In XII Prophetas

Cyril of Alexandria

Cyril of Alexandria. Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini In XII Prophetas, Vol 1-2. Pusey, Philip Edward, editor. Oxford: Clarendon Press, 1868.

Καὶ ἐγένετο ἐν τῷ ετάρτω̣ ἔτει ἐπὶ Δαρείου τοῦ βασιλέως ἐrεvετο λόγος Κυριου πρός Ζαχαρίαν, τετράδι τοῦ μηνός τοῦ ἐνάτου ὅς ἕου Χασελεῦ· καὶ ἐξαπέστειλεν εἰς Βαιθἠλ Σαρα0ὰρ καἰ Ἀρβεσεὲρ ὁ βασιλεὺς καὶ οἱ ἄνδρες αὐτοῦ τοῦ ἐξιλάσασθαι τὸν Κύριον, λέγωι πρός τοὺς ἰερεῖς τοῦς ἐν τῷ οἶκῳ Κυρίου παντοκράτορος καὶ πρὸς τοὺς προφἠτας λέγων Εἰ εἰσελήλυθεν c ὧδε ἐν τῷ μηνἰ τῷ πέμπτῳ τὸ ἀγίασμα, καθότι ἐποίησαν ἤδη ἱκαvα ετη.

Μετὰ τὴν τῶν ὁράσεων ἐπίδειξιν ἕτεροι παρὰ Θεοῦ γεγόνασι λόγοι, μικροῦ μεταξὺ διιππεύσαντος χρόνου. πρὸ μὲν [*](Supra i.7.) γὰρ τῶν ὁράσεων γέγραπται ὅτι “Τῇ τετράδι καὶ εἰκάδι ἐν “τῷ ἑνδεκάτῳ μηνί· οὗτός ἐστιν ὁ μὴν σαβάτ· ἐν τῷ δευτέρῳ ἔτει ἐπὶ Δαρείου ἐγένετο λόγος κυρίου πρὸς [*](d) “Ζαχαρίαν τὸν τοῦ Βαραχίου υἱὸν Ἀδδὼ τὸν Προφήτην, “λέγων·’’ ἐν δέ γε τοῖς προκειμένοις ἡμῖν θεωρήμασιν ἕτερος [*](1, 2. Sic Β. ΤΟΜΟΣ Γ΄ C. 3. τοῦ om. F. (228.) 4. ἐνάτου ἐννάτου Edd. 5. χασλεῦ F. Edd. correxi ex C. εὶς] ἐκ Β. εἰς habet C, manu autem castigante. 6. ἀρβεσεὲρ C. (Vat. ℵ) ἀρβεσὲρ Β.D. ἀρσεβὲρ F. Edd. τοῦ deest in Edd. (Vat. ℵ) invitis B.F. (Alex. XII.) 7. λέγων om. B. τοὺς alt. om. C. 8. Εἰ assumptum ex B.C. (Alex.) 9. ἁγίασμα] + εἰ νηστεύσω Β. (51.) ἤδη om. C. 11. 11, ἐπδειξιν C. ἀπόδειξιν Edd. 13. ὅτι] + ἐν iid. invito C. ἐν τὼ ἑνδεκάτῳ μήνι C. τοῦ ἑνδεκάτου μηνὸς iid. 14. μὴν] + ὁ Edd. invitis B.C. 15. ἔπι deest in Edd. (cf. F. supra 658 a.) 16. Ἀδὼ Β. ’τον προφήτην manu prima C. τοῦ προφήτου Edd. C manu recenti.)

371
μετ’ ἐκεῖνον ὁρίζεται χρόνος· Ἐν γὰρ τῷ τετάρτῳ ἔτει τῇ τετραδι τοὐ μηνὸς τοῦ ενάτου ὅς ἐστι Χασαλευ· κατὰ Ἑβραίων φωνὴν δηλονότι· μεταπεφοίτηκε τῷ Προφήτῃ τῆς θεοπτίας ὁ τρόπος. τίς δὲ ἡ πρόφασις, ἡ τῆς ἱστορίας ἀφήγησις εὖ μάλα σαφηνιεῖ. συνεῖεν γὰρ οὐχ ἑτέρως τινὲς πλὴν ὅτι κατὰ τουτονὶ τὸν τρόπον τῶν προκειμένων τὸν νοῦν. τίνες γὰρ ὅλως ὅ τε Σαρασὰρ καὶ ’Aρβεσεὲρ ὁ βασιλεὺς [*](e) καὶ οἱ ἄνδρες οἱ μετ’ αὐτοῦ, πῶς οὐκ ἀναγκαῖον καὶ πρό γε τῶν ἄλλων ἀναμαθεῖν; τί δὲ τὸ ἁγίασμα τὸ ἐν τῷ πέμπτῳ μήνι· καὶ μὴν καὶ αὐτὸς ὁ τῆς ἐρωτήσεως τρόπος, ὅποι ποτὲ βλέπει, καὶ τίς ἂν γένοιτο τῶν ἐρομένων ὁ σκοπὸς.

Βασιλεύοντος τοίνυν Ὠσηὲ τοῦ υἱοῦ Ἠλᾶ τῶν δέκα φυλῶν τῶν ἐν τῆ Σαμαρείᾳ, καὶ πολὺ διανενευκότος εἰς ἀπόστασιν· λελάτρευκε γὰρ εἰδώλοις· παρωξύνετο Θεὸς ἐπὶ τὸν Ἰσραήλ. εἶτα κατεστράτευσε τῆς χώρας ὁ Σαλμανασὰρ [*](a 709 Α.) βασιλεὺς Ἀσσυρίων, εἷλέ τε τὴν Σαμάρειαν, καὶ ἀπῴκισε μὲν τὸν Ἰσραὴλ, παρεσκεύασε δέ τινας τῶν ἐκ τῆς Χαλδαίων χώρας κατοικῆσαι τὴν γῆν, ἵνα δὴ γένοιτο Περσῶν, ὡς ἐκεῖθεν ἔχουσα λοιπὸν τοὺς οἰκήτορας. ἔχεις τὴν ἱστορίαν ἐν τῇ τετάρτη τῶν βασιλειῶν. γέγραπται γὰρ οὕτως “Ἐν [*](4Reg. xvii.1-3.) ἔτει δωδεκάτῳ Ἄχας βασιλέως Ἰούδα ἐβασίλευσεν Ὠσηὲ υἱὸς Ἠλὰ ἐν Σαμαρείᾳ ἐπὶ Ἰσραὴλ ἐννέα ἔτη, καὶ ἐποίησε [*](b) τὸ πονηρὸν ἐν ὀφθαλμοῖς κυρίου, πλὴν οὐχ ὡς οἱ βασιλεῖς Ἰσραὴλ οἳ ἦσαν ἔμπροσθεν αὐτοῦ· ἐπ’ αὐτὸν ἀνέβη Σαλ- “μανασὰρ βασιλεὺς Ἀσσυρίων, καὶ ἐγενήθη αὐτῷ “δοῦλος.” καὶ μεθ’ ἕτερα πάλιν “Καὶ ἀπῳκίσθη Ἰσραὴλ [*](Ib. 23. 24.) “ἐπάνωθεν τῆς γῆς αὐτοῦ εἰς Ἀσσυρίους ἕως τῆς “ταύτης. καὶ ἤγαγε βασιλεὺς Ἀσσυρίων ἐκ Βαβυλῶνος [*](2. ἐννάτου Edd. inv. B.C. χασαλεύ C. (49, 51, 86.) χασλεὺ Edd. 7. ἀρβεσεὲρ C. ἀρβεσὲρ Β. Ἀρσεβὲρ iid, 9. τί δὲ C. τί τε Edd. τῷ pro τὸ alt. C, το. μὴν] μὲν Β. Edd. 11. ἐρωμένων C. 15. παρωξύνετο C. παροξύνεται Edd. 17. τε deest m Edd. ἀπῴκησε iid. 25. αὐτὸν] αὐτῷ iid. 28. Haec ἐπάνωθεν τῆς γῆς αὐτοῦ accesserunt ex C.D.)

