Ut autem tibi ostendam haec ita esse: Petrus aliquando, cum iam beatificationem fuisset ab eo consecutus, ait ad lesum; Propitius esto, domine, non erit bibi istud, cum dixisset ei lesus quia oportet filium hominis ascendere lerosolymam et occidi et tertia die resurgere; [*](9 I Kor. 13, 11 — 11 Phil. 3, 13 — 19 Matth. 10, 37. Luk. 14, 26 — 22 Matth. 8, 22 Luk. 9, 60 — 28 Matth. 16, 21. 22. Mark, 8, 31) [*](CM) [*](2 haec] ea M | uti] i zweimal geschrieben, aber das zueite w. e. sch. liegt eine Correctur zu ligierten ti vor | 4 nuntiauerit C | his C | 6 nach et + de M | 7 nach soltis + n C, aber gleich durchstrichen w. e. sch. Ι S moustrabit] Zacagni, monstrauit CM | 9 nach ut parvulus eapit M, mit derselben Tinte getilgt | 10 deatruit] deatruetur C | 15 nach debuit + et C | 17 peccatis C | 18 onus praegravatos] honus et | deligit] diligit C | 20 memoriam C | 23 necessariam C | | 30 ierosolimam Μ)
83
respondens ait Petro: Vade retro, Satana, quia non sapis quae dei sunt, sed quae hominum sunt. Quoniam ergo existinias illom qui ei de matre renuntiaverat et fratribus increpatum esse ab lesu, istum vero qui ei paulo ante dixerat: Tu es filius dei vivi, beatitudinem consecutam, vide quia magis hunc praetulit lesas, cui et clemeatius et cum venia responsum dare dignatus est; Petro vero post illam benedictionem nullum iam veniae titulnm largitur, pro eo quod naturam rei sibi dictae non diligenter adverterit lllias enim nuntii error responsi ratione corrigitur; huius vero tarditas intellectus acerbiori increpatioae damnatur. Ex quu advertere potes quod dominus lesus, interrogationum sibi oportunitate servata, dignum promat singulis oportunumque responsum. Quod si, nt ais, ex eo quod verum dixerat, Petrus beatiticatnr et pro eo qood fefellit nuntius ille culpatur, die mihi quare, cum daemones eum confiterentur dicentes: Seimus te qui sis sanctus dei, increparit eos et sinere praecepit? Cur non (si quidem coofitentium se testimoniis delectatur) etiam istos, sicut Petrum vera dicentem, benedictionibus remuneratus est? Quod si hoc absurdum est, relinquitur ut pro loco, pro tempore, pro personis, pro rebns, pro accidentium salute ea quae dicta sunt intellegamus, uti ne temere pronuntiantes dugna cohercitione feriamur. Et ut te magis ac magis edoceam mnlto amplius illum qni de matre nuntiaverat honoratum (tu enim, oblitus rei quae nobis proposita est, in aliud conversus es), audi ergo breviter; si enim volueris diligentius intueri quae dicta sunt, inveniemus in illo priore multam dominum lesum ostendisse clementiam idque convenientibus te exemplis edoceam. Rex qnidam, cum adversns bostem processisset armatus et cogitaret atque disponeret quemadmodum posset manum sibi hostilem et barbaram subiugare cumque in multa esset cura et sollicitndine constitutus, in medio adversariorum positus ac postea iam captivos eos tenere incipiens, cum iam illa sollicitudo inmineret quemadmodam eos qui secum laboraverant ac pondus belli tolerarant procuraret, quidam ei nuntius inportunus occurrens de rebus domesticis suggerere aliqua coepit At ille admiratus est audsciam atque inportunam suggestionem et morti tradere huiuscemodi hominem cogitabat; quod nisi de carissimis adfectibua talis nun-
[*](1 Matth. 16,23. Mark.8,33 — 4 Matth. 16,16 — 14 Mark. 1,24. Luk.4,34) [*](CM) [*](5 hunc] Zacagni, huic CM | 8 error] Zacagni, errore CM | reaponei] i aus Corr. vielleicht aus ο C2 | 9 acerbiori] ri aus r corr. C2 | 14 qui quis es C | dei] deus C | sinire CM | 16 ueram C | 17 ot pro loco] a. | 21 enim] autem C | est] es C | 23 dominus ihs C | 30 belli] bellico C) 84
tius extitisset, eo quod incolumes esse hos et recte ac prospere agentes omnia nuntiasset, dignum protinus potuit excepisse auppliciun. Quae enim erat cura alia regis, belli dumtaxat tempore, nisi provincialium Salus, nisi dispositio rei militaris? Ita et domino meo lesu Christo pugnanti adversum passiones quae profunda viscermn obsederant et curanti eos qui multo tempore variis infirmitatibus fuerant devincti et inclinato omni nisu pro salute universitatis, ille nuntius inportune adveniens de matre et fratribus nuntiavit Et potuit quidem similem Petro aut etiam graviorem excepisse sententiam; sed matris et fratrum interiectum iectum nomen clementiam domini provocavit.
