(XXXIII). loDiCES dixebunt: Sufficienter osteudit de origine diaboli. Cum enim utraque pars confiteretur ftittirum esse iudicium, necessario liberi arbitrii unusqiiisque monstratur; quo evidenter osteoso, nulli dubium est <quia sit> unusquisque in quamcumque elegerit partem propria usus arbitrii potestate. Manes dixit: Si a deo diabolus ut ais, mendacem esse dixisti lesum. Abchblacs sixit: Confitere primo quia Vera sit ratio eorum quae nunc adstruximus, et tunc ostendam tibi patrem eius. Manss dixit: Si mihi ostenderis patrem eius mendacem et hontm nihil adscripseris,tunc tibi de omnibua accommodabitur fides. Abchelaus dixit: Omni ratione de diabolo diligenter exposita ac prolata, si cui hominum viget sensus, etiam apud se ipsum potest diligenter advertere quis iste sit qui diaboli appellatua est pater. Sed cum te tu paracletum esse dicas, plurimum tibi etiam ab bumana deesi prudentia. Quoniam [*](1 Joh. 1, 18–19 vgl. Hiob 40, 14 — 19/20 Luk. 10, 19) [*](CM) [*](1 dominum C Ι 3 visibiles] e aus i corr. C 2 | 5 omousjon Μ | C | 11 ratione C | 12 tranegresskoneni] transsione C Ι 16 + non Zacagni | 20 calciindi super se a. Ras. Μ | 21 sutfocoemt C | uidenter C | 24 quia sit < CM | quacumqne C | 25 diabolus] CM | 26 ais] as C | ihs C | 29 ascripseri C | 30 ac] e C | 31 si cui; sicut C)
53
ergo prodidisti igDorantiam tuam, dicam ego quis ille sit pater diaboU. MANBS DIXIT: Die, et adiecit: Omnis qui conditor est vel Creator aliquorum pater eorum quae coodiderit appellatur. Abchelals dixit: Miror quomodo saltem hoc recta ratione responderis nee eelaveris sermonis huius intellegeDtiam vel naturam. Audi iam ex hoc qui sit pater eins Cum ex caelorum regno deeidisset, erat soper terraa intendens et inquirens cni aa possit adiiingere, quem ex consortio sui participem quoque Dequitiae auae valeret efficere. Et quidem donec hotoo non erat, neque ille appellabatur homicida neque cum patre mendax; post haec vero, cum factus esset homo ac mendacio eius fuisset et circumventione deceptus, cam sese inaeruisset corpori serpeotis sapientioris omnium bestiarum, tunc appellatue est mendax una cum patre suo et efFectum est non aolum super ipsum mendacii maledictam, sed et super patrem eius. Cum ergo serpena recepisset eum in sese et recepisset antversum, tamquam praegnans effectus eat, ingentis malitiae faacem portans, et erat aicnt puerpera quae partu urgetur, volena evomere malignae snggeetionia eius cogitata. Primi enim hominis gloriam graviter ferens serpens ingresaua paradisum et conceptis in se doloribus, mendaces coepit generare aermoues et mortem parere bominibua, qui a deo fuerant figurati et acceperant vitam. Verum non potuit totum se manifestum facere per serpentem; aed reservsTit perfectionem suam, quam demoDStraret in Cain, a quo generatus est totus. Et per serpentem quidem hypocrises et fallacias ad Evam demonatravit; per Cain vero homicidii exordinm dedit, inserens se in primitias frugum, qnas ille male distribuit. Ex hoc homicida appellatns est ab iaitio, mendax vero quoniam fefellit dicens: Eritis tamquam dit, eiecti sunt enim postea de paradiso illi qnos deos futuros eaae faJlebat EfGcitur ergo prior pater eins qui eum in utero concepit et genuit atque in lucem edidit serpena, secundos Tero Cain, qui iniquitates conceptas, dolores et parricidiam peperit; interfecto etenim fratre, iniquitatem, iuinatitiam atque inpietatem pariter perpetravit. Sed et quicumque eum auscipiunt et faciunt eius desideria fratrea eins efficinntur. Pater eins perfectus est Pharao; pater eius efficiuntur unusquisque inpiornm; pater eius effectns est ludas, quia
