In XII Prophetas
Cyril of Alexandria
Cyril of Alexandria. Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini In XII Prophetas, Vol 1-2. Pusey, Philip Edward, editor. Oxford: Clarendon Press, 1868.
Cyril of Alexandria. Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini In XII Prophetas, Vol 1-2. Pusey, Philip Edward, editor. Oxford: Clarendon Press, 1868.
Δέδοται μὲν γὰρ χάρις τῷ Ἰσραὴλ, ἡ ἀρχαία τ᾿ ἐκείνη καὶ διαβόητος. λελύτρωνται γὰρ ἐξ Αἰγύπτου σαρκικῶς, τὴν ἐπηρτημένην αὐτοῖς ἐκ πλεονεξίας ἀπεσείσαντο δουλείαν, διεβιβάσθησαν διὰ θαλάσσης μέσης, ἔφαγον τὸ μάννα ἐν τῇ ἐρήμῳ, διῆλθον ἐν ποδὶ ποταμούς· διεπεραιώσαντο γὰρ [*](a 688 Α.) οὕτω τὸν Ἰορδάνην· εἰσεκομίσθησαν εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας. αὕτη δὴ οὖν ἡ χάρις ἡ πρώτη. ἀλλ’ ἐν ἰσότητί τε ὁμοῦ καὶ ὁμοιότητι τῆς ἀρχαίας ἐκείνης χάριτος, χάρις ἡμῖν ἑτέρα δέδοται παρὰ Χριστοῦ, ὃς γέγονεν ἡμῖν, λίθος μὲν, ὡς θεμέλιος, ἤγουν ἀκρογωνιαῖος, κληρονομία δὲ πάλιν, γέγονα μὲν γὰρ δι’ αὐτοῦ κληρονόμοι Θεοῦ. πῶς οὖν ἐν ἰσότητι [*](Rom. viii. 17.) τῆς πρώτης χαρτὸς ἡ δευτέρα; ἃ γὰρ ἐπ’ ἐκείνοις ἐπράττετο σαρκικῶς, ἤγουν αἰσθητῶς, ταῦτα τετελείωκεν ἐφ’ ἡμῖν ὁ [*](b) Χριστὸς πνευματικῶς τε καὶ νοητῶς. ἐξείλετο δουλείας δία βολικῆς, ὡς ἐκ πηλοῦ καὶ πλινθείας, ἀπήλλαξε τῶν ἐν κόσμῳ παθῶν καὶ τῶν σαρκικῶν ἀκαθαρσιῶν, διεβίβασεν ὡς διὰ θαλάσσης. παρεδράμομεν γὰρ τὸν κλύδωνα τοῦ [*](1. γεγενημένος Edd. correxi ex C.b. 2. Θεοῦ καὶ Πατρὸς b. invitis C.D. 3. πάσας assumptum ex C.b. τὸ κράτος C.b. τὸ κατὰ πόντων κράτος Edd. 7. λίθος om. C. Θεὸς pro Υἱὸς Edd. invitis C.D.b. 9. ἰσότητα C. ἰσότητι Edd. 10. ἀντὶ χάριτος C. χάριτα Edd. ἐστι assumptum ex C. 11. χάρις B.C. Pont. χάριτις Aub. χάρις τις Migne. τ᾿ C. τε Edd. 12. λελύτρωται C. 17. τε ὁμοῦ assumpta ex τε post ὁμοιότητι add. C. 18. Haec ἡμῖν ἑτέρα accesserunt ex C.b. μ΄ 20. κληρονομία C. κληρονο D. κληρονόμος Edd. πάλιν] + ὡς υἱός iid. invitis C.D. 23. ἐφ’ ἡμῖν b. Nik. in Ps, 104. Edd. ἐφ’ ἡμᾶς C. 26. καὶ om. C. habet Nik. l. c. )
Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου πρὸς μὲ λέγωι Αἱ χεῖρες Ζοροβάβελ ἐθεμελίωσαν τὸν οἶκον τοῦτον καὶ αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἐπιτελέσουσιν [*](e) αὐτὸν, καὶ ἐπιγνώσῃ διότι Κύριος παντοκράτωρ ἐξαπέσταλκέ με πρὸς σέ. Ιδοὺ δὴ πάλιν ἡμῖν ἐν αἰσθητοῖς πράγμασι καταγράφει τὰ νοητὰ, καὶ τῶν διὰ Χριστοῦ παραδόξως τετελεσμένων παρατίθησιν εἰς τύπον τὰ διὰ χειρὸς Ζοροβάβελ κατὰ καιροὺς ἐκπεπερασμένα. μένα. ἐπειδὴ γὰρ ἁλούσης τῆς Βαβυλωνίων ὑπὸ Περσῶν καὶ Κύρου, τῶν τῆς δουλείας ἀνεῖντο δεσμῶν οἱ ἐξ [*](2. τὸν assumptum ex C. Nik. 8. καταδηλοῦν C. δηλοῦν Edd. 9. πάντες ἡμεῖς C. (ut supra 683 d.) 1,3. χορηγὸς C.D. χάριτος Edd. 17. μαρτυρήσει γράφων B.C. μαρτυρήσας γράφει Edd. 18. ἐγγυητὴς C. ὁ assumptum ex C. 26. τὸ — ἐκπεπερασμένον Edd. invito C. )
Ἀνέντος δὲ πάλιν αὐτοῖς τοῦ Θεοῦ τὸ δύνασθαι κατορθοῦν, τετελείωται μόλις ὁ νεὼς, Ἰησοῦ μὲν ἱερατεύοντος, Ζοροβάβελ γεμὴν ἐφεστηκότος καὶ βασιλεύοντος. ἀλλ’ ἐν τούτοις μὲν ὁ τῆς ἱστορίας συμπεπέρασται λόγος. ἐπειδὴ δὲ καὶ εἰς τύπον Χριστοῦ παρείληπται πρὸς ἡμῶν ὁ ἐκ τῆς Ἰούδα φυλῆς Ζοροβάβελ, φέρε δὴ λέγω μὲν ὅπως τε καὶ τίνα τρόπον ἤρξατο μὲν αὐτὸς οἰκοδομεῖν τὸν οἶκον Κυρίου· τετελείωκε δὲ αὖ νοητῶς τε καὶ πνευματικῶς. κατεστήσατο μὲν γὰρ ἐν ἀρχαῖς οἶκον ὥσπερ τινὰ καὶ ἐναύλισμα θεοπρεπὲς αὐτῷ τε καὶ τῷ Πατρὶ, τὴν τῶν Ἰουδαίων Συναγωγήν. [*](c) οὕτω γὰρ αὐτὴν ὠνόμαζε, διὰ τοῦ πανσόφου Μωυσέως εἰπών “Ἐὰν γένηται προφήτης ὑμῶν Κυρίῳ, ἐν ὁράματι [*](Num. xii. 6-8.) “αὐτῷ γνωσθήσομαι, καὶ ἐν ὕπνῳ λαλήσω αὐτῷ, οὐχ οὕτως “ὡς ὁ θεράπων μου Μωυσῆς, ἐν ὅλῳ τῷ οἴκῳ μου πιστός “ἐστιν· στόμα κατὰ στόμα λαλήσω αὐτῷ, ἐν εἴδει καὶ οὐ “δι’ αἰνιγμάτων.’’ οὐκοῦν τεθεμελίωται μὲν ὥσπερ ὁ οἶκος διὰ Χριστοῦ· καθῄρηται δὲ μεταξύ. καὶ γοῦν ὁ προφήτης [*](1. ἐπανῆκον C. ἀνῆκον Edd. 2. Haec εἴτ᾿ οὖν ζητοῦν C.] βασιλείαν accesserunt ex C.D. 5. Haec τοῦ ἱερέως τοῦ μεγάλου accesserunt ex C. 6. τῶν ἔργων C. τοῦ ἔργου Edd. 9. ἀνοκωχὴ correxi. ἀνοκωχὴ Edd. 15. καὶ assumptum ex C. πρὸς C. παρ’ Edd. 18. δὲ C.D. δ’ Edd. νοητῶς τε καὶ πνευματικῶς C.D. ὁ νοητὸς καὶ πνευματικὸς Edd. 19. ὥσπερ assumptum ex C. 20. τῶν assumptum ex C.b. 21. διὰ C περὶ Edd. 22. προφήτης] + ἐξ Edd. invito C. Cf. Glaph. 378 c. 383 a. quibus in locis ὑμῶν habent duo Codd. in S. Joan. 101 b. 25. Haec στόμα κατὰ — αἰνιγμάτων accesserunt ex C.D. αἰνίγματος C. 26. ὁ assumptum ex C. )
Διότι τίς ἐξουδένωσεν εἰς ἡμέρας μικράς; καὶ χαρήσονται καὶ ὄψονται τὸν λίθον τὸν κασσιτέρινον ἐν χειρὶ ζοροβάβελ· ἑπτὰ οὗτοι ὀφθαλμοὶ Κυρίου εἰσὶν οἱ ἐπιβλέποντες ἐπὶ πᾶσαν τὴν γῆν.