(XLIX), Sed et ampliuss adhuc omnibus ostendere cupio, ut agnoscant universi adsertio tua quantum in se inpietatis obtineat. Si enim, secundum quod tu dicis, non est natus, sine dubio nec passus est; pati enim eum qui natus non est inpossibile est Quod si non est passus, crucis nomen aufertur. Cruce autem non suscepta, nec lesus ex mortuis resurrexit Quod si Iesus ex mortuis non resurrexit, nec alius aliquis resurget. Quod si nullus resurget, nec iudicium erit. Certum est enim quia, si non resurgam, nec iudicer. Quod si iudicium non erit, frustra erit observatio mandatorum dei; nullus abstinentiae locus est; manducemus et bibamus, cras enim moriemur, Haec autem omnia conectis, negans id quod de Maria natus est; si enim confessus eum fueris, de Maria natum, et passio subsequatur necesse est et passionem resurrectio et resurrectionem iudicium et salva iam nobis erunt seripturae praeeepta. Non ergo iam ana est quaestio, sed plurimae in hoc verbo. Sicut enim omnis lex et prophetiae in duobus sermonibus constant, ita, etiam nostra omnia spes in beatae Mariae partu suspensa est; et ideo responde mihi ad singula quae te interrogabo. Quo abiciemus tantas et tales apostoli voces, quae dicunt: Cum autem fuit dei voluntas in nobis, misit filium suum factum ex muliere? Et iterum: Pascha nostrum inmolatus est Christus. Et quia: Deus et dominum suseitavit et nos cum illo suscitabit per virtutem suam. Et alia mnlta his similia dicta sunt, ut est illud: Quomado dicunt quidam in vobis quia resurrectio mortuorum non est? Si enim resurrectio mortuorum non est, nec Christus re- [*](16 vgl. I Kor. 15 — 20 I Kor. 15, 32 — 28 Gal 4, 4 — 29 I Kor. 5, 7 — 30 I Kor. 6, 14 — 32 1 Kor. 15, 12—20) [*](CM) [*](4 christo < M | 5 aduersus Μ | 7 nisui C | 18 ei (nach quia) < C | 22 subsequatur] aub a. Ras. C Ι 24 una] uana G | plurima C | 25 constat M | 26 partus C | 31 auscitauit CM | 32 nobis C | 33 non est resurrectio mortuorutn M | nec] gleich aus non corr. C1)
85
surrexit. Si autem Christus non resurrexit, inants est ergo praedicatio nostra. Inveniemur etiam falsi testes dei, gut testimonium perhibuimus adversus deum, quia suscitaverit Christum, quem non suscitavit. Si quidern mortui non resurgunt, nec Christus resurrexit. Si autem Christus non resurrexit, vana est fides vestra; adhuc estis in peccatis vestris; ergo et qui dormierunt in Christo, perierunt, Si in hac vita tantunimodo speramus in Christo, miserabiliores sumus omnibus hominibus. Nunc autem Christus resurrexit α mortuis initium dormientium et reliqua. Quis rogo ita temerarius et inpudens invenitur, qui <his> tarn sacrosanctis vocibaa non fidem, in quibus nulla est distinctio, nulla dubitatio? Quisnam quaeso etiam te, O stulte Oalata, fascinavit, sicut et illos, quorum ante oculos lesus Christus praescriptua est crucifixus? Unde arbitror sufficere haec testimonia ad ostensionem iudicii et resurrectionis et passionis, qniboB consequenter et pariter etiam ex Maria partus