[*](26 Gen. 3, 5) [*](CM) [*](1 quid C | 2 dico C Ι et adiecit (rot) aus archelaoB dixit (rot) corr. M conditor eet] conditorem C | 8 quae x003C; C | 1 ialtim M | sermonis] Bennonea < M | 6 tarrein M | 11 corporis C | 12 et] ut C | 13 saper ipsum solum 17 agitata C | 23 hypocrisis M | fallaciam M | ad evam] Buam M | M | 80 interfBctio C | fratre] Wtrem C patre (expungiert) fratro M | übergesch. C1) 54
coQcepit quidem eum, aed aborsus est; non eoim perfectus ed(??)idit partaiu, quia maiorem personam adgressus est per ludam et ideo abo(??)rtum factum esse dico, quia, tamqiiam si mulier semen viri concipiat a(??)tque in sese cotidiaoos accipiat profectus, ita et ludas cotidie proficiebat inS peius, occasionibus sibi a maligno quasi seminihua datia. Et primam qjaidem fuit ei semen pecuniae cupiditas, incrementum vero furtum, fura(??)batur enim ea quae mittebantur in loculum; dolores vero partus faeruriii ei conloGutio com Pbarisaeis et pretii scelerata cotiTentio: aborans est vero, non partua, laqueus mortis ioformis. Sed et tu, si malignum ex te protuleris et facias eius concupisoentias, genuisti eum et pater eins esse diceris; si vero poenitentiam gesseris, et abieceris pondus Tclut parturiens. Ut enim in ludis scolaribus, si accipiena quia a magistro materiam, reliquum corpus orationis ex semet ipso generet ac procreet, eomm quae genuerit conditor ipse dicitur, ita et qui ex summa malitia parum quid fermenti acceperit, pater et genitor dicatur necesse est iUius qui ab initio restitit veritati. Quod aimili modo provenire potest etiam bis qui virtuti Student, nam audivi fortissimos viros dicere ad deum: Tropter Umorem tuum, domine, in utero concepimus et doltiimus et peperimus spiritum salutis; ita et qnicumque de timore maligni conoipiunt et pariunt spiritum iniquitatis opsi patres eius dicantur necesse est; filii enim dicnntur, dum adbuc ministerio eius parent, patres vero, qui ad perfectionem malitiae pervenerunt. Ita namque et dominus noster ait ad Pbarisaeos, vos de patre diaboh estis, filios eos taciens illius, doncc adbuc conturbari videbantur et eogitabant in cordibus suis mala pro bonis adveranm iustos; Ulis ergo apud se talia cogitantibus, translatis in ae malignis eomm cogitationibus, ludas, malorum caput et ad perfectnm perduceos iniqna conailia effectua est sceleris pater, inmanitatis suae praemio ab eia triginta argenteia honoratus; totus enim in eum post buccellam panis ingressus est diabolus. Sed, ut diximus, postea quam uterus intumuit et dolorum tempus advenit, aborsum fascem iniquae oonceptionis effudit et ideo nee perfecte pater appellabatur, nisi eo tautum tempore quo conceptum
[*](17 Jes. 26, 18 — 22 Job. 8, 44 — 28 Job. 13, 27) [*](CM) [*](8 qui C | 7 loculos Μ | ei] et C | 8 est x003C; Μ | 12 in ludisj c durehatnehen C1 w. e. seh. | acceperie C | 13 quae] q; C | 17 deum] w. e. seh. xu dominum eorr. Μ | 18 domine] dominuiu C | 23 ilhergeaeh. M 2 | 24 et] ei C | 25 malignis] gn aus gi corr. C2 | M | et] übergesch. M | 28 per bucellam in eum M die Wortfolge corr. 30 iniq; C | 31 perfecto C) 55
gerebat in utero; postea vero quam confugit ad laqueum, non integnini videtor fdidisse partam, qaia poenitentia subsecuta est.