Οὐ περὶ τῶν εὐθὺς ἐσομένων ἡ ὅρασις, ἐνεχθησομένων δὲ [*](d) μᾶλλον εἰς πέρας, ὡς ἐν καιροῖς τῆς ἐπιδημίας τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος Χριστοῦ, ἢ γέγονε μὲν ἐν ἐσχάτοις τοῦ παρόντος αἰῶνος καιροῖς· πλὴν οὔ τι που πολλοῖς μετὰ ταῦτα χρόνοις τῆς προκειμένης ἡμῖν προφητείας, ἤτοι τῆς οἰκοδομῆς τοῦ ναοῦ τοῦ διὰ χειρὸς Ζοροβάβελ ἐγηγερμένου. εἴ τις οὖν ἄρα, φησὶν, ἐξουδενώσειε τὰς μεταξὺ μικρὰς καὶ εὐαριθμήτους ἡμέρας, καὶ βραχεῖαν ἡγήσαιτο τὴν ἀνάβλησιν, οὐκ ἀκηδιάσας [*](e) πρὸς τοῦτο, πάντη τε καὶ πάντως ἁπάσης ἔσται θυμηδίας ἔμπλεως. χαρήσεται γὰρ καὶ ὄψεται τὸν λίθον κασσιτέρινον ἐν χειρὶ Ζοροβάβελ. κασσιτέρινον δὲ λίθον ὠνόμασε [*](1. τῆς post ἐπιχορηγ. add. Edd. invito C. 2. τε assumptum ex C. 3. ὡς ἑνότητι C. εἰς ἑνότητα Edd. 4. διὰ B.C. ἐπὶ Edd. 6. δὲ om. C. 7. αὖ C. οὖν Edd. ὡς B.C ὁ Edd. 8. ἔθηκεν τέθεικεν Edd. 9. ἐπερηρείσμεθα] Sic edidi ex C. qui ἐπερειρίσμεθα habet. ἐρηρείσμεθα Edd. 12. χαρίσονται C. (26 al.) 14. ἀποβλέποντες Edd. 16. ἐσομένων D. Edd. σεσωσμένων C. 18. μὲν om. C.b. habet D. 19. οὔ τι B.C.D. οὔτοι Edd. οὐ δή b. που assumptum ex C.b. 22. ἐξουδενώσει C. invito D. 23. καὶ βραχεῖαν C. ἤγουν οὐδὲν Edd. 25. ἔμπλεος C. χαρίσεται C. et sic infra.)
Κασσιτέρῳ τοίνυν, ἤγουν μολίβῳ, παρεικάζει Χριστὸν, ὡς [*](c) ἐκτήκοντα τοὺς ῥύπους, ὡς ἀπαλλάττοντα τῶν περιττῶν, ὡς ἀποκαθαίροντα νοητῶς. εἰ δή τις οὖν ἄρα κατευμεγεθήσειε, φησὶ, τῆς τῶν μεταξὺ καιρῶν εἰσβολῆς, καὶ οὐδὲν ἡγήσοιτο [*](1. κἂν C. καὶ Edd. 2. παρ’ assumptum ex B.C. 3. φησι Edd. ante Migne. 4. μολίβου C. μολίβδου b. Edd. ταύτης τε C. καὶ ταύτης Edd. 6, ἀνήνασθαι C. ἀναίνεσθαι Edd. καὶ ἔχειν hoc ordine C. 8. εὐπαθοῦς C.b. ἐμπαθοῦς Edd. 9. μολίβῳ C. μολίβδῳ b. Edd. 10. συνθραύεσθαι C.b. Edd. συνθράττεσθαι Β. 15. ἑτέροις C. ἑτέρως Edd. 16. ᾔτουν C. ἁπλῶς assumptum ex C. μόλιβον passim C. μόλιβδον Edd. 19. Haec χρήσιμόν τε καὶ accesserunt ex C. 20. δηλῶν assumptum ex C. 21. μόλιβδος Edd. 22. ἀργυροκόπος deest in Edd. 26. δὲ pro δὴ C. 27. ἡγήσαιτο hodie per cast. C.)
