκόλουθα διδόασι καὶ τὸν εἰς τὸν θεὸν παιᾶνα οὐκ ᾄδουσιν οὐδ’ ἄλλο τι τοιοῦτον εἰσάγουσιν οὐδὲν καθάπερ ἐν ταῖς ἄλλαις θυσίαις ποιοῦσιν, ἀλλὰ μετ’ εὐταξίας πολλῆς δειπνήσαντες ἀπέρχονται. τῇ δὲ μέσῃ τῶν τριῶν ἡμερῶν γίνεται θέα ποικίλη καὶ πανήγυρις ἀξιόλογος καὶ μεγάλη· παῖδές τε γὰρ κιθαρίζουσιν ἐν χιτῶσιν ἀνεζωσμένοις καὶ πρὸς αὐλὸν ᾄδοντες πάσας ἅμα τῷ πλήκτρῳ τὰς χορδὰς ἐπιτρέχοντες ἐν ῥυθμῷ μὲν ἀναπαίστῳ, μετ’ ὀξέος δὲ τόνου τὸν θεὸν ᾄδουσιν· ἄλλοι δ᾽ ἐφ’ ἵππων κεκοσμημένων τὸ θέατρον διεξέρχονται· χοροί τε νεανίσκων παμπληθεῖς εἰσέρχονται καὶ τῶν ἐπιχωρίων τινὰ ποιημάτων ᾄδουσιν, ὀρχησταί τε ἐν τούτοις ἀναμεμιγμένοι τὴν κίνησιν ἀρχαικὴν ὑπὸ τὸν αὐλὸν καὶ
διαρρήδην λέγων μάζας ἐν ταῖς κοπίσι παρατίθεσθαι — τοῦτο γὰρ αἱ βάρακες δηλοῦσιν, οὐχὶ τολύπας, ὥς φησι Λυκόφρων, ἢ τὰ προφυράματα τῶν μαζῶν, ὡς Ἐρατοσθένης (fr. 26 Streck) — , καὶ ἄρτους δὲ καὶ ζωμόν τινα καθηδυσμένον περιττῶς. τίς δέ ἐστιν ἡ κοπὶς σαφῶς ἐκτίθεται Μόλπις ἐν τῇ Λακεδαιμονίων πολιτείᾳ (FHG IV 453) γράφων οὕτως· ‘ποιοῦσι δὲ καὶ τὰς καλουμένας κοπίδας· ἐστὶν δ’ ἡ κοπὶς δεῖπνον, μᾶζα, ἄρτος, κρέας, λάχανον ὠμόν, ζωμός, σῦκον, τράγημα, θέρμος.’ ἀλλὰ μὴν οὐδ᾽ ὀρθαγορίσκοι λέγονται, ὥς
- ποττὰν κοπίδ’ οιωσωμαι
- ἐν Ἀμύκλαισιν παρ’ Ἀπέλλω,
- εἷ βάρακες πολλαὶ κἄρτοι
- καὶ δωμός τοι μάλα ἁδύς,
οὕτω τὰ συνδείπνια καλῶν. καὶ πάλιν (fr. 71)· ‘ἄικλον Ἀλκμάων ἁρμόξατο.’ ἄικλον δ’ οὐ λέγουσιν οἱ Λάκωνες τὴν μετὰ τὸ δεῖπνον μοῖραν, ἀλλ’ οὐδὲ τὰ διδόμενα τοῖς φιδίταις μετὰ τὸ δεῖπνον· ἄρτος γάρ ἐστι καὶ κρέας. ἀλλ’ ἐπάικλα μὲν λέγεται ταῦτα, ὄντα οἷον ἐπιχορηγήματα τοῦ συντεταγμένου τοῖς φιδίταις ἀίκλου· παρὰ γὰρ τοῦτο οἶμαι τὴν φωνὴν πεποιῆσθαι. καί ἐστιν ἡ παρασκευὴ τῶν λεγομένων ἐπαίκλων οὐχ ἁπλῆ, καθάπερ ὁ Πολέμων ὑπείληφεν, ἀλλὰ διττή· ἣν μὲν γὰρ τοῖς παισὶ παρέχουσι, πάνυ τις εὔκολός ἐστι καὶ εὐτελής· ἄλφιτα γάρ ἐστιν ἐλαίῳ δεδευμένα, ἅ φησι Νικοκλῆς ὁ Λάκων (FHG IV 464) κάπτειν αὐτοὺς μετὰ τὸ δεῖπνον ἐν φύλλοις δάφνης, παρὸ καὶ καμματίδας μὲν προσαγορεύεσθαι τὰ φύλλα, αὐτὰ δὲ τὰ ψαιστὰ κάμματα. ὅτι δὲ ἔθος ἦν τοῖς πάλαι καὶ
- κἠπὶ τᾷ μύλᾳ δρυφῆται κἠπὶ ταῖς συναικλίαις,
ἣν δ’ εἰς τὰ τῶν ἀνδρῶν φιδίτια κομίζουσι, σκευοποιεῖται ἔκ τινων ζῴων ὡρισμένων, παραχορηγοῦντος αὐτὰ τοῖς φιδίταις ἑνὸς τῶν εὐπορούντων, ἔσθ’ ὅτε δὲ καὶ πλειόνων. ὁ δὲ Μόλπις καὶ ματτύην φησὶ προσαγορεύεσθαι τὰ ἐπάικλα.
- φυλλὰς ἡ δείπνων κατάλυσις ἥδε καθάπερ σχημάτων.
περὶ δὲ τῶν ἐπαίκλων Περσαῖος ἐν τῇ Λακωνικῇ πολιτείᾳ οὑτωσὶ γράφει (FHG II 623)· ‘καὶ εὐθὺς τοὺς μὲν εὐπόρους ζημιοῖ εἰς ἐπάικλα· ταῦτα δέ ἐστιν μετὰ δεῖπνον τραγήματα· τοῖς δ’ ἀπόροις ἐπιτάττει κάλαμον ἢ στιβάδα ἢ φύλλα δάφνης φέρειν, ὅπως ἔχωσι τὰ ἐπάικλα κάπτειν μετὰ δεῖπνον· γίνεται γὰρ ἄλφιτα ἐλαίῳ ἐρραμένα. τὸ δ’ ὅλον ὥσπερ πολίτευμά τι τοῦτο δὴ συνίσταται μικρόν. καὶ γὰρ ὅντινα δεῖ πρῶτον κατακεῖσθαι ἢ δεύτερον ἢ ἐπὶ τοῦ σκιμποδίου καθῆσθαι, πάντα τοιαῦτα ποιοῦσιν εἰς ἐπάικλα.’ τὰ ὅμοια ἱστορεῖ καὶ Διοσκουρίδης. περὶ δὲ τῶν καμματίδων καὶ τῶν καμμάτων Νικοκλῆς οὕτως γράφει (v. s)· ‘διακούσας δὲ πάντων ὁ ἔφορος ἤτοι ἀπέλυσεν ἢ κατεδίκασεν. ὁ δὲ νικήσας ἐζημίωσεν ἐλαφρῶς ἤτοι κάμμασιν ἢ καμματίσιν. ἐστὶ δὲ τὰ μὲν κάμματα ψαιστά, αἱ δὲ καμματίδες αἷς κάπτουσι τὰ ψαιστά.’
