luDiCES dixebont: Sicut ex te comperimaB, tamquam a postolo Paulo dicente, insuper etiam ab euangelio praescribeDte, nulli alicui <in> posteram praebetur ingressus ad praedicandnin Tel doceadam vel ad euangelizandum Tel prophetandam, in hac vita dumtaxat, nisi forte falsus propheta habeatur aut falsua Christus, Unde cum dixeris in Panlo fuisse paracletiun et ipsum omnia consignasse, quare dixit: Ex parte scimus et ex parle prophetamus; cum autem venerit quod perfectum est, id. quod ex parle est destruetur? Quem alium espectans hoc dixit? Quod si ipse cQufitetur expectare se aliquem perfectum et si Tenire aliquem necesse est, ostende nobis de qno dicat, ne forte in bunc Tideatnr iste sermo recurrere aut in enm qui misit illum: Satanan, sicut tu dicis. Si enim coufiteris Tenturum esse quod perfectum est, non potest esse Satanas: si autem Satanam expectas, non potest esse perfectum. (XXXVll.) Archelaus dixit: Quoniam non sine deo dicta sunt quae a beato Paulo prolata sunt, certum est quod dominum nostmm lesum Christum dixerit expectandum esse perfectum, qui solus patrem novit, et cui Toluerit reTelare, sicut possum ex Terbis ipsius demonstrare. Sed quia, cum venerit quod perfectum est, destruetur id quod ex parte est, iste Tero sese adseverat esse perfectum, quid degtnixit ostendat; quod enim destruetur, ignorantia est quae in nobis est Dicat igitur quid destruxit, quid in notitiam pertulit Si quid facere potest, faciat, nt credi ei possit Sermo Tero iste qaantam habeat Tirtutem, ai potuerit diligenter intellegi, ita demum credi poterit his quae a me fuerint adserta. lgitur in prima ad Corintbios epistula baec dicit Paulus de perfecto qui Tentums est: Sive prophetiae, tiestruentur, sive linguae, cessabunt, sive scientia, destruetur; ex parte enim scimus et ex parle prophetamus. Cum autem venerit quod perfectum est, id quod ex parte est [*](3 II Tim. 3, 8. 9 — 10 I Kor. 13, 9. 10 — 20 Matth. 11, 27. Lnk. 10, 22 — 29 I Kor 13, 8—10) [*](CM) [*](1 quo] Zacagiii, quod CM | 2 adhibeli . . ludificat] die Stelle ist 8 insipientiHe C | nach sicut + fuit Μ | 4 iaiDDes CM | 6/7 alicui a qui pOBterum (p gleich aus b; corr.) C, alicui posterum M, alii aeque in poBtenim Zacagni | 11 autem venerit ~ M | 18 apectare C | Μ ~ M 2 | 15 Bfttanam C | tu] t vieileichl a. Ras. C | nach dicis eine elica fünfzehn Buchst., wahrscheinlich ist archelaui dixit ausradiert C | M Ι quid] qui C | 27 dUigenter] dil a. Ras. Μ | 29 sive (nach est)) si uero C)
61
desiruetur. Vide ergo quantam in sese habeat virtutem quod perfectnm est et cokis alt ordiais ipsa perfectio. Dicat autem iste quam destruxerit propbetiam ludaeomm an HebraeonuD, aeu linguas cesaare fedt Graecorum aut eonim qui idola coIuDt, Tel quae alia dogmata destruxit Valentjniani aut Marcionig ant Tattani aut Sabellii ceteronimque qui proprium sibimet ipsis scientiam conposnerant. Qaem honim destruxit dicat aut quando destruet quasi perfectus? Inducias fortassia aliquas quaerii Non place, non ita obscura et iguobiliter adveniet ille qui perfectna est, id est lesua Chriatus dominus noster. Sed sicut rex adveniens ad urbem suam praemittit primo protectores suos, signa, dracones, labaros, duces, principes, praefectos, et universa cootinuo commoventur, aliis vero metuentibus, aliis vero gaudentibus pro expectatione regis, ita et dominus meus Jesus, qui est vere perfectus, adveniens praemittit in primo gloriam suam, incontaminati atque inmaculati regni praedicatorea sacratos, et tunc universa creatura commovebitur et conturbabitur, supplicans atque obsecrans, usquequo eam a Servitute liberet. Uumanum vero genue metuat necesse est et conplurimum conturbetur, pro eo quod multa delicta commiserit; soH vero iusti laetabuntur, expectantes quae sibi promlssa sunt, neo ultra mundanarum rerom substantia permanebit; omnia destmentnr aive prophetiae sive horum libri sive linguae totiua generis: cessabunt, eo quod ultra non egeant solliciti esse homtnes et cogitare de bis quae ad vitam necessaria sunt, sive scientia quorumcumqne doctorum, etiam ipsa deetruetur: uihil enim horum sufferre poterit magni illius regia adventum. Sicut enim parva is scintilla ad splendorem sulis admota absumitur, ilico nee adparet; ita univeraa creatura, omnia prophetia, cuncta scientia, universae linguae, sicut superlua diximus, destiuentur. Sed quia caeleatis regis praesentiam paucis verbis et fragilibus et valde infimis exponere non valet humana natura, ut fortasse sanctorum debeat esse et valde dignorum de ipao aliquid enarrare, tamen necessitatis causa ista me sufficit protulisse huins inportnnitate coopulsum, uti istum vobis qualis esaet ostenderem.
