In XII Prophetas
Cyril of Alexandria
Cyril of Alexandria. Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini In XII Prophetas, Vol 1-2. Pusey, Philip Edward, editor. Oxford: Clarendon Press, 1868.
Cyril of Alexandria. Cyrilli Archiepiscopi Alexandrini In XII Prophetas, Vol 1-2. Pusey, Philip Edward, editor. Oxford: Clarendon Press, 1868.
Προσευχὴ Ἀμβακοὺμ τοῦ Προφήτου μετ’ ὠδῆς.
[*](Κεφ. γ΄.)Διαπεράνας εὖ μάλα τὸν ἐπὶ τῆ Βαβυλῶνι λόγον, καὶ ὅτι [*](e) πικρὰς ἀποτιοῦσι δίκας οἱ καταδῃώσαντες μὲν τὴν ἁγίαν πόλιν, ἀποκομίσαντες δὲ τὸν Ἰσραὴλ. αἰχμάλωτον διαρκέστατα προαναπεφωνηκὼς, εὐαφόρμως ἔρχεται πρὸς τὸ τοῦ Χριστοῦ μυστήριον, καὶ ὡς ἐκ λυτρώσεως τῆς γεγενημένης ἐφ’ ἑνὸς ἔθνους καὶ μερικῶς, παρακομίζει τὸν λόγον εἰς τὴν κατὰ πάντων καὶ γενικωτάτην, ὑφ’ ἧς σέσωσται μὲν τὸ κατ’ ἄλειμμα τοῦ Ἰσραὴλ, σέσωσται δὲ οὐδὲν ἧττον ἡ σύμπασα γῆ. Κῦρος μὲν γὰρ ὁ Καμβύσου τῆς αἰχμαλωσίας [*](a 548 Α.) ἀνῆκε τὸν Ἰσραὴλ, τὴν ἀλαζόνα καὶ θεομισῆ βασιλείαν καθελὼν, φημὶ δὲ δὴ τὴν Χαλδαίων. ἐξεικονσμὸς δὲ ἄρα καὶ ὑποτύπωσις τὸ δρώμενον ἦν τῶν διὰ Χριστοῦ κατωρθωμένων· ὃς πᾶσαν τὴν ἀνθρωπότητα δορίληπτον ὥσπερ εὑρὼν, καὶ ὑπὸ χεῖρα κάμνουσαν τὴν τυραννικήν· βεβασίλευκε γὰρ ὥσπερ ἡμῶν διὰ τῆς ἁμαρτίας ὁ σατανᾶς· ἀπ- [*](1. Τόμος β΄. Sic D. 2. Sic B.D. Ἀββακοὺμ D. τοῦ Πρ. om. D. (23. al.) εἰς τὴν ᾠδὴν, ἐξήγησις τοῦ αὐτοῦ Edd. 3. ἔπι D. ἐν Β. Edd. 4. ἀποτιοῦσι Β. ἀποτίσουσι D. Edd. 6. τοῦ assumptum ex D. 13. ’δε prius om. D. ἔτι pro ἄρα D. 14. τὸ δρώμ. ἦν hoc ordine D. 15. τὴν assumptum ex B.D. 17. ὥσπερ assumptum ex B. deest in D. ὁ assumptum ex B.D.)
Κύριε, εἰσακήκοα τὴν ἀκοήν σου, κω ἐφοβήθην, κύριε, κατενόησα τὰ ἔργα σου, καὶ ἐξέστην.
Νοοῖτο δ’ ἂν ὁ λόγος καὶ πρὸς αὐτὸν, εἴπερ ἕλοιτό τις, γεγονὼς τὸν τῶν ὅλων Πατέρα καὶ Θεὸν, ὡς ἀποκαλύπτοντα τὸν Υίὸν, ἀκοήν τε τὴν περὶ αὐτοῦ διατρανοῦντα διὰ τοῦ Πνεύματος· ἢ καὶ πρὸς αὐτὸν εἰκότως τὸν ἐνανθρωπήσαντα Λόγον. καὶ εἰ μέν τις λέγοι πρὸς τὸν Πατέρα γενέσθαι [*](d) τυχὸν, τοιόνδε τι συνήσομεν Ὠ τῶν ὅλων Δέσποτα, φησὶ, τὴν δοθεῖσαν ἀποκάλυψιν, ἤγουν ἀκοὴν τὴν περὶ τοῦ σοῦ γεννήματος κατατέθηπά τοι· φρικτὰ γάρ ἐστι, καὶ πέρα λόγου τὰ διηγήματα, καὶ τῆς οἰκονομίας ὁ τρόπος παντὸς ἃν εἴη λοιπὸν ἐπέκεινα νοῦ· εἰ δὲ δὴ λεπτὸν ἐνιεὶς τῆς καρδίας τὸν ὀφθαλμὸν τὴν τῶν σῶν ἔργων καταθρήσαιμι δύναμιν, ἔκστασις ἔσται τὸ χρῆμα, καὶ ἕτερον οὐδέν. βλέποντος δὲ 2 τοῦ λόγου πρὸς τὸν Υἱὸν, οὐδὲν ἧττον προσβαλοῦμεν κατὰ τοιόνδε τινὰ τρόπον Ὦ κύριε καὶ κατάρχων τῶν ὅλων, [*](4. ἁγίων B.D. ἀγγέλων Edd. 5. πατριάδην iid. ἐπεγραψάμεθα Β. ἀπεγρ. D. Edd. 9. ὡς D.a καὶ pro ὡς Edd. Neutrum habet B. 12. κύριε alt. assumptuin ex B.D. ℵ a. 22. al.) 13. τὰ deest in Edd. 14. δ’ assumptura ex D. 15. γεγονὼς assumptum ex D. εἰ—οὐδέν om. D. 23. νοῦ] νόμου Edd. 27. κατάσχων Edd. ante Migne.)