(XXXIV), Ignorare antem cos non arbitror quouiam pater ujiam qnidem sit nomen, diversoa tarnen habet intellectus: alias eDim, pater dicitur eorum quos naturaliter genuerit filionim, alias vero eorum qnos tantnmmodo euutrierit, nooDulli vero temporis atque aetatia pririlegio; onde et dominus mens lesus plurimos patres habere dicitur, nam et David pater eins appellatns est et loseph pater eins putatns est, oam nnllns homm pater eins fuerit yeritate naturae. Kam Darid pater eias dicitnr aetatis ac temporis pririlegio, loseph vero lege nntriendi, solus antem deos pater eins natura est, qni omnia per rerbum sunm velociter nobis manifeetare dignatus est Nee in aliquo remoratua dominus mens lesus, intra unius anni spatium languentinm multitndinea reddidit sanitati, mortuoa luci, qni verbi sui potestate unirersa conplexus est In quo tandem remoratns est, ut in paracleto mittendo tamdiu eum remoratum credamus? Quin potius adfuit statim sicut superius dictum est, plurimum difiFusus in Panlum, ouius etiam testimonio credidimus dicenti: Mihi aulem soli data est gratia haec. Qui prius quidem blasphemus fuit et perseculor ecciesiae dei, sed nirsnm manifestatns est omnibus quia esset fidelis paracleti minister; per quem universis innotnit singnlaris eioa dementia, quod et usqne ad nos, qui aliquaado sine spe eramus, dononim eius largitio pervenit. Quis enim nostrnm sperare poterat peraecutorem Paulum et inimicum ecclesiae defensorem eins ac tutorem futonim? et nou solum boo, verum etiam et magistrum, ecclesiamm condtturem et architectorem. Post hunc ergo et post eos qui cum ipso foerant, id est post discipulos, nnllum alium vemre secundum scripturas sperandnm est; ait enim dominus noster lesus de paracleto, quia et de meo dccipiet. Vas ergo probabile elegit hunc Timm quem misit ad nos Panlum in enius spiritu influxit spiritus sanotus; et sicut non super omnes bomines Spiritus habitare poterat, nisi super eum qni de Maria dei geni- [*](14 vgl. Hebr. 1, 3 — 18 Epbea. 3, 8 — 18/19 I Tim. 1, 13 — 25 I Kor, 3, 10 — 27 Job. 16. 14) [*](CM) [*](1 gerebatir (gereb gleich aus gener ohne Ras. corr.) C | 2 portuml patrum C | pemtentlam CM | 5 quos naturaliter] quostatur aliter C | flliomm corr. C 2 | enutrirerit das zweite r durchstrichen C | CM | 7 nach iesus + cbriBtus M | 16 credimus C | 16/17 superius dictum est vor adfdit itatim geschrieben C | 18/19 qai prina quideni] a. Ras. M | blaaphemna fuit (fuit übergesch.) et M] fuit C, vielleiehl hat M hier, wie auch sonst, eine Verbesserung aus dem Ν. T. versucht | 20 minister paracliti M | 29 in . . influxit] in spiritus influxit C | apirita cuiua M ~ M2 | aanctua < C)
56
trice natus est, ita et in nullum alium spiritus paracletus ve(??)nire poterat, nisi super apostolos et super beatum Paulam. Vas enim elecetionis, inquit, mihi est, ut portet nomen meum in conspectu regum et gentium Ipse quoque in prima epistula sua posuit dicens: Secundum gratiam q(??)ae data est mihi a deo, ut sim minister Christi in gentibus, consecrans euangelium dei. Verilatatem dico in Christo, non mentior, testimonium mihi perhibente conscientia mea in spirilu sancto. Et rursum ait: Non enim audeo quicquam logui eorum, quae per me non efficit Christus verbo et faclis. Ego enim, sum novissimus omnium apostolorum, qui non sum dignus vocari apostolus. Gratia autem dei sum id quod sum. Et eos qni experimentum quaerebant eius qui in eo loquebatur Christus vult