372
“τὸν ἐκ Χουνθὰ καὶ ἀπὸ Αἶά καὶ ἀπὸ Αἰμὰθ καὶ “ρουαῒμ, καὶ κατῳκίσθησαν ἐν ταῖς πόλεσι Σαμαρείας “τῶν υἱῶν Ἰσραὴλ, καὶ ἐκληρονόμησαν τὴν Σαμάρειαν καὶ [*](c) κατῴκησαν ἐν ταῖς πολέσιν αὐτῆς.’’ οὗτοι δὴ οὖν οἱ κλῆρον ἑλόντες τὴν Σαμαρειτῶν, κατῳκηκότες γῆν καὶ τέκνων τάχα που γεγόνασι πατέρες καὶ τοῖς Ἰουδαίων ἔθεσι προσνενεύκασι, τὰς τῶν λεόντων ἐφόδους κατορρωδήσαντες· ἐξ αὐτῶν γεγόνασι Σαρασάρ τε καὶ ’Aρβεσεὲρ, ὃς καὶ ὠνόμασται βασιλεὺς, διάτοι τὸ καθηγεῖσθαι τὸ τηνικάδε τῶν ἐν Σαμαρείᾳ μετῳκισθέντων ἐκ τῆς Περσῶν.

Καὶ ταῦτα μὲν περὶ τῶν ἀνδρῶν· περὶ δέ γε τοῦ ἁγιάσματος, φέρε δὴ πάλιν τὰ εἰκότα λέγωμεν. οὐκοῦν πρὶν [*](d) ἁλῶναι τὴν Ἰουδαίαν παρὰ τοῦ Ναβουχοδονόσορ, ὁ μακάριος προφήτης Ἰωήλ προανακεκράγει τὸ συμβησόμενον, καὶ δὴ καὶ πενθεῖν τοῖς ἱερεῦσι παρεκελεύετο, καὶ προσέτι καὶ τοῖς ὑπὸ χεῖρα λαοῖς, ὡς ὅσον οὐδέπω τῆς μὲν Ἰερουσαλὴμ ὑπὸ πόδας ἐσομένης ἐχθρῶν, κατεμπρησθησομένου δὲ καὶ αὐτοῦ [*](Joei i. 13-15.) τοῦ θείου ναοῦ. ἔφη δὲ οὕτως Περιζώσασθε καὶ κόπτεσθε “οἱ ἱερεῖς, θρηνεῖτε οἱ λειτουργοῦντες θυσιαστηρίῳ· [*](e) “ἔλθατε ὑπνώσατε ἐν σάκκοις λειτουργοῦντες τῷ Θεῷ, ὅτι “ἀπέσχηκεν ἐξ οἴκου Θεοῦ ἡμῶν θυσία καὶ σπονδή. ἁγιά- “σατε νηστείαν, κηρύξατε θεραπείαν, συναγάγετε πρεσβυ- “τέρους, πάντας κατοικοῦντας γῆν εἰς οἶκον Θεοῦ ἡμῶν, “κράξετε πρὸς κύριον ἐκτενῶς Οἶμμοι οἶμμοι εἰς καὶ ταυτὶ μὲν ὁ προφήτης· τίνα δὲ δὴ τρόπον διεπεραίνετο [*](1. χουνθᾶ C.D. (II. XI.) χοβηθὰ Β. χουθὰ Edd. καὶ primum assumptum ex C. (Alex.) ἀπὸ Αϊὰ om. B.D. habet C. 3. Haec καὶ κατῴκ.—αὐτῆς accesserunt ex C.D. 5. τὴν] τὸν correxit Migne. κατῳκηκότες γῆν] καὶ κατῳκ. τὴν γῆν Edd. invitis C. Cat. in 4 libb. Reg. που τάχα inverso ordine Cat. cit. 6. ἔθνεσι Edd. invitis B.C. Cat. cit. 7. ἐξ C. Cat. cit. καὶ Edd. 8. τε assumptum ex C. Cat. cit. Ἀρβεσεὲρ C.D. Cat. (Cod. Coisl. viii. et Esc. Σ. ii. 19.) Ἀρβεσέσερ Cat. (ed. Maii) όρβεσὲρ Β. Edd. 10. μετῳκισ· θέντων C Cat. cit. μετοικισθ. Β. κατοικ. Edd. 14. προανακεκράγει C. ἀνακέκραγε iid. 15. καὶ ult. om. C 16. καὶ pio ὡς Edd. 19. εἰσέλθατε C. (Alex. ℵ) εἰσέλθετε Edd, (Vat.) 20. τῷ assumptum ex C. 21. ἡμῶν Β. (26. al.) cf. supra ad loc. ὑμῶν C. Edd. 22. πρεσβυ- τέρους C. πρεσβύτας Edd. 23. ἡμῶν B.C. ὑμῶν Edd. 24. κράξετε C. κράξατε iid. οἶμμοι οἶμμοι C. (Alex. ℵ) οἴμοι οἴμοι Β. (Vat.) ὸἴμοι Edd. 25. ταυτὶ C. ταῦτα iid. δὴ om. C. )

373
τὰ προηγγελμένα, σαφηνιῶ πάλιν, αὐτὸ παραθεὶς τὸ γράμμα τὸ ἱερόν. γέγραπται δὲ οὕτως ἐν τῇ τετάρτῃ τῶν βασιλειῶν “Καὶ τῷ μηνὶ τῷ πέμπτῳ ἑβδόμη τοῦ μηνὸς, οὗτος ἐνι-[*](4 Reg. xxv. 8, 9.) “αυτὸς ἐννεακαιδέκατος τῷ Ναβουχοδονόσορ βασιλεῖ Βαβυ- [*](a 710 A.) “λῶνος, ἦλθε Ναβουζαρδὰν ὁ ἀρχιμάγειρος ὁ ἑστὼς ἐνώπιον “βασιλέως Βαβυλῶνος εἰς Ἰερουσαλὴμ, καὶ ἐνέπρησε τὸν “οἶκον κυρίου καὶ τὸν οἶκον τοῦ βασιλέως καὶ πάντας “οἴκους Ἰερουσαλὴμ καὶ πάντα οἶκον ἐνέπρησεν ὁ “μάγειρος.’’ εἶτα κεχειροτόνηκεν ἐπὶ τὸν περιλειφθέντα [*](Ib. 22.) δῆμον ἐξ Ἰσραὴλ τὸν Γοδολίαν, ἐν μηνὶ τῷ ἑβδόμῳ ὃν [*](Ib. 25.) ὑπελθὼν ἐχειρώσατο καὶ ἀπέκτεινεν Ἰσμαὴλ υἱὸς Ναθανίου υἱοῦ Ἐλισαμὰ ἐκ τοῦ σπέρματος τῶν βασιλέων· γέγραπται [*](b) γὰρ ὡδί. οὐκοῦν ἐπειδήπερ συμβέβηκεν ἐν τῷ πέμπτῳ μηνὶ καὶ ἐν ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμη ἁλῶναι μὲν τὰ Ἱεροσόλυμα, κατεμπρησθῆναι δὲ τὸν ναὸν, προσαποθανεῖν δὲ καὶ τὸν Γοδολίαν ἐν τῷ ἑβδόμῳ μηνὶ, τάχα που πρὸς ἀνάμνησιν τῆς τοῦ προφήτου φωνῆς οἱ κατάλοιποι τῶν Ἰουδαίων ἐνηνεγμένοι, τετυπώκασιν ἐξ ἁπάσης τῆς περιοικίδος ἐν μηνὶ τῷ πέμπτῳ καὶ ἐν τῆ ἑβδόμη τοῦ μηνὸς ἀναβαίνειν ἅπαντας εἰς Ἱεροσόλυμα, καὶ ἁγιάσαι μὲν νηστείαν, κομμὸν δὲ ποιεῖσθαι [*](c) καθάπερ ἐπὶ νεκρῷ καὶ ἐποιμώζειν κειμένῳ τρόπον τινὰ τῷ ναῷ, τῆ τε πόλει κατεμπρησθείσῃ τὸ ἐκ τῆς ὑστεροβουλίας δάκρυον ἐπιχεῖν. ᾤοντο δὲ, ὅτι λατρείας αὐτοῖς τῆς ἁνδανούσης Θεῷ τρόπος οὑτοσὶ πανσόφως ἐξηύρηται. ἁλλ’ ἐπράττετο μὲν ἔτι τοῦ Ἰσραὴλ ὑπὸ τὸν τῆς αἰχμαλωσίας κειμένου ζυγὸν, οὐδεμιᾶς δὲ φροντίδος τοῦ θείου τετυχηκότος ναοῦ.