Ἐν μέσῳ δύο ζώων γνωσθήσῃ.
Κατὰ διαφόρους τρόπους ἡρμήνευται τοῦτό τισι. καὶ ὁ [*](d) μὲν ἔφη, δύο κεκλῆσθαι ζῷα τὸ Πνεῦμα καὶ τὸν Υἱὸν, ὧν καὶ ἐν μέσῳ γινώσκεσθαι τὸν Θεὸν καὶ Πατέρα. ἀμαθὲς οἶμαι τὸ τῇδε νοεῖν, καὶ πολὺ τὸ εὔηθες ἔχον. τίς γὰρ ὁ φάναι τολμῶν, ὅτι ζωόν ἐστιν ἡ ζωὴ, τουτέστιν, ὁ Υἱὸς ἤτοι τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον; ζωὴ γὰρ μᾶλλον τὸ ζωοποιοῦν, ζῷον δὲ δὴ τὸ τῆς παρ’ ἑτέρου μέτεχον ζωῆς. ἄτοπον δὲ καὶ ἑτέρως μέσον ὥσπερ ἀμφοῖν νοεῖσθαι τὸν Πατέρα, ὅς γε καὶ πρῶτος ὀνομάζεται κατά γε τὴν σύνταξιν τῆς ὁμολογίας τῆς ἁγίας τε καὶ ὁμοουσίου τριάδος. καὶ οὐ δήπου φαμὲν, ὡς προτεταγμένος κατὰ τὴν κλῆσιν τοῦ τε Υἱοῦ καὶ τοῦ [*](e) Πνεύματος, προὐφέστηκεν αὐτῶν· λῆρος γὰρ τοῦτο καὶ ψευδοέπεια· διακείμεθα δὲ μᾶλλον καὶ πεπιστεύκαμεν, ὅτι καὶ συναΐδιον ἔχει τὸν ἐξ αὐτοῦ πεφηνότα Λόγον, καὶ ἦν, ὅ ἐστιν, οὐ δίχα τοῦ ἰδίου Πνεύματος, ἀλλ’ ἅμα τε Θεὸς νοεῖται ὁ Πατὴρ, καὶ συνεισβέβηκεν εὐθὺς ἡ ὕπαρξις τοῦ δι’ ὅν ἐστι Πατὴρ, καὶ αὐτὸ δὲ τὸ θεῖον αὐτοῦ καὶ ἅγιον νεῦμα. ἐπειδὴ δὲ πηγή τις ὥσπερ ἐστὶ τοῦ ἰδίου γεννήμάτος, [*](550 Α. a) οἰκονομικῶς προωνόμασται. ὅπως οὖν ἔσται μέσος Υἱοῦ καὶ νεύματος, ἐννοεῖν οὐκ ἔχω. ἀλλ’ ἐροῦσιν ἴσως, κατά γε τὸ εἰκὸς, ὡς ἐν τόπῳ χρῆναι νοεῖσθαι τὸ μέσον. [*](5. ἡρμήνευται Β. ἑρμηνεύεται Edd. 8. ὢν 8. ἔχον B. ἔχειν D. ἔχει Edd. 9. τολμῶν] δυνάμενος ἢ τολμῶν D. ὁ υἱὸς] τὸν υἱὸν Edd. 10. ἢ iid. τὸ ἅγιον om. D. 11. δὴ om. D. τῆς assumptum ex D. 12. ὥσπερ om. D. γε assumptum ex D. 14. δήπου] δή ποτέ Edd. 15. κλίσιν (sic) iid. 18. καὶ prius assumptum ex D. Haec ἐξ αὐτοῦ πεφηνότα accesserunt ex D. Θεὸν pro Λόγον 1). 19. ἰδίου] ἁγίου D. 22. ὥσπερ ἐστὶ hoc ordine D. τοῦ assumptum ex B.D. 23. ὅπως D. πῶς Edd. 24. ἐροῦσιν ἴσως boc ordine D. 25. γε assumptum ex D,)