osteuditur. Quid enim? si tu nolis adquiescere, sed evidentiasime scriptura proclamet. Verum tamen interrogabo te, tu autem mihi responde, quando lesus de lohanne testimoniam dabat et dicebat, qnia maior in natis mulierum nullus surremt Iohanne Baptista: qui autem minor est in regno caelorum maior est illo: die mihi qua ratione maior illo est in regno caelorum? Numquid lesns minor erat lobanne in regno caelorum? Dico, absit Die ergo in quo, ut vel te ipsum superare possis. Sine dubio minor erat Iohanne lesus inter natos mulierum; in regno antem caelorum maior illo erat. Die mibi illud etiam, ο Manichaee, si ais lesum non esse ex Maria natum, sed adparuisse quidem ut hominem, cum homo non esset, praestante boc et agente virtute quae in ipso est; dic mihi, super quem Spiritus sanctus sicut columba descendit? Quis est etiam, qui baptizatur a lobanne? Si perfectus erat, si filius erat, si virtus erat, non poterat spiritus ingredi, sicut nee regnum potest ingredi intra regnum. Cuius autem ei eaelitus emissa vox testimonium detulit dicens: Hic est filius meus dilectus, in quo bene conplacui? Die age, nihil remoreris quis ille est qui patrat haec omnia, qni agit universa. Reaponde, itane blasphemiam pro ratione inpudenter allegas et inferre conaris?
[*](11 Gal. 3, 1 — 17 Matth. 11, 11. Luk. 7,28 — 30 Matth. 3,17. Luk.3,22)[*](CM)[*](5 nostra C | 8 ita] tam C | 9 qui his tam Bacrosanctis] Traube, qui sacro sancta C quie tam sacrosanctis Μ | vocibus] bus aus s corr. C | 11/12 quorum ante ~ M | 12 rescriptus C | 16 tu < Μ | 17 dat C | a. Ras. C, wahrscheinlich war ursprünglich maior geschrieben | nach est M | 19 est illo ~ M | 26 descenderit M | 29 cuius] cui Μ | ei < M | 31 patrat] parat C | 32 conaris] Zacagni, coneris CM)86
(L). Manes dixit: Nemo quidem, qui adversum haec quae a te dicta sunt respondere potuerit, blasphemiae crimen incurrit; quin potius est omni laude dignissimus. Oportet enim artificem rebus propositis responsione diligenter aptata, manifeata omnibus ea de quibna quaeritor vel dubitatar ostendere et maxime idiotis. Et quoniam tibi doctimiae nostrae non placet ratio, tamquam artifex bonus etiam hanc mihi quaestionem rationabiliter exsolve. Mihi enim pium videtur dicere quod nihil eguerit filius dei in eo quod adventus eius procuratur ad terras neque opus habuerit columba neque baptismate ueque matre neque fratribus, fortasse neque patre, qui ei secundum te fnit loseph; sed totus ille ipse descendens, semet ipsum in quocumque voluit transformavit in hominem eo pacto quo Paulus dicit, quia habitu repertus est ut homo. Cuius igitur rei indiguerit is qui semet ipsum in omuia transformarit, ostende. Quando enim voluit, hunc hominem rursus transformavit in speciem solis ac vultum. Quod si rursus resistis, mihi recte dicenti fidem nolens accommodare, audi definitionem tuam in qua stas. Si enim | hominem eum tantummodo es Maria esse dicis et in baptismate spiritum percepiase, ergo per profectum filius