Ἐπειδὴ δὲ ἐπανῆλθον, τὴν Περσῶν ἀφέντες καὶ Μηδῶν, [*](3. καὶ C. ἐν iid. τῇ ἑβδ. Edd. invito C. (cf. infra 726 a.) 5. ὁ alt. assumptum ex C. (XI.) 8. Haec καὶ πάντα"—ὁ ἀρχιμάγειρος accesserunt ex C.D. 10. ἐν] + τῷ C. invito D. 12. ἑλισαμα C. ἐλισόβα Edd. 18, τετυπώκασιν habent B.C.D, De hoc verbo dubitavit Pontanus. 19. καὶ assumptum ex C. τῇ om. C. 20. ποιεῖσθαι C. τιθεσθα̣ι Edd. 23. αὐτοὺς C. ἁνδανούσης C ἀρεσκούσης Εdd. 24. οὑτοσὶ] Sic edidi ex C. qui οὗτοσεὶ habet. οὗτος D. Edd. πάνσοφος Edd. invitis B.C.D. ἐξηύρηται D. Edd. ἐξηύρητο C. 25. τοῦ deest in Edd. ante Migne.)

374
καὶ κατῳκήκασι τὴν ἁγίαν πόλιν, εἶτα τὸν θεῖον ἀνεδείμαντο [*](d) νεὼν, ἐδόκει πως τὸ ἔθος αὐτοῖς οὐκ ἐν καιρῷ καὶ κόσμῳ πράττεσθαι λοιπόν. ἔδει γὰρ μᾶλλον ὡς ἀπό γε τῶν γεγενημένων μεταχωρῆσαι πρὸς εὐθυμίαν, καὶ πληροῦν ἑορτὰς, καὶ χαριστηρίους ἀναπέμπειν ᾠδὰς τῷ κεκληκότι πρὸς ἐλευθερίαν αὐτούς. ἐνδοιάζοντες δὴ οὖν οἱ περὶ ὧν ὁ λόγος, Σαρασάρ τε καὶ Ἀρβεσεὲρ, πέμπουί τινας ἐρησομένους τούς τε ἱερεῖς καὶ τοὺς προφήτας Εἰ εἰσελήγυθεν ὦδε τὸ ἁγίασμα ἐν τῷ μηνὶ τῷ πέμπτῳ καθότι ἐποίησαν ἤδη ίκανὰ ἔτη, τουτ- [*](c) έστιν, εἰ συωδεδραμήκασιν οἱ πενθεῖν εἰωΘόντες ἐν τοῖς Ἱεροσολύμοις, καὶ εἰ παραδέξονται τὴν συνήθειαν αὐτοὶ, τὴν ὡς ἐν τρόπῳ γεγενημένην ἁγιάσματος, καίτοι καὶ ἐγηγερμένου τοῦ θείου ναοῦ καὶ λελυμηνές τῆς αἰχμαλωςίας. ἡγίασαν γὰρ, ὡς ἔφην, νηστείαν καθὶ δεδράκασιν ἐκ πολλῶν ἐτῶν. αἰχμαλώτου γὰρ ὄντος τοῦ Ἰσραὴλ, διατετελέκασι καὶ αὐτοὶ τὸν τοῦ πένθους τηροῦντες καιρὸν, καὶ ἁγιάζοντες τὴν νηστείαν καθάπερ ἤδη προεῖπον. οὐκοῦν ἐνδοιαζόντων ἡ ἐρώτησις, πότερόν ποτε χρὴ πληροῦν ἔτι τὸ ἁγίασμα καὶ τὸ πένθος, καὶ μετά γε τὴν ἔγερσιν τοῦ ναοῦ· ἤγουν ἀπο- [*](711 Α. a) σχέσθαι λοιπὸν τῆς τοῦ πένθους αἰτίας ἐκποδὼν οἰχομένης.

[*](4 5)

Καὶ ἐγέωετο λόγος Κυρίου τῶν δυνάμεων πρὸς μὲ λέγων Εἰπὸν πρὸς πάντα τὸν λαὸν τῆς γῆς καὶ πρὸς τούς ἱερεῖς λέγων Ἐὰν νηστεύσητε ἢ κόψησθε ἐν ταῖς πέμπταις ἢ ἐν ταῖς ἑβδόμαις, καὶ ἰδοὺ ἑβδομήκοντα ἔτη, μὴ νηδτείαν νενηστεύ- [*](6) κατέ μοι; καὶ ἐὰν φάγητε ἢ πίητε, οὐχ ὑμεῖς ἐσθίετε καὶ 25 [*](1. εἶτα] + καὶ εἶτα Edd. 2. κόσμῳ C. λόγῳ iid. 5. ἀναπέμπειν C. ἀνάπτειν iid. 7. ἀρβεσεὲρ C. ἀρβεσὲρ B. βεερσεβέρ (sic) D. 11. παραδέξονται C. παρεδέξαντο iid. 14. καθὸ C. καθὰ iid. 18. ποτε et τὸ alt. assumpta ex C. 19. γε om. C. ἠτουν C. 21. με B.C. (Alex. ℵ) ἐμὲ Edd (Vat.) 22. πάντα τόν C. (ℵ Alex. XII.) πάντα om. B. (49, 130, 233, 311.) ἄπαντα Εdd. (ἄπαντα τὸν Vat.) 23. ἢ κόψ, C. καὶ κ. Εdd. 25. καὶ πίητε F. (Alex.) ἐσθίειτε (= ἐσθίητε) C. (147.))

375
[*](b) ὑμεῖς πίνετε ; ούχ οὖτοι οἱ λόγοι εἰσὶν οὕς ἐλάλησε χειρἱ τῶν προθητῶν τῶν ἔμπροσοεν, ὅτε ἦν ῾Ιερουσαλὴμ κατοικουμένη καὶ εὐθηνοῦσα, καὶ αἱ πόλεις αὐτῆς κυκλόθεν, καὶ ἡ ὀρεινὴ καὶ ή πεδινὴ κατῳκεῖτο;

