(XLVI). Com autem mane factum esset, subito adventarit [*](1 II Tim. 3, 8. 9 — 10 Joh. 1, 16. 17 — 14 Job. 5, 45—47) [*](Α (bis 23) CM) [*](1 quid A | mosy C | 2 reatitebsnt Α | mosy C | iamoe CM, im und bei Epiphanius Ἰαννῆς | nach dico + etiam C aber mit deraelben Tinte durchstrichen I 3 mambre CM, im Ν. T. Ἰαμβρῆς (v. l. Μαμβρῆς), bei Epiphanius Ἰαμβρῆς | Α Ι restitit (nach qnod) xweimal Α | 3/4 alii aut] alia ut Α | 1 didt M | ad tymotbeam nach sua (Z. 5) geschrieben M | 5 ita < CM | resiaterunt C, so auch Z. 6 | 6 moay C | comipti mente ~ M | eoram] illorum Α | omniboi . . est] manifeeta erit omnibus Α so auch in der rgl. 60,3 | 8 iannem) iamue C iamnem M | mambre C | 9 mentem x003C; Α | ueritatis C | 10 maximnm C | 11 differere Α inm C | mosei C | 12 alia Α | 13 OBtondens) d aus a gleich A | 15 in < C | creditie] credetis Α crederetis CM | crederettR CM | fonitan < CM | 16 creditis] credetia Α | 17 wulta] plnra iam C plurima M Ι poesiot] siat a. Ras. M Ι 18 et (nach paulo) x003C; C | 19 et < CM | 20 aptare] a patre Mt Α | 21 claudetur A | parene C | 82 uidentar Α | et] ex Α | 23 nach discessemnt folgt in Α Lage onm pace. Damit schliesst das zwcite Excerpt aus den Aeto)
78
Archelaus ad castellum hunc in quo demorabatur Diodorus, priusquam omnino quisquam ad publicum procederet. Manes vero ignorans praesentem esse Archelaum, rursum Diodorum provocabat ad publicum, ut cum eo disputatione contenderet, volens enm verbis opprimere, ex eo quod advertebat eum bominem esse simplicem et non satis scripturarum quaestionibus eruditum; Archelai enim doctrinae iam perceperat gustum. Cum ergo et turbae convenissent ad solitum diaputatioois locum et Manes iam verba facere coepisset, subito in medio eorum adparuit Archelaus ac Diodorum conplexus sancto osculo salutavit Diodorus vero et omnes qui praesentes erant admirati sunt opus divinae providentiae, ut in tempore ipso adventaiet Archelaus quo quaestio movebatur; re enim vera, quod fatendum est, quasi ex parte aliqua religiosus Diodorus pertimuerat conflictum. Cum autem vidisset Archelaum Manes, cessavit quidem continuo ab insultatione et supercilio noo parum deiecto manifeste intellegebatur quod conflictum vellet effugere. Multitudo vero auditonim adventum Arcbelai velut apostoli praesentiam opiuata est, pro eo quod ad verbi defensionem tam paratus et tarn promptus existeret. Et cum dextera silentium poposcisset a populo (tnmultus enim non mediocris extiterat), hoc modo coepit Archelaus, Tametsi prudentiae gloriam etiam nostrorum nonnulli adsecuti sunt, tamen hoc vos deprecor ut eorum quae ante me dicta sunt testimonium reservetis. Scio enim et certus sum, fratres, quoniam Diodoro non pro ipsius inpossibilitate successi, sed quoniam istum ego novi tunc cum ad loci mei partes inprobus advenisset Marcelli viri incliti gratia, volens eum devertere a nostra doctrina et a fide, videlicet, quo inpietatis huius idoneus efficeretur adsertor; et tamen omnibus suis verbis in nullo eum divertere et movere praevaluit. Similis enim inventus est religiosissimus Marcellus petrae, in qua aedificata est domus solidissimis fundamentis, et cum descendisset pluvia et inruissent flumina ac venti et inlisissent in domum illam, perstitit; fundata enim erat solidissimis et inmobilibus fundamentis: huic autem, qui praesens est, infamiam potius intulit conatus ipse quam laudem. Non enim mihi venia dignus videtar qui ignoraverit quod futurum est; oportebat enim eum praenoscere qui sunt proprii sui, si quidem spiritus paracletns habitat in eo.