videbitur et non per naturam. Si tamen tibi concedam dicere secundum profectum esse filium quasi hominem factum hominem vere esse opinaris, id est qui caro et sangius sit? Necesae est ergo et spiritum, qui sicut columba adparuit, non aliud esse quam naturalem columbam; sicut homo enim dictum est et sicut columba et quaecumque opinari potest de eo sermone, quod dictum est, sicut homo, hac opinione concipe etiam de eo, quod dictum est, sicut columba. Necesae est et baec aequaliter recipere, ita enim in quae de eo scripta sunt inveniuntur. Archelaus dixit: Sicut tibi ipse non potea, tamquam bonus artifex, neque ego tibi hanc quaestionem diligenter aptarem tam manifestam atque manifeste dissolverem, nisi propter hos qui adsistunt et qui nos audiunt; et ideo, sicut convenit, quaestionis huius quoque exponam rationem. Tibi quidem non videtur pie dici matrem habuisse lesum Mariam et reliqua quae nunc prose- [*](12 Phil. 2, 7 — 22 Phil. 2, 7. Matth. 3, 16. Mark. 1, 10. Luk. 3. 22. Job. 1, 32) [*](CM) [*](4 responsione] nach aptata gesch. M | 12 homine CM | 13 is] iis C | rursus] s aus m corr. C2 | 16 nolis C | 18 filium C | 22 naturalem naturale columbam C naturalis columba Μ | 24 hac] ac CM | 26 C continetur M | 28 diffigenter C | aptarem tam] aptafe tam C aptare uitam M | manifestam] manifestarem CM | manifeste] manifesteq; (festeq; a. C manifesteq Μ Die Stelle ist nach Ζ. 3—7 ungefähr q wie im Texte corrigieren | 29 hos] s aus C ohne Ras. corr. C1 w. e. sch.)
87
cutus es, quae quidem omnia repetere perhorresco. Interdum quidem cogi solet artifex propter inperitiam reaistentis dicere et facere ea quae tempus recusat; et ideo quia mihi est inlata necessitas propter praesentem turbam, ad ea quae a te non recte dicta sunt paucis respondeam. Die ergo mihi: si Iesum hominem naturaliter factum intellexerimus ex Maria, habentem carnem et sanguinem, intellegamus necesse est etiam spiritum sanctum veram columbam fuisse et non spiritum? Et quomodo poterit vera columba verum hominem ingredi atque in eo permanere? caro enim carnem ingredi non potest; sed magia, si lesom hominem minem confiteamur, eum vero qui dicitur sicut columba spiritam sanctum, salva est nobis ratio in utroque. Spiritus enim secondum rectam rationem habitat in homine et descendit et permanet, et conpetenter hoc et factum est et fit semper, sicut tu te ipsnm ante hoc tempus profitebaris esse paraoletum dei, ut dicam: Delire, non homo, qui frequenter oblivisceris ea quae dicis. Spiritum enim venisse super te dixisti, quem promiserat lesus esse missurum; et unde nisi de caelo descendat? Et si descendit spiritus super hominem dignum se, super te autem veras columbas descendisse sentiendum est? ut te columbarum potius furem accipiamus, insidias eis ac laqueos molientem; dignus enim es qui verbis ridiculis inludaris; ego tarnen parco, ne auditores videar offendere haec dicens, et maxime qnia praeter propositum eat meum in te ingerere quae merearis audire.