Ἤροντό τινες, ὡς ἤδη προεῖπον, περὶ τοῦ ἐπίκλην ἁγιάσματος τούς τε ἱερέας καὶ τοὺς προφήτας· εἶτα Θεὸς ἀποκρίνεται, τῶν ίερέων καὶ προφητῶν κατά γε τὸ εἰκὸς προσαγηοχότων τὰς λιτὰς, καὶ ὅτι προσήκοι τοῖς τὰ τοιάδε φιλοπευστεῖν ᾑρημένοις ἀποκρίνεσθαι σοφῶς διεσπουδακότων. εἶτα τίς ὁ λόγος ὁ παρὰ Θεοῦ; βραχύς τε καὶ μακρὸς καὶ οὐδὲν ἔχων τὸ περισκελές· ἀλλ’ ἵν οὕτως εἴπωμεν, γυμνὸς καὶ εὐαπάλλακτος τὴν τοῦ συμφέροντος γνῶσιν. τί γὰρ δὴ τὸ χρῆμα, φησὶν, εἰ καὶ νενηστεύκατε τυχὸν ἐν ταῖς πέμπταις καὶ ἐν ταῖς ἑβδόμαις; ἢ ποία τις ὅλως κατόρθωσις ἀρετῆς, τὸ ἐπολολύζειν ἀμαθῶς λίθοις τε καὶ ξύλοις ἐμπεπρησμένοις; τίνα δ’ ἂν τρόπον τοῖς παρ’ ὑμῶν δρωμένοις ἐφήδοιτο ὁ Θεὸς, ὅτε τῶν ἀναγκαίων εἰς ὄνησιν πεπραχότες οὐδὲν, οἴεσθε κατὰ σφᾶς τὰ πάντων d ἄριστα κατορθοῦν; εἰ γὰρ τῆς τοιαύτης δεδέημαι νηστείας, καὶ ἐπαινεῖν ἄξιον κομμὸν γυναικοπρεπῆ, διὰ ποίαν αἰτίαν ἑβδομηκοστὸν ἔτος τοῦτο διατετελέκατε, φηαὶν, οὐ νενηστευκότες; διατρίβοντες γὰρ ἔτι παρὰ τοῖς Βαβυλωνίοις, οὐ νηστείαν τετελέκασι δημοτελῆ, ἀλλ’ οὐδὲ ἕτερόν τι τῶν ἐν συνηθείᾳ καὶ τριβαῖς, ἤτοι κατὰ νόμον τὸν Μωυσέως, ἀποπεραίνειν ἐσπουδακότες ἁλοῖεν ἄν. εἶτα πῶς ἠλέησα, φησὶ, [*](1. πίνητε C. ΙΙ.) εἰσὶν accessit ex C. (ℵ Alex. XII.) ante οἱ λ. transp. (23. al,) 2. χειρὶ B.C. (23. al.) χερσὶν Edd. 3. αὐτῆς κυκλόθεν hoc ordine B.C. (ℵ ΧΙΙ.) inverso ordine Edd. (Vat.) 5. εἴροντο 6. Haec εἶτα—προφητῶν desunt in Edd. invitis B.C.D. 7. γε B.C. δὲ Edd. 8. τὰλιτὰ Β. 9. σοφῶς C. σαφῶς Edd. 11. περισκεπὲς Edd. 15. λίθοις τε καὶ ξύλοις hoc ordine C. 16. δ’ ἀν’ τρόπον — ἐφήδοιτο C. δὲ τρ. —ἐφήδοιτ’ ἂν Edd. Statim ὁ om. C. 18. οἴεσθαι C. πάντα Edd. inv. B.C. 20. νομικὸν pro κομμὸν iid. 21, τοῦτο accessit ex C. διατετελεύκατε Edd. ante Migne. 23. οὐδὲ ἕτερόν C, οὐδ’ ἕτερόν B. οὐδέτερόν Edd. τῶν ἐν σ. καὶ τρίβαις ἤτοι accesserunt ex C.D. 24. κατὰ] + τὸν Edd. invitis C.D. 25. ἁλοῖεν ἄν] ἀλληφήσειεν ἆν (sic) C. ἁλ, ἂν habet D.)

376
καὶ τῆς τῶν κρατούντων χειρὸς ἐξειλόμην; οὐκοῦν οὐ δεδέημαι τῆς τοιαύτης νηστείας, καθάπερ ἀμέλει καὶ εἴπερ ἕλοισθε, φησὶ, φαγεῖν καὶ πιεῖν, οὐκ ἐμοὶ μᾶλλον ἢ ἑαυτοῖς χαρίζεσθε τὸ χρῆμα. οὐκοῦν τοῦ νηστεύοντος εἰκῆ καὶ ἐπ’ [*](e) οὐδενὶ τῶν χρησίμων, καὶ τὸ δάκρυον ἀνωφελὲς καὶ ἄμισθος ὁ ἱδρώς. οὐχ οὗτοι οἱ λόγοι εἰσὶ τῶν προφητῶν τῶν ἔμπροσθεν ὅτε ἠν ῾Ιερουσαλὴμ κατοικουμένη καὶ εὐθηνοῦσα, περιχεομένη τε τοῖς ἀγαθοῖς, καὶ ἀπημάντοις ἔτι ταῖς ἰδίαις ἐπαυχοῦσα πόλεσι ταῖς τε ἐν τῇ ὀρεινῇ καὶ ἐν τῇ πεδ(??)ῇ. ἔφη μὲν γὰρ [*](Joel. i. 13, 14.) ὁ προφήτης Ἰωὴλ, ὅτι δὴ πρέπει θρηνεῖν ἱερέας τε καὶ λαοὺς, καὶ πρός γε δὴ τούτοις καὶ ἁγιάσαι νηστείαν. καὶ [*](712 Α. a) ὁ τῆς παραινέσεως σκοπὸς ἐκάλει πρὸς μετάγνωσιν. οὐ γὰρ περιμένειν ἤθελε τῶν συμβεβηκότων τὴν πεῖραν, ἵνα καὶ ἐμπρησθέντα καταθρηνῆτε τὸν νεὼν, ἀλλ’ ἵνα πρὸ πείρας, ὡς ἔφην, κομμοῖς τε καὶ θρήνοις ἐκμειλισσόμενοι τὸν Θεὸν, ἔξω γένησθε τῶν κακῶν. οὐκοῦν οὐχ οὗτοί εἰσιν οἱ λόγοι τῶν προφητῶν τῶν ἔμπροσθεν, οὓς ἠγνοηκότες ὑμεῖς εἰκῆ κατοιμώζετε, καὶ λίθοις κειμένοις τὸ ἐξ ἀμαθίας δάκρυον ἐπιστάζετε, [*](b) καίτοι δέον ἐπανορθοῦν τῆς ἑαυτῶν πολιτείας τὴν ὁδὸν, καὶ τὴν εὐκλεᾶ καὶ ἀμώμητον ἰέναι τρίβον, κατορθοῦν εὖ μάλα διεγνωκότας τὸ τῷ νόμῳ δοκοῦν.

[*](8 9)

Καὶ ἐφένετο λόγος Κυρίου πρὸς Ζαχαρίαν λέγωι Τάδε λέγει Κύριος παντοκράτωρ κρῖνα δίκαιον κρίνατε, καὶ ἔλεος καὶ οἰκτιρμὸν ποιεῖτε ἔκαστος πρὸς τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ, καὶ καὶ ὀρφανὸν καὶ προσήλυτον καὶ πένητα μὴ καταδυναστεύσητε, [*](1—3. Haec οὐκοῦν—φαγεῖν assumpta ex B.C.D. 3. φαγεῖν φησι ordine Β. φησι om. D. 7. εὐθύνουσα Edd. ante Migne. περιεχομένη Edd. invitis B.C. 9. ἐν alt. assumptum ex C. 10. δὴ πρέπει C.D. δεῖ πρεσβυτέρους Edd. 11. τούτοις D. Edd. τούτῳ C. 14. καταθρηνεῖτε C. νεὼν C. ναὸν Edd. 18. ἐπιστόζεσθε Edd. invitis B.C. 21. δὲ ἐγνωκότας pro διεγν. iid. νόμῳ C. νομοθέτῃ iid. 23. κρίνατε B.C. (Alex. XII.) κρίνετε Edd. (Vat.) 24. πρὸς deest in Edd. πρὸς τὸν πλήσιον αὐτοῦ F. (22. al.) cf. supra 266 b. 25, καταδυναστεύσητε B.C. (XII.) καταδυναστεύετε Edd.)

377
καὶ κακίαν ἕκαστος τῶ̣ ἀδελφῷ αὐτοῦ μὴ μνησικακεὶτω ἐν [*](e) ταῖς καρδίαις ὐμῶν.