[*](28 Matth. 7, 24. 25. Lnk. 6, 48) [*](CM) [*](1 morabatur C | 5 eum < Μ | 6 perceperant C | 10 opus < M | 12 pertimuerat] Zacagni, pertenuerat CM | 19 prudentiae] prudentie w. e. sch. zu prudentiam und dann zu prudentia corr. C2 | 22 diodorus C | 24 incliti] in legis C | 27 est] es C | 34 paraclyti C) 79
Sed quoniam ignorantiae tenebris obcaecatus est, in vanum cucurrit cum iter faccret ad Marcellum, et similis facere astrologo describenti quidem caelestia, ignoranti vero quae domi suae geruntur. Sed ne videar per haec verba differre quaestiones, iam sileam; de iis vero dabo ipsi potestatem: sumat quodcomque vult propositionis et quaestionis initium. Vos tantummodo, sicut superius dixi, indeclinabiles iudices esse quaeso, ut vera dicenti honorem venun palmamque tradatis.
(XLVII). Tunc Manes, silentio ab onmibns facto, ita exorsus est: Tu quoque, Archelae, bene me de deo sentientem dignamque opinionem nionem de Christo retinentem verbis molestissimis obtundis, licet tale sit apostolorum genus, patiens et ferens omnia, etiam si eis conviciis quis aat maledictis obtrectet. Si persequi volueris, paratus sum, et si inferre supplicia, non refugiam. Si etiam interficere me vis, non reformido; illum enim solum oportet timeri qui potest animam et corpus perdere in gehennam. Archelaus DIXIT: Absit a me. Non est mihi tale propositum. Quid enim perpessus es a me vel a nostris? et quidem cum obtrectares atque iniuriam inrogares et cum detraheres de patemis nostris traditionibus et cum velles auimas hominnm bsne institutas ac diligenti cantela servatas interficere, quibus utique repensari non possunt universae mundi divitiae. Verum tamen propter quod adsumis, o Manichaee? Quid est quod indicas? Quae salutis signa ad nos deferas dicito. Verborum enim nuda iactatio non poterit praesenti multitudini satisfacere, ut agnoscant qui nostrum rectius obtinet scientiam veritatis. De quo ergo vis nos capite disputare, hoc prine dicito, cum 27) prius dicendi acceperis facultatem. Manes dixit: Si non iterum his quae a nobis recte dicuntur infideliter resiatis, dicam; si autem talis existis qualem te prins sensi, dicam adversus Diodorum, declinans inquietudinem tuam. Archelaus dixit: Praedixi iam quod abutimur inanitate verbomm. Si quis nostromm resiatere infideliter invenitur, iudicibus haec permitte discernere; tu autem quid adseras dicito. Manes DIXIT: Si non iterum resistis bis quae a me iterum recte dicuntur, incipiam Archelaus DIXIT: Si non hoc est, si non illud, sermo est [*](14 Matth, 10, 28) [*](CM) [*](1 obcecatum C | 2 fecere] factus est Zacagni; vielleicht liegt ein Irrtum des Übersetzers vor | 8 domui C | 4 quaestiones iam] quaestione M | iis] his M | 5 et quaestionis < M | 7 uere C | S archelae] queque archelaus M | deo] domino M | 12 volueris] Zacagni. voluerit CM | 18 nach inferre + uoluerit M | 16 nach enim + mali M | zu irrogares corr. C2 | 21 signas, das letzte s durchstrichen C)
80
hominis ignorantis. Ignoras ergo quod futarum est. Sed hoc quod futurum ais, resistere me aut non resistere, in mea est potestate. Quomodo ergo stabit sermo ille duarum arborum, in quo fidis velut scuto firmissimo? Si enim contrariae partis ego sum, quomodo oboedientiam meam requiris? Quod si oboedientiae in me est mens, quomodo pertimescis ne resistam? Ais enim quia malum semper permanet malum et bonum semper permanet bonum, vim verbi istius penitus ignorans. Manes DIXIT: Numquid te advocatum meorum adhibui sermonum, ut etiam meae scientiae intellegentiam disponas? quippe qui propria explanare non valeaa, quomodo aliena poteris explicare? Quod si victum iam se profitetur Diodorus, tunc mibi tecum sermo movebitur. Si autem stat ille