Sed redeam ad rem. Memor stim enim tranaformationis suae, qua dicis quia dens transformaverit ae in hominem vel in aolem, ex hoc Τι volens ostendere lesum nostrum habitu solo et risn factum esse homi- nem, quod absit ab unoquoque fidelium dicere. Alioquin haec secundum te ad somnium nubia redeunt universa et figuras; non solum autem, sed et adventus nomen delebitur; poterat enim in caelo positus facere quae voluerat, ai spiritum eum esse non hominem dicis. Sed non ita est, quoniam exinanivtt lemet ipsum formam servi accipiens. Dico autem de eo qui ex Maria factus eat homo. Quid enim? non poteramus et nos multo facilius et lautius ista narrare? sed abait at a veritate declinemus iota unum aut unum apicem. Eat enim qui de Maria natus est filius, qui totum hoc quod magnum est voluit perferre certamen lesus. Hic [*](30 Phil. 2, 7) [*](CM) [*](8 ueram columbam C | 10 ean CM | 14 delire] dilere C, vgl. 28, 15 18 columbarium C | 19 eis] ei CM | q laqueo C | 20 est < C | 22 mereris Μ | 24 qua] aus que corr. C1 w. e. sch. | se ~ Μ | 26 alioquin haec ~ C | 34 quod] quo C)
88
est Christus dei, qui descendit super eum qui de Maria est. Quod si non credis neque voci quae caelitus facta est, temerarium aliqutd ipse pronuntias et, ai dixeris, nemo credei Statim enim in desertum ab spiritu ductus est lesns, ut temptaretur a diabolo; quem cum diabolus ignoraret, dicebat ei: Si filius es dei. Ignorabat autem propter qui genuisset filium dei. Praedicabat regna caelomm, qui erat habitaculum magnum nec ab ullo alio portari potuisset; unde et adfixus cruci, cum resurrexisset ab inferis, adaumptus est illac ubi Christus filius dei regmabat, ut cum iudicium habere coeperit, bi qui ignoraverunt eum videant quem conpunxerunt. Ut autem ciedas: cum discipuli eius per anuum integrum manserint cum eo, quare nullus ipsorum procidit super faciem suam, sicut paulo ante dicebas sed in una bora illa, quando sicnt sol resplenduit vnltus eins? Nonne propter habitaculum illud, quod ex Maria fuerat effectum? Sicut enim paracleti pondus nullus alius valuit sustinere nisi soli discipuli et Paulus beatns, ita etiam spiritum, qui de caelis deacenderat, per quem tox patema testatur dicens: Hic est filius meus dilectus, nullua aliua portare praevaluit niai qui ex Maria natus est, super omnes sanctos Jesus. Sed et ad haec quae obicio, respoude. Si habitu eum et specie dicis esse bominem, quomodo ab bis, qui ex viro et muliere nati sunt, Pfaarisaeis teneri potuit et ad iudicium pertrahi, cum spirituale corpus a crassioribns corporibna nou valeat conprehendiP Quod si habes aliquid qnod ad verbum atque ad propositum respondeas, qui numquam ad proposita respondisti, perge quaeso et pugillum plennm solis mihi adfer aut modium plenum. Ipse vero soI pro eo quod subtilioris est corporis, cooperire te et circnmdare potest, tu vero eum, etsi conculcaveris, nihil laedis. Dominus vero mens lesus, si tentus est, ut homo ab hominibus tentus est. Si non est homo, nec tentus est Si non est tentus. nec passus est nec baptizatua est. Si ille non est baptizatus, nee quisquam nostnim baptizatua est. Baptisma autem si non eat, nee erit remissio peccatorum, sed in suis peccatis unusquisque morietur. Manes DIXIT: Ergo baptisma propter remissionem peccatorum datnr? Archelaus BixiT: Etiam. Mabzb dixit: Ergo peccavit Christus, quia baptizatus est? Abchelaus ddut: Absit; quia potius pro nobis peccatum factus
[*](3 Matth. 4, 1—3 Luk. 4, 1—3 — 9 Joh.19,37 — 16 Matth.3, 22 — 33 11 Kor. 5, 21) [*](CM) [*](1 dei] d aus Corr. C1 | 5 dicebat] d aus Corr. C1 | propter qui] Stelle tat verdorben; propter quid Zacagni | 6 qui] vielleicht eine unrichtige Ubersetzung | 8 ab] b a. Ras. C | 9 haberi M | hii M | uideant M corr. M2 | 11 manserunt C | 23 solis] solidis zu soli corr. 28 baptizatus neque C) 89
est, nostra peccata suscipieos, <propter> qaod ex moliere natus est propter quod ad baptisma venit, ut hnius partis perciperet purificationem, ut spiritum, qui descenderat in specie columbae, corpus quod susceperat portare posset.