Κατακιβδηλεύσας τὸ πένθος, ὡς ἄχρηστον καὶ ἀνωφελὲς, καὶ τὸν εἰκαῖον αὐτῶν ἱδρῶτα διαχλευάσας, ἀποκομίζει λοιπὸν πρὸς τὸ ὅτι μάλιστα τελοῦν εἰς ὄνησιν, καὶ τῆς ἁνδανούσης αὐτῷ πολιτείας σαφῆ τε καὶ ἐναργῆ καταστήσας τὴν ὁδὸν, καταλευκαίνει τε ὥσπερ αὐτοῦ τε τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητικῶν κηρυγμάτων τὸν νοῦν. ἐφήδεται γὰρ ὁ νομοθέτης ὀρθῷ τε καὶ ἀμωμήτῳ κρίματι· ἐκτετίμηται δὲ καὶ λίαν [*](d) ἐσπουδασμένως ἔλεον τε καὶ φιλαλληλίαν, καὶ ἐπαινεῖν ἀξιοῖ τὴν εἰς ὀρφανοὺς ἀγάπησιν, καὶ φειδὼ τὴν ἐπὶ γυναίοις χηρείᾳ κατηχθισμένοις· ἀποσείεται γεμὴν ὡς βέβηλον τὴν πλεονεξίαν, καὶ ἥπερ ἃν γένηται κατὰ τῶν ἀσθενεστέρων συντριβὴ, βούλεται δὲ εἶναι τοὺς τὰ αὐτοῦ φρονεῖν ῄρημέ– νοῦς χρηστοὺς καὶ ἀμνησικάκους. ἔφη δέ που καὶ αὐτὸς ὁ Χριστός “Ἀφίετε καὶ ἀφεθήσεται ὑμῖν·’’ καὶ μὴν καὶ [*](S. Matth. vi. 14. Ib. 12,13.) προσευχομένους ἐδίδαξε λέγειν “ Ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα “ ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφήκαμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν, καὶ [*](e) “ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμὸν, ἀλλὰ ῥύσαι’ ἡμᾶς ἀπὸ “τοῦ πονηροῦ.’’ ἀνίησι μὲν γὰρ ἐγκλήματα τοῖς ἀνιεῖσιν ἑτέροις ὁ φιλοικτίρμων Θεὸς, “Ὁδοὶ δὲ μνησικάκων εἰς θά- [*](Pron. xii. 28) “νατον,’’ κατὰ τὸ ἐν βίβλῳ παροιμιῶν γεγραμμένον. ὅτι δὲ ἡ ἀγάπη παντὸς νόμου τὴν πλήρωσιν ἔχει, πῶς ἃν ἐνδοιάσειέ [*](Rom. xiii. 10.) τις, γεγραφότος ὡδὶ τοῦ θεσπεσίου Παύλου; καρποὶ δὲ ἀγάπης τὰ προειρημένα, καὶ ἀκριβὴς νομοφύλαξ ὁ τούτων ἐργάτης.

Καὶ ἠπείθησαν τοῦ προσέχειν, κω δωκαν νῶτον παραφρονοῦντα, [*](1. τῷ ἀδελφῷ B.D. (22. al.) τοῦ ἀδελφοῦ C. Edd. μνησικακεῖτε Β. (22. 4. λοιπὸν assurriptum ex C. 7. τε prius C. γε Edd. προφητικῶν κηρυγμάτων C. προφητῶν Edd. 12, κατηχθεμένοις iid. 13. εἴπερ C. 14. τὰ αὐτοῦ C. ταῦτα Edd. 16. ἀφίετε C. ἄφετε Β. Migne. ἀφῆτε Edd. 18. ἀφήκαμεν C. ἀφίεμεν D. Edd. καὶ μὴ—τοῦ πονηροῦ assumpta ex C.D. 22-26. Haec ὅτι δὲ — ἐργάτης accesserunt ex C.D. 23. ἡ om. D. VOL. II. 3 C S.Matth. )

378
καὶ τὰ ὦτα αὐτῶν ἐβάρυναν του μὴ εἰσακούειν, καὶ ὦι καρδίαν αὐτῶν ἔταξαν ἀπειθῆ τοῦ μὴ εἰσακούειν του νόμου μου καὶ τοὺς λόγους οὓς ἐξαπέστειλε Κύριος παντοκράτωρ ἐν [*](713 Α. a) Πνεύματι οὐτοῦ ἐν χερσὶ τῶν προφητῶν τῶν ἔμπροσθεν· καὶ ἐγένετο ὀργὴ μεγὰλη παρὰ Κυρίου παντοκράτορος. καὶ ἔσται ὄν τρόπον εἶπε κω οὐκ εἰσήκουσαν αὐτοῦ, οὕτως κεκράξονται καὶ οὐ εἰσακούσω αὐτῶν, λέγει κύριος παντοκράτωρ, καὶ ἐκβαλῶ αὐτοὺς εἰς πάντα τὰ ἔθνη ἃ οὐκ ἔγνωσαν, καὶ ἡ γῆ άφανισθήσεται κατόπισθεν αὐτῶι ἐκ διοδεύοντος καὶ ἐξ ἀναστρέφοντος· [*](b) καὶ ἔταξαν γῆν ἐκλεκτὴν εἰς ἀφανισμόν.

Πεπληροφόρηκε δὲ διὰ τούτων, ὅτι παραθήγοντες οὐ διαλελοίπασιν αὐτοὶ κατὰ σφῶν τὸν τῶν ὅλων κριτήν. ἐξὸν γὰρ αὐτοὺς τοῖς τῶν ἁγίων προφητῶν καταπείθεσθαι λόγοις καὶ, τὸ ἀντιφέρεσθαι γεννικῶς τοῖς τοῦ νομοθέτου θελήμασι ῥιπτοῦντας ὡς ἀπωτάτω, τὴν εὐκλεᾶ καὶ ἐννομωτάτην ἀνθελέσθαι ζωὴν καὶ τὴν ἀμώμητον ἰέναι τρίβον, σκληροὶ γεγόνασι καὶ ἐν οὐδενὶ τεθείκασι λόγῳ τὸν παιδευτὴν, [*](e) ἀκαμπῆ τε καὶ ἄτεγκτον ἐσχήκασι τὴν καρδίαν. κατέληξαν γὰρ οὐδαμῶς τοὺς θείους ἐκτόπως περιυβρίζοντες λόγους, καὶ τοῖς τούτων διακομισταῖς, οἳ τὸ τῆς προφητείας διεχείριζον χρῆμα, δεινῶς τε καὶ ἀνοσίως ἐπιπλήττοντες, καίτοι λαλοῦσιν ἐν Ἁγίῳ νεύματι· εἰς τοῦτο δὲ ἤδη κατώλισθον ἀγριότητος καὶ ἀνουθετήτου ληρίας, ὡς μὴ ἑλέσθαι μετανοεῖν ἄχρις ἂν αὐτοῖς εἰς πέρας ἐξέβη τὰ προηγγελμένα, καὶ ὑποπεπτώκασι τοῖς ἐκ θείας ὀργῆς [*](d) ἐπενηνεγμένοις. εἰ δὲ δὴ λέγει Θεὸς ἐν τούτω ὅτι Ἐκβαλῶ αὐτοὺς εἰς τταντα, τὰ ἔθνη, [*](1. ἀκούειν F. Edd. (13. 311.) 2. αὐτῶν oin. F. Edd. εἰσακούειν B.C. (Vat. ℵ) ἀκοῦσαι F. Edd. ἰσακουσαι Alex.) 3. καὶ ἐπὶ τοὺς F. ἐξαπέστειλε C. (A.V. ℵ) ἐξαπέσταλκε F. Edd. (XII.) ἐν Πνεύματι αὐτοῦ om. 6. αὐτοῦ F. Edd. (ℵ Alex. XII.) μου C. 9. ἐξαναστρέψοντος ante Migue. (ℵ) 10. τὴν γῆν τὴν ἐκλεκτὴν F. (Co.) II. δὲ αὐτοὶ assunipta cx. C. 14. γεννικῶς C. Pont. γενικ. Aub. 15. ῥιπτοῦντας C. ῥίπτοντος Edd. εὐκλεᾶ C. εὐκλεῆ iid. 19. περιυβρίζοντες C. ὐΒρ, iid. 20. διεχείριζον C. ἐχείρ. iid. 22. λαλοῦσιν C. λαλοῦντας iid. 24. εἰς πέρας C εἰς πεῖραν iid. 26. λέγει C. λέγοι iid, τούτω C. τούτοις iid.)