περὶ δὲ τοῦ τῶν φιδιτίων δείπνου Δικαίαρχος τάδε ἱστορεῖ ἐν τῷ ἐπιγραφομένῳ Τριπολιτικῷ (FHG II 242)· ‘τὸ
τὴν δὲ τῆς διαίτης τῆς τοιαύτης σκληρότητα ὕστερον καταλύσαντες οἱ Λάκωνες ἐξώκειλαν εἰς τρυφήν. Φύλαρχος γοῦν ἐν τῇ εʹ καὶ κʹ τῶν ἱστοριῶν τάδε γράφει περὶ αὐτῶν (FHG I 346)· ‘Λακεδαιμόνιοι
Κλεομένης δὲ πολὺ διενέγκας τῷ τε συνιδεῖν πράγματα καίτοι νέος ὢν ... καὶ κατὰ τὴν δίαιταν ἀφελέστατος γέγονεν. ἤδη γὰρ τηλικούτων πραγμάτων ἡγούμενος ἔμφασιν τοῖς παραλαμβανομένοις πρὸς τὴν θυσίαν ἐποίει, διότι τὰ παρὰ ἐκείνοις τῶν παρ’ αὐτὸν οὐδὲν καταδεέστερον εἴη παρασκευαζόμενα. πολλῶν δὲ πρεσβειῶν
- ἐν Λακεδαίμονι
- γέγονας· ἐκείνων τῶν νόμων μεθεκτέον
- ἐστίν. βάδιζ’ ἐπὶ δεῖπνον εἰς τὰ φιδίτια·
- ἀπόλαυε τοῦ ζωμοῦ, φόρει τοὺς βύστακας
- μὴ καταφρόνει μηδ’ ἕτερ’ ἐπιζήτει καλά·
- ἐν τοῖς δ’ ἐκείνων ἔθεσιν ἴσθ’ ἀρχαικός.
περὶ δὲ τῶν Κρητικῶν συσσιτίων Δωσιάδας ἱστορῶν ἐν τῇ δʹ τῶν Κρητικῶν γράφει οὕτως (FHG IV 399)· ‘οἱ δὲ Λύττιοι συνάγουσι μὲν τὰ κοινὰ συσσίτια οὕτως. ἕκαστος τῶν γινομένων καρπῶν ἀναφέρει τὴν δεκάτην εἰς τὴν ἑταιρίαν καὶ τὰς τῆς πόλεως προσόδους, ἃς διανέμουσιν οἱ προεστηκότες τῆς πόλεως εἰς τοὺς ἑκάστων οἴκους. τῶν δὲ δούλων ἕκαστος Αἰγιναῖον φέρει στατῆρα κατὰ κεφαλήν. διῄρηνται δ’ οἱ πολῖται πάντες καθ’ ἑταιρίας, καλοῦσι δὲ ταύτας ἀνδρεῖα. τὴν δὲ ἐπιμέλειαν ἔχει τοῦ συσσιτίου γυνὴ τρεῖς ἢ τέτταρας τῶν δημοτικῶν προσειληφυῖα πρὸς τὰς ὑπηρεσίας. ἑκάστῳ δ’ αὐτῶν ἀκολουθοῦσι δύο θεράποντες
Ἡρόδοτος δὲ συγκρίνων τὰ τῶν Ἑλλήνων συμπόσια πρὸς τὰ παρὰ Πέρσαις φησίν (I 133)· ‘ἡμέρην δὲ Πέρσαι ἁπασέων μάλιστα ἐκείνην τιμᾶν νομίζουσι τῇ ἕκαστος ἐγένετο. ἐν ταύτῃ δὲ πλέω δαῖτα τῶν ἄλλων δικαιεῦσι προτίθεσθαι· ἐν τῇ οἱ εὐδαίμονες αὐτῶν βοῦν καὶ ὄνον καὶ ἵππον καὶ κάμηλον προτιθέαται ὅλους ὀπτοὺς ἐν καμίνοις· οἱ δὲ πένητες αὐτῶν τὰ λεπτὰ τῶν προβάτων προτίθενται. σίτοισί τε ὀλίγοισι χρέονται, ἐπιφορήμασι δὲ πολλοῖσι καὶ οὐκ ἁλέσι. καὶ διὰ τοῦτό φασι Πέρσαι τοὺς Ἕλληνας σιτεομένους πεινῶντας παύεσθαι, ὅτι σφίσιν ἀπὸ δείπνου παραφορέεται οὐδὲν λόγου ἄξιον· εἰ δέ τι παραφέροιτο, ἐσθίοντας ἂν οὐ παύεσθαι. οἴνῳ δὲ κάρτα προσκέαται· καί σφιν οὐκ ἐμέσαι ἔξεστιν, οὐκ οὐρῆσαι ἀντίον ἄλλου. ταῦτα μέν νυν οὕτω φυλάσσεται. μεθυσκόμενοι δὲ εἰώθασι βουλεύεσθαι τὰ σπουδαιότατα τῶν πρηγμάτων· τὸ δ’ ἂν ἅδῃ σφίσι βουλευομένοισι, τοῦτο τῇ ὑστεραίῃ νήφουσι προτιθεῖ ὁ στεγέαρχος ἐν τοῦ ἂν ἐόντες βουλεύωνται. καὶ ἢν μὲν ἅδῃ καὶ νήφουσι, χρέονται αὐτῷ· εἰ δὲ μή, μετιεῖσιν. τὰ δ’ ἂν νήφοντες προβουλεύσωνται, μεθυσκόμενοι ἐπιδιαγινώσκουσι.’
