Acta Archelai

Acceptas vero Marcellus litteras resolvit ac relegit, praesente Archeiao civitatis episcopo, quarum exemplum est hoc:

Manicbaeus apostolus lesu Christi et qui mecum sunt omnes sancti et virgiues, Marcello filio carissimo: gratia, misericordia, pax a deo patre et domino nostro lesu Christo, et dextera lucis conservet [*](ΑCM und Epiph. (= 25–27)) [*](1 animuit] animose M | rtnabat Α | utramnam C | ad eum pergeret] ex se ad eum pergeret C per se ageret ad eum Μ p. s. ad eum ageret M2 | 3 ingressum A | aliquid M | 4 versutioribus] es folgt in Α eine Ras. von drei Buchst. 5 adda < C | qui . . . instructus] vielleicht eine Glosse zu adda | Τύρβων Epiplianiua | uddam) adda Α | 6 acceptam eam die beiden m—Zeichen durchstrichen C2 | 7 manen Α manne C | praeceptum fnerat ~ C | 8 cdfbo Α | 9 et <Α |10 ad < M | 11 intraserat Α | 12 esset] nach qois in M | 14 ad uie immer Α | ignoratam Α | 15 ipsi Α | adhibeudam C | 16 singula cum M ~ M2 | cotidioe Α | adqne teie immer Α | 17 perferre Α | hosptiis Α | 18 indicasse Α | 20 vero] igitur C | marcellus litteras ~ M | legit C | 21 est hoc ~ C | 25 apostolus] s aus m (??) e. seh. corr. Α | ihm Α | 26 narh misericordia + et M | 27 dtim um ibm xpݲm A) te a praeaenti aaeculo malo et a rainis eius et laqueis maligni Amen.

Dilectionem quidem tuam inmensam aentiens, vebementer gavisus sum; fides vero quia non sit ioxta rectam rationem moleste tuli; propter quod ad emendationem generis faumani missus et; subveniens his qui se seductiombus atque erroribus tradidemnt, haec acripta ad te necessarium duxi transmittere; primo quidem ad salatem animae tuae, deinde et eorum qui tecum sunt, uti ne indiscretos ammos geras, sicut simpliciorum magistri docent dicentea malmn eb bonum ab eodem auctore subaistere, et unum initium introducentes, neqne guicquam perscrutantea vel diacementes a luce tenebras et bonum a malo et exteriorem hominem ab interiori, sicut praediximus; sed coufiindere ac permiscere alterom alten non cessant. Tu vero, ο fili, ne sinuliter ut multi bominum inrationabiliter et simpliciter utraque indiscrete per- [*](ACM und Epiph.) [*](1 διατηρήσειε] Dindorf, διατηρήσει J | 9 μὴ] von Comarius und Pelavius eingefügt | 17 te a] te de Α et a C | rnina C | de laqueis malignie Α a laqueis maligni C labüs malignis M | 18 amen < C | 20 fidem M | iuxta te recta ratione C iuxta recta ratione M | 21 nach missus + sum Α C | et < Α | 22 scribta uie immer Α | 28 primum M | salate Α | 24 animos] λογισμὸν Εpiphanius | 25 docent dicentes] doceatee C | 26 auctorem A | qniquam A | 26/27 tmgenaue Überselzung | καὶ φαύλου des Epiphanius nicht übersetzt: 29 o fili < Μ | 30 indiscraetae Α iodisoreta C) misceaa neque bonitatis deo inferas contumeliam. Initium enim et finem et boram patrem malorum ad deum referunt, quorum finis est maledicto proximus. Non eaim in his quae dicta sunt in euangeliis salvatoris nostri et domini lesu Cbristi credunt, quia non potest arbor mala bonos fruchus facere, neque arbor bona malos fructtis facere. Quomodo denm Satanae et malorum eius actnum factorem dicere audeant et conditorem plurimum miror. Et atque utinam eo usque eorum vanitas peirenisset et non unigenitum, qui de patris ainibus descendit Christom, Mariae cuiusdam mulieris esse dicerent filinm, ex sangaiDe et caiiie ac reliquis mulierum sparcitiis generatum. Et ut ne plarima per hanc epistnlam scribam atque in longitudinem tempom protrabam patientiam tuam, cum mihi non adsit eloquentia naturalis, safficit ista dixisse. Omnia autem cognosces cum praesens fuero apud te, si tarnen saluti tnae parcere ac providere festinas; non enim laqueum alicui [*](2 = 17 Hebr.6.8 — 4 = 18 Matth.7,18. Luk.6,43 — 9 = 28 Joh.1,18 — 15 = 29 I Kor. 7, 35) [*](AMC und Epiph.) [*](3 ἐν] nach den Acta corr. Zaeagni | 10 nach (??) + κοὶ Oehler | 11 γεγεν. νῆσθαι] γεγεννημένον Routh | 16 freie Übersetzung | dei Α | enim < C | 17 fidem Α | patrom Μ | est] fehlt im Griechischen | 18 in (nach enim) < Α | 19 et domini < Μ | ihm Α | 19/20 umgekehrte Reihenfolge der Sätze des Citates | 20 fractus bonos M ~ M2 | malus Α | 21 denm] aus corr. A dominum C | actom Α | factorum C | et < C | 23 qui de] aus quidem corr. C2 | de < Α | 24 nach filium + et Μ | 25 at] tu Α | plum Μ | 26 atque] qnae Μ | 27 non < C | sufficiant M | 28 cognoscis Α | aput Α uie immer | 29 parcere. . festinas] sehr freie bersetzung)