379
ἀφανισθσεται δὲ καὶ ἡ γῆ ἐκ διοδεύοντος καὶ ἐξ ἀναστρεφοντος, ὡς ἐν προαγορεύσει προφητικῇ τὰ τοιάδε πάλιν εἰρῆσθαι νοήσωμεν· ἐκβέβληντο μὲν γὰρ εἰς Περσᾶς καὶ Μήδους, καὶ ἤδη πεπείραντο τῆς αἰχμαλωσίας, ἠρήμωτο δὲ καὶ ἡ γῆ, καὶ ἡ πασῶν ἀρίστη χώρα τέτακτο, καθά φησιν ὁ λόγος, εἰς ἀφανισμὸν, οὐκ ἔχουσα τοὺς διοδεύοντας, ἤγουν ἀναστρεφοντας. οἱ μὲν γὰρ δεδαπάνηντο τῷ πολέμῳ· οἱ δὲ τῷ τῆς δουλείας κατηχθισμένοι ζυγῷ, δεδραμήκασιν εἰς αἰχμαλωσίαν. οὐκοῦν [*](e) ὡς ἐν προαγορεύσει καὶ τάδε τοῖς ἄλλοις συνειρῆσθαι νοή – σωμεν. ὅτι δὲ τὸ τοῖς θείοις λόγοις ἀπειθεῖν ἐπιζήμιον, μᾶλλον δὲ καὶ ὀλέθρου πρόξενον, καὶ ἐξ αὐτῶν ἄν τις ἴδοι τῶν τοῖς ἀρχαίοις συμβεβηκότων· καὶ οὐ μακρῶν ἄν τις δέοιτο λόγων πρὸς ἀπόδειξιν, ἀλλ’ ἔστι τὸ χρῆμα παντί τῳ σαφὲς, τῷ γε ἅπαξ εἰδότι τὰ ἐκ τῆς εὐπειθείας ἀγαθά.

[*](a 714 Α.)

Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου παντοκράτορος πρὸς μὲ λέγων Τάδε [*](Κεφ. ή. 2) λέγει Κύριος παντοκράτωρ Ἐξήλωσα τὴν ῾Ιερουσαλὴμ καὶ τὴν Σιὼν ξῆλον μέγαν καὶ Θυμῶ μεγάλῳ ἐξήλωσα αὐτήν.

Τὸ ἀπειθὲς καὶ ἐξήνιον τῶν ἀρχαιοτέρων καὶ ἐξ αὐτῶν σφισι συμβεβηκότων ἀποχρώντως διαβεβληκὼς, καὶ ὅτι γένοιτο [*](b) πάντων αὐτοῖς τῶν κακῶν πρόξενον ἀποφήνας, μεταβιβάζει τὸν λόγον ἐπὶ τὰ ἐξ ἡμερότητος ἀγαθὰ, καὶ πειρᾶται λοιπὸν τοὺς τῆς εὐημερίας αὐτοῖς ἐπαγγέλλεσθαι καιροὺς, καὶ τοῖς κατ’ εὐχὴν ἀγαθοῖς καταπιαίνειν πλουσίως, ὡς ἤδη μὲν δίκας ἐκτετικότας, ὧν ἀνοσίως πεπαρῳνήκασιν, ἐκνενιμμένους δὲ ὥσπερ τῆς ἀρχαίας φαυλότητος τὰ ἐγκλήματα διά [*](1. ἐξ deest in Edd. 2. τοιᾶδε (sic) pro τὰ τοιάδε C. invito 3. νοήσωμεν C.D.b. νοήσομεν Edd. ἐκβέβληνται Edd. inv. B.C.b. 4. πε- πείρανται—ἠρήμωται Edd. invitis B.C. καὶ prius om. C. 5. τέτακτο B.C.D. ἐτέτακτο b. τέτακται Edd. 6. τοὺς deest in Edd. ἀναστρέφοντας C.b. ἀναστρεφομένους Β. Edd. 7. δεδαπάνηντο B.C. ἐδεδαπάνηντο b. δεδαπάνηνται Edd. 8. κατηχθεσμενοι iid. 9. νοήσωμεν C. νοήσομεν iid. 11. εἰδοὶ C. 14. ἅπαξ εἰδότι hoc ordine C. 16. ἐζήλωσα utrumque habet F. (Alex. ℵ) ἐζήλωκα (Vat.) cf. infra.] τῶν] + τῶν Β. )

380
τοι τοῦ κεκολάσθαι παρ’ ἐχθροῖς καὶ τὸν τῆς δουλείας [*](c) ἀνατλῆναι ζυγόν. κατακέκραγε δὲ ὥσπερ τῆς τῶν Βαβυλωνίων ὠμότητος, οἳ πέρα παντὸς ἰόντες θράσους, δεδράκασιν εἰς αὐτοὺς, ἃ μηδὲ αὐτὸς ὁ θεῖος ἤθελέ που θυμός· ἔφη γὰρ [*](Supra i,15.) ἐναργῶς ὅτι “Εγὼ μὲν ὠργίσθην ὀλίγα, αὐτοὶ δὲ “θέντο εἰς κακά.’’ ἐζήλωκα δὴ οὖν τὴν ῾Ιερουσαλὴμ, τουτέστι τὸν ὑπὲρ αὐτῆς εἰσδέδεγμαι ζῆλον, καὶ θυμῶ μεγάῳ ἐζήλωσα αὐτήν. ὅμοιον ὡς εἰ λέγοι Συμβήσεται τοῖς Βαβυλωνίοις ἐξ ἀντιστρόφου παθεῖν ὧν δεδράκασιν ἀπηνέστερα, [*](d) καὶ τοῖς οὕτω πεπορθηκόσιν ἐποίσω τὰ ἐξ ὀργῆς.

Τοῦτο πεπλήρωκεν ὁ Χριστός. λελυπημένος γὰρ ἐφ’ ἡμῖν τοῖς ἀθλίως ἀπολωλόσι, καὶ οἷον ζηλώσας τὴν Ἐκκλη- σίαν, τὴν αὐτῷ μὲν προεγνωσμένην, οὔπω γεμὴν ἀναδε- δειγμένην ἐν κόσμῳ, συνέτριψε μὲν τῶν δαιμονίων τὰ στίφη, τὸν ’δε γε τῆς ἐκείνων ἀπονοίας ἐπιστάτην τῆς καθ’ ἡμῶν ἐκβέβληκε τυραννίδος καὶ τοῖς ἐξ ὀργῆς κινήμασιν ὑποθεὶς, ἐλευθέρους τῆς ἐκείνου σκαιότητος ἀπέφηνε λοιπὸν τῶν προσκυνούντων αὐτὸν τὴν ὁμήγυριν.

Τάδε λέγει Κύριος Ἐπιστρέψω ἐπὶ Σιῶν, καὶ κατασκηνώσω ἐν [*](e) μέσῳ ῾Ιερουσαλὴμ, καὶ κληθήσεται ῾Ιερουσαλὴμ πόλις ἀληθινὴ, καὶ τὸ ὄρος Κυρίου παντοκράτορος ἅγιον.