pro certo habere, quia esaet in ipso paracletus, cuius muneris gratiam conaecutus et magnifico honore ditatua ait: Pro quo ter dominum rogavi, ut discederet a me; et dixit mihi: Sufficit tibi gratia mea, nam virtus in infirmitate perficitur. Rursum, quia vere ipse sit paracletas qui erat in Paulo, ait dominus noster lesus Christus in euangelio: Si diligitis me, mandala mea servale. Et ego rogabo patrem meum, et alium paracielum dabit vobis. In quo ostendit etiam se ipsum esse paracletum, cum dicit alium. Unde credentes Paulo audivimus eum dicentem: Aut experimentum quaeritia eius qui in me loquitur Christus? et horum similia, de quibus superius diximus; unde et tamquam fidelibus nobis heredibus suis consignat testamentum sua ad Corinthios epistula velut pater, dicens: Tradidi enim vobis in primis, quod et accepi, quia Christus moriuus est pro peccatis nostris secundum scripturas et quia sepultus est et guia resurrexit tertia die secundum scripturas et quia adparuit Cephae, deinde undecim apostolis, postea amplius quam quingentis fratribus de semel, ex quibus plurimi adhuc manent usque nunc; quidam autem et dormierunt. Postea autem visus est Iacobo, deinde omnibus bus apostolis; novissime autem omnium tamquam abortivo visus est et mihi, ego enim sum novissimus omnium apostolorum. Sive ergo ego sive illi ita adnuntiavimus. Et rursum tradeus heredibus eam quam ipse bereditatem promeruit dicit: Timeo autem ne forte, sicul serpens seduxit Evam astutia sua, ita corrumpantur sensus vestri a simplicitate et castitate
[*](2 Act 9, 15 — 4 Röm. 15, 15. 16 — 6 Röm. 9, 1 — 7 Röm. 15. 18 — 8 | Kor. 15, 9. — 10 II Kor. 13, 3 — 13 II Kor. 12. 8. 9 — 16 Joh. 14,15.16 — 19 II Kor. 13, 3 — 22 I Kor. 15, 3—9 — 29 I Kor. 15,11 — 81 II Kor. 11, 3—5) [*](CM) [*](3 regum] regnum C | 4 epistula sua ~ M | 6 in christo] vielleicht a. Ras. C | perbibentes C | 11 eo] se M | 13 honore] hoc ore C | dominus C | 18 esse < C | 19 andimus M | aut] an M | quaeritis eius ~ M | 22 corinthios] c zu ch corr. C3 | 25 cefé C | 26 plurimis C | 27 autem (nach postea)] etiam M) 57
quae in Christo est. Si enim is qui venit alium Iesum praedicat quem non praoiieammus, aut spiritum alium aeceperitis quem non accepistis, aul aliud euangelium quod non accepistis, bene pateremini. Pulo enim quia nihil minus feci vobis a ceteris aposiolis.
(XXXV). Haec autem dixit, ostendens omnes reliquos qui venerint falsos apostolos, dolosos operarios, transfigurantea se in apostolos Christi. Et non mirum, ipse enim Satanas transfigurat se velut angelum lucis. Quid ergo magnum, si et mintstri eius transfigurentur in miniatros iustitiae? quorum finis erit secundum opera eorum. Indicat autem quales essent ii a quibus circumveniebantur. Volentibus autem Galatis ab euangelio transferri dicit: Miror quod sic tarn cito transferimini ab eo qui vocavit vos in aliud euangelium, quod non est aliud; nisi sunt qui vos conturbant et voiunt avertere vos ab euangelio Christi. Sed etiam si nos ipsi aut angelus de caelo vobis adnuntiauverit praeterguam quod tranitum est vobis, anathema sit. Et rursum ait: Mihi infimo omnium apostolorum data est gratia haec. Quae enim deerant tribulationum Christi in came mea adinpleo. Et in alio rursum loco profitetur, quia super ceteros Christi minister sit, tamquam si postea omnino non sit alius expectandus; iubet enim neque angelam de caelo suscipi. Et quomodo de Persida venientem Manen et dicentem