Ἕτεροι δὲ αὖ δύο ζῷα εἰρήκασι, τήν τε νέαν καὶ τὴν παλαιὰν διαθήκην, ὧν ἐν μέσῳ γινώσκεται ὁ χριστός. ἐν δὲ τοῖς τοιούτοις θεωρήμασιν οἶμον ἴτω τις, ἢν ἂν βούλοιτο καθ’ ἑαυτόν· ἡμεῖς δὲ ἅπαξ τὸν λόγον εἰς τὸ τοῦ Χριστοῦ πρόσωπον περιτρέποντες, νομικὴν ποιησόμεθα τὴν τῶν νοημάτων [*](b) ἀφήγησιν. γέγονε τοίνυν ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ἱλαστήριον διὰ τῆς πίστεως· ἐδόκει γὰρ ὧδε φρονεῖν τε καὶ λέγειν καὶ τῷ θεσπεσίῳ Παύλῳ· ἀπηλλάγμεθα γὰρ δι’ αὐτοῦ παντὸς αἰτιάματος, ἵλεώ τε καὶ εὐάντητον ἐσχήκαμεν τὸν Πατέρα. καὶ μαρτυρήσει λέγων ὁ σοφὸς Ἰωάννης “Τεκνία, ταῦτα γράφω ὑμῖν, ἵνα μὴ ἁ,αρτάμξτε.[*](18 Joan. ii. 1, 2.) “καὶ ἐάν τις δὲ ἁμάρτη, παράκλητον ἔχομεν πρὸς τὸν Πα- “τέρα, Ἰησοῦν Χριστὸν δίκαιον, καὶ αὐτὸς ἱλασμός ἐστι “περὶ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν· οὐ περὶ τῶν ἡμετέρων δὲ μόνον, [*](c) “ἁλλὰ καὶ περὶ ὅλου τοῦ κόσμου.’ ἐπειδὴ δὲ ἦσαν τύποι τῶν ἐσομένων κατὰ ἀλήθειαν τὰ πάλαι δι’ αἰνιγμάτων ἀνατυπούμενα, φέρε τι λέγωμεν τὸν ἐν τῆ ἁγίᾳ σκηνῇ γεγονότα παρὰ τοῦ Πατρὸς ἱλαστήριον δεικνύοντες τὸν Υἱόν. προστέταχε τοίνυν ὁ τῶν ὅλων Θεὸς κιβωτὸν γενέσθαι καὶ Exod. λυχνίαν, καὶ μέντοι καὶ τράπεζαν ἐν τῇ ἁγίᾳ σκηνῇ· εἶτα πρὸς τούτοις ἱλαστήριον ἐκ χρυσοῦ καὶ πορφύρας καὶ βύσσου κεκλωσμένης καὶ κοκκίνου διανενησμένου, καὶ τοῦτο ἐπὶ τεσσάρων αἰρόμενον στύλων ἐπεκρέματο τῆ ἁγίᾳ κιβωτῷ· d εἶτα δύο Χερουβὶμ εἰς δεξιόν τε καὶ εὐώνυμον ἐκ χρυσοῦ [*](1. τὸ θεῖον] Pergit D. ἄπειρον γὰρ καὶ ἀπεριόριστον, τόδε τὸ πᾶν καὶ τοὺς αἰῶνας ἀνεπινοήτως διακυβερνῶν. καταλλάγμεθα γὰρ αὐτῷ οἱ γηγενοῖς (sic) δι’ αἴματος υἱοῦ· λεώ τε (11) (post inceptum καταλλ., deinde erasit, scripsitque verba ἄπειρον — διακυβερνῶν.) D. 3. ζῷα correxi. ζωὰς (sic) B. Edd. et ita legit Theophyl. 4. ὁ assumptum ex B. 5. οἶμον] ὁδὸν Edd. 6. τοῦ assumptum ex Β. 11. αἰτιάματος Β. ἐγκλήματος Edd. δι’ αὐτοῦ post εὐάντητόν tr. D, 12. τὸν Π. ἔσχ’. inv. ordine D. μαρτυρήσει] τούτοις D. λέγων post Ἰωάννης tr. D. 17. καὶ] δὲ (sic) iid. ante Migne. δὲ om. D.a. 18. ἀνατυπούμενα D.a. τυπούμενα Β. Edd. 19. τὸν— γεγονότα a. τῶν(?)—γεγονότα B. τῶν—γεγονότων D. Edd, 22. μέντοι καὶ om. Β. habent D.a. 23. καὶ alt. B.D.a. ἢ Edd. 24. τούτων D. )
Ἐν τῷ ταραχθῆναι τὴν ψυχήν μου ἑ ὄρω ἐλέους μνησθήσῃ.