et est idoneus ad dicendum, desine tu et noli perturbare substantiam reritatis. Es enim ovis aliena, efficieris tamen postea in numero eiusdem giegis, sicut vox lesu ostendit, eins qui adparuit quidem in hominis specie nec tamen fuit homo. Archelaus dixit: Ergo non patas eum ex Maria virgine esse? Manes dixit: Absit nt dominum nostrum lesum Christum per naturalia pudenda mulieris descendiase confitear; ipse enin testimonium dat quia de sinibus patris descendit. Et: Qui me recipit, re cipit cum qui me misit. Et: Non veni facere voluntatem meam sed eiusqui misit me. Et: Non aum missus nisi ad oves perditas domus Istrahel Sunt et alia innumera testimonia buiuscemodi, quae indicant eum venissel et non natum esse. Quod si potentior illo es et magis scire potes quod verum est, quomodo iam illi credimus? Archelaus dixit: Neque illo potentior som, servus enim sum, et neque aequalis domini mei esse possum; ego enim sum inutilis servus, verborum eius discipulus, credenis his quae ab ipso dicta sunt, et haec indeclinabilia esse confirmo.
Manes dixit: Similia tui quidam cum ei aliquando dixiss(?)et: Maria mater tua et fratres tui foris statu, non libenter aecipiens eum (??) qui dixerat, increpavit dicens: Quae est mater mea aut qui sunt fratres n(??)lei? et ostendit eos qui facerent voluntatem snam et matres sibi esse. et fratres. Sin autem vis matrem ipsius dicere Mariam, non est tibi sine periculo; sine dubio enim etiam fratres ex ea habuisse monstrabitur [*](18 Joh. 1, 18 und 3, 13 — Matth. 10, 40. Luk. 10, 16. Joh. 13, 20 — 19 Joh. 6, 38 — 20 Matth. 15, 24 — 28 Matth. 12, 47. Mark. 3, 32. Luk. 8, 20) [*](CM) [*](1 hominis < M | 3 duorum CM | fides C | CM | 11/12 et est idoneus] testi doneus C | 18 efficieris] Zacagni, | 14 nox leus] uos ihs CM | 16 esse nach eum (Z. 15] qeschrieben Μ | confitetur C | 21 indicat C | 24 nach enim + eins M | neque neque qualis C | 26 indeclinabili C | 28 foras C | 32 monstrantur C)
81
Et die utrum de loseph generati sunt aut ex eodem spiritu sancto. Ergo et multos Christos habuimus, si ex eodem spiritu sancto generatos dixeris. Quod si non ex eodem spiritu, sed tarnen dixeris eum fratres habuisse, sine dubio intellegendum est quia post spiritum, post Gabrihel, nupserit loseph virgo castissima et inmaculata ecclesia. Quod si etiam hoc absurdam est omoino eam quolibet modo concubuisse cum loseph, die an fratres hbuerit. Nomquidnam etiam moechiae ei crimen inpingis, o pradentissime Marcelle? Quod si borom nihil convenit incontaminatae virgini, unde ei fuisse fratres adstruis? Quod si fratres ei fuisse non potes edocere, quomodo Maria tnater eins erit, sicnt ait ille qui scribere ausns est: Ecce mater tua et fratres tui foris stant? Quod etiam si ille ausus est dicere, illo ipso potentior ant maior esse nemo potest qui ostendit nobis matrem aut fratres suos; sed et David lesse non digoatur audire. Apostolus Petrus discipulorum omnium eminentdasimus tone agnoHcere eum potuit, cum singuli opiniones suas quas de ipso habebant promerent, ait: Tu es Christus filius dei vivi, et statim beatificat eum dicens: Quoniam revelavit tibi pater meus caelestis. Vide quanta sit differentia eorum quae ab lesu dicta sunt Illi enim qui dixerat: Ecce mater tua foris stat, respondit: Quae mihi est maier aut fratres? Ei autem qui dixit: Tu es Christus filius dei vivi, beatitudinem benedictionemque restituit, Si ergo de Maria vis esse eum natum, mentitur ipse cum Petro; si autem verum dicit Petrus, sine dubio ille prior fefellit. Quod si prior fefellit, causa ad scriptorem reicienda est Unum igitur Christum nos scimus esse secuudum apostolum Paulum, cuins vocibus credimus consonantibus dumtaxat adventui eius.