(XXXVIIl). Et ego qnidem beatifico Marcionem et Valentinianum ac Basilidem aliosque hereticos, sicut iatius conparatione, qui [*](15 Röm. 8, 21. 22) [*](CM) [*](1 sese] das letzte se übergesch. M 2 | 2 ipsa] aus ista corr. C2 | 3 seu] Zalllcagni, sed CM | 7 fortasses C Ι 8 non ita] notii C | 15 sacratos] sanctos Μ | tunc < M | universa] aus uniuerse ohne Rat. gleich corr. C1 | 24 horum < M | illius, a. Ras. M | 25 assumitur C | 29 ut aut M | 31 esset] esse C | 32 Valentinianum] die geuöhnliche Form dieses Namens findet sich im Anluang der Acta in M | 33 conparatione] paratione C)
62
velut intellecta allquo usi snnt, qui videreutur sibi in(??)em scripturam posse iatellegere, et ita se ductores statuerunt qui se aadire Toluissent; nullus tamea ipsorum auaus est deum se praed(??)care vel Christum vel paracletutn sicut iste, qui aliquando quidem de saeculis dispuat, aliqaando de sole, quomodo facta sint, tamquam maior ipae sit eorum; omnis eDim qui de aliquo eiponlt quomodo factos ait maiorem se et antiqaiorem ostendit esse quam est ille de quo dicit Quis autem et de substantia dei dicere andeat, nisi forte solus dominus noster lesus Christus? quae qaidem ego uon ex meis Terbia adetmo, sed scripturae quae nos edocuit anctoritate confirmo; qnoniam quidem et apostolas dicit ad nos: Ut siHs sicut ktminana in hoc mundo, verbutn vitae continentes ad gloriam mihi in diem Christi, quoniam non in vacuum cuourri nee in vacuum laboravi. Intellegere debemuB quae sit vis et ratio aermonis huius; verbum enim dncis obtinet locum, opera vero regis. Sicut ergo aliquis regi suo adventanti omnes qui sub cura sua sunt atudet oboedientes, paratos et caros hilaresque ostendere ae deTotos sed etiam innocentes ac bonis omnibus abundantes, ut ipse laudem consequatur a rege et maiore ab eo honore dignus habeatur, tamquam beue gubemata quae sibi est commissa proriucia, ita et beatns Paulus dicit ad nos: Ut sitis vehtt luminaria in hoc mundo, verbum votae continentes ad gtoriam ipsius in diem Christi. Scilicet quo dominus uoster leaua Christus Teniens videat profecisae doctrinam eins iu uobis; et quia non in racuum cucurrit nec in Tacuum laboravit, retribuat ei debitam coronam. Et rursus quoque in eadem epistula commonet nos, ne terrena sapiamus, sed conversationem nostram debere esse in caelis; unde et salvatorem expectamus dominum nostrum Iesum Christam, Et quoniam nobis non est tutum scire ultimum diem, designavit in epistula quam scribit ad Thessalonicenses: De iemporibus autem et momentis, fratres, non habetis opus ut aliquid vobis scribam; ipsi enim diligenler scitis quia dies domini, sicut fur in nocte, ila venieL Et quomodo dudc adatat iate, perauadens et rogans unumquemque Manichaeum effici et circumTenit et iogreditur domos, decipere quaerens animas oneratas peccatis? Sed ttos non ita sentimus; quin potius res ipsas proferamus in medium et conferamus, si plaoet,
[*](11 Phil. 2,15. 16 — 19 Phil. 2,15. 16 — 25 Pbil. 3, 19. 20 — 28 I Thess. 5, 1. 2 — 82 II Tim. 3, 6) [*](CM) [*](1 aliqao] Zaeagni, aliqnod CM | 9 verbia] ueria C | 15 stndent C 27 nitimam C | thcBaloniceaue M | 28 nach non + iadigetie M, getilgt | 29 diea] d ma Corr. C1 | 30 ita in nocte M corr. M2 w. e. sch. aus ns corr. C2 astat M | 33 proferamus < M) 63