[*](2. αὐτὸς] οὗτος D. 7. καὶ assumptum ex D. 8. προαγόρευσιν D. 10. καὶ ora. Β. 11. καὶ νεκροὶ Edd. inv. B.D. 12. ἐστιν om. D. 13. ἀτρεκὲς D.a. ἀληθὲς Edd. 14. ἐπ γνώσθη. . ex corr. B. τῶν pro τοὺς D. 15. ἐν ἐθελήσει a. Θεοῦ τε D. 18. γε om. B.D. habet b. ἀνακεκράγει D. b. ἀνέκραζε Β. ἀνέκραγε Edd. 19. εἶ ὁ βασ. B.D. βοσ. εἶ b. Edd, 20. δὴ assumptum ex B.D.a.b. 21. ὡς retinui cum a. deest in B.D, τῷ assumptum ex B.D. invitis a.b. μετὰ σαρκὸς D.a.b. ἐνσάρκου Β. Edd. ἐπεγνώσθη om. Β. 22. τε prius assumptum ex a. dcest in B.D. πάσης Β. ἤδη om. D. 23. τὸν B.D. τὸ Edd. 24. τυπικοῖς pro νομικοῖς D.)Προσκέκρουκεν ἡ ἀνθρώπου φύσις τῷ Δημιουργῷ διὰ τὴν ἐν Ἀδὰμ παράβασιν, ὃς ὀλίγου παντελῶς ἠξίωσε λόγου τὴν δοθεῖσαν ἐντολήν. τοιγάρτοι καὶ τεταράγμεθα καὶ [*](d) διολώλαμεν, ἀρᾷ καὶ δίκη περιπεσόντες οἱ δείλαιοι, καὶ θανάτῳ κεκρατήμεθα παροργισθέντος Θεοῦ· ἤκουε γὰρ ὁ προπάτωρ Ἀδὰμ, ὡς ῥίζα τοῦ γένους “Γῆ εἶ, καὶ εἰς γῆν [*](Gen. iii, 19.) “ἀπελεύσῃ.” πλὴν οὐ μέχρι παντὸς περιεῖδεν ἡμᾶς ὁ Δημιουργὸς, ἀλλὰ κατηλέησεν ὡς Θεός. εἰ γὰρ καὶ “Κατέπιεν [*](Es. xxv. 8.) “ὁ θάνατος ἰσχύσας” κατὰ τὴν τοῦ Προφήτου φωνὴν, ἀλλὰ “πάλιν ἀφεῖλεν ὁ Θεὸς πᾶν δάκρυον ἀπὸ παντὸς προσώπου· “τὸ ὄνειδος τοῦ λαοῦ ἀφεῖλεν ἀπὸ πάσης τῆς γῆς.” κατήργηται γὰρ ἐν Χριστῷ τοῦ θανάτου τὸ κράτος, ἀνῃρημένης [*](e) τῆς ἁμαρτίας, ἐφ’ ἧ καὶ ὠνειδίσμεθα· “Κύριος γὰρ ἐμνήσθη [*](Ps. cxiii. 20.) “ἡμῶν, καὶ ἠλέησεν ἡμᾶς,” καθὰ καὶ ὁ θεσπέσιος ἀναμέλπει Δαυείδ. ἀνεκόμισε γὰρ ἡμᾶς εἰς ἀφθαρσίαν καὶ ζωὴν, καίτοι τεταραγμένους, καθάπερ ἔφην ἀρτίως, ἀπό γε τῆς θείας ὀργῆς, ὡς καὶ ἐν ἐκλείψει γενέσθαι τοῦ Πνεύματος, τουτέστιν, ἐν ἀποθέσει τε καὶ ἀποβολῆ τῆς ψυχῆς· πράττεται γὰρ οὕτως ἐν ἡμῖν ὁ θάνατος. ὅτι δὲ καταδεδικάσμεθα μὲν τῷ θανάτῳ προσκεκρουκότες Θεῷ, σεσώσμεθα δὲ [*](a 553 A.) πάλιν ἠλεημένοι, πιστώσεται λέγων ὁ μακάριος Δαυεὶδ πρὸς τὸν τῶν ὅλων Δημιουργόν “Ἀποστρέψαντος δὲ σοῦ τὸ πρό- [*](Ps. ciii. 29, 30.) σωπον ταραχθησονται, καὶ εἰς τὸν χοῦν αὐτῶν επιστρεψου- “σιν. ἐξαποστελεῖς τὸ Πνεῦμά σου καὶ κτισθήσονται, καὶ “ἀνακαινιεῖς τὸ πρόσωπον τῆς γῆς. πεπονθότες μὲν γὰρ τὴν ἀποστροφὴν διὰ τὴν ἐν ἀδὰμ παράβασιν, ὑπεστρέψαμεν εἰς τὸν χοῦν ἐξ οὗπερ καὶ γεγόναμεν. ἐπειδὴ δὲ πάλιν ἐν Χριστῷ καὶ διὰ Χριστοῦ τὸ θεῖον πεπλουτήκαμεν Πνεῦμα, [*](1. ἀνθρωπίνη D. 4. ὑποπεσόντες D. 5. ἤκουε Β. Edd. ἤκουσε D. 10. προσώπου παντὸς inv. ord. D. 11. κατήργηται] + μὲν, Edd. 14. ἠλέησεν D. Edd. ηὐλόγησεν Β. 16. καθάπηρ ἔφην ἀρτίως] ὡς ἔφην D. 17. καὶ assumptum ex D. 18. ἀπόθεσις pro ἐν ἀποθ. τε D. τῆς om. D. 20. μὲν om. D. 22. δημιουργόν D. Θεόν Edd. δὲ assumptum ex 24 ἀποστελεῖς D. 27. περ assumptum ex D. ὄθεν pro ἐξ οὗπερ b. καὶ om. D. ἐπεὶ δὲ B.b.)