Καὶ ἀπεκρίθην καὶ εἶπα παρὸς αὐτόν Τί αἱ δύο ἐλαῖαι αὖται, αἱ ἐκ δεξιῶν τῆς λυχνίας καὶ ἐξ εὐωνύμων; καὶ ἐπηρώτησα ἐκ δευτέρου κὼ εἶπα πρὸς αὐτόν Τί οἱ δύο κλάδοι τῶ ἐλαιῶν, οἱ ἑ ταῖς χερσί τῶ δύο μυξωτήρων τῶι χρυσῶν τῶ ἐπιεἰς [*](4. εἰς ἡμᾶς καὶ hoc ordine C. ἐπισκέψεως B.C.D. κατασκέψεως Edd. ἤγουν ὁ τῆς C.D. εἴτ' οὖν Β. Edd. ἐπιβλέψεως Β.C. ἐπισκέψεως Edd. 6. ἐστι (sic) C. 12. ὁ assumptum ex B.C. 13. Haec Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς ὁ accesserunt ex C. 17. ἀποκαταλάσσων C. 22. αὐτοῦ Edd. 23. καθελὼν C. Migne. καθελῶν Edd. 24. αὗται ἐλαῖαι invcrso ordine B. (Ald.) οἱ alt. om. C. (62, 147.) 25. εὐωνύμων]+ οὐτῆς F. (22. al.) 27. ἐν ταῖς 27. ὄντες ἐν C.)
Φιλομαθὴς ἄγαν τῶν ἁγίων ὁ νοῦς. τοιγάρτοι παρίησι μὲν ὀ Προφήτης τῶν ἐν τῆ ὁράσει δεικνυμένων οὐδὲν, φιλοπευστεῖ ’δε λίαν, καὶ περὶ ἑκάστου λεπτῶς ἀναπυνθάνεται το, τί ἃν βούλοιτο δηλοῦν. ἔδει τοίνυν οὕτως ἔχοντι γνώμης διατρανοῦσθαι οἱ διὰ τῆς τοῦ Περιφήτου φωνῆς, τίνος ἀν’ εἴη σύμβολου ἠ εἰς Θεόν τε καὶ εἰς εὐώνυμον τοῦ λαμπαδίου στασις τ,ῶν ελαιῶν. ταύτῃτοι περιεργάζεται καὶ ἀναμανθανειν [*](a 693 A) ἄθρει δὲ ὅπως δευτέραν προσεπάγει ’ν πευσιν, καὶ μὴν καὶ μεταπλάττει πὼς εἰς τὸ ἀτρεκὲς τὸν τῆς ερωτησεως τρόπον. δύο μὲν γὰρ ἐλαίας ὠνόμαζεν ἐν αρχῃ· λεπτότερον ’δε πὼς τῆς διανοίας τὸν ὀφθαλμὸν τοῖς ορωμένοις ἐνιεὶς, οὐκ ἔτι μὲν ἐλαίας, κλάς δὲ μᾶλλον ωνόμαζεν ἐλαιῶν. ἐρομένῳ δὴ οὖν εὐτέχνως ἀποφαίνεται λοιπὸν ὁ μακάριος ἄγγελος, καί φησιν Οὖτοι οἱ δύο υἱοὶ τῆς ποτῆτος παρεστήκασιν τῷ Κυρίῳ πάσης τῆς γῆς. υἱοὺς δὲ πιοτητος, τοὺς, δύο που πάντως ἔφη λαοὺς, τόν τε Ἰσραὴλ καὶ ’τον ἐξ ἐθνῶν, οἷον εἰς πιότητιι τὴν πνευματικὴν παρενηνεγμενους. ταύτῃτοι καὶ ἐν τοῖς μυξωτῆρσι τῶν λύχνων τεθεϊσθαί φησιν αὐτοὺς ὡς εὐφραινομένους μένους τε καὶ ἐνσπαταλῶντας [*](b) ἐλαίῳ τῳ παρὰ Χριστοῦ, καὶ τῆ τοῦ Πνεύματος χάριτι πλουσίως πιαινομένους. ἠλεήμεθα γὰρ, “δικαιούμενοι δωρεαν [*](Rom. iii 24. 2 S. Pet. i. 4.) δία τῆς πίστεως, καὶ κοινωνοὶ τῆς θείας αὐτοῦ φύσεως ’ [*](2. εἰπα] εἶπον Β. (Co.) infra.] τῷ ex B.C.F. (Alex.) 3. Assumptum οἰ ex C. (36. al.) [sed cf. 7. δι’ + καὶ Edd. invitis C.D. 4. τῆς om. C 5. παρἶεισι C. 9. οἱ assumptum ex C. προφήτου C. ἀγγέλου Edd (??) assurnptum ex C. 12. προσεπάγει C. ἐπάγει Edd 10. εἰς habet b. ro. Vel + ἐξ b 20 που om. πάντως D. πὰν (sic) C neutrum habet b. τόν τε] + ἐξ b. 21. οἶον εἰς π. τὴν πν. om. b. παρηνιγμένους (sic) b. 23. αὐτοὺς] + τοὺς δύο εἶναι νἱοὺς τῆς πιότητος Edd. invitis C.D.b. 25. ἠλεήμεθα] Sic edidi. ἐλεήμεθα C. ἠλεήθημεν Edd.)