ad perfectom paracletum. VidetU enim quia iDterdum poenitet, interdum interrogat, uoniiamquam deprecatnr. Sed acriptum est io euangelio salvatoris nostri quia et illi qui a sinistris regis adsistunt dioant: Domine, quando te vidimus esurientem aut sitientem aut nudum aut peregrinum aut in carcere et tum minisiravimus tibi? rogantea ut sibi indulgeret; sed quid illis respondit rex iustus iudex? Dtscedite a me in ignem aeternum, operarii iniquitatis. Abiecit eos in aeternum igoem, cum rogare non cessent Videsne quid gib perfecti regis adventus? non talem qualem tu adseris perfectionem. Quod si post istum expectandus est magnus iudicii dies, multo utiqne hie illo inferior est Quod si inferior erit, perfectus non erit. Si perfectus non erit, non de ipso dicit apostolus. Quod si non de ipso dicit apostolus, iste aatem de se dictum esse mentitur, psendopropheta utique indicandus est Sed et multa alia horum similia dici possunt, quae si omnia persequi velimus, nnllum nobis tempas ad omnia explenda sufficiet. Uude abnndare existimavi de multis pauca dixisse, reliqnas partes tractatus huins plenius exeqni Tolentibns derelinquens.
(XXXIX). His anditis dedernnt gloriam deo inmensam et ipso dignam; Archelanm vero multis honoribns adfecerunt. Tunc Marcellus, adsnrgens et stola se exuens, circomdat Archetaum atque oscolis enm defixus amplectitnr et inhaeret. Tunc yero iofautes, qni forte convenerant primi, Manem pellere ac fugare coeperont, quos turba reliqua insecuta concitavit se ad efFugandom Manen. Quod cum perridisset Archelans, elevata in modam tubae Toee sua, multitudinem cupiens cohibere ait: Cessate, fratres dilecti, oe forte rei sanguinis inreniamur in die audicii; Bcriptnm est enim de talibus quia oportet et keresee esse ut qui probaU sunt manifesti fiant inter vos. Et bis dictis sedatae sunt torbae. Quoniam vero placuit Marcello disputationem hanc eicipi atqne describi, contradicere non potui, confisus de eniguitate legentiom quod Teniam dabunt, si quid inperitom aut rusticum eonabit oratio; boc enim tantom est qaod stndemas, nt rei gestae cognitio studiosum [*](2 Hottb. 25, 44 — 6 Lnk. 13, 27. Uatth. 26, 41 — 26 I Kor. 11, 19) [*](CM) [*](2 nonnDmqiiam] interdam M | 3 quia et illi naek dicant geschrieben, der richtigen Stelle durch Zeichen xugewiesen M | 5 carcerem C | 6 inetus C corr. C2 | 6/7 operarii iniqnitatis in ignem etenmm M corr. M2 | 9 asaeria (aa a. Bat) C | 11 nach de + illo M, äter getilgt | 19 arobelauB C Ι 20 adsurgent C | stola se exaena] stolas eiaena C | 22 im manem C, im zueimal Ι 23 fngandum M | 24 Dooem suam C | 26 et < M atqae] escipiat quae C | 30 dabant C | si quid] tieileieht a. Ras. C | sonanit C)
64
quemque non lateat. Tunc ergo, cum effugisset Manes, n(??)squam conparuit. Turbo vero minister Arcfaelao traditat a Marcello, quem cum diaconum Archelaus ordinasset, in Marcelli contabemio pe(??)severavit, Manes autem fugiens adveait ad quendam vicum longe ab urbe (??)ositum, qui appellabatur Diodoii. Erat autem preBbyter loci illius nomin e et ipse Diodorus, quietus et mitis, fidei ac famae bonae valde; et com quadam die Manes, congregata turba, contionaretur ac peregrina quaedam et aliena a patema traditione populo qui adstabat adsereret, nollum es his omnino formidans, quod sibi poasit obsistere, Diodorus videns proficere eius nequitiam deliberat Arcbelao mittere epistulam continentem haec.