Ὁ Θεὸς ἐκ Θαιμὰν ἥξει, καὶ ὁ ἅγιος ἐξ ὄρους φαρὰμ λατασλόπθ δασέως.
Διττὴν ἔχει θεωρίαν τῶν προκειμένων ὁ νοῦς, καὶ δὴ ἐροῦμεν τὰ ἐπ’ αὐτοῖς ὡς ἔνι· ἑρμηνεύεται γὰρ Θαιμαν ὁ νότος· ἔστι δὲ νοτιωτάτη λίαν ἡ ἔρημος Φαρὰν, οὗ καὶ ὁ [*](Exod. xix. 17. d) χωρὴβ ὄρος εἶναι λέγεται, ἔνθα παρέστησεν ὁ Μωυσῆς τῷ Θεῷ τοὺς ἐξ Ἰσραὴλ τῶν πρακτέων τοὺς ὁριστὰς ὁρίζοντι νόμους. οὐκοῦν μίαν μὲν τοῖς προκειμένοις ἐφαρμόζοντες ἔννοιαν, ἐκεῖνό φαμεν· ἥξει φησὶν ὁ Θεὸς ἐκ Θαιμὰν, ἐξ ὄρους θαρὰν Φαρὰν ἤτοι Χωρὴβ, τουτέστιν, ὁ πάλαι κατὰ ἔρημον ἐν τῷ ὄρει Χωρὴβ ὀφθεὶς τοῖς πατράσιν ἐν εἴδει πυρὸς, αὐτὸς ὁ πάλαι λαλήσας τὸν νόμον, ἥξει, καὶ μετὰ σαρκὸς ὀφθήσεται καθ’ ἡμᾶς, ἐν τάξει προφήτου καὶ μεσίαὐτῆς [*](1. D. 2. ὀρχῇ Edd. invitis B.D.b. Statim κοὶ assumpturn ex B.D. 4. γράθει D. 5. ἰδοὺ γέγονε D. γέγονε δὲ Edd. 6. ἐξ ἀρχῆς Β. Kdd. ἐν ἀρχαῖς D. 7. ἐπεὶ δὲ D. 8. δὲ] γὰρ D. 11. ἃ b. Edd. ὧν B.D.a. 13. ἐκ B.D. cf. infra et adv. Nest. 139 c. ἀπὸ F. Edd. (a. 22. al.) ὄρου (sic) Aub. φορὰν om. D. S. Cyr. 1. c. [a. 23. al.] 14. δασέος Β. (Vat.) 15. προκειμένων B.D. προλεγομένων Edd. 16. γὰρ D. δὲ Edd. Xcutrum habet B. 17. νοτιώτατος D. Φαρᾶν assumptuin ex B.D. τῆς φ. D. ὁ Χωρὴβ ὄρος εἶναι λέγεται] τὸ ὄρος εἶναι λ. τὸ Χωρὴβ D. 19. τοὺς prius Β. D. τοῖς Edd. ὁριστὰς] εἰσηγητὰς D. ὁρίζοντα D. 23. ἔρημον] + καὶ D. 25. προφήτου καὶ μεσίτου] προφήτου προφη- τεύοντος D. μεσίτου] + ὄντος Edd.)
Ἐκάλυψεν οὐρανοὺς ἡ ἀρετὴ αὐτοῦ, καὶ τὴς αἰνέσεως πληρης ἡ τῆ.