se esse paracletum nos esse credamus? Ita enim agnosco ex hoc, quod unus iste sit ex illis qui transformantur, de quibus manifeste indicavit nobis vas electionis apostolus Paulus dicens: Quia in novissimis temporibus recedent quidam a fide, adtendentes spirotobus seductoribus et doctrinis daemoniorum, in hypocrisi mendacia, loquentes, cauteriatam habentes canscientiam, prohibentium nubere, abstinere se a cibis, quos deus creavit ad percipiendum cum gratiarum actione fidelibus et his qui cognoverunt veritatem; quoniam omnis creatura dei bona est et nihil abiciendum quod cum gratiarum actione percipitur. Sed et sanctus euangelista Matheus diligenter significavit domioi nostri Iesu Christi sermonem; Videte ne quia vos seducat; multi enim [*](7 II Kor. 11, 14. 15 — 11 Gal. 1, 6—8 —15 Ephes. 3, 8. Kol. 1, 24 — 17 II Kor. 11, 23 — 23 I Tim. 4, 1—4 — 30 Matth. 24, 4. 5) [*](CM) [*](1 is] iis C his M | 1/2 praedicat quem non < C | 2 spiritum alium acceperitis] alium spiritum accipitie M | 3 alium C | accepietis bene] recepistis recte M | 8 magnum] mirum M | 9 ministros] ministri CM | eorum] ipsorum M | 10 ii a] ita C hii a M | autem] enim M | 11 galathis CM | traneferremini C | 16 deerat CM | 17 rursum] rurs a. Ras. C | 18 sit (nach minister) < C | 20 manen et] monet C | 21 ita] iam M | 22 indicavit nobis ~ C | 26 quos] quo C | percipiendum] perficiendum C | 29 sanctus] spiritus C)
58
venienl in nomine meo dicentes: Ego sum Ckriatua; et muli(??)os sedtiemi. Quod si etiam aliquis vobis dixerit, Ecce hie est Christus, au(??)t eeoe ibi, nolite credere. Exurgent enim falsi Christi et falai apostoli et (??)alsi prophetae, et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem ind(??)cant, si polest fieri, etiam electos. Eece praedixi vobis. Si dixerint uobis, ecce in deserlo est, nolite exire. Si dixerint uobis, in peneirabitibus, noHte oredere. Et post ista omoia mandata iste nec signum qaidem aliquod aut prodigium ullum ostendens neque adfinitatem aliquam habens, sed ne in numero quidem discipulorum positns neque defuncto nostro obsecatus, cuiua hereditate gaudemus; cum neque ei languenti adstiterit, non testis extiterit testamenti, immo potius cum ne in notitiam quidem venerit eomm, qui obsecuti sunt aegrotanti; postremo cum nullius prorsus accipiat testimonium, paracletum se esse vult credi: cum etiam si signa et prodigia faceres, lalsum Christum et falsum prophetam te reputari oporteret secundum scripturas; et ideo convenit nos cautius agere, secundum qnod beatus apostolns monet, dicens in epistula <quam> scripsit: Permanete in fide fundati. et radicaH et inmobHes ab spe euangeUi quod audivimus, quod praedicatum est in omni creatura quae sub caelo est. Et rursum: Sicul ergo accepisHs Christum Iesum dominum, in ipso ambulaie, radicaH et fundali super ipsum, confirmati fide sicut edoeti estis, abundantea in gratiarum actione. Videte ne quit vos expoliet per phitosopktam et inanem seducHojiem secufidum traditionem hominum, secundum elemetita mwuH, et non secundum Christum, quia in ipso habitat omnis plenitudo deitatis. Quibus omnibua ita diligenter ezpositis, beatos apostolns velut pater filiia addit tamqaam signacnlum qnoddam testamenti dicens: GertoTnen bonum certavi, circum eucurri, fidem servavi. De eetero reposita est mihi iustitiae corona, quam reddel mihi dominus in ill die iustus iudex; non aolum aulem mihi, sed et omnibus qui diligunt aduentum eius.