Πληροῖ μὲν τὰ πάντα Θεὸς, καὶ τῆς ἀπορρήτου φύσεως αὐτοῦ τὰ πάντα μεστά. πλὴν ἀποφοιτᾶν ἐσθ’ ὅτε λέγεται τῶν ἡμαρτηκότων, οὐ ταῖς κατὰ τόπον διαστάσεσι μεριζό- μενος· εὔηθες γὰρ κομιδὴ τὸ ὧδε νοεῖν· ἀλλὰ τῷ μηκέτι [*](4. που assumptum ex C. 9. ποθῶν Edd. invitis omnibus. 13, 14. τὴν τῶν Β.?] αὐτῷ μὲν — συνέτριψε μὲν B.C.D. τῶν αὐτῶν μὲν Edd. 15. καθ’ ἡμῶν C. καθ’ ἡμᾶς Kdd. 16. καὶ τοῖς—ὑποθεὶς accesserunt ex C.D. 17. ἐλευθέρους C. ἐλευθέραν D. Edd. ἀπέφηνε C. ἀποφήνας Edd. 18. αὐτὸν C. αὐτῷ iid. 21. ἅγιον B.C. (ℵ) ὅρος ὅγιον Edd. 23. ἀποφοιτᾶν B.C. ἀποφοιτῶν Edd. 24. μεριζόμενος C. χωριζόμενος Edd. 25. κομιδὴ assumptum ex C. τὸ pro τῶ C.)

381
θέλειν προσκεῖσθαι καὶ φειδοῦς καὶ ἀγάπης ἀξιοῦν. τοιοῦτον δὲ εἶναί φαμεν καὶ αὐτὸν τὸν τῆς ὀργῆς τρόπον. οὐκοῦν ἐτράπετο μὲν εἰς ψευδολαρίας ὁ’1σραὴλ, καὶ ἐκπεπόρνευκεν [*](a 715 Α.) Ιερουσαλήμ. ἀπεφοίτησε δὲ ὥσπερ ὁ τῶν ὅλων Θεὸς, καὶ τοῖς ἐξ ἀποστροφῆς ὑπέθηκε κακοῖς. ἐπειδὴ δὲ κατοικτείρει λοιπὸν, τὸ ἐπιστρέφω φησὶ, τουτέστιν, ἀποπεπαύσομαι τῆς ὀργῆς, ἐπισκοπῆς ἀξίαν ἀποφανῶ, καὶ οἶκον ἐμὸν ποιήσομαι πάλιν. ὥσπερ δὲ, ἀποστ ραφέντος αὐτοῦ, τὸ ὄρος τὸ ἅγιον, τουτέστιν ὁ ἐν τοῖς Ἱεροσολύμοις ναὸς, οὐκέτι σεπτὸς εἶναί τις ἐδόκει παρά γε τοῖς ὁρῶσιν ἐμπεπρησμένον· οὕτω δὴ [*](b) πάλιν ἐν αὐτῷ κατοικεῖν ἑλομένου Θεοῦ, καὶ ἐγηγερμένου τὸ ἐπ’ αὐτῷ πάλιν ἀναβήσεται καὶ ἀνανεωθήσεται σέβας, ἀληθινὴ δὲ πάλιν ῾Ιερουσαλὴμ, οὐκέτι καθὰ καὶ πάλαι τοῖς χειροτμήτοις θεοῖς καὶ τοῖς ψευδωνύμοις ἰνδάλμασι προσ- κομίζουσα τὰς λατρείας· ἀλλὰ τὸν ἕνα καὶ φύσει καὶ ἀλη- θινὸν θεραπεύουσα Θεὸν ταῖς ἐπιεικείαις, διὰ τοῦ ζῆν ἐννόμως ἑλέσθαι λοιπὸν, καὶ ταῖς εἰς πᾶν ὁτιοῦν εὐπειθείαις.

Περιθείης δ’ ἃν εἰκότως τὰς τοιάσδε φωνὰς τῷ δι’ ἡμᾶς καθ’ ἡμᾶς γεγονότι Λόγῳ, ὃς ὑπάρχων ἐν μορφῇ τοῦ γε- [*](c) γεννηκότος καὶ ἐν ἰσότητι τῇ κατὰ πᾶν, “ ἑαυτὸν ἐκένωσε [*](Phil. ii . 7, 2 Corr. viii. 9.) “ μορφὴν δούλου λαβὼν,’’ καὶ γέγονεν ἄνθρωπος, καὶ “ ε'πτώ- 2 Cor. viii(??) “ χεῦσε δι’ ἡμᾶς, ἵνα ἡμεῖς τῇ αὐτοῦ πτωχείᾳ πλουτήσωμεν.’’ οὐκοῦν ὁ πάλαι διά τε τὴν ἐν Ἀδὰμ παράβασιν, καὶ τὸ ἐγκεῖσθαι δὲ τὴν “ διάνοιαν τοῦ ἀνθρώπου ἐπὶ τὰ πονηρὰ Gen. “ἐκ νεοτητος” δικαίως ἀποστραφεὶς, ἐπέστρεψε πρὸς ἧμας ὡς ἐξ ἐμφύτου λοιπὸν ἡμερότητος, καὶ κατῴκηκε τὴν Ἐκ- κλησίαν, πόλιν τε καὶ ἐνδιαίτημα σεμνὸν ἐποιήσατο τοὺς [*](2. τὸν deest in Edd. 4. ἡ ῾Ιερ. Edd. imato C. 9. ναὸς C. νεὼς Edd. εἶναί τις ho(??) ord. C. 11. ἐν αὐτῷ — καὶ ἐγηγερμένου C.D. ἐγ. καὶ — Θεοῦ Edd. 12. ἐπ’ D. Edd. ἐν C. Haec ἀναβήσεται κοὶ accesserunt ex C.D. 13. πάλιν C.D. πόλις κληθήσεται ἡ Edd. et (sine ἡ) B. 14. χειροτμήτοις C.D. χειροκμ. Edd. 16. θεραπ. Θεὸν hoc ordine C. iS. περιθείη C. 20. τῆ assumptum ex C. 22. τῇ . . αὐτοῦ rasura duo ut vid. litt. C. Eadem quae Edd., D. 24. δὲ assumptum ex C. 27. σεμνὸν C. Nik. in Ps. 131. σεπτὸν Edd.)

382
[*](d) ἡγιασμένους. ἔφη γάρ που περὶ αὐτῆς, δῆλον δὲ ὅτι τῆς [*](Ps. cxxxi 14. Ib. Ixxxvi. 3.) Ἐκκλησίας “ Ωδε κατοικήσω, ὅτι ᾑρετισάμην αὐτήν.’’ ψάλ- λεῖ δὲ καὶ ὁ μακάριος Δαυείδ “Δεδοξασμένα ἐλαλήθη “σοῦ, ἡ πόλις τοῦ Θεοῦ. ” ταύτην ἡμῖν κατεμήνυσε καὶ ὁ [*](Es. ii. 2.) προφήτης ᾑσαΐας λέγων “Ὅ τι ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις “ἐμφανὲς ἔσται τὸ ὄρος τοῦ Κυρίου, καὶ ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ “ἐπ’ ἄκρων τῶν ὀρέων, καὶ ὑψωθήσεται ὑπεράνω τῶν “βουνῶν, καὶ ἥξουσιν ἐπ’ αὐτὸ πάντα τὰ ἔθνη.” περίοπτος [*](e) γὰρ ἡ ἐκκλησία Χριστοῦ, καὶ οἷαπερ ἐν ὄρει κειμένη, τοῖς ἁπανταχοῦ γνωρίζεται. κέκληται δὲ καὶ ἀληθινὴ, ἥκιστα μὲν τύποις καὶ σκιαῖς λατρεύουσα· παραδεξαμένη δὲ μᾶλλον τὴν ἀλήθειαν, ὅς ἐστι Xριστὸς, καὶ τὴν ἐν πνεύματί τε ἀληθείᾳ πληροῦσα προσκύνησιν.

Τάδε ’λεγε Κύριος παντοκράτωρ Ἔτι καθίσονται πρεσμύτεροι καὶ πρεσβύτεραι ἐν ταῖς πλατείαις ῾Ιερουσαλὴμ, ἕκαστος τὴν ῥάβδον αὐτοῦ ἔχων ἐν τῇ χειρὶ αὐτοῦ ἀπὸ πλήθους ἡμερῶν· [*](716 Α. a) κα αἱ πλατεῖαι τῆς πόλεως πλησθήσονται παιδαρίων καὶ κορασιων παιξοντων ἐν ταις πλατειαις αῦτης.