Γέγονε μὲν γὰρ ἱλαστήριον διὰ πίστεως τοῖς ἐπὶ τῆς γῆς ὁ Μονογενὴς τοῦ Θεοῦ Λόγος, ὅτε πέφηνε καθ’ ἡμᾶς καὶ ἐν δούλου μορφῇ, τουτέστιν, ἄνθρωπος. ἔδοξε δέ πὼς ταύτης ἕνεκα τῆς αἰτίας καὶ αὐτῶν μειονεκτεῖσθαι τῶν ἁγίων ἀγγέλων, [*](d) καὶ τῆς ἐκείνων εὐκλείας ἰέναι κατόπιν· ἀλλ’ ἦν ἀνωτάτω πάλιν ὡς Θεός. καὶ πιστώσεται λέγων ὁ σοφώτατὸς [*](Heb. ii. 9.) Παῦλος “τὸν δὲ βραχύ τι παρ’ ἀγγέλους ἠλαττω- “μένον βλέπομεν Ἰησοῦν διὰ τὸ πάθημα τοῦ θανάτου δόξη [*](Phil. iii. 8. 9-11.) “καὶ τιμῇ ἐστεφανωμένον.” ἐπειδὴ γὰρ γέγονεν “ὑπήκοος “μέχρι θανάτου, θανάτου δὲ σταυροῦ ταύτῃτοι· καθὰ γέγραφε πάλιν ὁ αὐτός· “ὁ Θεὸς αὐτὸν ὑπερύψωσε καὶ “ἐχαρίσατο αὐτῷ ὄνομα τὸ ὑπὲρ πᾶν ὄνομα, ἵνα ἐν τῷ [*](e) “ὀνόματι Ἰησοῦ πᾶν γόνυ κάμψῃ ἐπουρανίων καὶ ἐπιγείων “καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα γλῶσσα ἐξομολογήσηται ὅτι “Κύριος Ἰησοῦς χριστὸς εἰς δόξαν Θεοῦ πατρός δὴ οὖν ὁ Προφήτης λέγων Ἐκαλυψεν οὐρανοὺς ἡ ἀρετὴ αὐτοῦ καὶ τῆς αἰνεσεως αὐτοῦ πλήρης ἡ γῆ. οἱ μὲν γὰρ τὴν ἁγίαν οἰκοῦντες πόλιν, καὶ ταῖς ἄνω μοναῖς ἐνδιαιτώμενοι, [*](2. καιροὺς Edd. 2–6 Quae seqmmtur ὅτι γὰρ—Ἰουδαίων ἐστίν om. 3. ἀμφιβάλλειν D. ἀμφιβαλεῖν Edd. γεγένηται iid. 5. ἑαυτοῦ D. αὑτοῦ Pont. αὐτοῦ Aub. 7. τῆς assumptuin ex B.D. (a. 22. al.) [cf. infra et 707 b.] 9. Assumpta γὰρ ex D., τῆς ex B.D. 10. πέφυκε Edd. 11, δέ om. Aubertus. 18. τοι assumptum ex B.D. Statim καθὼς Edd. 19. ὁ prius om. D. 21. αὐτοῦ pro Ἰηαοῦ D. 22, 23. καὶ πᾶσα—πατρός om. Β. 26. ἐνδιαιτώμενοι D. δίαιτ’. Edd.)
Καὶ φέγγος αὐτοῦ ὡς φῶς ἔσται.
[*](1. λειτουργ. πνεύματα hoc ordine D. ἀποστελλόμενοι Β. 4. τοῦ assuraptum ex B.D. 5. ὁμολογεῖν (sic) Aub. 7. πόλιν alt. assumptum ex D. 12. τὴν κτίσιν a. Edd. δὴ Β. δὲ Edd. Neutrum habent D. a. καλύψει D. a. 13. οὕτως assumptum ex D. deest in a. ὦσται D. a. Edd. ἔστι Β. καὶ ἡ ἰὴ πλήρης inv. ord. D. 14. διακεκράγασιν D. τὰ ἅγια Σεραφὶμ B.D. τὰ Σ. τὰ ἅλια Edd. 17. φάσκουσι Β. ἔφασκον D. Edd. 18. δόξης D. αἰνέσεως Edd. βούλοιτό τις ἐκ. λ.] τις ἐκεῖνο καὶ βούλεται λέγειν D. inv. a. 19. ὑπερτενὴς a. 20. νοεῖται D. 21. που om. Β. καὶ assumptura ex D. a. 23. νεφελῶν] + τοῦ οὐρανοῦ D. ἐπηρτημένον a. 25. κατὰ τὸ σ. a.)