inicio, sicut plurimi insipientium faciunt Intellege quae dico, fili honorabilis.

Hac epistula lecta, baiulum litterarum Marcellus obsequentissimo fovebat hospitio; Archelaus vero ea quae lecta sunt dod libenter amplexus velut leo conclasus deutibus icfrendebat, auctorem epistulae sibi desiderans dari; quem Marcellus suadebat quiescere, semet pollicens procnraturum praeBentiam viri. Kescribere ergo Marcellus ad ea, quae scripta sunt, statuit epistnlam continentem baec.

Marcellus, vir Dotus, Manicbaeo, qui sibi per epistulam indicatus est, salutem. Scriptam quidem a te epistulam sumpai et Turbonem solita mihi humanitate suscepi, aensum vero litterarum nequaquam adverti; nisi forte tu praesens exponas nobis per Terba singula, sicut per epistulam promisisti. Vale.

Hanc epistulam scriptam atque aiguatam tradebst Turboni ferendam ad eum a quo prius ipse pertulerat; ille vero redire ad eum penitus reluctabatur, memor itineris labori, et rogabat alium pro se dirigi, abnegans ultra sibi ad illum reditum aut communionem cum eo [*](ACM und Epiph. (= 3–4 und 17-21)) [*](8 initio C | 4 nach nonorabilis + uale Α | 6 baec ACM | obscquen- tisaimo] das erste e vielleicht a. Ras. C | 6 quae] q, Α | 7 nach concluaus + os M | 8 sibi desiderans dari] uidere desiderans M; vgl. Epiphaniua, haer, 66,7 ὸ δὲ Ἀρχέλαος γνοὺς τὴν αἰτίαν καὶ τὴν ἐπιστολὴν ἀναγνοὺς ἔβριχε τοὺς ὁδόντας ὥσπερ λέων ὡρυόμενος καὶ ξῆλον θεοῦ ἀναλαβὼν ἐπειρᾶτο ὁρμῆσαι μᾶλλον ἕως αὐτοῦ καὶ χειρώσασθαι τὸν τοιοῦτον usw. | 9 procaratum Α procura procuraturam Μ 18 a te < ΑΜ | 19 vero] uenim Α < Μ | 21 per epistulam < C | prombtj C | 22 scriptiun atque < C | tradit M Ι refereudam C | 23 ad enm] illi Μ | 24 nach itineris + au M | 25 ad illum reuersurum A ad eum reditain C)

aliquam fore. Marcellus vero, accito uno ex pueris suis Callisto nomine, praecipit proficisci; qui nihil moratus, ilico proficiscitur et post triduum pervenit ad Manen, quem in caatello qaodam Arabionis repperit, atque epistulam tradidit Qua ille perlecta, gavisua est a Marcello se esse invitatum ac sine mora iter invadit, Turbonis tamen remoratione non prospera praesagatus, et quasi consulto itinere ad Marcellum perrexit Turbo vero de Marcelli domo prorsus non discedebat nec ab Archelai confabulatione oessabat; valde enim studiose uterque de Manis studiis perquirebant, scire cupientes quis et unde vel quid verbi ferat At ille universa dilucide enarravit, repetens et exponens de fide eius hoc modo:

VII. Si fidem Manis diecere a me vultis, breviter audite. Hic duos colit deos innatos, ex semet ipsis eztantes, aeternos, unum uni adversantem; et altenim quidem bonuni, alternm autem malum introducit. Lux uni nomen inponit et alten tenebras. Et lueia quidem esse partem animam quae in hominibus est, tenebrarum autem corpus et quae ex materia est conditio, Permixtionem autem vel coniunctiouem boc modo dicit effectam, conferens ambos deos in buiuscemodi exemplum, [*](ACM und Epiph.l (= 18–24)) [*](1 fore] futUDim C | unnm A | calieto M | 2 praecepit Μ | ilico < M | poetridam Α | 3 maaem C | repperit] das erste p durchstrichen C | 4 tradit Μ | 5 ease xiceimal gesehrieben A inoitatum se esse C | 5/6 remorationem non prosperam C rielleicht richtig, vgl. Epiphaniug a. a. Ο. Cap. 8 ταῦτα γνοὺς ὁ Μάνης ἐσκέπτετο οὐκ ἀγαθὴν εἶναι τὴν τοῦ Τύρβωνος ἐν καθέξει γενομένην παρουσίαν . . . ὅμως διὰ τῆς ἐπιστολῆς λαβόμενος τὴν πρόφασιν δρομαίως ἦκε πρὸς τὸν Μάρκελλον | 6 praesagus Α | 7 proreus < M | descedebat Α descendebat Μ | 8 nach arcbelai + epitcopi C | manis] manen AM mannichei C der Genetiu dieses Wortes kommt nur hier und Z 18 unten vor | 9 studiis] studit Α is a. Ras, Μ | quis et] qui sit Α | 11 παρ᾿ ἐμοῦ] Routh interpungiert nach ἐμοῦ, so auch der Übersetzer der Acta | 17 τοῦτον] Zacagni, τούτων J, τούτων τοῦτον Gataker | 18 de fide manitit (rot) M, s. Einleitung | manis) mani Α maunicbd C | 19 exemet A | aetoraua Α | 20 et altenim zueimal gesehrieben A | nach bonuml + et A | autem < C | introdacit] intuducit Α aus introdacim corr. C2, das m-Zeichen ist durchstrichen und t übergesch. | 21 nomen] lauen Α | alter Α | 22 q, Α | est tenebrarum xiceimal gesch. Α | 28 conditio aus condicio corr. A | 24 modo] aus modnm frorr. Α)

quemadmodum si duo regea sint adversum se pugnaDtes, qui ab initio fuerint inimici, hsbentes singnli suaa portdones; acciderit antem ut tenebrae progredientes fines suos, bellum cum luce commiserint. Quod cum cognoviaset bonos pater tenebras ad terram suam superventase, produxit ex se Tirtntem, quae dicitur mater vitae, qua circumdedit primnm hominem, quae sunt quinque elementa, id est ventus, lux, aqua, ignis et materia, quibus indutus, tamquam ad adparatam belli, descendit deorsum pngnare adversum tenebras. At vero tenebrarum principes repugnantes ei comederunt de armatura eius, qnod est anima. Tunc ibi vehementer adflictos est deorsum primus parens bomo a tenebris, et nisi orantem eum exaudiaaet pater et misisset alteram virtutem, quae processetat ei se, quae dicitur Spiritus vivens, et descendens porrexisset ei dexteram et eduxisset eum de tenebriB, olim primus homo detentos periclitaretur. Ex eo ergo deorsum animam reliqnit, et propterea Ma- [*](ACM und Epiph.) [*](5 προβάλλειν] Petarius, προσβάλλειν J | 6 προβεβληκέναι] περιβεβληκέναι nach den Acta corr, Oehler, aber vgl. Epipkanwa Cap. 45 καὶ αὕτη δέ, φησί, ἡ θήλεια προεβάλετο τὸν πρῶτον ἄνθρωπον | 13 ζωὴν J | 16 aduersus M | 17 singuli] zu singulis corr. Α | suas] singulas Α | accederit A | ut] at C getilgt und ut übergesch C2 | 19 agnouisset C | ad] a A | rapentemre Μ | 20 produxit . . . virtatem] prodoxit ex nirtote A prodnierit et esse uirtutem zυ produxit ex se uirtntem ohne Ras. corr. C produxerit ex se uirtatem M | nach qua + uirtute C | 21 ventus < A | 22 materia] maria Α | indnotus C | paratam A C | 23 pugaatanu Μ | adnemu A | at] aus ad corr. C2 | 23/24 principes . . . ei] princepe repognantese Μ | 24 animam A Μ | 26 orante Α | 27 se] ae Α ea M | 28 dnxiieet M | 29 deorsum animam ~ C | relinquit A) nichaei cum sibi inTieem occunnDt, daot sibi dexteras huius sigoi gratiu, tamqaam ex tenebris liberati; in tenebris enim omnig hereais esse dicitnr.