Δαπανήσαντος τοῦ πολέμου τὸ τῶν Ἰουδαίων ἔθνος, συμβέβηκεν ἀναγκαίως κενὰς τῶν κατῳκηκότων τὰς παρ’ αὐτῶν γενέσθαι πόλεις, οἴκους τε κατερριμμένους ὁρᾶν καὶ τῶν ἐν αὐταῖς κατασκευασμάτων τὰ κάλλη. ἀλλ’ ἰδοὺ τριπόθητον αὐτοῖς καὶ μακρὰν εἰρήνην χαριεῖσθαι κατεπαγγέλλεται, ἣν, καὶ μάλα ὀρθῶς, Ἑλλήνων παῖδες ὀνομάζουσι κουροτρόφον. [*](b) τοὺς μὲν γὰρ τικτομένους ἀνακομίζει πρὸς ἥβην, τοῖς δὲ ἤδη [*](1. αὐτῆς B.C. αἱρετῆς Edd. 5. ὅτι assumptum ex C. ἐν τοῖς ἠμ’. ἐμφ. ἔσται hoc ordine C. ἔσται ante ἐν tr. Edd. 6. τοῦ prius assumptum ex C. (Alex.) 8. ἐπ’ αὐτὸ] Sic edidi ex C. qui ἐπ’ αὐτῷ = ἐπ’ αὐτὸ dat. ἐπ’ αὐτὸν Edd. 11. καὶ C. ἢ καὶ Β. Pont. ἢ Aub. 12. ὅς C. ἥ Edd. τε assumptum ex C, 14. καθίσονται B.C. (95, 185, 311.) in Es. 860 1). καθήσονται Edd. 20. αὐτῶν C. αὐτοῖς D. Edd. 22. αὐταῖς C.D. αὐτοῖς Edd. τριπόθητον αὐτοῖς καὶ C.D. τροπωθὲντων αὐτοῖς τῶν ἐχθρῶν κἀν Edd. 23. τὴν χόριν pro εἰρήνην D. 25. γὰρ om. C.)

383
γεγονόσι νέοις ἁπλοῖ τρόπον τινὰ καὶ τὴν εἰς γῆρας ὁδὸν, καταδῃοῦντος οὐδενὸς, οὐ πολέμου συντρίβοντος, οὐ δαπανώσης μάχης. ὑποτοπητέον δὴ οὖν, καὶ μάλα ὀρθῶς, ὡς ἐν εἰρήνη τὰς πόλεις, κἂν εὐρεῖαί τε εἶεν καὶ μακραὶ, στενὰς ἀποφαίνεσθαι καὶ ἡττῆσθαι τῷ πλήθει τῶν κατῳκηκότων. τοιοῦτόν τινα νοῦν ὠδίνει πάλιν ἡμῖν τὸ προκείμενον. ἔφη γὰρ ὅτι καθεδοῦνται μὲν πρεσβύτεροι καὶ πρεσβύτιδες ἐν ταῖς πλατείαις ῾Ιερουσαλὴμ, ῥάβδῳ μόλις τὸ ἐκ τοῦ γήρως ἄναλκι μετρίως παραμυθοῦ μένοι, καὶ βακτηρίαν ἔχοντες γερονταγωγόν· ἔπαινος δὲ τὸ χρῆμά ἐστι καιρῶν ἀπολέμων βαθείας εἰρήνης, ἀνακομιζούσης, ὡς ἔφην, εἰς ἥβην τὰ βρέφη, πεμπούσης δὲ καὶ εἰς γῆρας τοὺς ἤδη τελοῦντας ἐν ἀνδράσι, καὶ τὸν τῆς ζωῆς ἅπαντα χρόνον ἀμαχεὶ παραθέοντας. εἰ δὲ δὴ μέλλοιεν ὀρχεῖσθαι μὲν ἐν ἄστει μειράκια, κόριά τε χορεύειν ἐν μέσαις πλατείαις, ἔχοι ἃν καὶ τοῦτο σαφῆ τὴν ἀπόδειξιν τοῦ μηδεμίαν αὐτῶν φροντίδα κατηρτῆσθαι πικράν. οὐ γὰρ ἃν ἠνέσχοντο παιζόντων τινῶν, εἰ κατηφείας ἦν ὁ [*](d) καιρός.

Γέγονε δὲ καὶ ἡμῖν αὐτοῖς εἰρήνη Χριστὸς, ὃς καὶ πάντα συντρίψας πόλεμον, μεστὴν ἀπέφηνε τῶν ἁγίων τὴν Ἐκκλησίαν. καὶ πολιοὶ μὲν τὰς φρένας ἐν αὐτῇ, μύριοί τε ὅσοι καὶ ἐξαίρετοι, οἷς καὶ ὁ σοφὸς Ἰωάννης ἐπιστέλλει λέγων “Ἔγραψα ὑμῖν πατέρες, ὅτι ἐγνώκατε τὸν ἀπ’ ἀρχῆς·” [*](1 S. Joan. ii. 14.) παῖδες δὲ ὥσπερ ἄνηβοι καὶ κόρια μικρὰ τῶν ἄρτι πεπιστευκότων ἡ νηπιωτέρα πληθὺς, μονονουχὶ τοῖς πνευματικοῖς σκιρτήμασι τὴν ἁγίαν ὄντως κατακαλλύνουσι πόλιν, [*](1. καὶ assumptum ex C. 5. ἡττεῖσθαι C. 6. νοῦν B.C. Pont. οὖν Aub. 7. μὲν assumptum ex C. πρεσβύτιδες C. πρεσβύτεραι Edtl. 8. ῥάβδῳ C. ῥάβδοις iid. 9. γερονταγω̣γόν C.b. γέρονταγωγόν b.] χειραγωγόν D. Edd. ΙΟ. ἀπολέμων accessit ex C.b. II. ὡς ἔφην C. μὲν Edd. εἰς ἥβην C. ἐφ’ ἥβην Edd. 12. καὶ om. C. παραθέοντας Β. C. παραθέντας Edd. ante Migne. 1 6. κατηρῆσθαι Aub. 19. δὲ C.b. δὴ Edd. αὑτοῖς Β. 20. τῶν deest in Edd. 21. πολλοὶ Edd. invitis B.C.D.b. 23. ἔγραψα B.C.D. γράφω b. Edd. 24. δὲ om. C. habent D.b. μικρὰ] + νοηθεῖεν ἄν b. invitis C.D. | 25. νη- πιωτέρα C.D.b. νηπιωτότη Edd. 26. κατακαλλύνουσα Edd. invitis omnibus. )

384
[*](e) τουτέστι τὴν Ἐκκλησίαν· οἷς καὶ τὸ λέγειν ἁρμόσειεν ἄν [*](Ps. xciv. 1.) “Δεῦτε ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ ἀλαλάξωμεν τῷ Θεῷ “τῷ Σωτήρι’ ἡμῶν.’’ εἰ δὲ δὴ λέγοιντο καὶ ἐπερείδεσθαι ῥάβδῳ τυχὸν οἱ πρεσβύται, περινοήσεις ὅτι καὶ μικροὺς καὶ [*](Es. xi. Ι.) μεγάλους στηρίζει Χριστὸς ἡ ῥάβδος ἢ ἐξ Ἰεσσαὶ, καὶ ἡ [*](Ps. cix 2.) τῆς δυνάμεως ὠνομασμένη, ἢν ἐκ τῆς ἄνω Σιῶν ἡμῖν ὁ Θεὸς καὶ Πατὴρ, ὡς χαίροντας ἡμᾶς ἐπὶ τούτῳ [*](Ps. xxii. 4.) λέγειν “Ἡ ῥάβδος σου καὶ ἡ βακτηρία σου αὗταί με “παρεκάλεσαν.”

[*](717 Α. a)