Ὅτι φωτιῶν ἀφίκηται τοὺς ἐν σκότει τὸ διὰ πίστεως ἱλαστήριον, τουτέστι, χριστὸς, σαφὲς ἃν γένοιτο καὶ διὰ [*](Es. ix. 1, 2.) φωνῆς τῶν ἁγίων προφητῶν. ὁ μὲν γὰρ ἔφασκε “Χώρα [*](d) “Ζαβουλὼν καὶ γῆ Νεφθαλεὶμ, καὶ οἱ λοιποὶ οἱ τὴν “λίαν κατοικοῦντες Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν, ὁ λαὸς ὁ καθή- [*](Ib. lx. 1.) “μένος ἐν σκότει, εἶδε φῶς μέγα·’’ ὁ δὲ “Φωτίζου, φωτίζου “Ἰερουσαλὴμ, ἥκει γάρ σου τὸ φῶς καὶ ἡ δόξα κυρίου ἐπὶ “σὲ ἀνατέταλκε,’’ μεμαρτύρηκε δὲ καὶ αὐτὸς ὁ Θεὸς καὶ [*](Ib. lxii. 1.) Πατὴρ οὕτω λέγων “Διὰ Σιῶν οὐ σιωπήσομαι, καὶ διὰ “Ἰερουσαλὴμ οὐκ ἀνήσω, ἕως ἂν ἐξέλθῃ ὡς φῶς ἡ δικαιο- “σύνῃ μου, τὸ δὲ σωτήριόν μου ὡς λαμπὰς καυθήσεται.” [*](1 Cor. 30. e) δικαιοσύνη γὰρ καὶ σωτήριον ὁ χριστὸς, “ὃς ἐγενήθη ἡμῖν “σοφία ἀπὸ Θεοῦ, δικαιοσύνη τε καὶ ἁγιασμὸς καὶ ἀπολύ- “τρωσις,’’ κατὰ τὰς γραφάς. οὐκοῦν οἷαπερ ἐν σκότει βαδίζουσι λαμπὰς ἡμῖν ἀνεδείχθη ὁ χριστὸς, διὰ παιδεύσεως εὐαγγελικῆς τῆς ἀρχαίας ἐκείνης ἀπαλλάττων ἀχλύος, ἢν ταῖς ἡμετέραις διανοίαις ἐνιεὶς ὁ πάντων ἐχθρὸς, καταθρεῖν οὐκ ἠφίει τὸν φύσει τε καὶ ἀληθῶς ὄντα Θεὸν, οὔτε μὴν τὴν τῆς εὐσεβείας καὶ ζωῆς κατασκέπτεσθαι τρίβον. τὸ τοίνυν [*](556 Α. a) φέγγος, ὅπερ ἡμῖν ἔδειξεν ὁ χριστὸς, ὡς φῶς ἔσται, τουέστιν, οὐκ ἀμυδρὸν οὐδὲ οἷον ἀσθενὲς, καθάπερ ἀμέλει τὸ διὰ Μωυσέως· ἐν αἰνίγμασι γὰρ καὶ σκιαῖς ὁ νόμος· ἀλλ’ ὡς φῶς καθαρὸν καὶ ἀμιγὲς ἀχλύος, καὶ εἰς νοῦν καὶ καρδίαν εἰσδυόμενον, καὶ τὴν νοητὴν ἡμῖν ἐναστράπτον αὐγὴν, καὶ τὴν τῆς ἀκιβδήλου γνώσεως ἐνοικίζον ἀκτῖνα.
Κέρατα ἑ χερσὶν αὐτοῦ.
[*](b)Τὸ κέρας ἀεὶ λαμβάνεται παρὰ ταῖς θεοπνεύστοις γραφαῖς [*](5. Γαλιλαία D. Γαλιλαίαν Β. Edd. (sol.) 6. φωτίζου assumptuiu ex B.D. 8. ἀνέτειλε post aliud inceptum D. αὐτὸς om. D. 12. σωτήριον] + αὐτοῦ Edd. invitis B.D. ἐγενήθη] Sic correxi ex B. ἐγεννήθη D. Edd. ante Migne. Statim μὲν addunt Edd. 15. ὁ om. D. διὰ παιδ’. εὐαγγελικῆς D. Edd. διὰ τῆς παιδ’. τοῦ εὐαγγελίου Β. 16. ὀπαλλἁσσων D. ἢν] ἐν (sic) D. 1 8. ἀληθῶς] ἀληθῆ Edd. 20. ὁ Om. Β. ἔσται] ἐστι a. 21. τὸ assumptum ex B.D. a. τοῦ pro διὰ D. 23. καὶ primum om. D.a. ἀχλύος B.D. ἀχλύϊ a. Edd. 27, ἀεὶ om. D. habet a.)