Ἀλλὰ τίς ἂν εἴη καὶ ὁ τῆς ἐπιτηρήσεως λόγος, τί δὲ τὸ πεπεικὸς τὸν μακάριον Προφήτην, μὴ δὴ χρῆναι λέγειν αὐτὰς ἐλαίας μὲν ἔτι, καλάδους δὲ μᾶλλον ἐλαιῶν, φέρε δὴ φέρε περιαθρήσωμεν. καλλιέλαιος μὲν τοίνυν ἡ τῶν Ἰουδαίων κεχρημάτικε Συναγωγὴ, ἀγριέλαιος γεμὴν τῶν ἐθνῶν [*](d) ἡ πληθύς. οὕτω γὰρ αὐτῶν διαμέμνηται καὶ ὁ μακάριος [*](Rom. xi. 24.) Παῦλος, λέγων πρὸς τοὺς ἐξ ἐθνῶν πιστεύσαντας “Εἰ “γὰρ σὺ ἐκ τῆς κατὰ φύσιν ἐξεκόπης ἀγριελαίου καὶ παρὰ “φύσιν ἐνεκεντρίσθης εἰς καλλιέλαιον, πολλῷ μᾶλλον οὗτοι οἱ κατὰ φύσιν ἐγκεντρισθήσονται τῆ ἰδίᾳ ἐλαίᾳ. οὐκοῦν καλλιέλαιος μὲν ἡ Συναγωγὴ, καθάπερ ἔφην ἀρτίως· ἀγριέλαιος δὲ ἡ τῶν ἐθνῶν ἀγέλη. οἱ μὲν γὰρ, τὴν διὰ νόμου παίδευσιν ἔχοντες, οὐκ ἄκαρποι διετέλουν· οἱ δὲ ἦσαν σφηκῶν [*](e) ἀγρίων ἐνδιαιτήματα, πλήρη δαιμονίων ἔχοντες τὸν νοῦν καὶ ἄκαρποι παντελῶς. πλὴν οὔτε πᾶσα τῶν Ἰουδαίων ἡ Συναγωγὴ τὴν εἰς Χριστὸν παρεδέξατο πίστιν, οὔτε μὴν τῶν ἐθνῶν ἡ πληθύς. ἐξεσπασμένοι δὲ ὥσπερ ἀφ’ ἑκάστης ἠλέηνται πολλοὶ, καὶ κέκληνται διὰ τῆς πίστεως εἰς τὸν διὰ τοῦ Πνεύματος φωτισμόν. κλάδοι δὴ οὖν ἐλαιῶν οἱ ἀπεσπασμένοι νοοῖντ’ ἃν εἰκότως, οἳ καὶ ἠλέηνται διὰ τῆς [*](1. μετασχεῖν Edd. inv. B.C. 2. λαῶν D. Edd. ἐλαίων C. 5. ἀρχαιοτέρας C ἀρχαιοτάτης Edd. 6. αὖ assumptum ex C. 7. τὸν ἕνα κοὶ C. ἕνα τὸν Edd. 9. τῆς ἐπιτηρήσεως C.D. τῶν ἐλαιῶν Edd. 10. μὴ δὴ Edd. μηδὲ C. 12. τοίνυν] + ἡ τοίνυν Aub. 16. σοὶ C. 17. οὗτοι] αὐτοὶ C. 23. τῶν Ἰουδαίων ἡ hoc ordine C. 24. χριστὸν C. Υἰὸν Edd. 25. ἀφ’ C.D. Pont. ἐφ’ Aub. 26. τῆς om. C. habet D. 27. οἱ om. C. habent D.b. 28. νοοῖτ' C.)