VIII. TiiDC Tivena spiritns crearit mandum, et indutns alias trea Tirtntes, deBcendens eduxit priacipes et crucifizit eoa in firmamento, qood est eins corpus spbera. Et rnrsnm ipse vivens spiritus cteavit luminaria, qnae sunt reliqniae aoimae, et fecit ea firmamentum circaire, et iteram creayit terram; et sunt oeto. Est antem Homoforos deotsum, id est qui eam portat in humeris; et com laboraverit portana, intremescit. et haec est causa terraemotas praeter constitutum teinpus. Hac de caosa Glinm snum misit benignus pater de sinibus suis in cor terrae et in interiores eins partes, quo illum, ut par erat, coberceret; quotiens [*](ACM und Epiph.) [*](4 τὸ] Dindorf I 9 εἰς εἴδη] Zacagni rermutet εἰσὶ δὲ <ὴ> ais die des Überseliers | 18 κατώτατα] Dindorf vermutet κατώτερα alt die Lesart des Übersetzers und verbessert interiorea zu inferiorea t 11 deitras Μ omnis . . . didtnr] omnea hereses eaae dicnnt C; rielleicht liegt eine Doppelversion vom Übersetxer seihst vor | 18 et crucifixit] in A hat eine spätere Hand die verblichenen Buchst. ausradiert und in groben Buchst. et crucixit (das letzte geschriFlicn. Derselbe Schreibr ist auch sonst ätig, νυ die Tinte blass (??)urde, aber ohne auszuradieren, so dnss es immer möglich ist, das Ursprüngliche | flrmamentam A 1 19 eins] richtig αὐτῶν (sc. ἀρχόντων) Epiphanius | spera A fera Μ | rursus S | 20 reliquae A 1 eam .1 I circnmice C | hamofonu C bomofonu M das erste o getilgt und n übergesch. von M2 | 22 id eat . . . bumeris] eitte Erklärung des Übersetzers w. e. sch. | umeris C | < M | intremeacit] meacit a. Ras. A intremiecit Μ | 28 haec A | 24 benignaaj benedictm A | suia < A | 25 in < A M | interioris A | qaod A M | illam Μ | par erat] parerent A pareret Μ | cohercerent A M | quotienwiae C qnotienicamqae M)

enim effinitur terraemotus, tremente eo ex labore vel de humero in humerum tracsferente pondus efficitur. Tunc ergo et ipsa materia creavit ex sese plantas vel germina, quae cnm furstae essent a quibusdam principibus, convocavit omnes priDcipes primarios et sumpsit ab eis singulas Tirtutes et fecit bominem hone secuDdatn Bpeciem primi hominis illius et vinxit auimam in eo. (VIII.) Cum autem vidisBet pater vivens adfligi animam in corpore, quia est miserator et misericors, misit filirun suum dilectum ad salatem animae; hac enim causa et propter Homoforum misit eum. Et Teniens filius transformavit se in Bpeciem homiDis; et adparebat quidem homioibus ut homo, cum hod esset bomo. et homines putabant eum natum esse. Cum ergo venisset, macbinam quandam concinnatam ad salutem animarum, id est rotam, statuit, habentem duodecim urceos; quae per banc apheram vertitur, hauriens animas morientium quasque luminare maius, id est sol, radiis suis adi- [*](ACM und Epiph.) [*](6/7 αὔτη . . ὑπόθρδις] fehlt in Acta | 16|17 freic Übersetzung | humero A 17 et < A | 18 ex sese] ex se A esse se C | vel germina] findet sich nicht bei Epiphanius | furata M | 18/19 a quibusdam principibus < C | 19 principes < M | 21 vinxit] uixit Α iunxit M | eum A | 22 qnia] qui A 23 dilectam < C | salute. A | haec A | 24 humoforam C homoforam Μ dtu erste o getilgt und u übergesch. von M2 | transformavit] aus transformabit ohne Ras. corr. C | 25 adparebat] parebat A C M nach Epiphanius von Zacagni verbetsai | 26 putsuerunt C natum] nataram C | veinsset] uidisset Μ | 23 concinnanit C | rotam] μηχανὴν Epiphanius | statuit] estatis Μ | 28 urceos] os aus Corr. A urchios M | quae] q a. Ras. A | nach quae + rota C | 29 morientum M 1 quas] qoam M | id eat aol] eine Erklärung des Übersetzers u. e. sch. | adimens] λαβὼν Epiphanius) mens purgat et lunae tradit, et ita adinpletur lunae discus, qui a nobis ita appellatur. Naves enim rel translatorias cumbas esae dicit duo ista luminaria, et cum repleta fuerit luna, tranairetare animaa ad subsolaoam partem, et ita apocrnsin, detrimentum, facere, cum onere iuerit relevata; et iterum repleri cambas et rursus exonerari, dum hauriuutur per urceos animae, uaqaeqao partem suam propriam liberet ammaruin. De substantia antem boni patris omnem animam atqae omne animal quod movetur partem trahere confirmat. Cum igitur luna onus quod gerit animarum saeculis tradiderit patris, permanent illa in columna gloriae, quod Tocatur vir perfectus. Hic autem vir est columna lucis; repleta est enim animarum mundarum, et haec est causa salutis animarum.