Δυνάμεως δὲ σημαντικὸν τὸ κέρας, ὅταν λέγηται περὶ τοῦ Θεοῦ καὶ πατρὸς ἀναδείξαντος ἡμῖν τὸν Υἱόν· “ἤγειρε κέρας [*](c S. Luc. i. 69. Ps. cxi 9.) “σωτηρίας ἡμῖν,’’ καὶ πάλιν “Τὸ κέρας αὐτοῦ ὑψωθήσεται “ἐν δόξῃ.” ἐν εὐκλείᾳ δὲ πάντα τὰ ἐν δυνάμει Χριστοῦ παραδόξως κατωρθωμένα. ἀφῖκται δὴ οὖν ὁ Μονογενὴς ἐν εἴδει μὲν τῷ καθ’ ἡμᾶς, καὶ ὅσον ἧκεν εἰς σάρκα καὶ ἀνθρωπότητα, τῆς ἐν ἡμῖν ἀσθενείας ὑπομένων τὴν δόκησιν· πλὴν ἐν χερσὶν ὡς Θεὸς ἔχων πάντα τὰ δέρατα, τουτέστι, τὰς βασιλείας, κατὰ πᾶσαν τὴν δύναμιν τῶν ἀντικειμένων ἐνεργειῶν. τὸ δὲ ἐν χερσὶν ὅταν λέγωμεν, τὸ ἐν ἐξουσίᾳ [*](d) λέγομεν. καὶ γοῦν πρὸς Θεὸν δεδιδάγμεθα λέγειν ἐν προσευχαῖς, “Ἐν ταῖς χερσί σου οἱ κλῆροί μου.’’ ὅτι δὲ ὑπενήνεκ- [*](Ps. xxx. 16.) τᾶι τῷ Χριστῷ πᾶσα δύναμις διαβολικὴ, καὶ τὰ κέατα, τουτέστιν, αἱ κατὰ πόλεις τε καὶ χώρας τῶν ἀκαθάρτων πνευμάτων τυραννίδες· διεμερίσαντο γὰρ τὴν σύ σύμ- [*](1. εἰς alt. assumptum ex B.D. a. τοῦτο assumptum ex B. 2. διδάξει Statim αὐτὸς add. Edd. invitis B.D. λέγων ante ὁ μακ. tr. D. 3. παρανομcιν a. (Vat.) κέρας] + καὶ a. (141.) 4. ἡμῶν Edd. μηδὲ pro κα μὴ D. (sol.) 5. γὰρ] + καὶ D. ῥήματα accessit ex B. 7. assumptum ex B.D. λαλοῦσι ante κατὰ tr. D. παρασημαίνοντες D. Edd. διαστρέφοντες Β. 8. ἢ om. D. καὶ assumptum ex B.D. 11. ἀναδείξοντος B.D. a. προσαναδείξαντος Aub. πρὸς ἀναδείξαντος (sic) Pont. ubi πρὸς forte erat πρݲοݲς (=πατρὸς) per repetitionem. 13. δὲ γὰρ Edd. Neutrum habet D. 15. ἧκεν assumptum ex B.D. 16, δόκησιν Β. Edd. κάκωσιν D. 17. ἔχει Β. ἔχων ὡς Θεὸς inv. ord. D. 18. κατὰ Β. Edd. καὶ D. τὴν assumptum ex D. 19. ἐνεργειῶν B. Edd. ἐχθρῶν D. ἐν prius om. D. 20. λέγομεν] φαμὲν D. ἐν] + ταῖς D. 21. μου] ἡμῶν Β. (sol.) 23. χώρας et πόλεις inter se tr. D. 24. διεμερίσαντο B.D. διεμοιρήσαντο Aub. διεμοιράσαντο Pont. )
Καὶ ἔθετο ἀγάπησιν κραταιὰ ἰσχύος αὐτοῦ.
Δύο ταῦτα κατορθώσων ἀφίκετο Χριστὸς, καθελεῖν μὲν τοὺς δι’ ἐναντίας, οἳ πᾶσαν ἐπλάνησαν τὴν ὑπ’ οὐρανόν· ἀπεκόμισαν γὰρ τοῦ κτίσαντος Θεοῦ, τὴν αὐτῷ καὶ μόνω πρεπωδεστάτην κλέπτοντες δόξαν, καὶ ταῖς σφῶν αὐτῶν ἀνάπτοντες κεφαλαῖς· ἀνασώσειν δὲ τοὺς ἠπατημένους καὶ δυσδιάφυκτον ἀληθῶς ὑπομείναντας πλεονεξίαν. ἀλλ’ ὅτι [*](1. ἂν om. D. ἐπ’ ἐξουσίᾳ D. ἐπ’ ἐξούσιος Β. Edd. 3. μὴ om. Β. 4. γέγραπται—εὐαγγελισταῖς om. Β. 7. ἀπονητὶ D. τοῦ om. 8. νῦν D. καὶ Edd. τοῦ κόσμου (non τούτου addens) assumpta ex D. desunt in 9. πάντα Edd. I2. τύρανν’. ὦι inv. ord. D. ἤγουν καὶ δυνάμεις a. Edd. κοὶ δυναστείας D. καὶ om. Β. 14. κέρατα ὦι inv. ord. a. 15. ἰσχὺν καὶ ἀκαταγώνιστον pro καὶ ἅκ. τὴν ἰσχὺν D. 16. κεραῖζουσαν B.D. a. κερατίζουσαν Edd. 17. ἀφορήτως] οὐ φορητῶς D.a. πόλιν] πάντως D. 20. ἀφῖκται D.b. 21. ἀφορήτως] D. 22. γὰρ D. τε Edd. 23. αὐτῶν assumptum ex D. 24. κεφ. ἀνάπτ, inv. ord. D. ἀνασώσειν D.b. ἀνασώσων Β. ἀνασώζειν Edd.)