περὶ δὲ τῆς τρυφῆς τῶν ἐν Πέρσαις βασιλέων Ξενοφῶν ἐν Ἀγησιλάῳ (9, 3) οὕτω γράφει· ‘τῷ μὲν γὰρ Πέρσῃ πᾶσαν γῆν περιέρχονται μαστεύοντες τί ἂν ἡδέως πίοι, μυρίοι δὲ τεχνῶνται τί ἂν ἡδέως φάγοι· ὅπως γε μὴν καταδάρθοι οὐδ᾽ ἂν εἴποι τις ὅσα πραγματεύονται. Ἀγησίλαος δὲ διὰ τὸ φιλόπονος εἶναι πᾶν μὲν τὸ παρὸν ἡδέως ἔπινε, πᾶν δὲ τὸ συντυχὸν ἡδέως ἤσθιεν· εἰς δὲ τὸ ἀσμένως κοιμηθῆναι πᾶς τόπος ἱκανὸς ἦν αὐτῷ.’ ἐν δὲ τῷ Ἱέρωνι ἐπιγραφομένῳ λέγων περὶ τῶν τοῖς τυράννοις παρασκευαζομένων καὶ τῶν τοῖς ἰδιώταις εἰς τροφάς φησιν οὕτως (1, 17)· ‘καὶ οἶδά γε, ἔφη, ὦ Σιμωνίδη, ὅτι τούτῳ κρίνουσιν οἱ πλεῖστοι ἥδιον ἡμᾶς καὶ πίνειν καὶ ἐσθίειν τῶν ἰδιωτῶν ὅτι δοκοῦσι καὶ αὐτοὶ ἥδιον ἂν δειπνῆσαι τὸ ἡμῖν παρατιθέμενον δεῖπνον ἢ τὸ ἑαυτοῖς. τὸ γὰρ τὰ εἰωθότα ὑπερβάλλον, τοῦτο παρέχει τὰς ἡδονάς. διὸ καὶ πάντες ἄνθρωποι ἡδέως προσδέχονται τὰς ἑορτὰς πλὴν οὐχ οἱ τύραννοι. ἔκπλεῳ γὰρ αὐτοῖς ἀεὶ παρεσκευασμέναι οὐδεμίαν ἐν ταῖς ἑορταῖς ἐπίδοσιν ἔχουσιν αὐτῶν αἱ τράπεζαι· ὥστε ταύτῃ πρῶτον τῇ εὐφροσύνῃ τῆς ἐλπίδος μειονεκτοῦσι τῶν ἰδιωτῶν. ἔπειτα, ἔφη, ἐκεῖνο εὖ οἶδα ὅτι καὶ σὺ ἔμπειρος εἶ, ὅτι ὅσῳ ἂν τις πλείω τις παραθῆται τὰ περιττὰ τῶν ἱκανῶν, τοσούτῳ καὶ θᾶσσον μᾶλλον κόρος ἐμπίπτει τῆς ἐδωδῆς. ὥστε καὶ τῷ χρόνῳ τῆς ἡδονῆς μειονεκτεῖ ὁ παρατιθέμενος πολλὰ τῶν μετρίως διαιτωμένων. ἀλλὰ ναὶ μὰ Δία, ἔφη ὁ Σιμωνίδης, ὅσον ἂν χρόνον ἡ ψυχὴ προσίηται,