(XLVIII). His auditis turbae permotae sunt, velut ratioaem veritatis continentibus et Archeiao nil habente quod bis posset opponere; hoc enim indicavit tumultus, qui inter eos fuerat exortus. Sed cum maltitudo conquievisset, Archelaus hoo modo respondit: Vocis quidem domini nostri lesu Christi nullus poterit esse potentior, si enim neque nomen aliquod aequale ei esse invenitur, propler quod deus eum exaltavit et donavit illi nomen quod est super omne nomen, neque in testimonio [*](18 Matth. 22, 42 — 16/17 Matth. 16, 16 — 81 Phil. 2, 9) [*](CM) [*](2 habuimus nach dixeris (Z. 3) geschrieben C | S dixerint C | quid C | 5 ecclesia] tilgt Oblasinski | 9 astrues C | 10 nach Zeile geschrieben) C2 | maria] aus mariam corr. C2 | 11 stant] stata. a. 18 dauidi esse M | 18 dixerant C | 22 cum] eam C | 23 causa] Zacagni, causam CM | 25 oonsonantibos] w, e. sch. aus consonantem corr. C2 | possit C | 28 exortus fuerant C | 30 potentior] potior M | 81 eum] illum M)
82
quis aequalis ei esse poterit; et; ideo ego vocis eius tibi testimonia proferam, primnm quidem diasolvens hoec quae a, te dicta sunt, ati ne dicas quoniam nec sibi ipsi consonant, ut est tibi consuetado dicendi. Ais enim quia eum qui nuntiaverat ei de matre aut de fratribus increpaverit Iesus quasi fallentem secundum id qnod scriptorem fefellit. Neque is qui adnuntiavit ei de matre et fratribus increpatus est neque Petrus supra illum solus beatificatus est; sed uterque ab eo dignam responsionem propria interrogatione percepit, sicut in consequentibus sermo monstrabit. Cum quis parvulus est, cofptat sicut parvulus, aapit ut parvulus; cum autem perfectus fiierit vir, destruit ea quae sunt parruli, id est, dum ad priora se quis extendit, obliviscatur quae post se sunt. Unde domino noatro lesu Christo docente et curante humanum genus, nti ne simul omnia deperirent, cumque in talibus studiis mens omnium auditorum esset intenta, non oportune ingressus bic nuntius de matre eius suggessit ac fratribus. Quid enim? debuit etiam te ipso iadicante derelinquere eos, quos curabat et quos enidiebat, et cum matre ac fratribus conloqui? Nonne continuo de hoc ipso detraheres? Cum enim peccati onus praegravatos ad discipulatnm deligit duodecim numero, quos et apostolos nominavit, dicens eis: Derelinquite matrem et patrem, ut | me digni efficiamini, ut ultra non poasit eis memoria patxis aut matris robustum pectus inflectere. Et iterum volente alio quodam dicere ei: Ibo et aepeliam patrem meum, ait: Dimitte mortuos sepelire mortuos suos. Intuere ergo quomodo dominus meus leans ad necessaria discipulos aedificat et pro meritis nuicnique aancta verba committit. Ita et in eo tempore quo inportune adnuntiaverat qaidam ei de matre, non amplectitur pro matris praesentia paternum praeterire praeceptum.