(XXXVl). Nullum ex nobia, o Manes, Galatam facies, ut cito nos tranaferaa a fide Christi. Etiam si signa et prodigia facias, etiam si [*](2 Matth. 24, 23—26, ugl. Mark. 13, 21 ff — 17 Kol. 1, 23 — 19 Kol. 2, 6—9 — 26 11 Tim. 4, 7. 8) [*](CM) [*](3 aliqnia vobis ~ M | 8 rophetae] abgekürzt a. Ras. uon sex C I 6 vobis < M | 7 signum] signo CM | 8 ullum] nullum C | adsteterit aus ad steserit w. e. sck. corr, C2 astiterit M | 16 signam corr. C2 | 14 facaree] faceret M. | 16 nach epiatala + quam Zaeagni | ipso] C | docti C | 21 nach eipoliet + et et C, das erste et später | 22 secundum . . hominum < C | 26 nach certavi + iustitiae Corona ~ M | 30 galatbam M | 30/31 ut cito noB uicit o nostras feras C)
59
mortuos suscites, etiam si imaginem nobis Pauli ipsius adferas, anathema es, Satana; praescriptum est enim de te; praemoniti et praestructi samus a sanctis scripturia. Vas es Anticbristi et neque bonum vas, sed sordidum et indignum, quod ille sicut aliquis barbarus vel tyrannus, com in eos qui sub legum iustitia degunt conatur inruere, praemisit prius tamquam morti destinatum, ad explorandum quanta et qualis sit legitimi regis virtus ac populi: ipse enim inopinatus inruere pertimuit, sed neque alium ex necessariia viris mittere ullum ausus est, ne quid pateretur adversl Talem te nobis sub bono et sancto rege positis veint morti destinatum rex tuus praemisit Antichristus. Et haec quidem non inexplorata proloquor, sed ex eo quod nullam te video facere virtutem ita de te sentio. Illum enim et in angelum lucis transformandum et miniatros eius tales adventuros praenoscimus et aigna et prodigia facturos, ita ut si possibile sit, etiam electi seducantur. Quis ergo es tu, qui neque necessarium aliquem locum sortitus es a patre tuo Satana? Nam quem mortuum suscitas, quod profluvium sanguinis sistis, quo luto caeci oculos inlinitos videre facis? Quando esurientem turbam paucis panibus reficis? Ubi super aquas incedis aut quis te vidit ex bis qui in lerusalem habitant? Persa barbare, non Graecorum linguae, non Aegyptiorum, non Romanorum, non ullius alterius linguae scientiam habere potuisti; sed Chaldaeorum solam, quae ne in numerum quidem aliquem ducitur; nullum alium loqueutem audire potes. Non ita spiritus sanctus, absit hoc malum; sed omnibus dividit et omnia lingnarum genera bene novit et agnoscit universa et omnibus omnia efficitur, ita ut eum etiam cordia cogitata non lateant Quid enim dicit scriptura? quia unusquisque propria sua lingua audiebat per paracletum apiritum loquentes apostotoa. Sed quid amplius dicam? barbare sacerdos Mithrae et conlusor, solem tantum coles Mithram locorum mysteriorun inluminatorem, ut opinaris, et conscium; hoc est quod apud eos Indes et tamquam elegantem mimum perages mysteria. Verum quid ego haec indignanter accipio? Nonne oportet te multiplicari tamquam zizania, usquequo ille ipse magnus pater tuus adveniat, suscitans mortuos, paene usque ad gehennam omnes persequens qui sibi obtemperare noinerint,
[*](14 Matth. 24, 24. Mark. 13, 22 — 26 Act. 2, 6) [*](CM) [*](2 ea satana] esset ana C | 6 explorandam CM | 11 nullum C | 13 adventuros] aduentos M | 15 sortitus est C | 16 sistit C | 17 quo] quod C | 21 unmero M | 24 bene] ue C | 27 dicam o] dicabo C | barbare] barba CM | 28 mithrae] mitre CM | sibi] M | mitram CM | 29 ut < M | Iudis CM | 33 gehennam] geenna C | sibi] si ut C | noluerit C) 60
plarimos deterreng arrogantiae metu quo est ipse circumcteatus? Aliis adhibet minas vultus aui cooTersione, circumdatione ludificat; sed ultra non proficiet, insipientia enim eius omnibus pervulgata erit, siciit laooes et Mambres,