(XL). Archeiao episcopo Diodorus salutem dicit. Scire te Tolo, religiosissime pater, quoniam adrenit quidam iu diebus istis nomine Manes ad loca nostra, qui novi testamenti doctrioam ae adinplere promittiL Et quidem eraot quaedam in bis quae ab eo dicebantur nostrae fidei, quaedam vero adserebat tonge diversa ab iis quae ad nos patema traditione desceudunt. Interpretabatur enim quaedam aliene, quibuB etiam ex propriis addebat, quae mihi valde peregrina visa sunt et inSda. Pro quibus etiam permotus sum scribere baec ad te, sciens doctrinae tuae perfectum et plenissimnm aensum, quoniam latere te horum nihil potest; et ideo confisus sum ad explananda nobiB haec invidia te non posse prohiberi. Quamvis nee ego quidem in alterum aliquem inclinari potuerim senanm, tamen propter simplices quosque tuae auctoritatis conpulaus sum inplorare sermouem. Re vera euim vir valde Tehemena tam aermone quam opere, sed et adspectu ipso atque habitu adparet. Sed et pauca quaedam, <quae> retinere possum ex iia quae ab eo dicta sunt, scribo tibi sciens quia ex iis etiam reliqua iatelleges. Nosti quia morem hunc babent qui dogma aliquod adaerere Toluut, ut quaecumque Toluerint de scripturis adsumere, haec propensius sui intellegentia depravent. Sed hos praevenieoa apostolicua sermo denotat dicens: Si quU rolns adnunliaverit praeterqvam quod accepistis, anathema [*](30 Gal. 1, 8) [*](CM) [*](2 archelaus C | 3 ordinaret C | perBeuerauerit C | 5 dyoderi C, bei Epiphanius heisst der Presbyter Τρύφων und seine Stadt Διοδωρίς | 7 continuaretur C quadam C | 11 salutem < C | 14 ab] a a. Ras. M; ein anderer h, ist vor a ausradiert | 16 iis] hie M | 15/18 ad noa] a nos (noa a. C | 16 discendunt C | aliena Μ | 17 iiisa Kunt mihi valde peregrina M corr. M 2 | 21 nach quidem + ad C; durchatrichat mit derselben Tinte | 24 tarn] C | 25 nach quaedam + quae Zacagni | iis] his M | 26 iis] his M habent] habet C | 29 hos] xu hoc ohne Ras. corr. C 2 | sermo denotat ~ C | 30 praeterquam] praeter C)
65
sit. Itaqne post baec quae semel ab npostolig tradita sunt ultra non oportet qnlcqaam aliud suscipere discipiilum Christi Verum ne sermonem longius protrabam, ad propositum redeo. Legem Moyei, at breviter difnm, dicebat bic Don esae dei boni, sed maligni principis nee habere eam qnicquam cognationis ad novam legem Christi, sed esse contrariam et inimicam, alteram alteri obsiatentem. Ego audiena dicebam ei sermonem euangelicum, qnomodo dixit dominus noster lesas Cbriatus: Non veni solvere legem, sed adtnplere. Ille Tero ait neqnaqnam eum hnnc dixisae sermonem; cum enim ipsam inveniamus enm resoWiase legem, necesse est nos hoc potius intellegere quod fecit. Deinde coepit liicere plurima ex lege, multa etiam de euaagelio et apustolo Paulo, quae sibi riderentiur esse contraria, quae etiam cum fiducia dicena nihil pertimesuit, credo quod habeat adiutorem draconem illum qni nobia semper iuimicus est. Dicebat ergo quod ibi dixerit deus: Ego divitem et pauperem facio; bic Tero Jesus beatos diceret pauperes. Addebat etiam quod nemo possit eins ease diacipulus, nisi renuntiaret omnibus quae haberet; ibi vero Moyses argentum et aurum ab Aegyptiis sumens cum populo fugisaet ex Aegypto; lesus autem nihil proiimi desiderandum esse praeceperit. Deinde quod ille oculum pro oculo, dtnlem pro dente in lege eavisset expendi; noster vero dominus percutienti unam maxillam iuberet etiam alteram praeparari. Quod ibi Mojses eum qui sabbato opus fecisset et non permansisset in omnibus quae scripta sunt in lege puniri lapidarique praeceperit, sicut factum est ei, qui adbuc igDorans in sabbato fascem ligni collegerat; lesus vero in sabbato etiam lectum portarc praecepit a se curato, aed et discipulos in die sabbati vellere spicas ac manibus confricare non profaibet, quod sabbatis utique fieri non licebat.